De mens in de spiegel van 1958: Hoogtepunten van een half jaar (I) IS HET EEN GEESTELIJKE MODE VAN DEZE TIJD, OF... NIEUWE LEIDSCHE COURANT PAGINA 18 WOENSDAG 31 DECEMBER 1958 Om in een tweetal kadert, zoals u op deze en de volgende pagina vindt, het nieuws bijeen te brengen, dat wij u in het bijna voorbije jaar in ongeveer 3000 krantenpagina's hebben mogen voorschotelen, is een onmogelijke taak. Wij zullen ons in deze beide halfjaarlijkse overzichten dan ook moeten beperken tot de meest in het oog springende hoogtepunten. De Gaulle: Frankrijk* redder? Frankrijk bleef pole moeilijkheden houden met de over zeese gebiedsdelen. Begin januari laaide de crisis tussen Frankrijk en Tunis weer op. toen Algerijnse rebellen op Tune- slsch grondgebied 15 Franse soldaten doodden. In de nacht van 15 op 16 april werd het kablnet-Galllard ten val gebracht en nadat Pflimlln een regering had gevormd, drong de naam van Charles de Gaulle zich meer en meer naar voren. „Gelooft u. dat ik op mijn 67ste verjaardag de loopbaan van een dicta tor wil beginnen?" vroeg De Gaulle. Maar in zijn dorp Co- lombey-les-deux-Eglises bleef hij ter beschikking van xljn land. dat weldra een beroep op hem deed. 1 Juni kwam een einde aan de regering van premier Pfllmlin. MINISTER VONDELING Dr. ir. A. Vondeling volgde in januari dr. S. L. Mansholt op als minister van landbouw, visserij en voedselvoorziening. STOOM EXIT De Nederl. Spoorwegen namen afscheid van de stoomtractie. toen op 7 Januari de laatste stoomlocomotief van Geldermalsen naar Utrecht reed. Het geval-Joke In Putten begon de groeiende ontsteltenis over het meisje Joke Haanschoten. dat na een operatie in Utrecht een hoeveel heid radio-actief radium in de neusholte bleek te hebben. Ge lukkig liep het allemaal goed af. Benelux In de Ridderzaal in Den Haag werd op 3 februari het ver drag tot het instellen van de Economische Unie Benelux on dertekend. DAF WH) Een sensatie was de presentatie van de Nederlandse personenauto DAF 600, een kleine vierpersoonswagen, die door dr. H. J. van Doorne trots werd getoond. Over de zuidpool Dr. Virion Fuchs en een groep van 9 man arriveerden op 2 maart b\j de Scott-basis, nadat zij een onvoorstelbaar zware tocht over de Zuidpool hadden gemaakt. Het laatste deel van de tocht werden zij vergezeld door Sir Edmund Hillary, de beroemde bergbeklimmer. TROONOPVOLGING Door de geboorte van Albert Alexander Louis Pierre kreeg Monaco een troonopvolger. Op dezelfde dag (14 maar" werd in Teheran het huwelijk ontbonden van de Sjah van Perzië met keizerin Soraya. omdat een troonopvolger uitbleef. Chroesjtsjef oppermachtig (I) Nikita Chroesjtsjef. die al partijsecretaris was. trok de macht in Rusland nog meer naar zich toe. toen hij op 27 maart pre mier van de Sowjetunie werd, een functie, waar Boelganin uit gestoten was. Verkiezingen In maart werden in Nederland de verkiezingen voor de Pro vinciale Staten gehouden, die een winst voor de WD te zien gaven. Deze winst zette zich eind mei ook door bij de gemeen teraadsverkiezingen. EXPO Op 17 april begon de Expo 1958 te Brussel, waar de landen der wereld In de schaduw van het Atomlum toonden, wat zij op velerlei gebied presteerden. Vele miljoenen hebben in de Belgische hoofdstad dit spectakelstuk bezocht. De zaak-Majoor K. Het Hoog Militair Gerechtshof sprak op 23 april de reserve- majoor K.. chef van de afdeling buitenland van het directo raat Materieel Landmacht vrij van de tenlastelegging, dat hij steekpenningen van zakenlieden zou hebben aangenomen. MOORDEN IN HONGARIJE In Hongarije hebben in juni de communisten de terechtstel ling bekend gemaakt van oud-premier Imre Nagy en van Pal Maleter. Een verontwaardigde wereld kon alleen maar luiste ren. toen Tass deze berichten publiceerde Voor Vrije Veren De Zeeuws-Vlamingen demonstreerden fel voor vrije veren, onder leiding van de 72-jarige Honoré Colsen uit Sluiskil, die echter vergeten werd. toen de betoging op het Binnenhof was afgelopen. Vrouw in het ambt De generale synode van de Ned. Hervormde kerk aanvaard de met 2724 stemmen het voorstel het ambt van ouderling en diaken voor de vrouwen open te stellen. Met dezelfde stem verhouding werd het voorstel aangenomen om vrouwen In be paalde gevallen en voor bepaalde werkzaamheden tot het pre dikambt toe te laten. IN ENKELE \K OORDEN: Prinses Beatrix maakte in februari-maart een grote reis naar de West Mr. H. K. J. Beernink werd opvolger van de heer H. W. Tilanus als voorzitter van de C.H.Unie Rusland en de Ver. Staten lanceerden diverse kunstmanen en wisselden brieven op hoog niveau uit (Boelganin en Eisenhower) voor een topconferentie Koningin Elizabeth van Engeland bezocht Nederland met haar gemaal, prins Philip. Dat was in maart. In diezelfde maand staakten ook de KLM-vliegers vier da gen. 9pi HET BEELD van de mens in de spiegel van 1958 Ls een fascinerend beeld. Wie het wat nauwkeurig bekijkt, ontdekt er steeds nieuwe kan ten aan. Het is gecompli ceerd en vol tegenstellingen. Eigenlijk weet de mens er niet goed raad mee, als hij zichzelf ziet. De herkenning heeft iets van een ontnuchte ring. En de conclusie is, dat hij zichzelf nog maar nauwe lijks kent. Enkele eenvoudi ge dingen weet hij: dat het in de wereld om de mens gaat, dat het elke dag moei lijker wordt de zin en de lijn in al hetgeen gebeurt te ont dekken en dat maar een paar zaken beslissend zijn voor tijd en eeuwigheid, voor le ven en dood: vrede met God, geborgenheid. Een ontdekkingstocht naar het beeld van de mens zal hem. ook aan het einde van dit jaar, aan treffen in zijn kleinheid en groot heid. in zijn overwinningen en ne derlagen. in zijn rusteloosheid en gezapigheid, in zijn levenslust en levensmoeheid, in zijn bidden en vloeken, in zijn hoop en vrees Het lijkt wel. of de mens gesplitst is: hij gedraagt zich als een beest -- en offert zijn leven voor de me demens. Hij ontdekt het atoom en is blij met de lach van een kind. Hij vliegt sneller dan het ge luid en geniet van de bloemen. Hij bedient de meest ingewikkel de machines en is druk met hoela-hoep en jojo! Mode, of W7-AARSCHIJNLIJK nimmer te- W voren in de geschiedenis heeft de mens zo in het middelpunt van de belangstelling gestaan. Een geestelijke mode? Een reactie op de slachting van de laatste oor log? Een steeds meer besef heb ben van het gruwelijke onrecht, dat miljoenen in de slavernij van concentratiekampen wordt aange daan. meer dan tien jaar nadat de rechten van de mens plechtig werden geproclameerd? Of een la te ontdekking van de waarheid, dat de mens geheel enig is. om dat hij. ondanks alles, geschapen is naar het beeld van God? Socio logen. economen, psychologen en theologen, zij zijn op zoek naar het mensbeeld, zoals het in wer kelijkheid moet zijn. Is hij heer ser of geketende of misschien allebei? Wordt hij een robot of blijft hij in staat zijn mens-zijn te beleven? Dit jaar heeft de mens met zichzelf kennisgemaakt op de Brusselse Heizelvlakte, waar de volkeren der wereld hun Expo hadden gebouwd. Waar de ken nis en het vernuft, de geniali teit en het bijna volmaakte zich manifesteerden in een bijkans onoverzienbare reeks van voort brengselen op elk gebied. Waar een wedijver leidde tot presta ties, die de mens de adem de den inhouden. En waar die mens zijn kleinheid beleefde in de schaduw van het machtige Ato- mium. Hij begreep minder dan de helft van deze show. maar hij begreep wél. dat dit nu de wereld was. waarin hij leefde. En teruggekeerd in de eigen vertrouwde omgeving heeft hij misschien gedacht aan het oude Babel, en aan de nieuwe aarde, waar de volkeren al hun heer lijkheid inbrengen. De ruimte De mens van het jaar 1958 was ook de mens. die zich vertrouwd maakte met de ruimte. Nooit ver moede mogelijkheden tot ontplooi ing in buitenmenselijke dimensies en in nieuwe werelden zag hij uit het stadium der fantasie komen tot kansen van verwezenlijking. De mens maakt zich gereed de ruimte in bezit te nemen. Alle middelen, die wetenschap en tech niek hem leveren, moeten hem brengen tot het doel: de oneindig heid achter en boven de horizon van zijn menselijk bestaan. Ra ketten verdwenen in zeeën van vuur in het heelal en gezeten aan zijn radio hoorde de mens de sei nen van de Spoetniks, de Explo rers en de Pioniers. Met trots en met huivering. Nog is de maan niet bereikt, maar dat is een kwestie van tijd. En in spanning vraagt de mens zich af wie er het eerst zal zijn. Zal het de aardse vijand wezen? Het gesprek over spelregels voor het gebruik van de wereldruimte is al op gang ge komen en de volkerenorganisa tie .op de planeet aarde zoekt naar een verkeersregeling voor de In alle ernst is de vraag ge steld, of de niens met dat alles verboden dingen doet, ot hij mis schien grijpt naar hetgeen niet voor hem bestemd is, waar hij af moet blijven. Het antwoord: de hunkering naar het onbekende is kelijk die ook mag zijn. niet meer worden gered. Enkele namen zijn voldoende om dat aan te duiden: Midden-Oosten, Formosa, Quemoy, Berlijn Het lijkt, alsof de mens er laconiek onder blijft: hij heeft al zoveel meegemaakt, dat hij zich niet meer al te angstig maakt en het maar zal nemen zo als het komt. Af en toe schrikt hij op. maar in een oorlog gelooft hij over het algemeen niet. „Zo lang ze nog praten, gebeurt er niets", is zijn reactie. Het was de bedoeling, dat er dit jaar op een topconferentie werkelijk zou wor den gepraat, maar het is er niet van gekomen Heeft één mens in de vrije wereld geloofd in dit ge sprek en, èls het er inderdaad zou zijn geweest, in enig resultaat daarvan? De kloof tussen de Sow jetunie en het Westen blijkt steeds duidelijker onoverbrugbaar te zijn. Wij redeneren en handelen uit to taal verschillende gedachtenwerel- den en het ziet ernaar uit. dat de status quo tot in lengte van ja ren gehandhaafd zal blijven. Tenzij „En", zo voegden zij daaraan toe, „wie afziet van het gebruik van de atoombom als uiterste ver dedigingsmiddel, verzaakt zijn christelijke plicht tegenover de mens, die nu leeft, en tegenover de komende genera ties". Dit jaar is meer dan ooit gebleken, dat de mens leeft op de rand van een vre de. die slechts be staat bij de gratie van een machtseven wicht. dat gebaseerd is op de angst voor de gevolgen van de atoombom Voor de vrede Maar er is geluk kig ook een andere kant. In velerlei op zicht kan juist door die atoomenergie de ontplooiing in vrede n de n s tot v Kroonprinses Beatrix bracht een bezoek aan de lVest. Die reis i an H.K.H. kweekte in de Rijks delen Overzee zeer veel good will. geen zonde, maar de mens inge schapen. Het gaat er alleen om wat die mens doet met zijn nieu we „bezit". En niet minder om de vraag, of hij zijn pogingen, zijn inspanningen en talenten wil rich ten op het positieve doel, dat hem van den beginne is gesteld: de schepping te doorvorsen en te cul tiveren in opdracht van en tot eer van zijn Schepper. Het atoom Ligt het met de atoomenergie niet precies zo? Maar weinigen begrijpen er iets van. doch ieder heeft er mee te maken. Als in Putten het kleine meisje Joke Haanschoten uit het ziekenhuis te rugkeert met. door een jammer lijke vergissing van bekwame dokters, de punt van 66,1 radium- lald het De stormvloedkering in de Hollandse IJssel was een van de vele gigantische werken, die tier den en worden aangelegd om hel uater buiten de deur te houden. De scheidende minister Algera zag x(/n naam verbonden aan de brug. d,e ,n d,t compter gehele gezin wekenlang in obser vatie blijven en sta-an de kranten vol over het gebeurde. En aJ mag niemand in dit geval zeggen, dat de mens de controle over het atoom heeft verloren, het was op nieuw een duidelijk bewijs, dat de krachten van de radioactivi teit tot de allergevaarlijkste beho- Er is maar zo heel weinig no dig. of de mens is de beheersing van het atoom kwijtgeraakt. Dat geldt zowel bij de toepassing van de atoomenergie voor vredes- als voor oorlogsdoeleinden, Slechts een kleine slordigheid en duizen den. ja miljoenen zijn in levens gevaar. zij en het nageslacht, dat nog geboren moet worden. De dreiging van de atoombom is in 1958 niet van de mens weggeno men. ondanks de moeizame be sprekingen in Genève over een staking van de kernproeven. Rus land kondigde aan. dat het eenzij dig daarmee zou ophouden, maar voordat de conferentie goed en wel was begonnen, werd bekend, dat de Sowjetunie nieuwe kernex plosies had teweeggebracht, om dat de vrije wereld niet wenste in te ga^n op de Russische voor- Wat wordt er van de mens, als te kwader ure de hel van een atoombombardement zou losbre ken? Deze benauwende vraag is ontelbare malen in het afgelopen jaar gesteld. Ook door de kerken in vele landen. En de discussies over deze vraag leidden vaak tot grote verwijdering. Conclusies werden opgesteld, rigoureuze en voorzichtige, radicale en genuan- „Ja" tegen „neen" Uiteindelijk ging en gaat het om de vraag, of de christen, die wil leven en handelen vanuit het Evangelie, de atoombom niet zonder enige reserve moet verwerpen. „Ja", zeiden velen in het vrije Westen, „want die atoombom zal alle leven op aar de vernietigen en God verbiedt dat. Liever willen wij dan nog leven onder de terreur van een anti-christelijke macht". Met niet minder grote overtui ging stelden anderen hun „neen" tegenover deze opvatting. En zij zeiden, dat uiteindelijk de dood door de atoombom te verkiezen is boven een aantasting tels i de elijke ardjg- heid, een ontmenselijking, die niet de geringste ruimte meer laat voor een beleving van het mens zijn kort als fantastisch aangemerkte afme tingen aannemen. En men vindt el kaar in dit vredes werk. met zijn ontelbaar grote aantal toepassingsmogelijkheden op evenzovele gebieden. In Genè ve zaten opnieuw atoomdeskundi gen uit Oost en West rond de ta fel. Zij wisselden hun ontdekkin gen uit en maakten de balans op met een belangrijk positief resul taat. Zoals ook in ditzelfde jaar de grote conferentie van ruimtevaart deskundigen in Amsterdam de mens een positieve stap vooruit- bracht op de weg naar de wereld- Ook in Europa werken geleer den met grote inspanning aan de vredestoepassingen van de atoom energie. Euratom, de Europese atoomgemeenschap, is op gang ge komen, atoomreactors zullen op vele plaatsen verrijzen, ook in Ne derland; met Amerika is een over eenkomst getroffen en binnenkort krijgt ons land een atoomwet, terwijl richtlijnen door de over heid zijn vastgesteld ter voorko ming van de gevaren van radio activiteit. Naar de pool Maar al vroegen dit jaar ruim tevaart en atoomenergie waar schijnlijk wel de meeste belang stelling van de mens, hij heeft ook bemerkt, dat zijn eigen pla neet nog vele plaatsen kent, die nog nimmer of nog bijna nooit door een mensenvoet zijn betre den. Na een buitengewoon moei lijke tocht bereikten begin maart Fuchs en Hillary via een nog niet eerder afgelegde route de Zuidpool. Opnieuw had de mens een over winning behaald op de elementen, die in dit barre oord van eeuwige sneeuw en snijdende orkanen hem uitdagen tot een strijd op le ven en dood. hoe modern en mach tig de technische hulpmiddelen ook zijn. Duizenden meters boven de ijsmassa gaat dat beter: daar zit de mens. als tijdens een ple ziertocht op de aarde, in een com fortabel vliegtuig en merkt niet eens, dat diep beneden hem, mid den in de poolnacht, de Noord pool wordt gepasseerd Hij kan die tocht sinds enkele maanden nu ook maken met de K.L.M. cn dat doet het vaderlandse hart deugd! De Noordpool heeft ook in ander opzicht de aandacht van dc mens gevraagd in het afgelopen jaar. Dat was op het moment, toen be kend werd. dat de Nautilus in au gustus was doorgevaren onder de ijskap van de pool. Daarmee had deze Amerikaanse atoomonderzee- er een prestatie van ongekende omvang geleverd onder aanvoe ring van commandant Anderson, die daarmee heeft bewezen, dat er een veel kortere verbindingsweg mogelijk is tussen de oude cn de Reeds wordt gesproken van grote atoompassagiers- en vrachtschepen op deze route, die en dan komt ook hier helaas weer direct de gedachte aan oorlog op strategisch van ^de allergrootste betekenis ls. Tenzij er in Rusland een an der regiem aan het bewind komt. Dit heeft 1958 in ieder geval hel der aan het licht gebracht, dat daar een ontwikkeling aan de gang is. waarvan niemand de uit komst vermag aan te geven. Is de ster van Chroesjtsjef aan het dalen, van de man, die nóg de personificatie is van de com munistische dreiging voor de vrije wereld? Wat houdt deze mens be zig? Is hij zo geslepen als velen denkeh? Kan hij in zijn onstuimig heid en zijn normloosheid uitein delijk zijn tegenstanders binnen en bulten de muren van het Krem lin de baas? Kan hij, met zijn kliek, voorgoed de menselijke geest dirigeren naar eigen goed dunken? Het zijn vragen, waarop geen antwoord te geven is. Slechts uit enkele harde feiten kan men aflei den. dat er zich een proces vol trekt. waarvan het einde totaal niet te voorspellen is. Het behoeft eigenlijk niet eens meer nadrukkelijk te worden ge zegd: elke interne ruzie in het Kremlin houdt verband met de Russische koers in de buitenland se politiek. Boelganin gaf toe te hebben gefaald en verdween naar een ongevaarlijke post. Chroesj tsjef nam zijn functie van premier over. Malenkof zou niet meer le ven: een officier, die woedend was, omdat Malenkqf niet wilde toegeven, zou hem hebben ver moord en daarmee zich de woede van Chroesjtsjef op de hals hebben gehaald, omdat het nu bijzonder moeilijk wordt een groot zuive ringsproces te ensceneren.. Kortgeleden verdween Serof, de gevreesde leider van de veilig heidspolitie en intiem vriend van Chroesjtsjef, van het toneel. Had Chroesjtsjef daarin zelf de hand, omdat Serof een te gevaarlijke concurrent werd. of werd Chroesj tsjef hiertoe gedwongen door zijn tegenstanders en is hij zelf mis schien de volgende, die de woes tijn wordt ingestuurd? Waarom Wij hier in het Westen weten 'niet hoeveel mensen als wij in dit jaar hun verzet tegen het godloze en goddeloze commu nistische regiem met hun bloed hebben bezegeld. Iloevelen in Siberië en in de satellietstaten deze oudejaarsdag 1958 niet meer beleven. En wij vragen ons in vertwijfeling af, waarom God dit alles toelaat. Waarom dit jaar de dappere Hongaarse leiders van het verzet Imre Nagy en Pal Maleter om het leven zijn gebracht. Onze woorden schieten tekort om aan onz- verontwaardiging over zulk een schanddaad uiting te geven en wij staan machte loos. Het spreken over de glorie van de mens. die voor de vrij heid zijn leven durft te geven, heeft in het verzorgde bestaan, dat wij in het Westen mogen lei den, iets onwezenlijks. Er wij mens Anno Domini 1958: de geke tende aan de duivel, de slaaf van zijn machtswellust, de verkrach ter van de menselijke geest Het kan En dan is daar opeens de mens Boris Pasternak. Zijn leven lang wordt hij geconfronteerd met de communistische ideologie, maar zij heeft op hem geen invloed. Hij schrijft een boek over dokter Zjiwago. krijgt de Nobelprijs, aanvaardt die. maar wijst hem kort daarna weer af onder druk van het regiem. Hij mag Rus land verlaten, maar blijft, omdat hij niet zou kunnen leven buiten zijn vaderland. Het kan dus: leven lang immuun blijven temid den van de geestelijke aanslagen en propaganda! Het is dus moge lijk, dat een mens zijn geestelij ke waardigheid behoudt temidden van een geestelijke ontwrichting, die de waarheid tot leugen ver klaart en omgekeerd Sommigen zeggen: Pasternak had naar het Westen moeten ko men, zoals enige tijd later een andere Russische schrijver deed. Laten wij geen oordeel vellen! La ten wij wél zeer vurig hopen, dal mede door Pasternaks werk de wortels van het communisme wordt gewrikt en dat deze beurtenis het begin wordt van proces, dat zal uitlopen op de CHARLES DE GAULLE kenning op welke wijze dan ook van de menselijke waardig- j held. ook achter het ijzeren gor- Ontwaken de i Wie de vraag stelt gelijkheid van echte beleving het mens-zijn, komt ook terecht in dat andere deel van de wereld, dat met de verzamelnaam Mid den-Oosten wordt aangeduid: Li banon, Jordanië, Irak, Egypte, Jemen en nog meer landen, die men Zwart Afrika kan noemen. Er is daar enorm veel gebeurd dit jaar. Revoluties, opstanden, moordaanslagen, ze waren er aan de orde van de dag. Ze waren ge richt tegen het Westen en ze vonden hun oorzaak in allerlei in terne moeilijkheden en tegenstel lingen. Is hetgeen daar gebeurde onder één noemer te brengen? Misschien mag dit worden gezegd, dat dit enorme werelddeel met zijn miljoenenmassa's intens een proces van bewust wording doormaakt en dat dit met enorm veel pijn ge paard gaat. Volke ren, die reeds onaf hankelijk zijn (mis schien te vroeg?) zoeken tastend en vaak struikelend hun weg, de hun toekomende plaats tussen de andere volkeren. En waar die onafhankelijk heid nog niet is verkregen, is er de opstand tegen het Westen, dat hier grote gevestigde belangen heeft (de olie vaak), maar dat toch ook tal wordt dat door die volkeren niet inge zien) bereid is de helpende hand te bieden bij de groei krampen, in het Westen schijnen wij wel eens te vergeten, dat ook de z is, of Twee polen Oorlog en vrede: tussen die twee polen is dit jaar de mens weer geslingerd. Er waren ogenblikken, waarop velen dachten: nu is het zover, nu kan de vrede, hoe betrek- Dr. Vivian Fuchs maakte een tocht dwars door het onherberg zame Zuidpoolgebied. Het Britse prestige uon enigzins aan kracht door deze prestatie. staan totaal verslagen, als wij denken aan de moordenaars, ook mensen, Gods-beelddragers, die zich zo hebben verkocht aan de satan, de mensenmoorder van den beginne. Moeten wij nog verder naar verklaringen zoeken? Maakt het verschil, of wij weten, althans denken, dat deze moorden zijn op gelegd door de communistische geweldenaar in China, Mao tse Toeng, die nog maar zeer kortge leden ook uitgerangeerd schijnt te zijn? Ook dit is het beeld van de welke huidskleur hij ook moge hebben, het recht heeft zelf over leven en lot te be slissen. Wantrouwen Wij beseffen niet altijd, dat wij, als die mens onze hulp af wijst, het daarnaar hebben ge maakt en dat het wantrouwen een vaak aanwijsbare achter grond en oorzaak heeft. Little Rock is een begrip anno 1958 en Zuid-Afrika is dat niet minder! Aan onze westers-christelijke mensbeschouwing ontbreekt zo wel het één en ander, als wij het hebben over „die zwar tjes m Afrika". Zie verder volgende pag.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1958 | | pagina 18