Groot gelijk of groots ongelijk
■J-fet wrhnb <j\an,de:icl)t
DRIE SOPRANEN - DRIE
STEMMEN
EEN DMS
de machine
een gebouw met
Cultureel
venster
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 4 OKTOBER 1958
DIJ de L'.M. Holland te
Amsterdam zyn twee
nieuwe verzenbundels in de
Windroos-serie verschenen,
nl. „Flesssengroen" van H.
J. van Tienhoven en „Orga-
non" van Sybren Polet. Bei
de dichters zjjn reeds van
vorige publicaties bekend.
Polets bundel heeft vier af
delingen, waarvan de eerste
drie het bekende type van
experimentele verzen bevat
ten, waarover het moeilik
wordt nog iets nieuws te
zeggen en ten aanzien waar
van de criticus het rustig aan
de tijd overlaat te bepalen of
zy van waarde zijn.
De vierde afdeling echter, die
tot titel heeft „Machinale Gedich
ten" komt mij voor evident be
langrijk te zijn. Hierin toch pro
beert de dichter zichzelf en zijn
wereld te identificeren met de „e-
reld der machines en der appa
raten. wat primair is. de inven
tieve mens, wordt hier secundair
en het is de machine, die ten
slotte de mens, althans de idee
mens. uitvindt, naar de meni
gaat verlangen en hem wil schep-
Cultuur is
omgevormde
natuur
poging lijkt mij principieel min
stens zo belangrijk als een weten
schappelijke. cultuurhistorische
verkenning van de wereld die
zich om ons heen ontvouwt.
„Flessengroen"
Ook ..Flessengroen" van H. J.
van Tienhoven is belangrijk. Niet
zozeer als een zoeken naar nieu
we wegen voor het levensgevoel,
als wel voor de consolidatie van
experimentele verworvenheden in
de taal. Om slechts één voorbeeld
te noemen: dichters schrijven
vaak verzen ter herinnering aan
hun moeder of vader Men zal
moeten toegeven dat Van Tienho
ven voor zulk een in memoriam
pdtris nieuwe woorden heeft we
ten te vinden, als hij zich reali
seert dat zijn gestorven vader in
zeker opzicht in hem, de zoon, is
blijven leven.
De doden blijven binnen
zij wandelen niet meer
maar gaan peripaterend
in ons bloed op en neer.
Vader is dat niet alles
wat ik je zeggen moet
ik leef je stap, je handdruk
je glimlach en je groet.
Neen je bent geen ontheemde
al speelt je lichaam zo
aandoenlijk deze vreemde
pop van Madame Tussaud.
Ik zie geen kans om a prima
vista over deze bundel zó te schrij
ven, dat ik hem geheel recht doe
wederwaren. Dit werk vraagt om
een bezonken oordeel, dat slechts
na verloop van tijd gegeven kan
worden.
Twee Windrozen dus. die bewij
zen dat deze serie zichzelf nog
niet heeft overleefd.
C. RIJNSDORP.
NIET AMERIKA
NADOEN
de techniek dichterlijk
de techniek te zien
als een nieuwe natuur, om op
deze wijze de kloof tussen de
vindende
pen technische wereld, die hem
overvleugelt •-
ten".
CD. BUSKEN HUET: GEWONDE GOEDHEID
World Theatre over
theater-architectuur
Het prachtige driemaandelijkse
tijdschrift ..World Theatre" (uit
gever voor Nederland: Elsevier,
Amsterdam) heeft zijn zomer
nummer '58 geheel gewijd aan de
tt w -_u:s moderne architectuur op theater-
De val onzer nationaliteit moet niet het minst hieraan worden Huets bijna steeds negatief schy- ge5ied Met tal van foto-s geïl_
toegeechreven, dat Cats er m geslaagd is liet Nederlands karakter "fSi'iNu^iit^Ai'rewï'rk mS! lustreerd leert men eruit aan de
ere"d* dUt hem te her.cheppen naar zv eigen beeld Hv heef, een wauwelend en Zk',n pTe'd" ?aym°"d
bedreigt, te „dich- geniepig volk van ons gemaakt, heeft onze smaak bedorven, heeft kant met zijn gemeente, ook
onze kunstzin uitgedoofd, heeft geen hogere eerzucht bij
wekt dan om, met Gods naam op de lippen
uitgestrekte hand. te sterven als miljonair,
heeft hem vruchteloos
de adelstand zoeken te verheffen. dee<J breken mei Qe wa;
chi- nieuwbakken ridder is tot zijn jongste snik een Zeeuws polderqast aantrekkelijke gestalte
zichtbare kerk zijner dagen; dat
hem deed jagen op beunhazen,
waar hij die ook meende te
dat hem ook de hoogste
gebeurt langs de weg van
een volledige ..Einfühlung". die
eindigt in onderwerping en ve-
zcnsruil: de mens ..wordt"
chine, in een wereld van r
nes en apparaten: „Het is goed gebleven
te rusten tussen de wielen."
„Ik leg mijn hart op een machi- Dit en vee] van wat Busken
no." De gehele gewaarwording- Huet bljna honderd jaar geleden
en ervaringswereld van de dich- schreef verdient ten volle de her
ter wordt in machinale termen druk die nu gedeeltelijk gekre-
omgezet. gen heeft Want als Huet geen
ZichitH t. hervinden «roe.
D. „.oh*, ver»-. steh
machine oon zlchaelf te hervinden gave Gevaar, want de lezer die
en te behouden, een handelwijze de gelegenheid niet gehad of niet
die herinnert aan de evangelische gebruikt heeft om zich een eigen
ultapraakwie zichzelf wil behou- e^n t%hrij^ers°Vgeraakt licht
den sal ilchzclf verliezen; alleen ondcr invloed van Huet s spiritu-
wle zichzelf wil verliezen zal zich- eel venijn, zonder dat daar altijd
de conflicten met de liberalen"!
aalmoes in de Het antwoord moet stellig ja lui-
Een Engels koning den: Huet had een hoog en kon- uitspralten'
tr verheffen. de v
zelf behouden.
Ik ben een jonge trotse robot
ben <k met een zilveren vliegwiel
van extase in mijn hoofd
buigzame riemen van koorts
in myn knieën
in myn hielen
de o zo kleine klemschroeven
op het niets.
Ik vraag mij daarom at. of Stui
veling. die zijn essay van 1950
..Busken Huet: verstand en mis- ta,e,oma
verstand" - hier ongtwijligd al,
inleiding gebruikt, e
standig aan had god;
waar gemaakt door ztjn verdien- stelfei
sten als vertaler, noch door de
vaardigheid waarmede, alt ware
het gestadig verhulzen van de ene
naar de andere ziel hem tot een
tweede natuur Is geworden, hij dachte. dat
zich de denk- en zegswijze van schepper
een aantal mededichters, blnnen-
en buitenlandse, eigen weet te
maken."
Cats en Ten Kate
Cogniat, Williard F. Bellman
tal van architecten, de nieuw
inzichten op dit gebied kennen.
Ons land is vertegenwoordigd met
«an drs. W Ph. Pos
s men er van uitgaat, dat
theater een gebouw is. waar-
cteurs zo goed mogelijk kun-
spelen en het publiek het ge-
„e diïd b»den» BOgd mogelijk moet
eigen werk. Huet dien- *iin"5-n vol2£
de de waarheid: echter niet de
christelijke, maar de humanisti
sche, zoals Stuiveling terecht con
stateert. Met die vernauwde
waarheidsopvatting
hem dan ook een
een goede God de
deze kwade wereld
Zo schuilt er achter
Huet's masker van scherpte geen
kwaadaardigheid, maar ..gewonde
goedheid" (Verwey'.
Van deze goedheid.
blijken
effectieve oplossingen op dit the-
la te bestaan.
Het leerzame blad wordt beslo-
■n met de gebruikelijke overzich-
was 't voor ten van het internationaal thea-
kwetsende ge- terleven.
jT^E titel, die wij boven deze
korte beschouwing heb
ben geplaatst, duidt op iets
nieuws. Het gaat hier om een
bijzondere soort wanden, die
het gebouw beschermen te
gen de invloeden van buiten.
Dat is wel de taak van iedere
buitenmuur, maar hier gaat
het om zeer dunne wanden,
die als een scherm om het
gebouw en zijn inhoud heen
geplaatst zijn.
Bij een scherm denken wij niet
aan een zware massieve construc
tie, maar aan een dunne en toch
afdoende bescherming En dat is
juist het kenmerk van de stalen
schermwanden. die in Amerika
curtain-walls, gordijnwan.
den. worden genoemd.
Het hierbij afgebeelde ge
bouw is het Miami Beach
Federal Building te Miami
Beach in Florida, een ge
bouw dus, waarin verschil
lende diensten van de Fe
derale Regering van de
Verenigde Staten gevestigd
zijn. Dit gebouw is een
voorbeeld van de meest
moderne toepassingen van
nieuwe materialen en con-
structiewijzen.
Men heeft hier niet zoals
bij dergelijke gebouwen
van 14 verdiepingen gebruikelijk
is een skeletconstructie van gewa
pend beton toegepast, maar een
staalconstructie, bekleed met dun
ne stalen platen, die in bevesti
gingsrails worden geschoven.
Wij kunnen ons voorstellen, dat
menigeen gaat twijfelen, of het op
deze wijze wel mogelijk is, een so
lide constructie te krijgen die be
stand is tegen weer en wind. De
Amerikaanse constructeurs zijn
vol lof, ook nadat het gebouw een
jaar in gebruik is geweest.
Geen druppel water
Gedurende dat jaar zijn ver
schillen in de buitentemperatuur
geconstateerd van 140', dat wil
zeggen de in Amerika nog altijd
gebruikte Fahrenheitgraden. Maar
volgens Celsius is het toch nog een
verschil van 77' en dat is ook al
welletjes Winden als orkanen en
regen- en hagelbuien hebben het
gebouw aangevallen, maar het is
blijven staan.
Er is geen druppel water in het
gebouw gekomen en het stalen
scherm van blauwachtig porcelein
geëmailleerde platen ziet er nog
uit of het eerst gisteren werd aan
gebracht.
De practische Amerikanen heb
ben uitgerekend, dat de nog geen
8 centimeter dikke stalen scherm-
wand tegenover de gebruikelijke
betonskeletbouw met gemetselde
muren een ruimtebesparing heeft
opgeleverd van 310 vierkante voet
ja. de Amerikanen rekenen nog
altijd met vierkante voeten en niet
met vierkante meters dat is
precies 30 vierkante meter. Per
veertien verdiepingen dus 420 vier
kante meter.
Kantoorruimte als deze brengt
een huur op van 6 dollar 75 per
vierkante voet, dat is 67 en een
halve dollar per vierkante meter.
Door de toepassing van stalen
schermwanden is de huurwaar
de van het gebouw dus met een
kleine 30.000 dollar per jaar ver
hoogd.
In de normale constructie van
beton en baksteen zouden de geza
menlijke buitenmuren 1300 ton heb
ben gewogen. Thans wegen zij 180
ton. Er is dus meer dan 1100 ton
aan gewicht bespaard, wat van
grote betekenis is voor de zwaarte
van de fundering.
Wij zijn intussen niet'bezig, op
gezag an de Amerikaanse con
structeurs de constructie van ge
bouwen met schermwanden aan te
prijzen. Wij noemen alleen enkele
dingen op die zij als kennelijke
voordelen van deze bouwwijze naar
voren brengen- Immers wij moe
ten trachten overal te leren, waar
iets te leren valt.
Niet in Scheveningen
Beide plaatsen liggen
hebben verschillende punten van
overeenkomst. Wij willen zelfs aan
nemen, dat het in Florida ten min
ste even hard kan waaien als bij
ons. misschien bij tijden wel har
der.
Maar Florida is een fropisch
(and, dat zien wij aan de pal
men op de foto. Wij zouden ons
echter zeer verbazen, als men
daar ook dat typische Neder
landse weer kende met zijn da
genlange alles doordringende
motregen.
Wij lezen, dat de stalen scherm
wanden langs alle horizontale aan
sluitingen lekstrippen hebben en
dat alle lasverbindingen aan de
binnenzijde zitten en dat het ge
bouw in Miami Beach
zelfs bij een orkaan ner-
gens gelekt heeft.
Toch zouden wij er niets
voor voelen, een dergelijke
constructie zonder meer in
ons land toe te passen.
We vinden dit gebouw
een belangrijk experiment,
omdat hier wordt uitge
gaan van geheel andere
constructieve beginselen
dan wU eeuwenlang heb
ben toegepast. Hier bouwt
men Iets nieuws, dat ge
heel anders is dan het be
staande en aan de moderne steden
een geheel nieuw aspect geeft.
Hieraan mogen wij niet voorbij
gaan Indien hier een middel ligt
om meer doelmatig en meer eco
nomisch te bouwen, dan moeten
wij dat middel gebruiken. De voor
uitgang van de techniek moet ons
dienen. Er is in Amerika in dit
opzicht veel te leren.
Maar wij mogen de dingen van
Amerika niet klakkeloos overne
men. Wij mogen het idee overne
men en dat moeten wij met ge
bruikmaking van onze ervaring en
onze kennis op onze eigen wijze
verwerken.
Als wij dat goed doen, dan zul
len wij eerlang ook in onze ste
den gebouwen met stalen scherm
wanden kunnen zien.
Prof. dr. Ir. H. G. v. BEUSEKOM.
Zo hoort het eigenlijk
Huet's
gevoeligheid, vormt 't laatst op- bet Lorlot
onUond.geod. vernuft
Huet'i
voor de verleiding.
Eenmaal waar Huet Cats' gedich
ten vergelijkt met enkele
!t dichtjes van Luyken
verstand te voorkomen door met
dT^!.r\r:'.°" d,.
schuwen.
inderdaad
moordende vergelijking c
^ligen o
legbaar bewijs:
lang is Potgieter
stralen van mijn leven geweest e
men dit aan i
hem bemerken
titel „Der gute Ton"
een boekje verschijnen
:r de verfijnde etikette in
>rd en beeld. Dit boekje is
ns :n het Nederlands uitgeko-
n in een bewerking van Rem-
Campert met als titel
Relaas van een eenzame vorstin
hij
poëten der 17de
hun speeltuig tonen hebben weten
•t is echter ook de scherpe te ontlokken, die nimmer geklon-
en aeesfge formulering ran hen hebben onder de vingerdruk
Eerder in hetzelfde gedicht zegt meninaen die deze her- v„an ^.ats™ De laatste keer waar
..Sterke metalen polsen pom- „rhtvnnrii'iaenHuet war Huet ir> Ten Kate „onwillekeurig
hameren mij in kontakt met rechtvaardigen. Huet was de meester althans de onder-
btjna de eersfe en naast ae meester, in het vak herkent.
Sod." Inderdaad: zichzelf
verliezen is altijd een religieuze
daad; het eeuwig heimwee na tl
God komt hier onvermijdelijk om
de hoek kijken. Het is of de dich
r zeggen wil: „De machinale
Cd. Busken Hu
ontzondigd" KritleV
tijdgenoten, gekozen
de
laatste grote criticus
Nederlandse literatuur. Men
mene dan ook niet dat hij meer
ongelijk had dan voor de besten
ZdTsr,-
-- - hij stak bewonderenswaardig
vaak trefzeker de pen in de
wonde plek zijner slachtoffers.
Is I
nog wel iets positiefs.
',jn hoort het eigenlijk" en verscht
no" bij De Bezige Bij te Amsterdam.
In 89 bladzijden zijn er de meest
verrukkelijke tekeningen gegeven
met daarbij passende onderschrif-
M. BEINEMA. t!t: ïa" vele iituatie»
worc.t ondubbelzinnig uitgebeeld,
en men schaamt zich soms niet
attenter te zijn in het leven. Een
kostelijk werkje, dat enkele ogen
blikken intens genot bezorgt. En
N.V.. Den Haag.
tevi
leeri
't Raadsel Beets
mijn identificatie met haar
noodzakelijk, indien zij mij maar
kon verlossen en tot God bren
gen.
Het Is een geliefkoosde uitspraak
van de moderne. Jonge dichter
dat hij „plaatsvervangend" ar
beidt. Natuurlijk is het woord
plaatsvervangend in volstrekte zin
alleen maar bruikbaar bij het lij
den van Christus. Maar letterlijk
cn in beperkte zin genomen is het
niet onjuist.
Wat hier in deze „Machinale
Gedichten" gebeur'., r een proces
dat zich in de moderne maat
schappij moet voltrekken. Cultuur
is omgevormde natuur, en wan- steeds
neer de cultuur, met name de 'anR
techniek, zulk een enorme vlucht Verder r--
(want de techniek treedt nooit pen en Van Lenncp. het talent ook «n de eindronde die verschillende stemmen tegen elkaar te
dat door voorspoed bedorven jateT) uitkomen, stemmen die niet vergelijkbaar zhn.
werd. is getekend
f?EN ongewoon boek heeft C.
S. Lewis, de auteur van
„Brieven uit de Hel", ditmaal
geschreven. U moet weten dat
hij van zijn jeugd af aan hij
vertelt dat in zijn bekerings
geschiedenis „Verrast door
Vreugde" bekoord is door
mythologische verhalen. Mythen
VIA NAALD
EN RtAAT
CLISABETH L1NDERMEIER. Victoria de Los
Angeles en Maria Meneghini Callas drie
°P" sopranen, drie verschillende stemmen. Drie natio-
m liteiten ook, iets wordt dat niet eens vergeten
dat mede bepalend is uoor het slemtype. alsook
\or de mentaliteit. Vergelijken is dus heel erg moeilijk en "lis-
hebben ge- schien ook wel oneerlijk. Want de beoordelaar is natuurlijk altijd
Behalve 't beruchte essay
Cats bevat deze uitstekend
mcngcstelde bundel o.m. een
stel over Beets. geschreven
1364 maar nu nog 't beste wat te
berde is gebracht over 't raadsel
Beets; de schrijver,
Camera Obscura tc B- -----
schreven, jong stierf zonder het gebonden aan eigen smaak, aan eigen instelling. Dat is juist de
te weten, en maar door dichtte, moeilijkheid bij vocalistenconcoursen en daarom zijn die dan ook
zelfde, tientallen ja:
vrijwel nooit helemaal eerlijk. Een Weense zangeres in de jury Martherite
ten, verandert de klank, wordt de
intonatie minder gaaf en komt er
een melodramatiek in, die onaan
genaam aandoet. Aan de andere
zijde van de plaat zingt ze de
i erdragen
bulten de natuur en blijft dus bin
nen haar kader) een houding moe
ten vinden. Deze houding zal een
religieus moment moeten bevat
ten. De eredienst zal een ere
dienst zijn van de techniek of van
de levende God achter, buiten en
boven en in zekere zin ook In
de techniek.
Nooit xonder God
De dichter voelt dat de Juiste
en gaat ons voor in een poging
zich terecht te vinden met zijn
menselijk hart in een wereld,
waarin de techniek ons boven het
hoofd is gegroeid Het
Mefistofele" (naar Goethe's
Prachtig begeleid door
het Philharmonia Orchestra o.l.v.
Tullio Serafin. (45-toerenplaat SEL
heeft de kunst niet waarlijk lief;
het is hem niet te doen om het
boetseren van een schoon en blij
vend werk; zijn enig oogmerk
U tijdelijk te vermaken
bijval ener gl
voedsel te vin
liefdi
g aan het gevoelsleven ruim-
vcrschaffen daar.
Hoe het ook zij: ik heb
lij- hier drie platen van drie
is. verschillende zangeressen
de (allen nog wel sopranen) en
'limlachende menigte ik moet ze zo objectief mo-
Inden voor zijn eigen- gelijk bespreken. zonder
aanzien des persoons, zon-
„zijn kunst is niet licht- der ^persoonlijke^ smaakop-
zinnig genoeg o j-j
rworpen
telkens weer aan de criticus
gesteld, vooral als hij dan
Zo wijst Huet ook met een ele- nng door persoonlijke con-
gant gebaar de maker van de
„Schepping Ten Kate, spottend nu „.„maai zijn taak en in
zijn plaats aan: „Naar mijn over- dit opzicht is die taak niet
machines Polets dichterlijke telljke lectuur.
J7N DAN stel ik voorop
sC beslist geen groot lief
hebber te zijn van de stem
en de persoon van de Itali
aanse sopraan Maria Me
neghini Callas (geb. 1923).
Of eigenlijk is ze geen Itali
aanse, maar een Grieks-Ameri
kaanse zangeres, een dramatische
De in 1929 in Johannesburg oplossing
geboren schrijver Dan Jacobeon nabij
brengt ons door middel van de
belevenissen ran twee jonge
kampeerders, op trektocht door
Zuid-Afrika, in contact met het
rassenprobleem. De jongelui
vinden onderdak b\> een vreemd Deze boeiende
en geheimzxnnig-aandoend blank de verschillende figu
echtpaar. Begaan met de raad- getypeerd zijn. heef
seUicht-.ge moeilijkheden van een spronkelijke titel .A dance
oude negerbediende, die zy in „in- i, dc
de omgeving aantreffen, doen cOU(jnh0-Frensdor/
de jongelui al het mogelijke vertaaid onder de
om hem :e helpen ,n het m- tr
'1A.'e
de zoh^,
de mooilvkhfden colontuur^pratt H« i, tragbeh
dat men Meneghini Callas zo vaak
- rollen hoort, die haar eigenlijk
Jacobson heef. ons m ryn mct ijggen. i>e encyclopedie mag
verhaal meegesleept naar een dan aangeven dat ze het gehele
zeer onverwachte climax, waar- sopraanrepertoire van Aida tot Lu-
bi. hooi en nvd tot een onver- ciJ di Lammaraloot.alOTmia d,
-U'vh, uitbarsting teidejr
uaann gbjni canas heeft evenzeer haar
geniaal beperkingen als elke zangeres en
met de raad- getypeerd zijn, heeft als oor- ze heeft zelfs heel veel beperkin-
in gen. Haar stem wordt gauw
j t~z w t scherp bij het ordinaire af en dan
n.u v.rtrt.nt se de p.rtij of do
1 bet Ned. ,iek onbehoorlijk,
titel ..Een
Elisabeth Lindermeier, de
chener sopraan, heeft bij Elec
een plaat uitgebracht met i
van Tsehaikoicsky, Dvorak
TTOE ANDERS is dan de stem
van de Spaanse sopraan
Victoria de Los Angeles (ook ge
boren 1923). Deze stem heeft ner
gens, in niet één register en in
niet één sterktegraad, scherpe
kanten. Altijd geheel geëgaliseerd
en bovendien zonder enig drama
tisch effect dat buiten het uit te
brengen drama ligt. Dus geen ex
tra vocale stuntjes waaraan Me
neghini Callas zich nog wel eens
schuldig maakt.
HIS MASTER'S VOICE bracht
een plaatje van haar uit met aria
uit „Madame Butterfly" van Puc
cini (Gia il sole), uit „La Bohème"
van Puccini (Si. Mi chiamano
Mimi' en uit „Cavalleria Rusti-
cana" van Mascagni (Voi lo sape-
te). alles begeleid door het opera
orkest uit Rome o.l.v. Gianan-
drea Gavazzeni en Giuseppe Mo-
relli (45-toerenplaat 7ER 5086).
Deze stem is van een volmaakt
heid, die soms doet twijfelen met
een gewoon mens te doen te heb
ben. Bovendien is Victoria de Los
Angeles een groot musicienne, die
meer doet dan alleen maar bel
canto geven. Een onvergetelijk
mooi plaatje.
te waarderen. En het is de vraag
of ze nu nog wel voor ons land
bereikbaar is; wij zijn nu eenmaal
altijd te laat.
ELECTROLA heeft haar geëerd
met een grote plaat, waarop ze
de befaamde briefscène uit
„Eugen Onegin" van Tschai-
kowsky („Was auch geschehen
mag") Rusalka's lied aan de
maan „Gleitender Mond. du so
silberzart" uit „Rusalka" van
Dvorak en de aria van Marie
„Endlich allein" uit „Die verkauf-
te Braut" van Smetana zingt,
waarbij het werk van Tschai-
kofsky nog is aangevuld met de
wals (met koor) en de Polonaise
en van Dvorak nog het Scherzo
capriccioso Op. 66 voor orkest
wordt uitgevoerd door de Berliner
Philharmoniker en het koor van
de Stadtischen Oper te Berlijn,
o.l.v. Rudolf Kempe (30 cm lang
speelplaat WCLP 548).
Mag ik nu heel eerlijk zijn:
ondanks die enorme techniek van
Meneghini Callas en ondanks die
volmaaktheid van de Los Ange
les heeft de plaat van Elisabeth
Lindermeier me persoonlijk het
meest gedaan. Dit Is meer dan
een stem: hier zingt een vrouw,
aan wie geen menselijk element
vreemd is, dus ook niet een te
kortkoming. Maar dit is alles zo
volmaakt muzikaal, zo volkomen
doorleefd en bovendien zo warm
in timbre, dat ik die plaat heel
vaak kan horen. Dus toch een
tikkeltje subjectiviteit.
CORN. BASOSKI.
zijn niet zomaar zonderlinge
fantasieën. Er schuilen grote
levenswaarheden en diepe gods
dienstige waarheden in. Lewis
liep zelf ook jarenlang rond met
de stof voor een mythe, totdat
deze in „Het wordend Aange
zicht" vaste vorm aannam.
Het boek dient zich aan als de
aanklacht van de oude koningin
Orual aan het adres van de go
den. Zij hebben haar leven onge
lukkig gemaakt. Ze schrijft de ge
schiedenis van dat leven om di,t te
bewijzen. Haar jeugd aan het bar
baarse hof van haar brute vader
is vreugdeloos. Maar er zijn twee
lichtpunten: haar stiefzusje Psy
che, dat ze na de vroege dood
van haar stiefmoeder opvoedt, en
haar leermeester, de Vos. een
griekse slaaf. Psyche ontwikkelt
zich tot zo'n mooi en .liefdevol
meisje dat de bevolkijig haar als
een godin gaat beschouweft. Maar
dan komt de ommekeer. Rampen,
die het rijk teisteren, maken een
groot zoenoffer nodig en de oude
opperpriester wijst Psyche daar-
Zij moet overgegeven worden
aan het Schaduwmonster, een ge
heimzinnige godheid. Psyche
brengt dit offer en dit is de groot
ste slag. die Orual kon treffen.
Zij speurt naar haar stiefzuster en
vindt haar. Maar het contact van
vroeger is verbroken. Psyche
leeft in een andere wereld. De
god is haar man. maar ze mag
hem nooit zien, al woont ze in
zijn paleis. Orual meent dat haar
zuster gek is geworden, want ze
ziet niets van dat paleis. Ze dwingt
haar zuster door te dreigen met
zelfmoord om het gebod van haar
gemaal te overtreden, maar dan
verdwijnt onder daverend natuur
geweld Psyche met haar paleis,
waarvan Orual toch' een glimp
meent gezien te hebben.
Haar vader sterft en Orual volgt
hem op. Haar bewind is voortref
felijk. Samen met haar legeraan
voerder Bardia stelt ze orde op
zaken. Maar zij blijft ongelukkig
en is z.ich zozeer bewust van haar
afzichtelijke lelijkheid, dat ze zich
nooit zonder een sluier vertoont.
Haar beide vrienden, Bardia en
de Vos, ontvallen haar met de
ONGEWOON
BOEK
VAN C. S. LEWIS
haar formidabele in opkomst was. Ik hoor nog ha;
techniek uitspelen. En wie dan gave vertolking in zang i
«cn mwovoce van dat. stÉjp
de Dorabella-partij in Mo-
ktrvinden. Ontroerend i, de boek tgpogralisch
Houding van da ntgtr als da verzorging. (191 blz.).
our deze zangeres, nl.
goede uit „Adrian* Lecouvreur'
luistert zal ook
"end te
En bel
veten dat hij hier
i behoeft niet
muzikaliteit te ma
ken te hebben. Zodra Meneghini
Francesco Cilea, welke opera han- Callas de stem sterk gaat uitzet-
Heinrich Schütz. Ons
la.nd heeft "chtcr steeds verstek
laten ;aan als hei op engageren
ja
Doch met de dood van Bardia
zijn w: in het tweede deel geko
men. Hier beginnen de zelfontdek-
<ingen. Tot nu toe heeft ze steeds
geklaagd over de onrechtvaardig
heid van de goden, doch nu wordt
het haar duidelijk dat zij in haar
egoïsme Bardia zich voor haar
heeft laten doodwerken. Ook de
Vos heeft ze aan zich geketend,
terwijl ze hem naar zijn vader
land had moeten laten terugkeren.
De oude koningin komt nu :n
een vreemde toestand. Ze valt
van het ene visioen in het ande
re. Het zijn onthullingen van de
werkelijkheid, die zij nooit door
grond heeft, en tevens van een ho
gere werkelijkheid. Zij ziet dat zii
Psyche uit zelfzucht uit de wereld
der goden heeft willen terughalen.
Zij hoort zich ook door een go-
denstem bevelen om te sterven
voor zij sterft. En dan eindelijk
verschijnt de god zelf. oneindig
angstaanjagend, maar ook onein
dig gelukschenkend. En zie. nu is
ze zelf veranderd, ze is geworden
als haar goddelijke zuster. Nu be
grijpt ze ook dat de goden geen
antwoord gaven op de aanklacht
die ze mocht voorlezen. De god
heid gaat niet in op het onzinnig
gest-^amel van mensen, die nog
geen aangezicht hebben, die nog
niet aan zichzelf ontdekt zijn.
Maar als dat gebeurd is, dan is
de verschijning van de god het
antwoord op alle vragen en klach
ten
Psychologisch inzicht
TF/"AT NU te denken van dit boek?
Men leest de geschiedenis van
de eenzame vorstin met grote
deelneming en is telkens getrof
fen door het psychologisch in-
si,cht en de wijsheid van de schrij
ver, die een sfeer van weemoed
weet op te roepen. Een gelukkige
vondst is ook het contrast tussen
het gefingeerde barbaarse
land en de verlichte wijsheid van
de Vos, die met humor wordt voor
gedragen.
Dat hij van het inheemse hei
dendom weinig begrijpt ligt voor
de hand. Maar ik vrees dat de mo
derne lezer ook weinig met de
mythen van Lewis weet aan te
vangen. De oüde goden worden
voor ons ook geen levende werke
lijkheid meer, al kunnen we door
studie een beetje indringen in de
primitieve aarde-religie.
Ik ben bang dat wij even onge
lovig staan tegenover de werke
lijkheid van Psyche's paleis ais
de Vos. al kunnen wij haar offer
vaardigheid bewonderen.
Beweegt het eerste deel van het
boek zich nog op het vlak van het
gewone menselijke leven, het
tweede is voornamelijk gevuld met
visioenen en dromen. Nu leven
wij wel in een tijd, die voor de
ze zaken meer oog krijgt en ze
begrijpt als uitingen van het on
bewuste en onderdrukte zieleleven.
Maar deze visioenen maakten op
mij een ietwat gekunstelde indruk.
Zij zijn soms ook moeilijk te door
gronden.
Wel zijn er grote waarheden in
verborgen. Orual ziet dat de
mens tegenover de goden geen
mond kan opendoen en dat de
openbaring van de godheid gena
de en geluk schenkt. Dit zijn mo
tieven uit het Evangelie, mogen
we bl.l een Christen als Lewis
veronderstellen. Maar waarom dan
deze geplaatst in het kader
van heidendom? Zo ontstaat een
rammelend geheel. De verlossing
in Christus is nl. geen mythe,
maar werkelijkheid en verdraagt
het niet om oververteld te wor
den in zelfverzonnen mythen.
Maar oordeelt u zelf. Dit durf ik
u wel te beloven, dat u de ge
schiedenis en de geestelijke ont
wikkeling van de hoofdpersoon
met spanning zult lezen.
DR. J. WYTZES
