PfiBLO POSSO
RETRAITE
ORGELMUZIEK
en STRAUSS-WALSEN
in be bicljtmnst
Cultureel
venster
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1958
r\R. A. KUYPER heeft eena
de aardige opmerking
gemaakt, dat voor de burger
de achternaam bepalend ia,
terwijl de vorst en de knecht
bij de voornaam worden genoemd. Natuurlijk heeft de vorst ei
geslachtsnaam, maar binnen het kader van zijn dynastie is zi
persoen het belangrijkst. Jan met de pet is geen „telg" uit e<
„geslacht"; zijn familienaam ontbeert alle luister en doet er alle<
administratief toe. Bij gebrek aan afkomst staat hij alleen.
Zo raken de uitersten elkaar. En
«o worden ook parodie en spot mo-
Jalijk. nergens komt dit schrijnen-
er uit dan bij de bespotting van
Jezus met doornenkroon, mantel
en rietstaf. Maar er bestaat ook
een onschuldige vorm van parodie.
de rijmklanken van gedrukt, de Italiaanse tekst
ik gepoogd de wereld
spoor zowel naar vorm als
houd zoveel mogelijk in mijn
taling op zijn kop gezet te w
spiegelen gelijk Cenne de la Chi-
i dit t
kleurig geïllustreerd
slagje gestoken zijn. terwijl „De
twaalf magere maanden" niets
van dien aard vertonen, hoewel
hier een chargerende zwart-wit
T"\OOR DE persiflage
kJ verkrneen wil een i
Sterker nog: ze kan zeer nuttig der maanden'
zijn. Zo zegt Shaftesbury, de En- Cenne ..De twaalf
gelse dichterlijke filosoof (1871— den".
1713): ..Pathos en dweperij moet
verkrijgen wij
de samenleving in
aan het begin vai
Tegenover de ..kroon
Folgore plaatst
magere maan-
dubbelbeeld Ook in ,,De twaalf magere
edaan*" tekenin8 op zijn plaats geweest
Plaatsen wij tot slot een hoofs
plat sonnet onder elkaar
Sie- den" vindt de lezer links, cursief ter gedetailleerde vergelijking.
men onderwerpen H
der Ironie (test of ridicule). Al- door Mr
leen datgene, wat die kan door- de uitga'
staan, heeft enige waarde." In
Onder deze titel zijn de twaalf
de proef spotsonnetten vertaald en ingeleid
"V. van Elden, terwijl
ook van deze sonnet
tenkrans is verzorgd door L.J.C.
lijdenspreek zou deze gedachte Boucher te 's-Gravenhage.
ten aanzien van van Elden zegt
Jezus met vrucht van Cennes pa-
kunnen worden r rodistisch werk:
uitgewerkt HU Uf I I -z'i zÜn bewust
doorstond de Wijn bij de een, een parodie
spot Maar dig ar- 33 'op Folgores reeks
tikeltje ia geen •- I I bedoeld. Maar zU
meditatie Mijn dZIJfl DIJ de dEluGF zijn meer. Ver
bedoeling ia op de heerlijkt Folgore
betekenis van de j# nog de hoofsheid
parodie te wijzen en de ridderlijke
als een proef- idealen van de
steen om uit te maken of een ze- oude tijd. Cenne brandmerkt deze
kere pretentie gegrond is of niet. levensstijl als vergane glorie
en schildert in krasse kleuren de
Werelds getijdenboek
\OG NIET zo heel lang geleden hans te noemen en diens gedich-
besprakcn we in het Cultureel
Venster Dolf Verspoon; verta-
i als kletspraat te betitelen Cen-
U1| Hs sonnetten hebben duidelijk een
uum «n hoofse sonnettenkrans polemisch karakter Maand voor
van de Italiaanse dichter uit het rnaand corresponderen^Cennes mi-
begin der veertiende eeuw: Folgo- maturen met
re da San Gimignano, twaalf son- Ka at daarbij
netten, een werelds getijdenboek. aMeen. Folgo
i Folgore. Hij
dat hij niet
waarin hooft* 'fénöcina"wordon 'nh°ud «P, d' v°«
baachreven. wiaaaland naar de en dcre vaak regel voor rejel om-
maand van hal jaar Een aonnel J™.»"- de Lw"k'1ib;
voor elke maand, met een opsom, heid confronteert en bobcholuk
ming van de heerlijkheden die ,m»" d>' PU kwatrijn
dan te beleven zijn: voor januari na
brandend haardvuur en sneeuw
pret. jacht voor februari, vis-
kwatrijn en terzine na terzine
gebruik maakt van dezelfde rijm
klanken, die Folgore bezigde."
Zorgen uitgestrekt
Zoals men zich herinnert
deze dichter zelf geen
heer. maar hij had zich weten op kan zeggen: „Naar het voorbeeld
te werken, misschien wel in te van Cenne zijn door mij in mijn
dringen en aan te passen. Het be- vertaling van diens twaalf maan-
hoeft geen verwondering te wek
ken dat zulk een pretentie van
hoofsheid reacties oproept. Shaf-
tesbury zou hier geen dweperij
kunnen vinden, maar stellig een
zeker pathos: het levensgevoel van
d* voorname standen, van de Jeu-
nesse dorée met name. nogal dui
delijk uitgestald van sonnet tot
sonnet
Welnu, de parodie heeft niet
lang op zich laten wachten. Ver-
December (Folgore)
Ik nood u met December in te gaan
tot zalen laag: vuren van eikeblokken,
wandtapijten en scherts en schaak en gokken,
de teerling om en om, de kaarsen aan,
een gulle gastheer, zat en welgedaan
een keur van koks met malse zivijnebrokken,
en lust aan spijs en drank: de wijnen klokken
de fusten uit, groter dan Sint Galgaan.
En dichtgekleed, zorgvuldig toegesnoerd,
in mantels uitgaan en u wèl bedekken,
het hoofd in wijde kappen, warm gevoerd,
tot hoon voor het ellendige pak vrekken
dat u infaam en liederlijk beloert
en waar gij u geen grein van aan zult trekken.
December (Cenne)
Ga in December met slechts weinig aan
Bij een moeras vol ijs en modder hokken;
Steeds zult ge als maal boekweit met bonen schrokken,
De waard komt uit het zwijnenkot vandaan.
Een vieze kok, die 't land heeft aan zijn baan,
Voedert u met onogelijke brokken
En als er iemand schaken wil of gokken,
Ziet men hem voor een halve gare aan.
Lompen met gaten, waar uw hemd door loert,
Krijgt ge van mij en om uw hoofd te dekken
Een mandje als de chiantifles omsnoert.
De mensen zullen zich de hals uitrekken,
.41» ge zo toegetakeld en verboerd
In optocht Siena weer komt binnentrekken.
N.
C. RUNSDORP.
ZIJN LEVEN VERTELD
PICASSO, de bewonderde en verguisde, de schilder, tekenaar,
keramist en beeldhouwer, de man die als 77-jarige nog steeds
van zich doet spreken, is het onderwerp geworden van een uitvoerige
biografie van Antonina Vallentin. Men kan zich dan afvragen of er
nog niet genoeg over Picasso geschreven is. Inderdaad, tientallen
boeken en tijdschriftartikelen. Maar het boek van Antonina Vallentin
is het eerste werk, dat werkelijk volledig genoemd kan worden als
biografie.
De schrijfster heeft in de naaste
omgeving van Picasso verkeerd,
heeft dagelijks met hem gesproken
over zijn werk en is heel diep tot
het wezen van deze kunst door
gedrongen. Van zijn geboorte af tot
nu toe i» het een met liefde, begrip
en toewijding geschreven levens
verhaal geworden. Het kind, dat op
25 oktober 1881 in Malaga geboren
werd en voor dood werd gehouden
(eerst toen de dokter de baby een
dikke wolk sigarenrook in het ge
zicht blies gaf de baby tekenen van
leven) en bij de doop de voornamen
kreeg Pablo. Diego, José, Franeisco
de Paulo, Juan, Nepomuceno, Maria
de los Remedios, Cipriano della
Antill iaanse cahiers en Maatstaf
De jongste afle
vering van Antil
liaanse Cahiers
uitg. De Bezige
Bij, Amsterdam),
is geheel in de En
gelse taal gehou
den en bevat Cola
Debrots reeds van
1935 daterende, nog
steeds zeer leesba
re en actuele no
velle Myn zuster
de Negerin, ver-
taald door Estelle
Reed Debrot, de Amerikaanse Den Haag) bevatten de gebrul-
gevuld met de Engelse Uw recensent het
vertaling, eveneens van mevrouw
Debrot, van een in 1956 door Cola
hebben
geboeid de novelle van Willem G.
Maanen, Schrijven op het wa-
Genève bijgehouden ter, de gedichten van Jan Gres-
dagboek. althans gedeelten daar- hoff en de lezing van Jacques den
van. geschreven ter gelegenheid Haan over Het geweld in de Ame-
van de „39th Conference of the rlkaanse letteren. Typerend voor
Organisa- de verruiming in de hedendaagse
1957 literatuur is niet alleen wat
in het tijdschrift Tirade, zodat het deze bijdrage
voor Nederland niet als een ac
tuele uitgave kan gelden en du
hier niet verder behoeft te wor
den besproken.
De laatste twee nummers vai
Maatstaf (uitg. Daamen N.V.
Den Haan wordt
meegedeeld, maar tevens de be-
ichouwing van Gerard Messelaar
obscene passages bij Sha-
Santissima, Trinidad,
begrip in de kunstwereld
geworden. Men kan zich wijzen
'kkeling der levenspi
schilderkunst ,niet meer in- langrijk schijnende voorval-
denken zonder deze Pablo len zijn voor Antonina Val-
Picasso. de zoon van José lentin bronnen pan inspiratie
Ruiz Blasco en Maria Picasso geweest en daardoor heeft
Lopez. Volgens Spaanse ge
heel levendig relaas
naam van zijn vader als volle pond krijgt.
met die van zijn moeder. Men kan over Picasso
Plotseling echter verdween denken zo men wil, het boek
Picasso
Picasso,
een fanfare klinkt"
Antonina Vallentin zal
met Pablo zeker tot een beter begrip
die „als bijdragen. Ondanks de grote
bewondering en verering die
463 bladzijden maar niet zo veel mogelijk objectief
in een dorre biografievorm gebleven. Een boek dat men
gehouden, maar heeft de blijft doorlezen en dat een
figuur van Picasso als mens aanwinst betekent onder de
en als kunstenaar geschetst, vele biografieën over kun-
De held van haar verhaal stenaars. Uitgeverij Kiepen-
laat ze leven en ze plaatst heuer Witsch te Köln gaf
hem geheel in het beeld het prachtig uit met vele
van z\jn tijd. waarbij er dan reproducties. (463 blz. D.M.
grote verschillen z\jn aan te 18.50).
VIA NAALD
£N PLAAT
V *ich 'i"n Y", nt combinatio
herinnerde in zijn woord - „.K-j-t.
vwt«. «J mmu. de persiflage
erop door de verder onbekende oude orgelmuziek en
zich noemende Cenne dalla Chi- walsen van Johann
tarra. Die levert de keerzijde van
de medaille*, maand voor maand,
en rijm voor rijm. Is Folgore een
hoogtepunt in de traditie van de
„geneugten". Cenne is dank zij
I9|m
rubriek pan
Strauss, dcet
wat vreemd aan. Zelfs al geven sommige organisten in hun ver
tolkingen wel eens aanleiding aan een Strauss-wals te denken.
Toch is het goed deze twee uitingen van de toonkunst eens b\j
topTn de ontwikkeling elkaar te brengen om de aanhangers van de ene uiting wat meer
„weerzin-poene". Toege- begrip voor de andere uiting te laten krijgen en omgekeerd.
Klinkend geloof
In de Ooievaarreeks van uitge
verij Bakker-Daamen te Den
Haag is nu de derde Muziekwij-
zer verschenen van Han Bos. Be
vatte het eerste deel beknopte bio
grafieën van Bach tot Bartok en
het tweede deel besprekingen
van ongeveer 150 veelgespeelde
orkestwerken, in het nieuwe deel
(het is Muziekwijzer V. daar 3
ea 4 nog niet verschenen) wordt
een historisch overzicht van het
componeren uit een religieuze
spiratie gegeven
de ontwikkeling
het oratorium en de passie.
kespeare en de proza-bijdrage
van J. B. Charles, Joy. Drie bij
dragen, die, onafhankelijk van el
kaar en elk op haar wijze, duide
lijk maken dat dr. Van Stemp-
voort in een zondagavondlezing
voor de radio gelijk had, toen hij
sprak van een ..niets ontziend rea
lisme" in de hedendaagse litera
tuur. De vraag kan worden ge
steld of we niet dicht zijn bij de
grens waar de literatuur haar zin
verliest en het kritiseren ook.
Kleine geschiedenis
van de Europese kunst
Een
in Parijs
Verratsend debuut In novelle
Het i* winter en Parijs is niet
(geb. 1903) al aan Radio Wenen a„liS> Jrei
verbonden en vooral op het gebied jjan gos heeft daarbij van enke- scbiedenis
ken de volledige teksten af- kunst". Het bestrijkt
geven dat zijn talent onderdoet
voor de briljante Folgore. geeft
Cenne dan toch maar een tijds
beeld van dezelfde samenleving
(in Siena, C.R.) van onderop. Wat
bii Folgore wijn Is. is azijn bij
«Un tijdgenoot Cenne: een bijten
de farce. In augustus recomman
deert hij als vacantieverblijf de
geselschap
i oude tangen
i andere vergelijkin
gen gomt Folgore altijd
voorachijn spatiëring van C R
Folgore voldoet dus aan de „test of
ridicule van Shaftesbury.
De bruiloft van
Kamacho
,Jk sta steeds aan uw zij; 'k
bescherm u voor gevaren
Da» dan een mooi besluit
Drink leeg, dan gaan we eten
De oplettende lezer heeft reeds
begrepen, dat de eerste vers
regel is van de manmoedige
ridder zonder vrees of blaam de
geestrijke Don Quichot van de
Mancha en de tweede
Dupré werd op 3 mei 1886 te Rou
en geboren, speelde op 10-jarige
leeftijd een geheel Bach-program-
ma uit het hoofd, werd op 12-ja-
rige leeftijd organist van St. Vi
de ..lichte klassieken" heeft
hij een grote naam gemaakt Op gedrukt."
de ene plaat speelt hij - -
Bonbons" en ..Dorfschwalben
Oesterreich" (45-toerenplaat Me-
lior 0134) en op de andere plaat
„G'schichten aus dem Wiener-
„An.der «honen blau- viaKKlg voorai ien a
nplaat Helio- de geestelijke werken
De kunstcriticus C. Doelman
heeft in de Wereldboog-serie van
gewezen op de Wereldbibliotheek een klein
het gregori- boekje (slechts 109 blz.) uitgege-
onder de titel „Kleine ge-
Europese zwaard'
„Sommige mensen moeten te
«uur en te zwaard het leven
door. Zo ben jij. Zo waren we
allemaal.,egt TU Geor- Sf i."Xn" ë'en
nette. „Het zal allemaal erg vpouw alleen. In het museum Ho-
moeilijk voor je zijn, Liesbeth. din wil zij twee dingen zien: „La
lk wou dat je er voor gespaard main de Dieu" en_ „Le baiser"
kon blijven, want ik weet wat ',,D® k*™*
Hét i* Mnnr het ii imon AooI kus
God"
Maar het is jouw deel,
jouw weg die je gaan moet. Ik
kan je niet tegenhouden."
geuium, u.a. van de MatthaUS- tr.i van uasuu* wt riuuaj Bu lueu pen deDUteei
plaat speelt hij „Wiener de Joh paS3jon_ het Weihnachts- kan niet anders dan bewondering ontreddering
en ..Dorfschwalben aus i. t-.;„ k «k a n
Lascaux tot Picasso
en Donau" (45-
dor 450018). Ook dit merk
oratorium, de Messiah. Die Schöp- hebben
fung, enz. De toelichtingen
Han Bos zijn
houden
de wijze, waarop
Doelman in zulk kort bestek zo
veel weet te zeggen. Alle facet-
vlakkig. Vooral ten
ook wat opper- ten in de ontwikkeling der beel- duigen ligt. Wanneer zij
Hei I* daar dat >lj tot inkeer
komt en de moed vindt om de
De novelle „Te Vuur en te W<*
vaard" waarmee Marianne van wetenschap dat een compromis
Noortwijk-Colijn bij Kok te Kam- onmogelijk Is.
pen debuteert, handelt over de „God verbiedt een mens nooit
Uef te hebben. Hij trekt wel gren-
geliefde te worden van een ge- heeft tante Georgette ge
trouwd man wiens huwelijk in zegd.
vordt
te Rouen. studeerde bij Guil- hier dus geïmporteerd door de
r fm N.V. Artone te Haarlem.
Maar het
delijk dat het boekje een klaar heeft, dat zijn v
Widor
aan de St. Sulpice te Parijs. De
bekendste Franse organisten van
deze tijd zijn door Dupré opgeleid.
De vertolkingen der beide Bach- radio-orkest
koralen zijn ook al is het orgel
niet ideaal voor Bach
vaart wordt men
hier meegenomen met dit Weense
wordt men ook
meegenomen in de werveling der
i haar luxe leventje op te geven
r hem en Liesbeth alleen
„compromis" overblijft.
Er
r niet genegen wordt mij niets geschonken. Iede-
adel e
i beheerste muzikaliteit, muziek. Wist u overigens dat die
technisch heel goed.
Het andere Lumen-plaatje iaat
twee Franse organisten horen:
Noëlle Pierront speelt op het or
gel van de St. Merry te Parijs, dat
evenals het instrument in de St.
Sulpice een Clicquot-orgel is. Bei
de orgels zijn later door Cavaillé Josef Strauss, een jongere broer
inse organist, coll gerestaureerd en verloren De „Wiener Bonbons'
de k Joh" Strauss jr.
door een vers van Karl Beck, dat
eindigt met ..an der Donau. an
der schonen, blauen Donau".
Iets onmogelijks natuurlijk, want
de Donau is nooit blauw. De wals
„Dorfschwalben aus Oesterreich"
Johann,
daarbij wel iets
Bach speelde. rakter André Marchal bespeelt
zijn eigen orgel. nl. dat van de
Saint-Eustache te Parijs.
Noëlle Pierront vertolkt twee
Chaconnes (Fa Majeur en Ré Mi-
De orgel-enthousiast, die niets n?uF) .van_Couperin
doet dan het verzamelen
chal de Chaconne
thöPanza wai's"'lir.™Au",dc77chóü.n'bl.Stn Lumen LD 1-8531 Beide
Het zijn de slotregels van J Donau" van Strauss hoort en de componisten waren tijdgenoten
C. Verkerkt bewerking ran Pie- liefhebber van Strauss begrijpt va.n Joh- Seb. Bach, maar hun or-
ter Langendijks kluchtige spel niet. dat cr nog mensen zijn die ai}ziT
,Do* Quieho! op de bruilof! run heel geduldig naar orgelkoralen t?T/VersW la^t
irni.ij.-hi-!" V/w.*- j. van Bach kunnen luisteren. Dat is J"3ar ®c eersie 101 ae taai
Kamacho Voor degenen, die natuurlijk eenzijdig, nog afgezien echte muziek stralend en
bezwaren Hebben tegen de op- dat het hier ook een kwestie van hlij. Uitnemende vertolkingen door
voering can het oorspronkelijke smaak is.
toneelstuk, kan deze zeer vrije Johann Strauss Jr.
grootste bewondering vuui oacii - -
en niemand minder dan de zeer orfelplaten-verzzmelai..
klassieke romanticus Joh. Brahms
vond het Jammer dat hij niet zul- IVTU naar de Strauss-walscn die
ke walser als Strauss geschreven i* onder het merk HELIODOR
opgedragen
Prinses Mettcrnich. Het zijn
bijzonder prettige plaatjes ge
worden, die maar al te goed doen
beseffen dat de Franse toneel- en
André Mar- romanschrijver Alexandre Duirns
Sol Mineur Sr. eens opmerkte: „By de tover-
muziek van Strauss hielden we
vaak ineens op met dansen, daar
het ons als een ontwijding voor
kwam deze melodieën alleen maar
in een physisch genot te laten op-
CORN. BASOSKI
bewerking goed dienen.
Van Gorcum de Comp. te As
sen nam dit stukje als nr. 6 in
Van Gorcum't Nieuw Dilettan-
tafttoaoal op. Dat ts een aardige had""waardering
de beide Parijse organisten, r
had de kaal 'n technisch volkomen
Bach antwoord. Een aanwinst voor
het
verschenen en gespeeld worden
Terugkeer
De weeë geur
van zwartgeronnen bloed
komt ons verstikkend
onontkoombaar tegemoet.
Nacht van ellende
ondoordacht
gewetenloos
en onbezonnen.
En nu de weg terug
eindeloos
onmogelijk
en onbegonnen.
ANNEKE GELUK
4
genre behoeft het andere genre door het Grosze Wiener Funkor-
nog niet uit te sluiten. Strauss Chester o.l.v Max Schönhcrr Se-
was op zijn gebied een genie en dert 1931 is deze Max Schönherr
wie dc werken van Strauss eens
coed bekijkt, zal het met me eens
zijn. dat hij net als alle grote
componisten zijn vak geheel be
heerste En eerlijk gezegd vind
ik het heerlijk zo tussen veel ge
wichtige zaken eens een Strauss-
wals te noren.
Aanleiding tot deze samenvoe
ging is eigenlijk het feit, dat de
Artone - grammofoonmaatschappij
te Haarlem nu ook. naast het
jazz- en amusementsrepertoire, tot
het uitbrengen vAn klassieke pla
ten is gekomen. Ook Strauss kan
men al haast klassiek noemen.
En zo kreeg ik vlak na elkaar te
beluisteren orgelwerken van Louis
Couperin. Nicolas ie Bègue en
Joh Seb. Bach en walsen van Jo
hann Strauss.
De orgelopnamen kwamen uit
onder het merk LUMEN met twee
45-toerenplaatjes. Marcel Dupré.
dc befaamde Franse organist
improvisator en directeur var.
het Conservatoire de Paris, speel
de de orgelkoralen van Bach ..Nun
komm' der Heiden Heiland" en jr
„O Mensch. bewein dein' Siin- H.linJnr „.'ij „„rj.n jnnr u..
de gross" op het orgel van de Keliodor grspeeld worden door he,
Saint-Sulplce t- Parijs 45 -toeren- fr°t i*ner Funkorchester oJ.v.
plaat Lumen LD 1—451). Marcel Max Schönherr,
Our Man in Havana door Graham
Greene. Uitgave Heinemann. Londen.
De respectabele lijst van novellen en an
dere ontspanningsboeken. die Graham
Greene op zijn naam heeft staan, staat er
borg voor. dat ook zijn laatste produkt kwa
liteiten bezit. Als The Confidential Agent
en A Gun for Sale draagt Our Man in Ha
vana een melodramatisch karakter, terwijl
het uitmunt door scherpe waarneming van
personen en dingen. Eigenlijk is het boek
een kostelijke parodie op de Britse gehei
me dienst, die overigens ook een van zijn
tegenhangers in een ander land had kun-
De hoofdfiguur is een meer flegmatie
ke dan moedige Engelsman, die Wormold
heet en door bloot toeval in de draden
van de Britse Secret Service verstrikt
raakt. Omdat het mannetje, dat in stofzui
gers doet. geld nodig heeft, zendt hij een
stroom van valse rapporten in, maar alleen
hij schijnt te weten, dat ze waardeloos zijn.
Door de ernst, waarmee het werk van
Wormold op het Londense hoofdkwartier
wordt bekeken, ontstaat een reeks van com
plicaties, welke in de dood van verschillen
de byfiguren eindigt.
Het slot van het bock is als climax ze
ker het meest ironische deel. Als conclusie
gekit dan ook. dat Graham Greene er op
meesterlijke wijze in is geslaagd de vele
spionnen en spionnetjes van dit decennium
op de hak te nemen, zij 't, dat het boek
wel eens de vaart mist. welke gewoonlijk
het oeuvre van deze auteur kenmerkt
dam (Salamanderreeks).
Met Yvette heeft Charlotte Kohier in het
t haar zilveren jubileumtour-
gemaakt. Deze keuze van Nederlands
grootste voordrachtkunstenares mag de le
zer zeker beschouwen als een erkenning
van Guy de Maupassants meesterschap en
het bewijs tevens, dat diens diepindrin-
gend geschetste personages als ook de
rijk geschakeerde milieutekening van zo'n
zeventig jaar geleden nu nog vermogen te
boeien.
Dat het subliem geschreven en door
Adriaan Morriën in mooi Nederlands over
gezette verhaal thans in pocketuitvoe
ring voor breder kring bereikbaar is. kan
worden toegejuicht, mits de lezers, bij al
le literair genot, raad weten met de opge
roepen en onbeantwoord gelaten vragen.
De geschiedenis van Yvette. het meisje
dat een wanhoopsdaad wil begaan als zij
bemerkt hoe haar moeder zich voor de
liefde laat betalen is geen lectuur voor
geestelijk onvolgroeiden.
Schrei niet, Natasja, door Deszö Arvay.
Uitgave J. H. Gottmer. Haarlem. Oor
spronkelijke titel: Du darfst nicht lleben
wenn dn wtllst. Vertaling: Frans van Ol
denburg Ermke.
In dit boek zijn de verschrikkingen van
een Russisch concentratiekamp op realisti
sche wijze uitgebeeld. De schrijver, die
Hongaar zou zijn, tekent op knappe wijze
de triestheid van het kampleven, waarvan
hoe kan 't anders een beklemmend-
demoraliserende invloed uitgaat. Naar ons
oordeel was het echter helemaal niet no
dig geweest in bepaalde, intieme details
te treden. De gegevens van het boek zijn
in hun rangschikking interessant genoeg om
er een goede intrige in te brengen en be
hoeven geen pikanterieën om spanningen té
wekken.
De hoofdfiguren zijn een jonge. Hongaar
se arts. die om des gewetenswil naar de
witte hel van Siberië verbannen is en Na
tasja. een Russische, vrouwelijke kamp
arts Dramatisch is de beschrijving van de
vlucht, die beiden naar de vrijheid tracht
ten te ondernemen, doch welke in een aan
grijpende ondergang eindigt.
Niet alleen het bestaan van de Russische
kampgovangene wordt uit de doeken ge
daan. maar ook dat van zijn bewaker. Als
men het boek dicht slaat, weet men, dat
het leven van de laatste niet minder troos
teloos en uitzichtloos is als dat van de eer
ste.
Amsterdam.
De Oostenrijkse staatsprUs voor jeugdlite
ratuur is het vorig jaar toegekend aan O. F.
Lang. voor het boek dat Ploegsma thans,
zoals op de flap is aangegeven, „voor de
teenagers" heeft uitgegeven. Die teenagers
zullen zeker wel enige plezierige uren be
leven aan dit werkje. aLs ze tenminste één
feit voor lief willen nemen; het boek is
een loflied op Wenen, en daardoor blijven
de hoofdfiguren wat vaag. De jonge Hol
lander Jan Hassert kan er alsmaar niet
toe komen het modistetje Christine rond
uit te vertellen hoe hij over haar denkt, en
dat maakt het verhaal wel een beetje sle-
tijdsbeeld van het na-oor-
de Weners die zo dapper
proberen er weer boven op te komen, on
danks hun „hang" naar het romantische
verleden, is dit boek zeker geslaagd en
steekt het uit boven de gangbare fondant
achtige meisjesromans.
Aarde en Wereld in Ruimte en Tijd
door prof. mr. dr. G. van den Bergh.
Uitgave N.V. Em. Qnerido's Uitgevers
maatschappij, Amsterdam.
Reis in het Heelal door Tjomrne de
Vries. Uitgave Uitgeverij Het Spectrum
Utrecht.
Aarde en Wereld in Ruimte en Tijd is de
zevende, herziene druk van het bekende
boek van professor Van den Bergh, die dit
jaar vooral in de publiciteit kwam als uit
vinder van een nieuwe, papierbesparende
typografische verzorging en van de zoge
naamde Euroklok. Hoewel van huis uit
rechtsgeleerde heeft deze veelzijdige hoog
geleerde zich een grote kennis van ons zon-
ne- en sterrenstelsel verworven. Het reeds
in 1934 uitgegeven boek wordt nog steeds
algemeen als het meest populaire astrono
mische werk beschouwd dat ooit in Neder
land het licht heeft gezien. Iedere leek
zal het met plezier lezen, omdat het zon
der wiskundige omhaal een duidelijke ver
klaring geeft van de stand der sterren
kundige wetenschap in onze tijd.
Het toegevoegde hoofdstuk over de ruim
tevaart is daarom zo merkwaardig, om
dat de auteur krachtig stelling neemt te
genover de mensen die menen, dat het heel
al veroverd kan worden. Bewoners van on
ze planeet zullen naar de mening van pro
fessor Van den Bergh nooit levend van de
maan kunnen terugkeren. En wat het
doordringen van de mens naar andere
zonnestelsels betreft, merkt hij op. dat na
bije sterren nog altijd een half miljoen
jaar van de aarde verwijderd liggen, voor
opgesteld. dat er al die tijd met dc snel
heid van de Spoetnik (vijfentwintigduizend
kilometer per uur) naar toe gevlogen
Tjomme de Vries daarentegen geeft ir.
zijn Reis in het Heelal een heel andere
voorstelling van zaken. In een op fantasie
berustend, maar spannend verhaal, dat in
de Prisma-juniores-serfc verscheen laat hij
de jeugd in een ruimteschip naar plane
ten en sterren reizen om haar met de
wonderen van het heelal kennis te doen
maken. Het doet er in feite weinig toe. of
tochten als deze in de toekomst mogelijk
zullen zijn of niet. Het boekje is voor al
les leerzaam en instructief en zorgt voor
de nodige elementaire kennis van die ve
le werelden, welke zo onnoemlijk ver van
ons vandaan liggen.
stap zal ik zelf moeten doen.
Eigenhandig zal ik puin en scher
ven moeten ruimen, zonder omzien
en zonder gejammer (Hier had
wat mij betreft, de novelle kun
nen eindigen.)
De kritische lezer heeft wellicht
reeds gemompeld: „het zoveelste
driehoekje". Hij heeft gelijk. Het
komt er echter op aan hoe het
gegeven is verwoord. (Al te
vaak is het, ook door christelijke
auteurs vermoord!En dan geloof
ik dat Marianne van Noortwijk-
Colijn. zonder iets te forceren,
van uit haar protestants-gelovige
levensvisie er in geslaagd is een
zuiver en menselijk verhaal te
schrijven.
Geen dierbaarheden
WIJ DENKEN met een zekere
afschuw terug aan de tijd dat
een dergelijk gegeven werd mis
bruikt voor literaire tractaatjes
die stijf stonden van teksten en
waarin op de laatste bladzijde alle
plooien werden glad gestreken.
Van dat morsen met dierbaarhe
den is in deze novelle geen spra
ke. Met overtuigende soberheid is
hier de ellende en de verlatenheid
van een jonge gelovige vrouw in
een nachtelijke levenscrisis ge
peild.
De schrijfster van deze novelle
is betrekkelijk laat begonnen met
publiceren. Vaak is dat een
voordeel. Niet altijd, want het
schrijven is een vak, dat gestadi
ge oefening vereist. Zo zal Marian
ne van Noortwijk zich zeker moe
ten hoeden voor een zekere hang
naar het literaire. Ik heb veel
waardering voor haar zeer ver
zorgde stijl. Niettemin hebben vele
schrijvers van na de tweede
wereldoorlog begrepen dat het er
om gaat met zo eenvoudig moge
lijke middelen tot een maximum
van uitdrukking te komen.
De schrijfster slaagt er vaak in
met een paar kleine trekjes een
figuur te tekenen. Ik denk bijv.
aan het kleine „heksje", de Fran
se receptioniste in het Parijse ho
telletje Zij heeft ook gevoel voor
sfeer. Trouwens heel het verhaal
is doortrokken modern le-
vensgwoeL
Dat een protestants uitgever
weer eens een novelle op de
markt durft brengen is verblijdend
Neutrale uitgevers zetten ons ze
ker beschaamd op dat terrein.
Men vraagt zich wel eens af of
er nog wel echte liefde is voor
het uitgeven van chrlsteljke litera
tuur. Het boekenbedrijf is al te
vaak een industrie geworden.
Een novelle heeft zijn eigen be
koring Marianne van Noortwijk
heeft zich weten te beperken. Zij
schreef alleen op wat wat voor
haar gegeven van essentieel be
lang was. Ook daarom is haar
verhaal geslaagd.
In dit kleine, door Kok met zorg
uitgevoerde, boekje zit zeker de
belofte voor groter werk. dat wij
met gerechtvaardigde belangstel
ling tegemoetzien.
P. J. RISSEEUW.
