KEIZER WILHELM
vluchtte naar
Nederland
WONINGNOOD EN HERFSTSTUKJES
'mm».
ZATERDAG 25 OKTOBER 1958
Veertig jaar geleden kwam de wereldhistorie op een dramatisch keer
punt. Op 10 november 1918 liep op het station van Eysden in Limburg
de heerser over een rijk met 60 miljoen zielen te ijsberen. Keizer Wil
helm II wachtte gelaten of de Nederlandse regering zijn verzoek om
asyl zou toestaan. Hij kreeg toelating en in Doorn leefde hij daarna als
een omstreden en bijna vergeten figuur. De 17-jarige H.B.S.-er Snickers,
thans hoofdinspecteur der belastingen, maakte onderstaande historische
foto. De vierde figuur van links is de Duitse keizer.
11 november a.s. zal het veertig jaar geleden zijn,
dat er een einde kwam aan de Eerste Wereldoorlog.
De geallieerde legers hadden gezegevierd over de Duitse
en de met het keizerrijk verbonden armeeën. Het Duitse
keizerrijk had opgehouden te bestaan. De keizer had
afstand gedaan van de troon. Het eens zo machtige land
werd een republiek en de wereld ging een tijdperk tege
moet, waarvan het sombere hoogtepunt de Tweede
Wereldoorlog zou zijn. Doch dit drama lag tijdens die
novemberdagen nog verborgen in de schoot der toekomst.
llllllllllllllllllllllllllllllllllill. ex keizer Wilhelm diep na over
het feit. dat hij keizer bij de
IA HAiiamliar gratie Gods is geweest, een op-
IV nOVemDer dracht die hij eigenlijk niet heeft
aangekund. Ik was verantwoorde
lijk voor 60 miljoen mensen, zei
hij dan. Nu heb ik nog slechts
verantwoordelijkheid te dragen
voor zes mensen. En dat is mij
nog te zwaar.
Op 11 novem- Als christen wist hij evenwel.
ber 1918 zwegen hll k°" "k™e" °P de gena-
de van Jezus. Maar hoe, vroeg
1918
llllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Dramatisch keerpunt
in wereldgeschiedenis
vier jaren lang
alleen aan het
woord te zijn
geweest. Eén dag
óren was de man, die men verantwoordelijk stelde voor het
[steken van de wereldbrand, naar Nederland gevlucht. Keizer
Ihelm II had zich in gezelschap van een aantal hoge officieren hen
j„ uc van t»e£ui>. iviaar noe, vroeg
de kanonnen na hij zich dan af zal het vergaan
Geen Neurenberg
sing die onze regering had te nemen, was niet gemakkelijk.
Tijdens zyn wachten op het perron werd hij gefotogra
feerd door de 17-jarige H.B.S.-er Sniekers, thans hoofd
inspecteur der belastingen te Heerlen. De keizer heeft geen
last van hem gehad, want de foto werd op zeer grote afstand
genomen. Maar ondertussen hadden zich om het stationne
tje drommen mensen verzameld. Zuid-Limburgers, maar
ook Belgische vluchtelingen. In woord en gebaar werd de
keizer gehoond door de in Eysden aanwezige Belgen, die
een diepe haat jegens hem koesterden.
De
Voor
held btj de sergeant Pinckaers, die commandant __l
derlandse militaire wacht aan de Belgisch-Nederlandse grens 'ee^ Neurenberg
'Eysden. Kort tevoren was hij op Belgisch grondgebied aange-
tden door zijn eigen soldaten, die al niet meer vrij waren van
jewistische invloeden.
ian een leugentje om bestwil
J het gezelschap misschien het
en te danken. Wij zijn op weg
|r neutraal gebied om over de
jde te onderhandelen, hebben
officieren gezegd. De oproeri-
soldaten lieten hen doorgaan,
lerlandse militairen lieten
keizerlijke stoet over de grens
m wezen een plaats aan
»n kon wachten tot de re-
ing had beslist of de keizer
t zijn officieren asyl in Neder-
i kon worden verleend. Het
rde een dag voor de beslissing
gevallen. De keizer kon in
land gastvrijheid krijgen op
rwaarde, dat hij zich niet meer
politiek zou bezighouden.
It voor de keizer zo gunstige
alt werd mede genomen op
idringen van koningin Wllhel-
met wie de keizer altijd
ede verstandhouding had.
verslagen Duitse leger had
geen „obersten Kriegsherr"
■jer. En de vljandien van
1 moesten constaten
De landbouw
te Gronsveld, di
den ah se
Eysden
mselijke rechters hebben
•ordeeld te Neurenberg.
Wilhelm II is er
st. Doch
Pfarrer Kaetzke is van oordeel,
dat dit er wel zou zijn geweest
als koningin Wilhelmina niet te
gen uitlevering van de keizer aan
Frankrijk was geweest. De tegen
woordige burgemeester van Ham
burg zei enkele jaren geleden tij
dens een bezoek aan ons land:
Nederland heeft na de Eerste We
reldoorlog processen voorko-
Dit vertelde ons de predikant,
die in de gelegenheid was de ex
keizer van een andere zijde te Ie
ren kennen. Niet meer de militan
te Pruisische figuur, doch een
vriendelijk oude heer. die vredig
leefde in Huize Doorn en zijn da
gen doorbracht met archeologi
sche studies en lichaamsbeweging
vond bij het houtzagen.
Veertig jaar geleden kwam hij
over de Nederlandse grens. Zon
der snor om niet te worden her
kend. Een zijner officieren tracht
-te de Nederlandse wacht om te
kopen met een aantal auto's, als
de drie eerste wagens van de
stoet maar mochten doorrijden.
J- veiligheid
Huize Doorn
Toen dan eindelijk de lange trein toestemming kreeg
door te rijden ging de reis naar Amerongen, waar de keizer
gastvrijheid kreeg in kasteel Amerongen van graaf Ben-
tinck. Daar had de ondertekening
van de acte van abdicatie plaats.
Daar werd keizer Wilhelm II van
Duitsland een geïnterneerde ex-
keizer. Kort daarna kocht hij Huize
Doorn, waarheen hij in 1920 ver
huisde. In hetzelfde jaar stierf zijn
vrouw, de ex-keizerin Auguste Vik-
toria. Twee jaar later hertrouwde
de ex-keizer met prinses Hermine,
die tot zijn dood in Doorn bleef,
daarna naar haar bezittingen
in Duitsland terugkeerde,
in 1946 onder armelijke omstan
digheden is overleden.
ft»-»-»******»**»*-**'**#*'-*-*-***#*'**»****####*#*#*#'*
Mef je schooltas kun je lekker slaan
Na de Tweede Wereldoorlog
Zo op het oog is Henkie eigenlijk maar een naar
onfisqueerde de Nederlandse jongetje. Meneer Almans, de klasse-onderwijzer,
lecertnc Hub, Doorn als een k.„ er VJn meepraten. Hij hooft oon groot hort on
heeft zeker niet nagelaten Henkie op alle manieren
de hand toe te steken. Maar Henkie schijnt onbe
reikbaar te zijn, niets helpt.
Hij wilde de
Deze Nederlands
geant Pinckaers,
overigens gemoedelijke bewaking die na de demo
door marechaussees werd tijdens bilisatie weer te-
de bezetting overgenomen door -rugkeerde naar zijn
,11e schuld oudere landstormsoldaten, die uit tuinderij te Grons-
de oorlog In de schoenen Pommern afkomstig waren. Zij veld,
(geringe) vergoeding voor de
schade, die het Derde Duitse
Rijk aan ons land had toege
bracht. Huize Doorn werd een
museum. Vele tienduizenden
maken jaarlijks van de gele
genheid gebruik de woning van staat
de keizer-in-ballingschap te
bekijken. Vooral ook Duitse
toeristen. Want de oudere Duit- altijd scharrelt hij
sers hebben hun keizer nog niet kring toe te kijken
vergeten.
Wat hebben die met
elkaar te maken
HL i
stonden echter onder bevel
een piepjonge S.S.-officier, die een
oogje in het zeil moest houden,
maar bij feestelijke of plechtige
deze Wilhelm von Hohen- gelegenheden altijd erg verlegen
alléén verantwoordelijk was.
hun was ontvlucht..
Hij alleen
thans nog woont.
Te Eysden
Eerste Wereldoorlog'
die het mili-
risme als hoogste doel
zag?
hebben met Pfarrer P.
predikant van de Deut
i Evangelische Gemeinde in
Haag, die regelmatig
Een Nederlands
officier stond wei-
dra toe, dat de
Lasterlijk stoet zou doorrij
den tot voor het
stationnetje van
Eysden. Daar moest
de bepaling, dat die ke,„r
De rijkskanselier von Bülow
had zijn biografie geschreven
verkocht
eerst na zijn dood mocht worden
gepubliceerd. Hij beschreef daar
in de tijd, waarin Duitsland zich
geïnterneerde keizer in Huize °P de oorlog voorbereidde. De
I torn heeft gepredikt, lang over schrijver rukte echter de feiten uit
'«e vraag gesproken. Zijn ant- hun verband en door alle vier de
!ilord kon kort zijn: Ik ben er- delen van het boek heen wordt al-
overtuigd, dat keizer Wil- le schuld aan de oorlog op de
lm altijd heeft getracht als een keizer geschovi
fed christen te leven.
Pfarrer Kaetzke geeft toe. dat
indertijd een andere mening
fl over zijn keizer, een mening
hij later evenwel heeft her-
n.
|Us baby, vertelt de grijze pre-
ant. was Wilhelm eens in een
>ewaakt ogenblik van een tafel
vallen. De gouvernante aan
er zorgen de baby was toever-
uwd, durfde de keizerin ni,et
in deze val vertellen. Het gevolg
In het uitblijven van medische
0P was. dat de linkerarm altijd
sou blijven dan normaal,
moeder, hoewel Engelse
geboorte, gaf het kind
tot de grote beslis
sing was gevallen.
Daar ontdekten de
inwoners van dit
Limburgse plaatsje,
dat de emblemen
van het keizerlijk
hoofdkwartier op
de autoportieren
onduidelijk waren
gemaakt. Tijdens
zijn tocht
De huisgenoten van de keizer
in Doorn hebben getracht dit
boek onder zijn ogen vandaan te
houden, maar eens las hij het hoofdkwartier
toch. Niemand durfde echter zijn gpa naar het neu-
mening te vragen. Tijdens een traie Nederland wilde de keizer
lunch vroeg echter een Zweed op nic, „orden h„keod.
zeer voorzichtige wijze, wat de
keizer wel van het boek dacht. Later kwam de keizerlijke
Zijn antwoord was: ..Ik heb het "■«n .het station van Eysden bin-
- i i t- j j e nenrijden en de heerser over een
met voor mogelijk gehouden, dat met müjoen 2jelen heeft
iemand na zijn dood zelfmoord op het perron lopen ijsberen. Hij,
pleegt", met welk antwoord de die eens het machtigste leger van
keizer blijk gaf veel „esprit" te Europa commandeerde, mocht
hebben en de lasterlijke inhoud «iet het vertreksein geven voor
van het boek meteen van zich «5®° trein, volgeladen
Hij luistert nauwelijks, als je met hem praat,
wat schuw te wiebelen en naar de deur
ogen en zodra hij kans ziet is hij verdwenen.
Nooit komt hij met andere jongens op school,
eentje, staat buiten de
liefst te jouwen. Komt
iemand hem te na, dan slaat hij er meteen op, t
liefst met zijn schooltas, zonder mededogen.
Natuurlijk gaat het dan van twee kanten en
Jtomt Henkie er ook niet zonder kleerscheuren af,
figuurlijk en dikwijls ook letterlijk. Met leren
gaat het op en neer, maar meestal niet zo best.
Pfarrer Kaetzke ran de Deutsc
Evangelische Gemeinde in D
Haag, die menigmaal in Hui
•rs op
seklnd, dat een goed antwoord
Eeeft, wordt bokkig en narrig als
Ij zelf een beurt krijgt.
Wat is dat toch met Henkie?
Meneer Almans is met z'n
z'n kleine broertje. Soms is
ieen huis met hem te houden,
an weer gaat hij haa^t ongemerkt
z'n gang.
Ten einde raad praat meneer
Almans er met de schoolarts over.
Die fronst de wenkbrauwen. Goed,
hij zal Henkie eens nakijken. Het
jongetje is negen jaar, wat lang
uitgegroeid, Tnaar zeker niet
zwak of ziekelijk. Toch ziet hij er
niet echt florissant uit: wat hem
ontbreekt is fleur en levenslust.
Organisch mankeert Henkie niets,
zijn bloed is goed, zijn reacties
ook. Maar hij is vreemd.
Waarom moeilijk?
Moeder moet maar eens
school komen als de dokter
weer is. Dat doet ze en ze
telt van Henkie thuis: een m
lijk kind en waaróm is hij
korten hebben?
O neen, gewoon
lijk niet, maar ztf
zitten in de knel,
zü voelen zich
geestelijk onvry,
Daarom heeft
het C.G. enkele
jaren geleden een
onderzoek inge
steld aangaande de
hij was altijd bij me. Van die
tijd af Is hij eigenlijk veranderd.
Hij kan geen vriendjes krijgen,
want ze schelden hem uit voor
stadsjong en hij is toch al zo
gauw driftig, hij vecht maar on
nu gaat het op school ook niet
meer zo goed, maar hjj is eigen
lijk een beste, lieve jongen..."
Hem helpen
IN „DE KETELAAR" WORDT
lllllllllllllligilllllllllllll DAT WEL DUIDELIJK
„En zo was Henkie, die nu al
lang weer naar huis is. een van
de vele kinderen die slachtoffer
zijn geworden van de woning
nood", vertelde de heer Berkhoff
verder. „Heel vaak ligt daarin de
oorzaak van nervositeit en on
aangepastheid. De kinderen zijn
te dicht bij moeder gehouden,
konden zich niet ontplooien, wor
den lastig en moeilijk voor ande
ren. Ze hebben een le onrustige
baby- en kleutertijd gehad
En wat gebeurt er nu met de
kinderen in het huis De Kete
laar?
Ze krijgen in de eerste plaats
een rustig, gezond en zeer gere
geld leven. Er wordt rekening ge
houden met hun moeilijkheden: in
Henkie's geval liet de leidster hem
zien, dat hij niet populair werd
door de baas te spelen of te vech
ten, maar wel door gewoon
mee te doen met het spel en
de werkjes. Handenarbeid van al
lerlei, aard is verrukkelijk om het
jamengaan van de groep te sti
muleren en de kinderen aan te
sporen, elkaar behulpzaam te
zijn.
We hebben gezien, hoe de groe
pen, elk voor zich. van Ln de tuin
gezochte bladeren, paddestoelen,
eikels en kastanjes allerlei leuke
en heel mooie herfststukken maak
ten. Heel de week was daaraan
gewijd. Een andere week brengt
i nieuw onderwerp: het
lief c
Doe
x-keiz
Pfarrer Kaetzke heeft vele u^en
—et de ex-keizer gesproken over
ischc opvoeding. Zij dwong godsdienstige aangelegenheden
als jongen paard te rtjden Voora, jn df Belettu,gsti)d dacht
één hand. omdat de linker
loeg verlamd was. Deze en
er van deze feiten moeten
indruk gemaakt hebben op
ft kind en bezorgde de jongen,
fe eens de Duitse keizerskroon
u dragen, zekere complexen.
Zachtmoedig
ir komt bij, dat hij een
chtmoedig mens was. Zoals het
!estal met zachtmoedige men-
het geval is, kon hij driftige
vallen hebben. Hij was een be
zag de werke-
theid dikwijls ntet Zijn weg
van compromissen
dus gemakkelijk be-
rloedbaar.
Ik ben ervan overtuigd, zegt
irrer Kaetzke, dat keizer Wil
m tegen de oorlog was. maar
is erin gelopen door invloeden
Q zijn adviseurs.
Kaetzke vertelt, dat de
altijd vroeg opstond.
)n dienaren brachten hem dan
kop thee mèt de Bijbel en
i dagtekstenboekje, waarin hij
uw las. De bewering, dat hij
Doorn zelf preken schreef, is
ljuist. De preken kwamen uit
lijn en werden op zondag
keizer voorgelezen. De
persoonlijke bezittingen. De kei
zer moest wachten, tot uit Den
Haag van de Nederlandse rege
ring het bericht kwam. dat de
keizer werd toegelaten. Hij heeft
de nacht in een der wagons moe
ten doorbrengen, want de beslis-
huisgenoten preekte. Het beeld
kreeg h\j van kroonprins Wil
helm ten geschenke, nadat hij
het mausoleum te Doorn had in-
geuijd.
e Doorn, uaar de keizer
20 jaar in ballingschap
heeft geleefd.
altijd zo graag bij moeder. Neen,
geldzorgen zijn er niet, Henkie
wordt goed gekleed en gevoed.
De uitkomst was wel heel dui
delijk, men is gaan tellen in de
eigen koloniehuizen, waar tussen
de bleekneusjes natuurlijk ook
bleek, dat hun aantal van 1948 tot
1957 van 16.3 tot 38,9 pet. van het
totaal was gestegen en dat het dus
zeker nodig was. iets voor deze
kinderen in de lageneschoolleeftijd
te doen.
Maar dan was er meer nodig:
eerste moesten die kinderen
1 drie jaar hier dan bi kleinere groepen bijeenge
in 't dorp. lekker buiten. Aan bracht J
frisse lucht ontbreekt het de jon-
orden, opdat de gezins
leidster aan het
gen al evenmin. hoofd, zo dicht mogelijk kon wor-
En dan komt de schoolarts met den benaderd. Verder moest het
leidinggevend personeel omge
schoold worden, want alles moest
worden gericht op een doelbcwus-
moeder niets tc- paedagogische beïnvloeding tjj-
waarheen dan? drns dc verpleging. Dat dient In
de groep toch individueel te ge-
zijn advies: Henkie moet
eens helemaal uit. Innerlijk
rust komen.
Daar begrijpt
van. Er uit? Maar
De dokter praat
niehuis van het Centraal Genoot schleden.
schap voor Kinderherstellingsooi
werd het huis Ketelaa:
en in de zandbak t
moet Henkie daar bij?'
toch niet ondervoed
Nieuwe koers
slaapkamers en ..Onze Bets Is een lieve meid, n
elke groep zu)t geen last van haar hebben".
Dat was alles. Een vader schreef
uitvoerig over de lastigheden
zijn zoon en dc
hem oplegde.
vertelt hij. hoe inderdaad niet
meer zo heel veel kinderen
lichamelijke aansterking
tezamen, maa;
kleine zaaltjes r
apart om in te wonen, te werken. Dat was alles,
te spelen.
Ook werd een speciale staf aan
gesteld, een team van directie,
psychiater, psycholoog, paeda-
i fleurig-
kind«»r-K "TBat Teder
kind afzonderlijk kan worden ge- de jongen du# ontbrak het
dc obeerveerd eh geleid. wust tBonde dt oorzaak
het Centraal Allel. om het nerveuze kind Henkie's moeilijkheden aan.
Zo la er altijd leven i
traffen, die hij hoid met elkaar cn komen de kin
deren ongemerkt tot rust cn ont
spanning. Gaan ze na zes welcen
naar huis, dan hebben ze ge
woonlijk hun eigen moelUjkhcden
kolonichuizen
Genootschap behoeven te gaan.
Een heel verschil met vroeger!
Maar betere voeding, meer hy- En- z?
giëne en betere behuizingen. deren voc
gepaard aan de medische school- be* nodig
controle, hebben het aantal ..bleek
neusjes" drastisch doen vermin-
weer het evenwicht terug te ge-
i al tal van kin-
weken. soms als
i dub-
De Ketelaar ge-
Maar onbe-
Toen
bele periode,
De oorzaak
trouwden konden 0
woning krijgen. We kregen met
veel moeite een kamer hoog bo
ven in een stadshuis, waar erg
veel mensen woonden. Toen Hen
kie pas geboren was schrikte hij
tot diep
wel leren kennen,
dlger geworden en hebben ze on
dervonden wat het betekent, lid
van een gemeenschap te zijn.
Zulk esn geestelijke opfrissing
Is van groot nut voor het pay-
chLsrh bedreigde kind, dat door
de tijdsomstandigheden zeer veel
te verwerken krijgt.
Maar er Is nu een andere rate
gorie kinderen, die tijdelijke ge- elkaar
specialiseerde verzorging nodig te volgen
dreigde kinderen.
zoals Henkie zich niet ku
sluiten bij de klasgenootjes,
het eigen gezin.
angepast zijn. die De Ketelaar:
Henkie's ouders overlegden met spelen,
besloten, het advies op druk
en zo werd Henkie's trap
komst aangekondigd. Toen kwam ben. We kregen toen
briefje van de directie
Neen. voor deze kinderen is
het niet voldoende als zij zes we
ken in stipte regelmaat goede
voeding, rust en beweging in de
buitenlucht krijgen, zij hebben
behalve dat ook geestelijke ver
zorging nodig om weer een vrolijk,
gewoon en levenslustig kind te
Of deze kinderen geestelijke te- een. Een
de nacht
thuiskomende mensen
Ik kon hem later niet buiten laten
want de straat was te
ik wou hem niet op de deze hulp
trap bij de andere kinderen heb-
ben. We kregen toen twee kamers
vlak bij een fabriek. wn;ir het ook
nenxie s ouders altijd veel lawaai was Nooit slic
n beiden eens pen we rustig en we hadden bijna
zijn leventje op- geen ruimte. Ik ging wel elke wlj'ze "haif't o"nBemerkt
d»g met het kind naar buiten. Jon*emerkt
maar het was bang voor lawaai
r".drw.'T™,1?:,'. Kinderpoitzegtl, ,e ko'pen,
•j net nuis Dciocnven, "at. nnrfyonol. rr .„'-i, i._
„n Indruk t, krljgm f' W. hebben ring
moesten
bij precies alles
schrijven.
is Dit wordt gedaan, zo vertelde
a-p. ons de directeur de heer R. Berk
hoff, toen wij het Huis bezochten,
Bent u het met on» een, dat
dit nuttig cn nodig werk is? Dat
deze hulp in de jeugdjaren een he
leboel ellende kan voorkomen?
Mogen we u er dan nog eens
tan herinneren, dat di,t werk veel.
reel geld vraagt en dat u daarbij
kunt helpen op heel eenvoudige
•vijze. haast ongemerkt?
U hoeft niets anders te doen
het milieu waaruit het klud !iJdie familie inatwmmd.
komt. Wie schrijft, vader of
der? Hoe schrijven zij, met be
grip, met bezorgdheid of zonder
enig inzicht?
brieven lopen sterk ult-
moeder schreef eens:
maar dat ging helemaal niet.
Toen Henkie zes was kwamen
we hier op het dorp wonen en
dat was een uitkomst. fn die tijd
werd mijn tweede zoontje geboren
en Henkie werd wel Jaloers, want
postzegels hebt U fcch nodig
en als U een kleine toe
slag betaalt, zijn talloze ouders
en kinderen U dankbaar, want
de opbrengst gaat naar deze en
vele andere tehuizen, waar g<>-
handicapte kinderen worden
verpleegd.
