De Amerikaanse
Vader des
vaderlands
Gettysburg-address
CllX van Oostermeer
Heeft klanten in Afrika
•K en in Canada
ZATERDAG 7 FEBRUARI 1959
150 jaar geleden
in een blokhut
geboren
VOORDAT hij president van de Verenigde
Staten was, zat Abraham Lincoln thuis
nogal erg onder de plak. Zijn vrouw Mary
was een best mens, maar vond het maar zo zo,
dat haar Abe aan politiek deed en haar elke
avond met de kinderen achterliet. Haar
humeur werd er niet beter op en op een avond, toen Lincoln weer over elven thuiskwam, besloot zij,
er radicaal een eind aan te maken. De volgende ochtend kreeg hij te horen, dat hij 's avonds niet meer
binnengelaten zou worden, als hij na tien uur zou thuiskomen.
Die avond ging het licht prompt om tien uur uit. Mary Lincoln ging naar bed, nadat ze de deur op het
nachtslot had gedaan. Eindelijk, om elf uur, kwam Lincoln thuis. Nadat hij lange tijd vergeefs aan de
deur had geklopt, ging op de bovenverdieping een raam open en informeerde een onvriendelijke
vrouwestem, wie er was.
„Ik ben het, lieveling, ik heb
je wat nieuws te vertellen", zei
Lincoln, maar voordat hij verder
kon gaan, beet Mary hem toe: „Je
weet, wat ik je gezegd heb, je bent
er uit en je blijft er uit".
Toen hij haar aan het verstand
trachtte te brengen, dat hij die
avond president van de Verenigde
Staten was geworden, werd zij
woedend: „Nu wordt het toch al
te gek", zei ze. „Ik heb altijd wel
vermoed, dat je stiekum dronk,
maar dat je smoordronken thuis
zou durven komen, had ik toch
niet van je verwacht. Ga eerst
maar ergens je roes uitslapen".
Het raam werd dichtgesmakt en
pas de volgende morgen, toen zij
het in de krant gelezen had, be
sefte zij, welk groot onrecht zij
haar echtgenoot had aangedaan
QP het slagveld
van Gettys
burg sprak Lin
coln op 19 no-
vember 1863 de
volgende beroem
de woorden, die
gebeiteld staan in
het Lincoln-Me
morial in Wash
ington:
„Zeven en tachtig jaar geleden stichtten
onze voorvaderen in dit werelddeel een
nieuwe natie, geworteld in vrijheid en gewijd
aan de stelling, dat alle mensen gelijk ge
schapen worden.
Thans zijn wij in een grote burgeroorlog
gewikkeld, die zal moeten bewijzen, of deze
of enige andere natie, op genoemde grond
slag kan blijven voortbestaan.
Wij staan op een groot slagveld van deze
oorlog. Wij zijn gekomen om een deel van
dat veld te wijden tot rustplaats voor hen
die hier hun leven gaven, opdat onze natie
blijve voortbestaan. Het betaamt ons, dit te
In ruimere zin echter, kunnen wij deze
grond niet wijden, niet inzegenen, niet hei
ligen. De dappere mannen, de doden en de
levenden, die hier hebben gestreden, hebben
hem gewijd,
boven onze
vere macht om
iets aan toe
voegen of er iets
aan af te doen.
De wereld moge
niet veel acht
slaan op wat wij
hier zeggen, noch
het lang in her
innering houden: nooit zal de wereld echter
vergeten, wat zij hier voor ons gedaan
hebben.
Wij levenden behoren de gelofte af te
leggen, ons te ivijden aan het onvoltooide
werk, dat zij die hier vochten, tot nu toe
hebben geadeld.
Het is veeleer onze plicht, ons te verbin
den tot de grote taak, die voor ons ligt en
aan deze geëerde doden grotere toewijding
te ontlenen voor de taak, waaraan zij tot het
laatst al hun toewijding hebben gegeven
en hier plechtig besluiten, dat deze doden
niet tevergeefs gestorven zijn, dat deze natie,
onder God, in vrijheid herboren zal worden
en dat de regering van het volk, door het
volk en voor het volk niet zal verdwijnen
van deze aarde."
Blijkt uit dit voorval de grote
verdraagzaamheid van Lincoln,
deze karaktertrek komt nog meer
tot uiting in de raad. die hij een
van zijn vrienden eens heeft gege
ven. Deze had zich bij hem be-
kLaagd over een van zijn kennis
sen en Lincoln gaf hem de raad,
te gaan zitten en alles, wat hij
hem verteld had, in een brief aan
de betrokkene te schrijven. Toen
de brief gereed was en aan Lin
coln werd voorgelezen, toonde de
ze zijn tevredenheid over de grote
oprechtheid, waarvan de inhoud
getuigde. Maar op de vraag, hoe
de brief nu verzonden moest wor
den, antwoordde hij: ..Wat zegt
U. verzenden? Dat zou ik niet
doen, als ik jou was. Ik schrijf
soms ook wel eens van die brie
ven. Dat lucht me op. Maar ver
zenden doe ik ze nooit!"
Aan het eind van het vorige
jaar heeft president Eisenhower
een proclamatie uitgegeven,
waarin hij een beroep deed op
het Amerikaanse volk. in 1959
te herdenken dat Abraham Lin
coln 150 jaar geleden op 12
februari 1809 werd geboren.
Hjj drong er op aan. dit speciaal in de week van 5 tot en niet
12 februari te doen ..door toepasselijke activiteiten en plechtig
heden. door ons te verdiepen in zjjn gesproken en geschreven
woorden en zijn persoonlijke toewijding aan dc grondbeginselen
van het burgerschap en de filosofie van regeren, waarvoor hjj
zich tot het einde geheel heeft gegeven".
Wij zouden echter te kort schieten, als wij Lincoln niet vooral
zouden zien als een Christen-staatsman, die handelde uit de grote
kracht van een levend beginsel, dat al heel vroeg zijn optreden
beheerste.
Een onzer redacteuren schetst op deze pagina het leven van
deze eenvoudige, maar grote figuur uit de Amerikaanse geschie
denis, die als geen ander zijn stempel heeft gedrukt op de samen
leving. zoals die zich thans in de Verenigde Staten van Noord-
Amerika aan ons voordoet
Nederig
ERGENS ten oosten van
Leeuwarden moest ze
wonen: in Oostcrmeer, dat
circa 20 kilometer van de
Friese hoofdstad verwijderd
ligt. ,,Je kunt er komen met
de bus", hadden ze ons ge-
iegd. En Hat was ook zo. J#en j|, twaalf Was
Maar het was NIET waar,
dat er .ieder half of heel uur
op Oostermeer wordt gere
den", zoals ons er bij was
verteld.
hangt i
lidder.
De
moest ik al aan de slag
Er vertrokken tien
tallen bussen van het
station N.S. naar alle
hoeken en gaten van
Friesland. Onder die
bussen zijn er inder
daad, die elke dertig of
zestig minuten een be
paalde verbinding on
derhouden. Nochtans
niet met dat kleine
dorpje, dat bijna tegen
de grens van de provin
cie Groningen ligt ge
drukt. Wie daarheen
moet, en de bus van
écn uur mist, krijgt pas
drie uren later opnieuw
i een kans.
Enfin, we zijn er ge
komen en we hebben
ze gesproken: Gepke
W ij m a, de reparatrice
of restauratrice van
Friese staart- en stoel-
tjesklokken, de onge
veer veertigjarige
vrouw, wier prestaties
op dit gebied zo lang
zamerhand een wercldreputatie beginnen te krij
gen. Of overdrijven we, wanneer men weet, dat
zelfs uit Afrika cn Canada kisten en dozen ar
riveren met het verzoek de klok eens grondig
onder handen te nemen, daar men de zo ver
trouwde tik, die dierbare herinneringen van Ne
derland bewaarde, slechts node missen kan. Zo
iets zegt toch wel iets!
Oostermeer is een vriendelijk plaatsje, met een
intiem winkelstraatje, waaraan verscheidene hui
zen staan, die uit de vorige eeuw stammen, maar
zodanig werden onderhouden en opgeknapt, dat
ze een sieraad zouden vormen voor elke plat
telandsgemeente. Aan die straat, die al diverse
namen had cn tegenwoordig wordt aangeduid
als de Elte Beimastraat. op nummer 66, staat het
perceel van Gepke. In het midden is een deur.
links daarvan bevindt zich de voorkamer, ter
wijl ter rechterzijde een kleine etalage de mo
dernste horloges en klokken tc zien geeft. En
dus geen Friese. Deze ontwaart men, zodra men
binnenstapt, daar ze aan beide wanden achter
de toonbank werden opgehangen. Zes, zeven of
acht van die mooie klokken bij elkaar. Precies
herinneren we ons het aantal niet meer. omdat
we op onze verdere wandeling door dit huis
telkens weer op andere Friese klokken stuitten:
iu de voorkamer, in de achter
kamer. in het loodsje achter de een oud Duits klokje
winkelruimte, langs de draai-
trap naar de zolder, en op dc
waar atelier van
Gepke gevestigd is. Daar is de „Schwarzwalder". een gew
werkbank, met T.L.-verlichting koekoeksklokje, zoals
erboven en een pittig potkachel-
tje ernaast, daar staat een draai
bankje „dat grootvader nog ge
bruikt heeft om klokken te re
pareren". daar staat een antieke
Friese kast vol onderdelen van
Friese klokken, daar staan en
hangen Friese klokken van elk Hoekstra,
model cn elke maat, daar hangt zuivelfabriek
plaat. En ieder kwartier gaat er een
hel. Aan de klank van de bel kan men
horen of het „kwart vóór" of „kwart
over" is. Op het halve en hele uur
hoort men dc klok gewoon slaan,
welk geluid i-ermengd wordt met bel
gerinkel. Op de klok staan drie kope
ren ballen. Deze vindt Gepke meer
Fries cn dus mooier dan de beeldjes
op de beide andere klokken. Onder
op het scliuifstuk het grote koperen
„medaljon", met zinnebeeldige voor
stellingen van „de tijd".
FOTO ONDER:
Vaak zijn bepaalde tandraderen van
zon oude Friese klok versleten, of
althans te veel uitgesleten. Dat is geen
bezwaar. Iedere klok, die bij Gepke
banden wordt genomen, krijgt
ky en de erbarmelijke omstandig
heden. waaronder de minder be
deelden er moesten leven, brach-
Zijn moeder. Nancy Hanks, die ten Abe's vader er toe, naar dc
op nog jeugdige leeftijd in 1818 staat Indiana te verhuizen. Dat
Abe zoals Abraham Lincoln stierf, heeft grote invloed gehad was in 1817. De knaap hielp zijn
gemakshalve genoemd werd op de vorming van zijn karakter, vader de nieuwe grond te ontgin-
was van zeer nederige afkomst. Deze intelligente, evenwichtige en nen en van de bomen, die zij sa-
Zijn ouders waren arme boeren- godvruchtige vrouw kon haar men kapten, een blokhut te bou-
mensen, die in de staat Kentucky zoon geen parate kennis bijbren- wen. die meer dan één vertrek
aan de rand van de wildernis gen, waar hij later wat aan zou bevatte. Abe hakte brandhout,
woonden. Vader Lincoln verschaf- hebben. Maar wel leerde zij hem. deed boodschappen cn hielp zijn
te als houthakker en jager zijn ge- God lief te hebben boven alles en vader bij hot bewerken van de
zin een sober bestaan. In een zijn naaste als zichzelf. In zijn ge- akkers.
eenvoudige blokhut, die slechts hele verdere leven heeft Lincoln Zo kwam het. dat hij in ziin he-
zich door deze levensles laten lei- le leven slechts gedurende enkele
den. maanden onderwijs heeft genoten.
De slavernij in de staat Kentuc- Zijn grote leergierigheid bracht
zodat
dat
senlceftijd waardig haar plicht kan
soort, die omstreeks 1860 de
Friese klokken ging verdringen,
daar hangt ook nog een
veral nog kopen kan.
Gepke's domein
Temidden van al deze klokken
dus Gepke's domein. En ook
het domein van haar man. Durk
vroeger op een
werkzaam was,
maar sinds enige tijd een ijveri
ge assistent van zijn echtgenote
is, daar ze onmogelijk meer alle
reparatie-opdrachten alleen kan
uitvoeren. „Mijn vrouw weet er
natuurlijk veel meer van dan
ik", zegt dc heer Hoekstra,
„maar ik heb toch al zóveel van
haar geleerd, dat ik haar heel
wat werk uit handen kan ne
men. Op het ogenblik kunnen
we zeker nog een jaar vooruit,
maar er komt voortdurend meer
werk bij. Dit is een doos uit Den
Haag. Hij staat er reeds enige
maanden. Doch we hebben nog
niet eens tijd gehad om hem
open te maken. Dat doen we
maar eens als er kijk op is, dat
die klok aan de beurt komt."
Hun beide jongens, Anne van
elf en Elle van negen jaar, schar
relen nu wat nieuwsgierig om het
grote pak heen, graaien even la
ter in raderen en radertjes op de
werkbank, brengen een slinger of
wekker op gang. maar weten echt
nog niet, of ze in de toekomst de
voetstappen van moeder zullen
drukken. Gepke lacht eens, als we
haar kinderen hiernaar vragen en
zegt vervolgens:
..Mijn grootvader. Lammert
Wijma. is er halverwege de vori
ge eeuw van armoede mee begon
nen. Want met zijn broer Hen
drik moest hij destijds koeien
hoeden aan het Bergumermeer
en daar was geen droog brood
mee te verdienen. Dus gingen ze
er wat bij knutselen: kasten ma
ken. koper slaan en ten slotte
ook klokken herstellen. Kijk. deze
knollen van zakhorloges nam hij
ook voor zijn rekening. Z.j noe
men ze ..oude rapen". Ze waren
van Engelse herkomst en bevat
ten o.m. een ketting, om de span
ning van de veer evenredig te
houden. Bovendien repareerde
grootvader toren-uurwerken. Dat
is helaas zijn dood geworden. In
de toren tc Nijega (Smallinger-
land». liep hij nl. een longont
steking op. waaraan hij in 1909,
nog maar 56 jaar oud. overleed.
In dit zelfde huis.
Aan de slag
Toen zette mijn vader. Elle
Wijma, met zijn moeder en zijn
zusters de zaak voort. In 1912
trouwde vader en ging grootmoe
der met haar dochters elders wo
nen. Mijn vader echter heeft
hier. evenals grootvader, tot zijn
dood toe klokken gerepareerd
tot 6 september 1956. Zomer en
winter begon hij 's ochtends al
om drie of vier uur. En nooit
hield hij eerder op dan 's avonds
om een uur of negen. Als je dat
niet deed had je niet te eten.
Daarom moest ook ik, toen ik
eenmaal twaalf iaar was, bij
hem aan de slag. En al hoefde ik
dan niet. net als hij. al om drie
uur op te staan, om zes uur
moest ik in elk geval beginnen.
En ook m'n zusjes hoewel ae-
het vak gingen
Daar kwam nog bij. dat je et
telijke malen naar beneden
moest, omdat je natuurlijk net
een stuk gereedschap nodig bleek
te hebben, dat je niet meegeno
men had. Nee. dan is het hier
op zolder bij de kachel veel
beter. Toch heb ik verleden jaar
in Harkema-Opeinde nog een to
renklok gerepareerd.
Gepke Wijma heeft intussen
één handicap gekregen; haar ge
zichtsvermogen is niet zo goed
meer. Het lijne werk, zoals dat
vereist wordt voor het repareren
van polshorloges, kan ze daarom
zelf niet meer doen. Dat besteedt
ze dus uit. Zo heel erg is dat
intussen nu ook weer niet, omdat
ze toch niet door dc reparaties
kan heenkomen. Maar vaak is
het zo. dat wat je niet (meer)
kunt, je graag zou willen doen.
College
welgestelden, met name door de
boeren, die ze van geslacht op ge
slacht ook nu nog vasthou
den. Niet alleen het houtwerk is
veel mooier, maar ook het mecha
nische gedeelte werd met meer
zorg samengesteld. En bovendien
kenmerken deze duurdere klok
ken zich door diverse „extra's"
zoals zon, maan en sterken, da
tumaanwijzing. dubbel slagwerk
etc. Elke Friese staartklok is ken
baar aan een groot koperen ge
wicht met koperen ketting. ter
wijl links en rechts hiervan nog
een klein koperen gewichtje aan
een kettinkje hanet. dat corres
pondeert met een wekker. Maar
bij de duurdere klokken hoort
men ieder kwartier een bel
en nog wel verschillend van klank
terwijl de klokken van gewo
ne uitvoering slechts op het hal-
hele uur een bel laten klin-
ardighe-
de
j hii-
Twintig jaar ben ik
rechterhand geweest en
doende alles geleerd wat er te le
ren vlei. Aan kousen stoppen of
eten koken kwam ik nooit toe.
Maar zo heel erg vond ik dat
niet, want Ik ging in het klokkcn-
makersvak op. Alleen die toren
klokken mocht Ik niet lijden. Die
waren altijd kapot als het slecht
i dan
het
bo-
Als we alle beziensw:
den om haar heen nog
nauwkeuriger willen bekijken
gaat Gepke ons college geven in
de wetenschap van de Friese
klokken. Men onderscheidt stoel-
tjesklokken zo genoemd om
dat de hele apparatuur rust op
een stoeltje of stoofje en
staartklokken. De stoeltjesklok-
ken waren er het eerst. Van on
geveer 1700 af. Toen kwamen de
staartklokken, „klokken met zo'n
plank tegen de muur", het zoge
naamde schuifstuk. Ilct zijn
vooral deze staartklokken die dc
laatste tijd weer vrij veel wer
den gevraagd. En daar ze nog
wel vervaardigd zouden kunnen
woTden, maar ze nergen meer
worden gemaakt, vanwege
hoge lonen, is de liefhebber uit
sluitend op antikwitei-
ten aangewezen.
„Je hebt schippertjes,
kantoorklokken, gewone
staartklokken en gewone
staartklokken met een
dubbele kop", vertelt
Gepke ons. Op het eerste
gezicht is men als leek
geneigd te denken, dat
die benamingen alleen
maar betrekking hebben
op de grootte. Want hel
schippertje is een dwerg,
vergeleken bij dc klok-
met-een-dubbele-kop.
Doch ook in de modellen
is duidelijk verschil te
bespeuren. De meeste
Friese staartklokken zijn
gemaakt van eikenhout,
dat een bruinrood kleur
tje kreeg. Dat deed men
om ze te doen gelijken
op de duurdere klokken,
die van mahoniehout
vervaardigd weiden en
doorgaans wat bredei
en hoger zijn. Een Friesi
staartklok van mahonie
hout is echter niet ge
makkelijk te bemachti
gen. Deze toch werder
destijds hoofdzakelijk
aangeschaft door de meer
Nauwkeurig
Niettemin kunnen ze, als ze in
orde zijn, in beide gevallen zéér
nauwkeurig worden afgesteld.
Het is dan ook heel gewoon,
wanneer een Friese staartklok na
vier weken nog niets voor- of
achtergelopen is. Dank zij de lan
ge slinger.
..Wat hebt u er nu allemaal
aan te repareren?" vragen wc
Gepke. En dat blijkt van alles
te zijn. ..Meestal zijn bepaalde
raderen te veel uitgesleten. Dan
maak ik nieuwe op het draai
bankje. Ik doe dat vlugger dan
vader en grootvader het deden.
Lincoln op het
hij z(jn beroemde rede uitspreekt
op het slagveld van Gettysburg....
hem er evenwel toe. dal hij van
alle buren en kennissen boeken
leende. Vaak moest hij urenlang
lopen om een bepaald boek in
handen te kunnen krijgen, dat hij
dan 's avonds bij het flikkerende
licht van het haardvuur las en
nog eens las. tot hij de inhoud
bijna uit het hoofd kende.
Een jaar na de verhuizing naar
Indiana stierf zijn moeder. Dit
verlies maakte grote indruk op
hem. Zijn vader hertrouwde ech
ter na enige tijd met een jeugd
vriendin, Sarah Johnston. Zij
slaagde er op gelukkige wijze in,
veel van het leed te verzachten,
hielp hem bij zijn studie en wist
op die wijze de liefde van dc
knaap te winnen. Beiden konden
al spoedig uitstekend met elkaar
opschieten cn Lincoln heeft dan
ook vaak verklaard, dat hij een
groot deel van zijn succes aan
zijn tweede moeder te danken
heeft.
Abe groeide op tot een flinke
gespierde jongeman. In 1830 ver
huisde het gezin opnieuw, nu naar
het district Macon in-Illinois. Hij
vond daar werk als schippers
knecht en met een lichter maakte
hij de meer dan 1000 km. lange
reis over de Mississippi naar New
Orleans aan de Caribische zee.
Later ging hij naar New Salem,
een dorp in de omgeving van
Springfield, dc hoofdstad van Illi
nois. Daar verdiende hij zijn da
gelijks brood als hulp van een
landmeter, winkelbediende en ten
slotte als postmeester.
In die jaren studeerde hij rech
ten en maakte hij een grondige
studie van wiskunde en de En
gelse taal. Hij las alle boeken die
hij in handen kon krijgen en
werkte iedere avond, vaak tot
diep in de nacht. Intussen was
zijn belangstelling voor de politiek
gewekt Zijn eerlijkheid en welbe
spraaktheid leidden er t<
gekozen werd als lid va
gevende vergadering va
In dit lichaam, waar t
geest heerste, deed Lincoln
eerste schreden op het politieke
Advocaat
Na zijn studie in de rechten
voltooid tc hebben, vestigde Lin
coln zich als advocaat in Spring
field. Hij reisde kris-kras door Il
linois cn verwierf zich alom de
reputatie, een eerlijk en bekwaam
man tc zijn. In die tijd ontmoet
te hij Mary Todd, die tot een
vooraanstaande familie in Ken
tucky behoorde. Uit het huwelijk,
dat hij met haar sloot, werden
vier zonen geboren, waarvan er
een in zijn prille jeugd stierf.
Lincoln, die zich een liefhebbend
cn verdraagzaam echtgenoot en
vader toonde, deed veel voor zijn
kinderen en Tad. zijn jongste
zoon, kon men altijd in zijn nabij
heid vinden. Voor zijn kinderen
had hij altijd tijd; hij hield er
van. zijn dagelijkse zorgen opzij
te zetten en hen verhalen te ver
tellen over hoe het vroeger was.
Het enige huis, dat hij ooit zijn
eigendom heeft kunnen noemen,
was dat in Springfield, waar hij
met zijn gezin gewoond heeft tot
dat hij in 1861 tot president van
de Ver Staten werd gekozen en
het Witte Huis te Washington zijn
nieuwe woning werd. Lincoln had
weinig belangstelling vooé het be
zit van aardse goederen. Hij sprak
daar vaak over als iets. dat een
illeen maar last kan bezor-
j tegen dc slavernij ge
richte verklezingsredovoenngbn
hadden de aandacht getrokken.
(Vervolg op pag. 2)
Maj
President
e. dat hij
Illinois.
gen
In Washington kwam Lincoln
pas, toen hij op 38 jarige leeftijd
door de staat Illinois naar het
Amerikaanse Huis van Afgevaar
digden werd gezonden. Twee jaar
later keerde hij echter naar
Springfield terug om zijn werk als
advocaat weer op te vatten. In
1858 slaagde hij er niet in. een
zetel in de Senaat tc
En zo gebeurde het. dat de Re
publikeinse partij hem in 1860
kandidaat stelde voor het presi
dentschap. Dit was niet het ge
volg van de machtige positie, die
hij in de Amerikaanse samenle
ving innam, doch alleen en uitslui
tend om zijn betrouwbaarheid en
zijn onkreukbaarheid. Toen hij
aan het bewind kwam, had een
aantal staten in het Zuiden de
Unie verlaten en een afzonderlij
ke regering gevormd. Er dreigde
een burgeroorlog uit te breken en
er was dus voor Lincoln een moei
lijke taak weggelegd.
In zijn inaugurele rede verklaar
de hij. dat de Unie een onver
brekelijke band vormde en hij
drong er op aan. dat de staten
zich opnieuw aaneen zouden slui
ten. Hij veroordeelde de slavernij
in de zuidelijke staten en zeide,
zich met alle kracht die in hem
was er tegen te zullen verzetten.
Het Zuiden antwoordde na enkele
weken met een aanval op Fort
Sumter in Charleston in Zuid-Ca-
rolina en de burgeroorlog was een
feit.
Lincoln, die begrip had voor de
moeilijkheden, waarvoor de zuide
lijke staten zich geplaatst zagen,
bood aan. dat de eigenaars van
de negerslaven schadeloos gesteld
zouden worden, als zij deze men
sen in vrijheid zouden stellen.
Maar ook dit aanbod werd in de
wind geslagen en toen herhaalde
waarschuwingen van de president
eveneens van de hand werden ge
wezen. vaardigde hij op 1 januari
1863 dc beroemde proclamatie uit,
waarbij meer dan drie miljoen
negers In vrijheid werden gesteld.
Naderhand bekrachtigden de af
zonderlijke staten dit besluit en in
1865, toen de oorlog afgelopen
was. werd het dertiende amende
ment aan de Amerikaanse Consti
tutie toegevoegd. Dit amendement
maakte overal in de Verenigde
Staten een eind aan de slaverr..).
Maar voor het zover was. moes
ten bloedige gevechten worden ge
leverd om de weerstand in de
zuidelijke staten te overwinnen.
De eerste grote veldslag weid
in de buurt van Gettysburg gele
verd. Hij eindigde in een neder
laag van de zuidelijke troepen.
Bij die gelegenheid hield Lincoln
zijn bekende rede, waarin hij op
riep tot verbroedering. Het pleit
was toen in zekere zin reeds be
slecht, maar het duurde toch nog
tot 9 april 1865. voordat het Zui
den zich gewonnen gaf.
Vermoord
Helaas heeft Lincoln geen gele
genheid meer gehad, zich aan de
opbouw van het door oorlog ver
scheurde land te wijden. Slechts
luttele dagen, nadat de vrede was
getekend werd hij (op 14 april
1865) In het Ford's Theatre in
Washington vermoord door een
half krankzinnige fanaticus, die
meende, de zaak van het Zuiden
te dienen. Dc volgende ochtend
blies hij de laatste adem uit, zon
der nog tot bewustzijn te zijn ge-
Het stoffelijk overschot werd in
het Witte Huls opgebaard en de
begrafenisstoet volgde de Penn
sylvania Avenue, de route, die
Lincoln vier jaar eerder gevolgd
had. toen hij zijn intocht in de
hoofdstad lyeld. Het gehele land
was in rouw gedompeld. Op 3 mei
werd het stoffelijk overschot van
de president opgebaard in het in
een rouwkapel herschapen State
House in Springfield. Daags daar
na werd de kist gesloten en in
een voorlopige graftombe op het
kerkhof van Oak Ridge bijgezet.
Overal werden gedenktekenen
opgericht. Een er van staat in
Washington. Het dak van dat ge
bouw wordt door 36 marmeren
zuilen gedragen, een voor elk van
de 36 staten, die in Lincolns tijd
samen de Unie vormden. Thans
telt die Unie 49 staten. In het ge
bouw bevindt zich een beeld van
Lincoln waar hij zittend is afge
beeld. Hij kijkt in de richting
het it
De meer dan levensgrote
figuur het beeld is bijna
zes meter hoog, heeft bezoe
kers uit alle werelddelen ge
trokken. Het is goed, daar te
verwijlen en de redevoerin
gen te lezen, die in de wan
den met gouden letters zijn
aangebracht. Men komt dan
diep onder de indruk van de
grote betekenis, die deze
eenvoudige man voor de
Verenigde Staten heeft ge
had. Vooral in dit monument,
maar nog meer in de harten
van de Amerikanen, wier
Unie hij bewaarde en verste
vigde, leeft de herinnering
aan Honest Abe Lincoln voor
altijd voortHij is voor
de Amerikanen een ware Va
der des vaderlands....
