Jlicuiue gtihstt\e ÖToitranl Kabinet-Drees gevallen, breuk in brede basis Kabinetscrises van Finland tot Italië Rompkabinet zonder socialisten in overgangstijd? Kind stikte in stukje appel Oud en Romme voor r aclio Socialistische ministers vragen linn ontslag ZESDE na de oor W Chroesjtsjef waarschuwt voor wapengebruik in de Berlijnse crisis BULTHUIS, Botermarkt 23 f.1 VRIJDAG 12 DECEMBER 1958 BUREAUS: Steenstraa Directie Redactie Aboni Advertentie-afdeling Tel 31441. ADVERTENTIES: J 0 20 per millimeter. Familieberichten 0.18 per millimeter. Bij contract belangrijke korting.) Postrekening 5R936 Or B. OIEMFR LHRISTELIJK-NATIONAAL DAGBLAD Voor Leiden en Omstreken „Stantoaitlch if ahrbltoen niyn hert in Icglicnspott" Negenendertigste jaargang Huizenrijkdom in Oegstgeest Zie pagina 11 kans was inmiddels reeds nihil gewor den. zodat over deze suggestie varder niet is gesproken. Het voorstcI-Burger (Van onze parlementaire redacteur.) HET VIERDE KABINET-DREES is gevallen. Een ruime meerderheid van 8855 stemmen negeerde het „onaanvaardbaar" van minister Holstra de mededeling van minister-president Drees, dat ook de andere socialisti sche ministers het voorbeeld Hofstra zouden volgen en dat daardoor, gezien de grondslag, geraakt zou worden aan de gehele basis van het kabinet. Het een meerderheid bestaande uit K.V.P., A.R., C.H. en V.V.D., die on danks de ernstige politieke gevolgen stemde voor het amehdcment-Lucas (kath. v.) om de tijdelijke belastingverhoging slechts met één jaar te ver lengen. Daarmede was het lot van het kabinet en waarschijnlijk ook van de brede basis op duidelijke wijze bezegeld. De beslissing kwam niet onverwachts, i een tijd van ongeveer vijf uur kwam ten tot dit resultaat. Een logisch ge- olg van de politieke verhoudingen zo- ife die na de Fakkeldragersdag van de P.v.d-A. zijn gegroeid. Alle partijen heb ben met deze ontwikkeling rekening ge houden. En daarom was het begrijpelijk en in de wandelgangen van 's lands vergaderzaal zióh meer bezig hield met de vraag: wat nu, dan dat men behoef- 1 aan nakaarten. Wat nu? Minister president Drees bevestigde de berichten, dat niet het gehele kabinet achter het ,onaanvaardbaar" van minister Hofstra Itaat. Wel vindt het gehele kabinet een tonijn van twee jaar beter dan één jaar, de niet-socialistische ministers, zo men zijn woorden interpretoren, zijn oordeel, dat over deze kwestie (de «landpunten waren elkaar wel heel dicht genaderd!) niet het „onaanvaardbaar" kan worden uitgesproken. De standpunten liepen zo weinig uiteen dat de crisis zelfs de onmogelijkheden zou habben be hoort, als het hier niet één .van de be faamde zeven punten van de heer Bur ger had betroffen. socialistische ministers zullen dus ontslag aanbieden. De niet-socialis- tiiche bewindslieden zullen genood- nakt worden hun portefeuilles aan H.M. de Koningin ter beschikking te tellen. Daar zit een staatsrechtelijk on derscheid in, dat het mogelijk zou kun- naken dat het „rompkabine.t", dus het huidige kabinet zonder socialisten, de wetsontwerpen alsnog voor 1 januari In veilige haven krijgt. Want dc ge hele Kamer is er van overtuigd dat de f 117 min, de opbrengst van de belasting maatregelen in ieder geval in 1959 nodig «al zijn. Hoe dit alles verloopt is het n van Soestdjjk, een geheim, dat echter binnen korte tijd door de feite lijke gebeurtenissen ontsluierd zal wor den. In K.V.P.-kringen schijnt men reeds de opvatting te zijn toegedaan, dat eventueel „rompkabinet" niet slechts de belastingvoorstellen moet binnen lood- in, maar ook vervroegde verkiezingen loet uitschrijven. De belangstelling voor deze vergade rd was werkelijk overweldigend. De gebeurtenis was er ook naar. Twee po gingen zijn nog gedaan om de ((overigens onvermijdelijke crisis) te vermijden. Zo wilde de heer Burger genoegen nemen met een voorstel om het kabinet te mach tigen bij algemene maatregel van be- «tuur de belastingontwerpen in te trek ken, zodat dit maar mogelijk zou zijn. Dit voorstal is van de hand gewezen door de heer Romme, di^e dit maar een vreem- mier van wetgeven vond. De twee de poging werd gedaan door de heer Tilanus. Hij probeerde de vaste oommissie van financiën en minister Hofstra nog om de ronde tafel te krijgen. De bewindsman financiën was daartoe alleen bereid er kans op overeenstemming is. Die profiteren juncturele spreekt ni< king, maar delijkheid an de varbetering der eon- situatde. Want de Kamer l over de consumptiebeper- alleen over een kortere tij- an de belastingverhogingen. Vergissingen De heer Burger maakte twee vergis singen. In de allereerste plaats hadden de heren Van Eysdcn (a.r.) en Romme (kath.v.) zich uitdrukkelijk bereid ver klaard om in de loop van 1959 het ge hele financiële economische en sociale beleid te bekijken. Ook de heer Bruins Slot (a.r.) kon dc tactiek van de heer Burger om dc „armen cn de rijken" te gen elkaar uit te spelen allerminst waar deren. Terecht ging hij tegen deze voor stelling van zaken van de heer Burger In. Maar in dc tweede plaats is het kabinet met deze belastingvoorstellen gekomen uit budgettaire overwegingen. Er moest vond de bewindsman wel aanvaardbaai De politieke tegenstellingen waren in middels reeds zo verscherpt dat er nog maar één oplossing was: de breuk for- Conservatisme Zo is de kwestie: één of twee jaar, uit gegroeid tot de crisis. Die kwestie was slechts een directe aanleiding, de achter gronden liggen uiteraard dieper. De t zitter van de socialistische fractie. Burger, heeft ongetwijfeld z(jn best ge daan (zonder te overtuigen) om duidelijk te maken waarom de kwestie „één of twee jaar" voor hem zo belangrijk is. In de eerste plaats Is h(j tegen het „envel van de tijdelijke voorzieningen". Maar verder was de heer Burger van mi dat het voorstel van de meerderheid der Kamer om de belastingverhoging slechts met één jaar te verlengen een" uiting is van de „zuigkracht van het const tisme". Minder belasting betekent minder kans op een loonsverhoging voor de minder draagkrachtigen. De vertwging var suikerprijs, de vervoerstarieven en de melkprijs, om maar enige voorbeelden te noemen, zullen ndet teruggedraaid kunnen worden. Loonsverhogingen zullen dus noodzakelijk zijn. Zij kunnen dus alleen maar gegeven worden als er nomische ruimte" is. Deze ruimte komt vrij, aldus de heer Burger, door een stij ging van de arbeidsproduktiviteit. En nu was zijn bezwaar, dal zij, die het laatste zijn getroffen door de bestedingsbeper king (naar zijn opvatting het particuliere bedrijfsleven) ook weer het eerst zullen 2° INTENS is de aandacht gericht op de sombere binnenlandse ge beurtenissen, dat men er misschien geen erg in zal hebben, hoe goed die passen in het kader van de „golf kabinetscrises" die over Europa is geslagen. En het meest opzienbaren de daarbij is: voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog behoort Frank- rijk in zo'n crisisperiode niet tot een tan de getroffen landen. Overigens heeft de crisis geheel Europa in haar ban, van noord^tot luid. Om maar in het hoge noorden te beginnen: Finland doet het nu al enige tijd met een interimregering en pas gisteren heeft president Kekko nen de Agrarische partij een min derheidsgroepering bereid gevon- 'm, een formatiepoging te doen. De Finse president heeft in na volging van Frankrijk, dat De Gaul- n kans gaf de leider van de agrariërs, Kleemola. volledige be voegdheid gegeven, die maatregelen te nemen die nodig zijn om de bui tenlandse problemen tot een oplos- ting te brengen. Over die buitenland- te problemen (met name: de betrek kingen met Rusland) struikelde de vorige regering. Dan is er Noorwegen, waar giste ren in het parlement felle strijd werd geleverd. Dc regering leed een zware Vederlaag bij een stemming over het vissen met sleepnetten bij de Lofo- In buitenlandse ogen een nietige taak, doch in Voorsc ogen van grote betekenis. De regering had besloten deze visserij toe te laten, maar de vissers klaagden dat de sleepnetten hele scholen vis vernietigden en de visstand daardoor ernstig schaden. Veel leden van de socialistische re geringspartij stemden tegen de re gering. met oog op de vele kiezers in 't noorden van het land. In IJsland is eindelijk een licht puntje te zien. Het is de President namelijk gelukt een formateur te vinden. De leider van de onafhanke- lijken, Thors. verklaarde gisteren na lang aarzelen „bereid te zijn een formatiepoging te doen en daar door de IJslandse politieke crisis tot een eind te brengen". Naar het zuiden gaand, komt men (via Nederland) in het kleine Luxem burg waar men zich, zoals gemeld, ook met een interim-regering be helpt. Zoals in Noorwegen en Neder land zetten de socialisten de regering onder druk. vier socialistische mi nisters traden af en het coalitie kabinet viel. De Groothertogin had vanmiddag nog geen formateur aan gewezen. Ten slotte Italië, waar de regering- Fanfani voor de derde keer in drie weken tijd een nederlaag leed in het parlement. Het betrof een technische kwestie en het voortbestaan van het kabinet was er weliswaar niet mee gemoeid, maar voor de derde keer gebleken, dat verschillende parle mentsleden 'lan regeringspartijen tegen Fanfani rebelleren Dr. W. Drees gistermiddag in de Tweede Kamer: Nu mi nister Hofstra heengaat, kan ik niet in 's lands belang achten, uit eigen beweging aan te blijven een begrotingstekort gedekt worden. En hoewel het duidelijk is dat loonsverho gingen, die kostprijsvrrhogend werken, gevolgen kunnen hebben voor het budget, hebben we hier te maken met twee apar te zaken. Men kan dus zowel belastingen verhogen omdat dit voor een sluitende begroting noodzakelijk is, maar men kan ook de minst draagkrachtigen niet ver geten, zodra er economische ruimte is vrijgekomen. Dat blijkt ook wel uit liet feit dat het kabinet over de verdeling van de economische ruimte reeds volgend jaar een beslissing zou nemen, als het SER-advies zou zijn uitgebracht. Het gaat dus niet aan om de meerderheid der Ka mer, die formeel gezien de crisis fori de, te verwijten dat zij alleen maar d aan de kapitaalkrachtigen. Dat de K.V.P., A.R, C.H. en V.V.D. de crisis slechts formeel forceerden, hebben we reeds meermalen uiteen gezet. Het da Fakkeldragersdag geweest die tot deze breuk heeft geleid, omdat de socialisten eisten, dat de nict-socialisten, in kabinet en Kamer, zouden bukken voor Burgers zeven punten. Nu heeft de heer Burger in dit leven- dage, en op hoog peal staande debat kend dat de zeven eisen een dreigement zouden zijn. „Dat is een volstrekt verstand" zo zei hij. „Het is sleohts dc. bedoeling van de verklaring geweest het kabinet te laten zitten. Wij hebben gezegd: blijf in het kabinet op basis de zeven punten". Uit het verloop j zaken is wel gebleken dat de samenw km-g tussen de socialistische ministers de P.v.d-A.-fractne dermate hecht is, dat zelfs al werden er redelijke argumenten aangevoerd, het kabinet wel moest dui kelen als de meerdertieid der Kamer zich verzette tegen één der zeven punten. Ven een steun aan het kabinet is dan ook vrijwel geen sprake. En 'men kan dan ook stellen dat de meerderheid der Kamer niet heeft meegewerkt aan een verdere aantasting van onze parlemen taire democratie!. Formeel zal er altijd een eigen verantwoordelijkheid voor mi nisters en Kamerleden moeten blijven Htt program De socialistische fractievoorzitter ook nog teruggekomen ap de binding het program. Zijn betolg kwam hierop neer: de P.v.d.A. is altijd in een derheid, zowel in het kabinet als Kamer. Als zij haar ïnyloed wil laten gel den, dan zal men zich moeten houden aan de afspraken die tijdens de formatie zijn (Zie vervolg op pag Te Glanerburg (gemeente Enschede) is gisteren het ruim eenjarige zoontje van de familie Hovestad in een stukje appel gestikt. Het jongetje stond in de box en was bezig een appel te eten, toen een stuk je in de luchtpijp schoot. Onmiddellijk werd doktershulp ingeroepen, maar of schoon drie artsen alles deden wat maar mogelijk was, bleek geen redding meer mogelijk. treedtTrak uit bagdadpact Irak heeft besloten zich in februari te rug te trekken uit het Pact van Bagdad, zo meldt het Egyptische perbureau voor het Midden-Oosten uit Bagdad. In fe bruari loopt het huidige lidmaatschap van Irak ten einde. Het zal niet ver lengd worden, aldus dit bericht. Op het ogenblik zijn Engeland. Pakis- m, Turkije, Perzië en Irak lid van het De teerling is geworpen: minister H. J. Hofstra kan wel inpakken Morgi en in ons HET verhaal van de „routiers", de mannen, die met dc grote, zware vrachtwagens dagelijks hon derden kilometers met hun lasten rijden, wordt morgen in ons Zon dagsblad in een reportage ver teld. De rest van de voorpagina wordt gevuld met een artikel over de tentoonstelling, die in Rotter dam wordt gehouden over de Souq, de Marokkaanse markt. p Op pagina 2 weer het kort ver haal, de rubriek „Het leven Bont en Bondig" en een bespreking van het boek „Niks in de weg". p Op Blad Zij een artikel over de werkende vrouw, en een ovei een Deens meisje, dat in Neder land haar kunstzin in haar werk kan botvieren. p Op de pagina „Geestelijk le ven" wordt uitvoerig aandacht be steed aan de talrijke kerstzang- diensten, die op vele plaatsen wor den voorbereid. p In het „Cultureel Venster" vindt u ditmaal een beschouwing over het werk van Edvard Munch, dat in Boymans te Rotterdam wordt tentoongesteld. De voorzitter van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, prof. P. J. Oud, zal hedenavond van 19.25 tot 19.35 uur (in het kader van de doop de regering beschikbaar gestelde politieke zendtijd) over de zender Hilversum 1 (402 meter) spreken over de kabinetscrisis. Vanavond zal prof. mr. C. P. M. Romme, voorzitter van de Tweede Kamerfractie van de Ka tholieke Volkspartij hetzelfde doen, met dien verstande dat zijn rede, die hij uitspreekt op de partijraadsvergadering te Utrecht door de KRO onmiddellijk wordt uitgezonden van 20.30 tot 21.30 u. eveneens over Hilversum 1 (402 meter). In verband met de kabinetscrisis brengt de VARA vanavond na het nieuws van 18.00 uur een extra commentaar door mr. M. Vrolijk. De rubriek „Nota Bene", Vlaamse notities van Karal Jonckheere, wordt nu tussen 17.55 en 18.00 uur in de tijd van de uitzending „dingen van de dag" uitgezonden. In het VAR A-avondprogramma van vandaag komt de uitzending „Politieke parade" te vervallen. Daarvoor in de plaats komt tussen 21.35 en 22.05 een pro gramma, dat aan de actuele politiek is gewijd. Hierin zal onder meer de voor zitter van de Partij van den Arbeid, de heer Vermeer, het woord voeren. Op vrijdag 19 en zaterdag 20 december houdt de Partij van de Arbeid een con gres. dat aan dc buitenlandse politiek ge wijd zal zijn. De VARA zal op zaterdag middag 20 december een reportage uitzen den van de slotrede van het congres, te houden door de heer Evert Vermeer. Dr. D, ees bij H.M. de Koningin Overigen stellen in verband daarmee portefeuille ter beschikking HET Kabinet der Koningin deelde heden tegen de middag mede: Hare Majesteit de Koningin heeft hedenmorgen op het Huis ten Bosch de minister-president, dr. W. Drees, ontvangen. Dr. Drees heeft aan de Koningin een brief met ontslagaan vrage van de minister van financiën overhandigd, benevens een brief waarin, in aansluiting daarop, hijzelf en de ministers van justitie, var ciale zaken en volksgezondheid en van landbouw, visserij en voedsel voorziening en de staatssecretaris- (Van een onzer redacteuren.) MET hef huidige kabinet is het zesde na-oorlogse ministerie ge vallen, en het vierde van dr. Drees. Het is twee jaar en twee maanden aan het bewind geweest: van 12 ok tober 1956 tot december 1958. De na-oorlogse kabinetten waren: zome 1915—1946 Schrrmerhorn-Drees; zome 1946—1948 Beel; zomer 1948—begin 195: eerste kabinet.Drees; begin 1951zome 1952 Drees II; zomer 1952—oktober 1956 Drees III; oktober 1956—heden Drees IV. Het vierde kabinet-Drees was moeizaam tot stand gekomen. Vier maanden lang werkten twee formateurs (dr Drees prof. Romme) en drie informateurs (prof. Lieftinck, prof. De Gaay Fortman Burger) aan de oplossing van de langste kabinetscrisis in de Nederlandse pari mentaire geschiedenis. Na tal van onder handelingen, waarin o.m. de portefeuille van verkeer en waterstaat (a.r of libe. raai- in het geding was, werd ten slotte door dr. Drees een gereconstrueerd kabi net geformeerd. Het thans gevallen een brede basis samengesteld: vijf socia listen (de excellenties Drees. Samkalden, Suurhoff. Hofstra en Vondeling, vroe ger Mansholt), vijf rooms-katholieken (Struycken. Luns. Cals, Witte en Klompé), twee anti-revolution ai ren (Zijlstra en Van Aartsen, vroeger Algera), twee christelijk- historischen (Staf en Helders). Verder zijn er de volgende staatssecretarissen: admiraal Moorman (kath. v.). Veldkamp (kath. v.), Van Rhijn (soc.). Van der Beu gel (soc.). Schmelzer (kath. v.), Höppene: (kath. v.) cn Van Veen (soc.). DE RUSSISCHE PREMIER, Chroesjtsjef, heeft in een interview met een Westduitse krant gewaarschuwd, dat de Sowjetunie de Oostduitse grenzen zal verdedigen bij een aanval op Oost-Duitsland. Rusland zal zeker haar verplichtingen volgens het Pact van Warschau nakomen en samen met Oost-Duitsland „de onschendbaarheid van land-, zee- en luchtgrenzen" verdedigen, als het Westen met troepen en tanks een doorgang naar Berlijn willen forceren. In antwoord op de schriftelijke gen. die de Siiddeutsche Zeitung hem had gesteld, verklaarde de premier verder, dat als de westelijke mogend heden het Sowjet-voorstel voor eei vrije status voor West-Berljjn verwer pen, „er geen verdere basis voor on derhandelingen met de Westelijk' mo gendheden over Berlijn overblijft." „We verklaren nogmaals, dat we geen instemming van het Westen nodig heb ben om de maatregelen uit te voerer die wij ons in verband met Berlijn heb ben voorgenomen, en dat geen eisen var de westelijken ons op onze weg zullen doen stilhouden,' aldus Chroesjtsjef. Samen uit, «amen thuis Over de hereniging van Duitsland zei de premier, dat de Sowjetunie niet zal afwijken van haar beginsel van niet- inmenging in de binnenlandse aangele genheden van andere landen: Rusland zal dus niet met de westelijke mogend heden dat deel van het Duitse vraagstuk bespreken, dat door de Duitsers zelf kan en moét worden geregeld. Hij verklaarde zich bereid, de Russi sche strijdkrachten in Oost-Duitoland te verminderen, onder de voorwaarden dat de westelijke mogendheden hetzelfde in West-Duitsland zullen doen. Het Sowjet-persbureau Taas heeft verklaring uitgegeven, waarin Rusland zegt bereid te zijn, een vier-mogendhe- denbeepreking te hóuden over een Duits vredesverdrag. Volgens Taas, dat als de spreekbuis van het Kremlin optreedt, is Rusland echter niet van plan „zonder de Duitsers en achter hun rug om" de hereniging van Duitsland te bespreken. De boodschap kwam verder in grote trekken overeen met 't door Chroesjtsjef weergegeven standpunt. sen drs. E. H. van der Beugel, mr. dr. A. A. van Rhijn en M. van Veen aan de Koningin eveneens hun ontslag verzoeken en inhoudende de mede deling, dat de overige ministers en staatssecretarissen in verband met deze ontslagaanvragen hun porte feuille ter beschikking van Hare Majesteit stellen. De Koningin heeft de verzoeken in beraad genomen en de ministers en de staatssecretarissen verzocht al datgene te blijven verrichten, dat zij in het belang van het Koninkrijk noodzakelijk achten. Aldus deze mededeling. waaruit blijkt dat de sociallstisrhe ministers en staats secretarissen hun ontslag hebben verzocht. Dr. Drees verwees, toen hij het Hnis ten Bosch verliet, naar dit officiële commu niqué. Hij voegde er not aan toe: „H.M. de Koningin gaat thans de ge bruikelijke adviseurs raadplegen. Het is heel logisch, dat daarbij de gehele si tuatie zal z|jn betrokken. Men kan geen beslissingen verwachten, voordat H.M. dit overleg heeft gepleegd". Het onderhoud, dat H.M. de Koningin met de minister-president liad, duurde ruim vijf kwartier. H.M was kort voor tien uur In Hui» ten Bosch aangekomen. Dr. Drees was klokslag tien uur gearri veerd. Het demissionaire kabinet zou van middag om twee uur bijeenkomen om enkele lopende zaken af te handelen. (Advertentie) DRIE WEGGEBRUIKERS OP SLAG GEDOOD Drie mensen zijn gisteren in het ver keer omgekomen. De slachtoffers zijn een bejaarde wielrijder, een bromfietser en een automobiliste. 's Morgens reed de 47-jarige mevrouw A. Weijers-Brouwers uit Venlo op de weg Asten-Meijel door onbekende oor zaak met haar auto tegen een boom. De vrouw overleed onmiddellijk. Toen de 49-jarige heer'A. B. uit Hein- kenszand met zijn bromfiets de rijksweg te 's Heer Arendskerke overstak, kwam hij in botsing met een personenauto. Ook hij was op slag dood. Op de oprit van de brug over de Maas tussen Venlo en Blerick ie de 72- jarige J. Pauwels uit Blerick door een auto aangereden. Op de plaats van het ongeluk is ook dit slachtoffer overleden. Stormweer De Bilt verwacht tot morgenavond: Aanvankelijk zwaar be- wolkt met regen, later wis- selend bewolkt met plaat- selijk enkele buien. Krach- tige tot stormachtige wind en langs de kust tijdelijk storm tussen zuid en west. Stijging van temperatuur. (Opge maakt om 11.15 uur). Zaterdag 13 december: zon op 8.39 uur, onder 16.28 uur. Maan op: 10.31. onder 20.05 uur. Op 18 december E.K. (Advertentie) Wol-frisé tapijt v a. 19.75 per mtr2 HET WEER IN EUROPA Rapporten hedenmorgen 7 uur Reactie Het Amerikaanse ministerie van hul enlandse zaken heeft naar aanlcldlm ran deze berichten verklaard, dat het Westen zich niet door dreigementen zal laten weerhouden, zijn verplichtin gen tegenover de bevolking van West- Berlifn na te komen. Men verwachtte reeds een dergelijke /erklaring aan de vooravond van de con ferentie van de NAVO-mlntsters van bui- enlandse zaken. Intussen is bekend ge naakt. dat minister Dulles de leiding gal hebben van de Amerikaanse delegatie Vandaag is Dulles uit het ziekenhuis ontslagen en vanavond nog zal hij naar Parijs vliegen. Ook de minister van de fensie, MrF.lroy. zal aan het gesprek deel nemen, dat tondag in Parijs begin. zzw ZZW 1 windstil NNW' •v vdstB WjfW windstil ZW

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1958 | | pagina 1