ZO HEEL ANDERS
Juweel van een stadhuis Piccadilly
verkocht voor één gulden
Atlas voor alle Duitse klokken
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 10 JANUARI 1959
AP zijn gemak achterover geleund in z'n zitplaats telde Karei Roegholt
de haltes, telkens wanneer de Métro de helverlichte stations binnen
schoof. „Députés Solférino Sèvres-Babylone
Daar tussendoor trachtte hij de radde gesprekken rondom hem te m
volgen en las brokstukken uit de wijdgespreide boulevardbladen H
van zijn medepassagiers. Steeds opnieuw fascineerde hem de bonte
décorwisseling in de stations; de binnenvloeiende stroom van jj|
nieuwe reizigers, het automatisch sluiten van de deuren en het S
donderend lawaai van de razendsnel optrekkende trein. Met lichte jgj|
wrevel dacht hij aan de wild-west tafrelen die zich in en om de g
trams en bussen van zijn woonplaats pleegden af te spelen en ver- g
baasde zich over de discipline en gemoedelijkheid van de Parijse g
Métro-passagiers. Ui
loze minuut vasthouden..
Met
zijn weg door het kolkend verkeer.
Nonchalant, een hand losjes in de zak van
z'n sportieve overjas, liet hjj zich meevoe
ren m de mensenstroom op de Boulevard
St. Michel, wierp van tijd tot tijd een steel
se blik in de glanzende spiegelruiten der
grote magazijnen. Niemand die in hem de
Hollander zou zien. constateerde hij vol
daan voortslenterend en luisterend naar
de gesprekflarden in zijn omgeving, waar
van hij. ondanks z'n conversatielessen thuis,
al na enkele ogenblikken de draad kwijt-
Twaalf heerlijke dagen was hij nu al in
Parijs en de enige wolk aan de strakke
winterse hemel was het voortsnellen van
do tijd geweest. Vandaag was het onher
roepelijk de laatste dag en morgen liep
hij op dit uur al weer hoog en breed in 't
gareel! Eigenlijk waren zo'n paar weken
veel te kort om alles te zien, alles te ge
nieten wat de Lichtstad haar bezoekers
aan schoons en afwisselends bood. Met een
ruk van zijn brede schouders zette hij de
gedachte aan zijn komende vertrel% uit het
hoofd en genoot met volle teugen van dc
bekoring aio de gezellige ..Boule Miche"
telkens weer op hem uitoefende door ^ijn
uitbundig bruisend leven, zijn knusse ter
rasjes waarop jolige studenten en leuke
meisjes in kleurige wmterkledij rumoer
den; waar achter
elke brede glazen
deur Musetteklan-
ken naar buiten
waaierden
iedereen blij en
zorgeloos leek!
Wat later zocht
hij zich een plaats-
Je op het terrasje
de grote houtskool
kachel, bestelde zijn café-filtre aan de
gargon, die hem met een vertrouwelijk
grijnsje als habitué begroette. Zometeen
zou hij eerst een stukje gaan eten m een
van de typisch Chinese eethuisjes die hij
in verschillende achterstraatjes van de
Boule Miche ontdekt had en waar je voor
een handvol francs een héél eind kwam.
Daarna zou hij het Luxembourg nog eens
met een bezoekje vereren, dat was vlak in
de buurten dan was de koek helaas op
en wachtte hem dc vervelende thuisreis.
Een slok warme koffie schoot onverhoeds
langs het pijnlijke plekje van z'n aange
stoken kies en deed een vlijmende pijn door
zijn gebruind gezicht trekken
..Daar kwèm ze1"
QLANK en sportief in 't keurig mantelpakje
wandelde ze tussen de statige grijze dame,
die Karei voor haar moeder hield, en een
gezette heer met een wandelstok over het
terrasje naar een hoektafeltje. Haar nauw
merkbaar lachje van herkenning deed Ka-
rel even naar adem snakken en met bon-
zenó hart keek hij gewild nonchalant naar
het drukke verkeer.
Die waren elke Frangaise als aangebo
ren. Jammer toch dat Hollandse meisjes
zoiets volkomen misten! Zelfs het simpel
ste Japonnetje, de eenvoudigste mantel
wist zo'n Parijs' meisje tot een creatie te
maken, zonder dat je wist waar dat in
zat!
In de dagen die Karei in de altijd-jeug:
dige Lichtstad had doorgebracht, had hij
er bijna een sport van gemaakt om u't
de voorbijgangers zijn landgenoten te pik
ken en soms had hij zich bepaald geër
gerd aan de onbeholpenheid en gewilde
nonchalance, waarmede zij zich tussen de
levendige en gedistingeerde Parijzenaars
bewogen Gisteren nog. in dc hall van 't
Théétre de Margny had hij zich bepaald
gegeneerd over het aanstellerig gegichel
van twee Hollandse meisjes, die in haar
stijve zijtjes zo helemaal uit de toon vie
len tussen haar Franse zusteren Nee
ze wisten zich niet te bewegen, de meisjes
uit het kille landje aan dc Noordzee, zagen
geen kans om de vaderlandse degelijkheid,
die bonepen angst om statie te houden,
af te loggen! Thuis had hij dat nooit zo
gemerkt. Je wist niet beter en ze waren
eigenlijk allemaal zo. Maar hier, in de
mondaine Seinestad. sprong het verschil
wel heel schrijnend in het oog! Met verte
dering gleden zijn blikken naar het fijnbe-
sneden profiel van het Franse meisje, naar
de losse, natuurlijke golving van haar glan-
zende donkere krullen. Zo héél anders en
zo veel aantrekkelijker dan de stijve gekne
pen permanentjes van zijn Hollandse meis
jeskennissen!
Tersluiks keek hij naar de zuivere boog
van haar wenkbrauwen, naar het welge
vormde rode mondje, dat soms in een flit
send lachje even de gave witte tanden liet
doorschemeren en wat gechoqueerd be
trapte hij er zich op dat hij dan onwille
keurig meelachte.
Plotseling, over de schouder van haar
ol '.ere begeleidster heen. ontmoette zijn
blik de donkere ogen, bleef ze een adem-
wx peter barry
hoofd keek Karei dan. zonder te
de roezige boulevard, telde automatisch de
voorbijglijdende taxi's en bussen.
Wat hem in al die jaren in Holland niet
overkomen was. gebeurde hem hier in Pa
rijs, in die paar luttele dagen! Hij was ver
liefd, hopeloos verliefd! Een onbekend
Frans meisje, waarmee hij nog geen woord
gewisseld had, had onverwachts bezit ge
nomen van zijn gedachten, zich opeens een
grote plaats veroverd in zijn kalm en
evenwichtig leven! Nauwelijks zes keer had
hij haar gezien op het terrasje of binnen
bij ..Dany"!
De oorzaak? Karei wist het niet, wilde
er ook niet verder over nadenken. Misschien
haar onnavolgbare élégance, haar aanste
kelijke levendigheid, haar espritdingen
die je in een Nederlands meisje zo miste
en die hem hevig hadden aangetrokken
Het feit lag er nu eenmaal en hij accepteer
de het als voorbeschikt en onontkoom
baar.
Opeens schoot een kille, verlammende
schrik door hem heen! Vandaag was het
zijn laatste dag in Parijs; vanmiddag moest
hij weg en zo goed als zeker zou hij haar
nooit meer terugzien....! Niets wist hij
immers van haar.. geen adres, zelfs
Hij maakte een beweging om op te staan
en naar het hoektafeltje te lopen, doch het
volgende moment
had hij zich weer
in bedwang. Zijn
gevoel voor beta
melijkheid, voor
wat niet kon, niet
hoorde, won het
van zijn impuls.
Met een vreemde
beklemming rond
zijn hart zat hij roerloos in z'n stoel,
zinnend op een respectabel middel om met
het meisje in contact te komen. Ineens
was zijn besluit genomen; wachten zou hij,
tot de drie in het hoekje opstapten en ze
dan ongemerkt volgen in de hoop haar
adres te weten te komen!
Door zijn oogharen zag hij hoe de oudere
heer de gargon wenkte om af te rekenen,
zag hij het meisje slank en levendig oprij
zen en achter haar grijsharige moeder
naar de uitgang wandelen.
En juist toen een beklemmend gevoel
van verlatenheid zich van Karei meester
maakte, keek zij even om naar de lange,
eenzame jongeman aan het andere tafeltje.
Opnieuw hielden hun ogen elkaar één kort
moment gevangen, trachtend eikaars ge
dachten in die diepe vorsende blik te le
zen Karei merkte nauwelijks dat hij half
was opgerezen en zijn lippen onbewust een
hunkerende vraag stelden. Wezenloos zak
te hij in zijn stoel terug, bleef als gefasci
neerd zitten met de herinnering aan een
kort. vriendelijk knikje en het adembene
mende lachje van een zacht rood mond
je Dan kwam hij tot zichzelf, rekende
af met een méér dan royale fooi en schoot
de boulevard op., om op de hoek van de
Rue dc Vaugirard het drietal in een juist
aanschietende taxi te zien stappen.
Verlamd van schrik en teleurstelling
bleef Karei op het trottoir achter, gespan
nen starend in de richting waarin de auto
was verdwenen..
A L OM 14 20 die middag, zat een diep ter-
neergeslagen jongeman in de trein die
van het Gare du Nofd vertrok. Met
dotfe ogen staarde hij uit het brede raam.
bitter nadromend over zijn verloren illu
sie. Langzaam was het tot hem doorgedron
gen dat nu alles voorbij was, dat het leven
elke bekoring voor hem verloren had. Al
leen de zoete herinnering aan een paar
mooie donkere ogen, aan een rank figuur
tje. tegen de achtergrond van een drukke
Parijse boulevard was hem gelaten.
Nadine Monique.. GenevièveHij
wist niet eens haar naam! Morgen was
er weer het eentonige, emotieloze leven van
alledag, met niets dan aen bitterzoete her
innering.
Lang zat Karei 's avonds voor het raam
van zijn muf ruikende kamer, dof starend
naar de onaandoenlijke rij lantarens en de
schaarse voorbijgangers, die diep in hun
kragen gedoken, door de druilige kille regen
stapten. Zijn kiespijn kwam ook weer op
zetten. tergend en knagend. Dat kwam be
slist door het kille, gure klimaat, want in
Parijs had hij er hoegenaamd geen last
van gehad. Ver dwaalden Kareis gedachten,
naar de Place du Tertre, waar de men
sen bij gloeiende houtskoolvuren dineerden,
naar de Boulevard St. Michel, waar een
donker meisjesgezicht tegen hem lachte..
Jeanine. Michèle. Yvette
Met een diepe zucht zocht hij zijn klam
bed op
fel en onbarmhartig een scherpe lichtstraal
in zijn knipperende ogen.
„Mond flink open maarkwam de
onpersoonlijke stem van de tandarts, te
gelijk met de weeë geur van de smetteloos-
witte jas. Karei sloot zijn ogen toen de
boor zachtzoemend de aanval inzette.
„Zo., nu maar even spoelen.."
Haastig greep hij het glas uit de houder
en voldeed aan de uitnodiging. Over hem
heengebogen beantwoordde de tandarts een
vraag van zijn assistente, die geruisloos de
praktijkkamer was binnengekomen. en
even zag Karei, zonder veel belangstelling,
een witte mouw en een tengere hand, die
een nieuw martelwerktuig aanreikte.
Terwijl hij in de vestibule naar zijn hoed
en jas reikte, klonk er achter hem ineens
een bedeesd kuchje.
Snel draaide Karei zich om en meteen
trok langzaam'de kleur weg uit zijn ge
bruind gezicht, voelde hij zijn hart met dof
fe dreunende slagen in zijn borst bonzen.
Met wijd opengesperde, ongelovige ogen
staarde hij naar het ranke witte figuurtje
in de deuropening.
Nee.., dat kón immers niet.., dat was
onmogelijk! Een toevallige gelijkenis na-
Ineens, toen hun Ogen elkaar ontmoetten,
wist hij béter!
„Mademoiselle.. U??" stamelde hjj met
droge lippen.
Een ogenblik stonden zij elkaar ademloos
aan te staren, dan schaterden ze het ge
lijktijdig uit.
„Dus., eh., u bént geen Frangaise..?",
bracht Karei ten slotte moeilijk uit.
„Ik? Een Frangaise? Hoe kómt u erbij?
Honderd procent Hollandse!" lachte het
meisje. „Hebt u wérkelijk gedacht dat ik.,
omdat u me met paps en mams in Parijs
trof Vond u dat ik er als een Parisienne
„Ja., heus! Ik had durven zwéren.."
bevestigde Karei, oneindig opgelucht.
„Maar ik ben dolblij dat ik me zo vergist
heb, werkelijk dólblij!"
„Ik weet uw naam al van uw kaart.."
zei het donkere meisje schalks, „maar ik
zag pas in de spreekkamer dat., eh... dat
kanders ogen.
„Mag ik dan ook uw naam weten..?"
vroeg Karei zacht.
„Natuurlijk! Ik heet Henny.., Henny
Meerlandt. Ik ben assistente van dokter
Warning..., maar dat hebt u al wel begre-
Even slikte Karei verward, om een héél
lichte teleurstelling te verwerken; géén
Ninon, geen Monique of Jeanine..!
Dan ving hij een blik uit een paar mooie
donkere ogen. waarin kleine plagende vonk
jes lichtten.
„Hènny dus..!" lachtte hij bevrijd en
dankbaar.
dreigende boormachine boven zijn hoofd,
terwijl hij zich enkele centimeters voelde
omhoogrijzen Weerloos lag hij achterover
in de witte martelstoel, zijn achterhoofd
geklemd in de hoofdsteunen, zijn handen
stevig rond de armleuningen. Dan flitste er
rr ,r Z" het leven
sief verdiept In de
geschiedenis van
Ameide, het charmante stadje aan
de Lek,
kunnen vertellen. Ameide Is
niet groot. Het telt slechts een
kleine tweeduizend inwoners, maar als ge uit de grote stad komt, als
ge het drukke verkeer en de hoge woonflats moede zyt geworden, Is
het een verademing daar, rustig met de handen op de rug, rond te
kuieren en al het schoons In u op te nemen. Want Ameide Is een
schoon stadje. Het heeft een rijk verleden en dat verleden heeft onbe
twistbaar *Un stempel op het stadje gezet. Reeds In de 14de eeuw, zo
hebben we in oude kronieken gelezen, kreeg Ameide stadsrechten,
maar het verloor deze toen het in 1527 door de bisschop van Utrecht
werd ingenomen. Ameide heeft veel strijd binnen zijn muren gezien.
De Fransen vooral hebben èr huisgehouden. Door hun toedoen ver
dween het machtige kasteel Hcrlaer. Op de plaats, waar het eens
heeft gestaan, worden nog by tijd en wijle kogels gevonden van
allerlei kaliber en uit verscheidene perioden.
Ameide heeft
nog een juweel
van aen stadhuis,
en om dat stad
huis zijn we een
middag naar het
stadje gegaan. Er
was een gerucht,
dat het voor
slechts een gulden
zou zijn verkocht
aan de gemeente,
en dat gerucht is waar gebleken.
De Ambachtsheer van Ameide,
de heer J. van Stolk uit Rotter
dam, heeft het voor die luttele
som nan de hand gedaan. Hij had
het ten geschenke willen geven
maar dat mocht niet, en to
moest hij er een prijs voor vra
gen. Hij bepaalde die prijs op
een gulden. Ameide is daar wel
bij gevaren, hoewel de Am
bachtsheer aan de verkoop en
kele belangrijke voorwaarden
verbond. Het moet worden ge
restaureerd en na de restauratie
moeten de raadszaal en de
trouwzaal weer in gebruik wor
den genomen. Een restauratie
plan wordt reeds ontworpen en
als de vroede vaderen de kosten
van verbouwing en inrichting
niet te hoog vinden, zal binnen
niet al te lange tijd met de uit
voering een begin worden
gemaakt.
BRIEF
Het verhaal komt uit Karlstadt. Mevrouw Johanna Wi
dame van 78 jaar, vond, dat de brief, die z\j ontving wel
vreemd poststempel droeg. Dat klopte overigens, want h\
1916 door haar man, die nu 84 jaar is, aan haar geschreve
jaren heeft de brief klem gezeten in de brievenbus. Vorige
hy ontdekt, toen de bus moest worden verplaatst. „Met
bezorgd", zette de posterijen op de enveloppe en zjj bezc
alsnog ter plaatse. Mevrouw Johanna Wiesner verklaarde
de brief niet belangstelling gelezen. Er stond een helebo
rgde hem
„Ik heb
Als ge wel eens in Londen zijt
geweest, kent ge natuurlijk het
wereldberoemde Piccadilly Cir
cus, het grote plein, dat 's avonds
baadt in een zee van licht (re
clames). Welnu, Piccadilly Cir
cus dreigt zijn charme te gaan
verliezen.
De gemeenteraad van Londen
heeft plannen laten uitwerken
ter vergroting van het plein. Aan
de Zuidkant, waar het bij het
Criterion wordt begrensd door
Lower Regent Street, Haymar-
ket en Jermyn Street, moet een
wolkenkrabber komen van
maar liefst 70 meter hoogte, en
in die wolkenkrabber wil men
een hotel onderbrengen.
Een tweede hotel zal gaan verrij
zen op de plaats waar nu het
Trocadero staat. En verder ko
men er op Piccadilly Circus
nieuwe winkels, meer restau
rants en yeel kantoorgebouwen.
De plannen zijn nog niet defini
tief. Maar men voelt er veel
voor ze te verwezenlijken. Mocht
dit inderdaad gebeuren, dan zul
len de Londenaars ontdekken,
dat ze hun Piccadilly Circus
hebben weggebouwd.
GESCHIEDENIS
Het stadhuis van Ameide
oud. Het werd in 1644 gebouwd
in opdracht van Hendrik van Bre-
derode. Ge kunt dat nog lezen op
een steen. Er staat: „Anno duy-
sent ses hondert veertig en vier
Heeft Hendrik van Brederode,
Drossaert alhier Op den seven
April met sijnen edelen hant
Den eersten steen van dit stad
huis geplant". De gemeente heeft,
toen het dit huis van Hendrik
van Brederode als stadhuis ging
gebruiken, steeds jaarlijks een
aanzienlijke huursom moeten
brengen. Tot 1941 was het raad
huis. Toen werd het afgekeurd
en na de oorlog werd het een re
creatie-oord voor bejaarden. Het
was niet langer het centrum van
de gemeente. Niemand die dit
meer verdroot dan de Ambachts
heer. Hij ging bij zich zelf te ra
de wat nodig was om een traditie
te herstellen en zo kwam hij tot
het plan het bezit aan de ge
meente voor een gulden te ver-
ZWIJN
de vrouw van Hendrik van Bre
derode, die een zuster was van de
beruchte Willem van der Mark,
heer van Lumey bijgenaamd
„Het wilde zwijn
Het dak
wëTSl Persoonlijkheid
i het stadhuis
koepeltorentje,
digd door de klokkenmaker Euter
pe in Deventer. En voorts is ver
meldenswaard, dat de deur ge
heel met spijkers is beslagen.
OVERHEID
gewoonten van Ameide'
in het verleden. Zo lazen
„In 1699 liet Amelia, gravin-douai
rière en vrouw van der Lippe, Als u verlegen bent, moet u
de Arden- geboren burggravin van Dona, een bulldog kopen, bent u een
a" y'nw'jtreuzelaar een windhond. We
enz.',' door een ordonnantie we- weten dit uit een artikel van de
ten, dat met het oog op d'e ker- Engelse dr. Guy Danes, die na
kelijke financiën een stuiver voor een lange studie tot deze con-
elk paard en een. halve stuiver clusie is gekomen. Het is zeer
voor elk veulen als staangeld op belangwekkend, aldus dr. Danes,
de jaarmarkt betaald, gestort t ri_„ hnp ppn p;oenaar ziin
moest worden ten behoeve van \e Znl Znï f,™
de „pastorije der stede Ameide". karakter aanpast aan dat van
We hebben over de geschiede- En een ordonnantie in 1805 i
Ameide veel gelezen
zouden u uren kunnen bezig-
i- houden. Ook over de zeden en
dende de opbrengst
gelden, den „impost",
stemmen voor de arme
Lastharingvisserij
zijn hond, omdat het karakter
van een hond niet ingrijpend
kan worden veranderd. Het ge
volg is, dat de baas meer van
zijn hond overneemt dan omge
keerd. Als u het niet gelooft,
zegt dr. Danes, ga dan maar eens
naar een hondententoonstelling.
Dr. Danes weet nog meer te
vertellen. Er zijn ook andere din
gen, die de persoonlijkheid van de
mens kunnen veranderen. Voor
mannen: dieet en baardgroei, voor
dames: nieuw kapsel of een nieu-
kleur haar. „Tal van ménnen
Vorige week vertelden we over steeds uitgedrukt in aantal lasten,
het jubileum van de Nederlandsche 0°k deze lasten hebben betrekking zijn veel doortastender geworden
Srheensmetintrsdicnst en in dit ver- °P het gewicht van 2000 kg. Een nadat zij hun baard hadden laten
acneepsmptingsmenst en In dit vet- haring js gelJjk M staan. en er zijn „og vele huis_
band over de herkomst van woor- op zee gepakt. Maar voorheen ver- artsen, die er geen idee van heb-
den tonnage en last. De heer A. G. meldden de visserijbladen omtrent ^n koe een vrouw, die aan de be-
aankomst en vangst van een logger terende hand is, opknapt als de
bijv.: 462 „ton" 33 last. In werke- kapster bij haar thuis is geweest",
lijkheid hadden ze 33 last aan E° tenslotte is dr. Danes er ach-
boord, bestaande uit 33 maal 17 ter gekomen, dat bepaalde weers-
561 kantjes. Deze werden na het omstandigheden het gedrag van
-v-lossen direct „op", d.w.z. bijgepakt heel J°nge kinderen beïnvloedt.
bordes prijken twee wapen.chd- de haringvisserij wordt n.l. de tot tonnen, waarvan er slechts 14 -Als een storm gaat liggen worden
last gingen. Het gewicht van kinderen weer zoals ze voorheen
Gé moet dat stadhuis ec
gaan bekijken, want het heeft e«..
prachtig interieur. Maar ook aan Ligthart uit Den Haag schryft r
de buitenkant is het bekoorlijk, aanleiding hiervan: „Wat „last" be-
Het bordes is gekroond met twee trefti kan nog worden
leeuwen, die elk het wapen van s^pvpninrpn-
Ameide omklemmen. Boven het naar bcheveningen.
vangst per reis of per teelt nog
Een unicum op het gebied der naslagwerken
GROSSIERS
(Van onze correspondent in Bonn)
publiek, Baden-Württemberg, be
hoeven ln dit pas begonnen jaar
niet meer anoniem te luiden. In
een huis ln Hamburg, waar het
Duitse klokkenarchief is geves
tigd, is anderhalf jaar later
dan men had gehoopt het eer
ste deel gereedgekomen van een
„klokkenatlas", die als hij een
maal voliedig cal zijn samenge
steld en daarbij de dikte van een
respectabele encyclopaedic zal
hebben aangenomen de bijzonder
heden zal bevatten over alle in
Duitsland (ook het oosten des
lands) nog aanwezige kerkklok
ken. De eerste band bevat de be
schrijving en historie van alle
kerkklokken, die Württemberg
nog bezit.
Deze „Duitse klokkenatlas" zal
een unicum worden op het gebied
van naslagwerken. Het is niet be
kend. hoeveel delen het werk ten
slotte zal krijgen, vóór alle uit ker
kelijk en kunsthistorisch oogpunt
belangrijke Duitse kerkklokken zul
len zijn afgebeeld en beschreven.
De samenstelling der klokkenency-
clopaedie staat onder leiding van
de stichter van het Duitse klokken
museum, prof. dr. Günther Grund-
mann, vroeger conservator in Bres-
lau en thans leider van het „Alto-
naer Museum" en mejuffrouw dr.
Rotthauwe, leidster van het klok
kenarchief.
Rond 100.000 Duitse kerkklokken
allerlei formaat zijn gedurende klokkenkrëgen voorlopig uitstel tot
Hamburg waren er tussen de 16.000
en 17.000 opgeslagen en gecatalogi
seerd. Dank zij de uiteraard stie
keme medewerking van de
„Reichsmetallstelle", een instantie
die waardevolle metalen voor oor
logsdoeleinden moest verzamelen,
waren onder deze opgeslagen kerk
klokken enige van de waardevolste
exemplaren. Hitler had nl. aanvan
kelijk bevel gegeven om in Duits
land alle kerkklokken naar beneden
te halen en te versmelten. De oud
ste klokken mochten ten slotte ech
ter behouden blijven.
Zo breed mogelijk
De „Reichsmetallstelle" heeft de
ze vergunning zo breed mogelijk ge
ïnterpreteerd. Wat niet wegneemt,
dat een schat aan Duitse kerkklok
ken verloren ging. niet alleen door
versmelting, maar ook door oor
logsgeweld. Daartoe behoren vrijwel
alle klokken, die na 1840 waren ge
goten. De „Duitse klokkenatlas" zal
wanneer zij gereed is, zich dan
ook bijna uitsluitend bezighouden
met die kerkklokken, die stammen
uit de jaren vóór 1840, voor zover
zij behouden zijn gebleven. De eer
ste, Baden-Württembergse band, be
vat een beschrijving van de oudst-
bekende Duitse kerkklok. Zij stamt
uit 1250, toen de huidige Baden-
Württembergse landshoofdstad,
Stuttgart, stadsrechten kreeg.
De „Operatie Klokken", waartoe
de nazi's opdracht gaven toen het
tekort aan metaal merkbaar begon
te worden, is voornamelijk door
vrouwen uitgevoerd, omdat de man
nen aan de talloze fronten stonden.
Zij bestegen de kerktorens, onder
zochten de klokken, registreerden en
fotografeerden ze en gaven ze het
merk A„ B„ C. of D. De A-klokken
gingen er direct aan, de B.-;
de Tweede Wereldoorlog op last
de Nazi's versmolten en tot oor
logsmateriaal verwerkt. In de groot
ste Duitse gieterij in de buurt van
de kunsthistorici over hun histori
sche waarde konden rapporteren
(de meeste van deze klokken zijn
ten slotte toch ook opgeofferd) en
de D-klokken kwamen onder de mo
numentenzorg. Zij werden vrijge
steld van militaire dienst, zou men
kunnen zeggen.
Klokkenchaos
Na de oorlog was het niet gemak
kelijk om orde te scheppen in de
klokkenchaos. Ook dit was een
werk, dat vrijwel uitsluitend aan
vrouwen toeviel. Deze uitzoekerij
werd tevens aanleiding tot het idee
om een „Duitse klokkenatlas" samen
te stellen en de oorzaak, dat zoveel
vrouwelijke kunsthistorici aan de re
dactie van de atlas meewerken. Me
juffrouw dr. Rotthauwe bijvoorbeeld
is, ondanks het feit dat zij in de
zestig is, persoonlijk op duizenden
klokkentorens geklommen' om kerk
klokken te onderzoeken, te beschrij
ven en te fotograferen. Op haar
aanwijzingen zijn vele klokken te
ruggekeerd in de torens waar zij
voor de oorlog plachten te hangen
en te beieren.
Deze klokken-repatriëring is nog
steeds niet voltooid. Er is soms een
langdurige studie voor nodig om
vast te stellen in welke kerktoren in
Duitsland een oude klok thuishoort.
Sommige klokken, die uit Midden-
en Oost-Duitsland stammen en in
Hamburg werden bewaard, kunnen
voorlopig nog niet worden terugge
stuurd. tot over de politieke toe
komst van Duitsland is beslist. Zo
ziet men maar weer: de verdeling
van Duitsland is van invloed op de
meest-uiteenlopende vlakken, die
met de politiek niets te maken heb
ben. De terugzending heeft daar
door geen haast en dat is maar ge
lukkig, want het classificatiewerk is
nog lang niet klaar. Voor de „Duit
se klokkenatlas" zal er evenwel
geen zonegrens met Oost-Duitsland
of Oder-Neisselijn met Polen be
staan. Zij zal ten slotte na vele ja
ren de bijzonderheden en foto's be
vatten van alle in het vroegere
Duitse Rijksgebied nog overgebleven
kerkklokken, hun gieters en hun
geschiedenis. Dat is echter een werk
van zeer lange adem, dat wie
weet de scheiding van Duitsland
nog eens zal overleven. In deze zin
is de titel der encyclopaedic „Ge-
samtdeutsche Glockenatlas" wel
licht een voorbode van voor Duits
land betere, d.w.z. onverdeelde, tij-
ning gebracht en niet per aantal
Eigenaardig is, dat in de vissers-
„De haringgrossiers in het binnen- plaatsen de aanduiding van een last
land", aldus de heer Ligthart, „be- 2000 kg 14 volle vaten ha-
stelden voorheen niet 25, 10 of 5 ring) ook de aanduiding werd voor
vaten, maar uitsluitend in lasten, dè hoeveelheid van 14 ledige grote
dus 2, 1 of Vi last resp. 28, 14 of 7 of kleine vaten. Zowel de 1, Vz, V\,
vaten. Voor de berekening van de als de kleine V* vaten werden
vracht, die door de beurtschippers niet verhandeld per stuk, dozijn of
eveneens in lasten werd uitgedrukt, gros, maar per last. Een contract of
was dit "gemakkelijker. factuur over 500 last „zestientjes"
Ook de keurlonen en de afslag- had dus betrekking op de levering
rechten werden per last in reke- van 7000 ledige vaatjes".
,Stuk Maaswater
van der Wal als directeur van
de N.V. Vereenigde Kolenmaat
schappijen te Rotterdam. De heer
Van der Wal, zo hoorden we, is
op 13-jarige leeftijd bij de maat
schappij gekomen en dus tot de
hoogste post opgeklommen. We
vinden dat wel vermeldenswaard.
Er werden bij het afscheid har
telijke toespraken gehouden,
waaruit de betekenis van de
scheidende functionaris goed in
het licht kwam te staan. Een van
de sprekers zei: ,Jiet wordt tijd,
dat je weggaat, nu krijgen ook
anderen eens de kans olie en
kleeft aan jou en jij kleeft
Rotterdam". Maar het mooiste
vonden we de opmerking van de
man, die kort en krachtig zei:
„Je bent een stuk Maaswater
geworden".
