NEDERLANDSE
JONGENS
C
GEEN HEREOF,
maar rusthuis voor stoere veteranen
huis vallen.
het is toch
militair ge-
dat we ver-
hier geen ech-
egtuigen, maar
llvliegtuigen.
kent ze wel,
kleine ranke
elletjes, sa-
lesteld uit wat
I en papier.
lbouwen in ons land Ingang
gevonden. Zoveel jongens
•n er hun hart aan verpand,
!r thans 70 clubs zijn, alle
euiue Ccihsrljc tffournnt
fflllllllWiiiHIlil
eenvoudig om-
.lEDERLAND heeft tenmin-
M ste 2500 vliegtuigen meer
officieel is geregistreerd,
in enkele militaire inlichtin-
dienst zal u er Inlichtingen
r verstrekken. Niet omdat
I dit om strategische redenen niet wM,
men het niet kón.
fie de luchtvloot zoekt op de Nederlandse vliegvelden, zal
irgeefs zoeken. De vliegtuigen zijn er niet. Waar men ze
wel kan vinden? Op de zolders van woonhuizen of, wan-
r het goed weer is, daar waar een vliegtuig thuis hoort: in
bcht. Het zijn toestellen, die ontworpen en gevlogen worden
r Nederlandse jongens. Jongens, die gemiddeld niet ouder
dan zestien jaarl
ontwerpen eigen luchtvloot
van 2500 vliegtuigen
it met de deur
pen: het be
lucht. Lang
en statig glij-
e voort, soms
erden meters
dan als de
is verloren
1 .rt gras te dui-
hollen
estelletje op
en en het
r het bij de
:t beschadigd
te maken 1
Niet zonder trots zenden
an vliegtuig het luchtruim in.
rs: het is het resultaat van
i bouwen, uren van pie-
proberen en nauwkeurig
rueren. Want een „luchtwaar
toestel heeft men niet zo
één, twee. drie in elkaar ge-
laarvoor komt een grote ao-
indigheid en nauwkeurigheid
D. Een paar gram te veel ge-
aan een van de vleugels kan
ildoende zijn om het toestel
terlijk te doen stranden,
iwijls kunnen de jongens dan,
eer het vliegtuig een flinke
ih" heeft gemaakt van vo
lt aan beginnen. En wat dat
:ent, vraag dat maar eens
een echte modelbouwer. We
»n met opzet echte mo-
uwer, want die alleen zal
;r gaan wanneer zijn toestel
linke kneus heeft opgelopen,
iet-echte zal er mee ophou-
»m er nooit meer aan te be
lli. Het modelbouwen is een
r, die doorzetting vereist en
ld. Het voornaamste werk is
jrs het bouwen en dat vergt
7TÓ weken, maanden soms.
70 Clubs
I zijn vooral de jaren na de
iloten bij de Koninklijke
Prlandse Vereniging voor
helvaart, die in 1934 de afde-
Inodelvliegtuigbouw oprichtte,
delaal tellen de clubs ongeveer
Meieden. Jongens. die stuk
>2, stuk warm lopen voor hun
f. De meesten beginnen er
re als ze 12 zijn en sommi-
Wc|elfs nog eerder.
begin is nogal eenvoudig en
Adien: het hoeft niet veel
berte kosten.
oud scheermesje, wat balsa-
langvezelig papier. een
schuurpapier een tubetje
,seen wat spanlak, ziedaar het
noè instrumentarium van de
stpigbouwer-in-de-dop.
een Vele kneepjes
i de club krijgt hij een teke-
die hem moet helpen bij
tiuwen. Een tekening van
tandaardtype niet te inge-
ld want al lijkt het bouwen
tt eerste gezicht eenvoudig,
agens merken al gauw. dat
g vele kneepjes aan te pas
voordat het eerste toestel
stapel loopt"
voordat het dan zijn eerste
vlucht achter de rug heeft
er dikwijls nog heel wat
ferbouwd worden. Maar
de bouwer is dat juist de
e het bouwen vormt het
ite en interessantste deel
ie hobby, zo zeggen de jon-
|n het geeft grote voldoening
s i lange tijd werken binnens-
let toestelletje een geslaag-
i: acht maakt.
kan men verder gaan.
n ïedig worden ingewikkelder
aigen gemaakt. Voorlopig al-
»g „zweefkistjes". maar als
igens er dc slag van te aak-
lebben komen er motoren
n pas. Eerst een „rubbermo-
11 dat bestaat uit sterk zn-
en en krachtig aflopende
rstrengen en daarna de
p. benzinemotor.
„Kinderspul"?
dat niet te gauw. dat dit
maar ..kindersnul" is. Al
e toestelletjes dikwijls klein.
Irden opmerkelijke resulta-
>ee bereikt. Soms bereiken
igten van 7 a 800 meter en
lotste afstand, die ooit in
land werd afgelegd be-
l 85 kilometerl
raard wordt de hobby dan
er maar voordat men zoyer
in de jongens ook al weer
sar jaartjes ouder en velen
en verdienen dan al. zodat
ikje bij beetje de onderde-
58 Oor een dergelijk vliegtuig
n aanschaffen. Het modern-
in het modernste Is het ra-
Jiseh bestuurde model. Op
#nd staat een klein zendap-
tje en In het toestel is een
cuul ontvangertje aanee-
l. Is het vliegtuig eenmaal
lucht, dan kan het geheel
e grond af worden bestuurd
middel van de zender, die
Dr. Plesman
Wijlen dr. Albert Plesman, één
vau de grootste luchtvaartpio
niers, die Nederland heeft ge
kend, was een sterk voorstander
van de modelvliegtuigbouw. Hij
was het ook. die met enkele an
deren de eerste club oprichtte.
Dat was in 1913, even voor de
eerste wereldoorlog. De club
kreeg de naam Proef Aeroplane
Sportclub, en was in Den Haag
gevestigd. De leden kwamen uit
alle delen van het land. De be
langstelling werd echter pas goed
opgewekt na de sensationele
vluchten van de Uiver en de
Snip in de dertiger jaren. In één
slag was Nederland air-minded"
geworden. Bij de K.N.V.v.L. vond
men dat wel grappig, maar
belangrijker vond men het met
het oog op de toekomst van de
luchtvaart dat de jeugd belang
stelling bleef tenen. De kwestie
werd in het hoofdbestuur bespro
ken en het gevolg was. dat er in
1934 een onderafdeling werd op
gericht: de afdeling modelvlieg
tuigbouw.
2500 Leden
uit alle delen van het land. En
kele malen per week komen zij
bijeen om te bouwen. Hoofdzake
lijk "s winters, 's Zomers trekken
zij naar buiten om hun modellen
het luchtruim in te sturen. Te
vens staan er wedstrijden op het
programma. Er zijn zelfs nationa
le kampioenschappen. De win
naars daarvan nemen deel aan
internationale ontmoetingen en
tot nu toe hebben zij daar steeds
een prima figuur geslagen.
Zo bezette de Nederlandse
ploeg nog enkele maanden gele
den op de Europese kampioen
schappen In Saarland de tweede
plaats. Volgende maand gaat er
weer een ploeg naar Brussel voor
de wereldkampioenschappen lijn
bestuurde vliegtuigen. Zij zullen
daar laten zien, dat de Neder
landse vliegtuigbouwers hun man
netje staan. Dat Nederland, het
land waar eens de grote Fokker
zijn werk begon, op het gebied
van de vliegtuigbouw een belang
rijke plaats inneemt. Ook al gaat
het hier dan alleen maar om de
vliegtuigbouw ln miniatuur.
Nationaal Automuseum Driebergen
WJ IE in de vakantie door Driebergen rijdt,
ziet daar op een groot spandoek het
woord „Automuseum" staan. Op het eerste
gezicht lijkt het misschien een beetje vreemd
om oude auto's in een museum te zetten. Toch
is het vanzelfsprekend, dat vooral in de laatste
jaren de belangstelling voor de geschiedenis
van de auto en daarmee voor de weinige vehi
kels uit de oertijd, die aan de slopershamer
ontkwamen, zo toegenomen is. Een Amerikaan
heeft eens gezegd, dat niets ook maar bij be
nadering zo'n invloed heeft gehad op de sociaal-
economische ontwikkeling van de Verenigde
Staten in de eerste decennia van onze eeuw
als de T-Ford. Deze uitspraak is veel minder
overdreven dan men zo op het eerste gezicht
zou denken.
T-Ford aanwezig ln dc vorm van
een brandweerauto, die ruim drie
jaar geleden in Heer Hugowaard
nog dienst deed.
signalen uitzendt, welke door het
ontvangapparaat ln het vliegtuig
worden opgevangen en waardoor
de richtingroeren worden be
diend.
Aan de lijn
En dan is er nog een andere
mogelijkheid voor de modelbou
wer: het lijnbestuurde vliegtuig.
Kleine vinnige toestelletjes, met
motoren, die een hels lawaai ma
ken. Aan de lijn laat de bouwer
het vliegtuigje in een wijde boog
om hem heen vliegen, intussen
de vreemdste capriolen uithalend.
Enorme snelheden worden met
deze toestelletjes bereikt. Want
wist u. dat ze meer dan 160 km
per uur vliegen?
Merkwaardig Is, dat de model
vliegtuigbouw honderden jaren
voor het eerste echte vliegtuig is
ontstaan. Leonardo da Vinei hield
er zich al m»f bezig en ook de
oude Chinezen bouwden model
len. Vreemd is dat eigenlijk ook
weer niet want juist het echte
vliegtuig is ontstaan uit kleine
modelletjes. Vliegtuigbouwers ais
de gebroeders Wright, Farman
en Blcriot maakten eerst model
len voordat zij met de bouw
-an het eigenlijke vliegtuig be
gonnen In onze moderne tijd ziet
men dat ook.
Er zijn windtunnels gebouwd,
onder meer in het
nationaal luchtvaart
laboratorium te Am
sterdam, waar de
modellen op hun ca
paciteiten worden
beproefd. Door deze
tunnels wordt met
grote snelheid lucht
gevoerd om te kun
nen constateren hoe
het vliegtuig zich ge
draagt. Ook de nieu
we Fokker Friend
ship is op deze ma-
gebouwd. Wie
hun modellen haasje
over laten buitelen
door het luchtruim
straks bekende vlieg
tuigbouwers. Bekend
is in ieder geval,
dat 32 procent van
deze jongens later
een baan vinden ln
de technische vak
ken van de lucht
vaart, want spelen
derwijs hebbén zij al
vele problemen be
studeerd. die samen
hangen met het
vliegtuig en het
De T-Ford is het symbool van
het goedkope (350 dollar), be
trouwbare in massaproduktie ver
vaardigde voertuig, dat Amerika
heeft gemotoriseerd. Deze auto
doorbrak het isolement van het
platteland en stelde de Amerikaan
uit de stad in de gelegenheid om
zijn land te leren kennen. De mil
joenen Fordjes drongen tot ver
betering van het wegennet en
zorgden ervoor dat de staatsgren
zen in het onmetelijke land ver
vaagden. Hoeveel hierdoor is bij
gedragen tot het ontstaan van een
uniformer levenswijze, van wat
tegenwoordig betiteld word als
..the American way of life" valt
niet te berekenen.
De T-Ford gaf de stoot tot het
ontstaan van het systeem van de
lopende band en van de moderne
massa-productie. De goedkope au
to maakte een geheel nieuwe ste
denbouw mogelijk met vriendelij
ke woonwijken op grote afstand
van de fabriekscentra. Uit dit ver
voermiddel ontwikkelde zich de
tractor, die de landbouwmechani
satie en daardoor de verveelvou
diging van de agrarische produk-
tie inleidde. En nu deden we nog
maar een greep, waarbij de vele
aspecten van de reorganisatie der
rond het modernst
dernste: het radiografisch be
stuurde vliegtuig. In het koffertje
links bevindt zich de zender, ter
ts ijl in het vliegtuig de ontvan-
distributie nog buiten beschouwing
Moeite en toewijding
We willen maar zeggen, dat de
ontwikkeling van de auto toch
echt een veel belangrijker onder
deel vormt in de sociaal-economi
sche geschiedenis van onze eeuw
dan velen denken. In ons land
wordt die auto-historie bewaard
en geïllustreerd in het Nationaal
Automuseum te Driebergen, dat
verbonden is aan het Instituut
voor de Autohandel. In nog geen
vijf jaar tijd heeft de heer G.
Riemer. de directeur van dit In
stituut, met ontzaglijk veel moei
te en toewijding een unieke ver
zameling bijeengebracht, die nog
steeds groeiende is. Een verzame
ling, die natuurlijk allereerst het
onderwijs in het I.V.A. dient,
maar die van de zaterdag voor
Pasen tot 16 oktober ook voor het
publiek openstaat.
En de belangstellenden komen
opzetten bij drommen. Tijdens ons
bezoek zagen we heus niet alleen
auto-technici tussen de oude au
to's en de andere collecties rond
scharrelen Het waren juist de
niet-ingewijden, de gewone huis
vaders met vrouwen en kroost die
het leeuwendeel van de bezoekers
vormden en die met de grootste
Interesse naar de levendige expli
catie van de directeur luisterden.
Daar staan ae dan, de wonder
lijke voorlopers van ons vertrouw
de en betrouwbare vervoermiddel
van nu. De „Veteran cars" zoals
de Britten ze noemen. Vreemde
Deze Panhard Let,
had een 2 cylindern
buisontsteking cn
tuig vertonen. Auto's met
maximum-snelheid van 20 km per
uur of minder, met zonderlinge
constructies en vol rare kuren.
Wagens, die om rijdende te blij
ven elk half uur dc liefdevolle
zorg van him eigenaars nodig had
den, maar die telkens hier en
daar toch ook geniale vondsten la
ten zien; constructies die zich ln
verbeterde vorm tot op de huidige
dag gehandhaafd hebben.
Een wandeling langs deze oud
jes. die hier liefdevol .verzorgd
worden en in glanzende welge
daanheid van veel koper en ge
verfd hout staan te pronken, ver
plaatst de moderne automobilist
in een andere wereld. Een we
reld van in s'.ofmaskers en brillen,
in ..parapluies de chauffeur" en
petten met stormbanden gehulde
voorgangers, die juichten als de
helft van de deelnemers aan een
tocht Amsterdam-Parijs deze ge
weldige afstand van 500 km in
drie dagen wist af te leggen. Man
nen, die achtervolgd werden door
veldwachters en verontwaardigde
boeren, geplaagd door panne op
panne zonder enige kans op des
kundige hulp onderweg. Pioniers
als die Haagse automobilist, die
bekeurd werd omdat hij op de
Koninginnegracht „sneller reed
dan een paard en rijtuig in mati
ge draf". Of als de man uit Bra
bant. die ontheffing kreeg van
het verbod om met een motor
voertuig te rijden, mits hij onder
meer ..bij mist of sneeuwval een
onafgebroken luid signaal liet
horen". In het museum bevindt
zich nog de hoorn met koffiemo
lenzwengel. die zo'n signaal moest
voortbrengen.
De automobilist, die door de fis
cus nog steeds als vogelvrij wordt
beschouwd, had toen ieders hand
legen zich. Elke wegwerker van
Rijkswaterstaat mocht hem rond
de eeiuwwlssellng bekeuren, alleen
als zo'n In snelheden gans onbe
dreven functionaris maar ver
moedde dat het monster op «delen
harder reed dan 25 km. Men be
taalde dan ook maar regelmatig
boeten zonder ooit voor de rech
ter te verschijnen, want dat hielp
toch niet. Kapitalen gingen ook
heen aan de vergoeding van dood
gereden kippen, honden en ande
re dieren. In de paraplustandaard
van één der wagens ln het mu
seum staat nog de knots, die de
berijder eens nodig had om In de
dorpen de woedende mensenme
nigte van zich af te houden, als
er door zijn toedoen een paard op
kennis maken. Hier staat
Benz van 1894 met rijtuigwielen
en een echte bok. Geen wonder
da', deze auto als „Wagen ohne
Pferde" aan de markt werd ge
bracht. Het vehikel heeft 1 cilin
der en het kon in de eerste ver
snelling 8 en in de tweede ten
hoogste 12 km per uur rijden. De
versnelling werkte met riemen en
poelies, wat tot gevolg had dat bij
vochtig weer de zaak ging slippen
terwijl bij hevige hitte de krim
pende nemen de hele zaak muur
vast lieten lopen. Kettingen zorg
den voor overbrenging van de mo
torkracht naar de wielen. Breken
en aflopen van kettingen kwam
regelmatig voor.
In 1867 voerde de heer M W.
Aertnys uit Nijmegen de eerste
en al veel verbeterde Benz in Ne
derland binnen. Daarrtiee was het
aantal benzine-voertuigen toen in
ons land op drie gebracht. Hij
ging de wagen zelf aan de fa
briek in Mannheim halen en had
zes dagen nodig om de reis naar
Nijmegen te maken. In die tijd
versleet hij ruim een dozijn onder
brekerveertjes. Elk half uur moest
de carburateur een kleine tank
waarin de benzine moest verdam
pen door het opendraaien van
een kraan weer uit de grote tank
worden bijgevuld. Tegelijkertijd
konden dan de diverse vetpotjes
op de lagers uit de grote vetbus
van nieuwe voorraad worden voor
zien. Dc douane had het moeilijk
bij de invoer van dit vreemde
voertuig Eén ambtenaar wilde
We kunnen de oude auto's niet
de rug toekeren, zonder nog even
te hebben stilgestaan bij de twee
vertegenwoordigers van de glo
rietijd der Nederlandse auto-in
dustrie in dit gezelschap: de Spij
kers. De njtuigmakerij van ae
Gebr. Spijker in Amsterdam, die
een zeer goede naam had en on
der meer de befaamde Gouden
Koets vervaardigde, begon rond
de eeuwwisseling auto's te fabri
ceren. Oank 7.i' .iet feit. dat ze de
begaafde Fransman Laviolette als
dienst namen, le-
die zelfs dc veeleisende Engelsen
verbluft deden staan.
Zo staat hier dan de beroemde
Spijker uit 1903. de eerste zesci
linder ter wereld met een cilin
derinhoud van ruim 8^4 liter en
een maximumsnelheid van maar
even 80 km. Iets om over te ijzen
in die tijd. want Aertnys kon vijf
jaar tevoren in zijn Benz Veloci-
pède nog maar met moeite de
25 km halen. Met deze wagen
met voorwiclaandrijving reed ten
van de gebroeders Spijker in
Londen tegen de trappen van het
Crystal Palace op. om zijn on-
Seëvenaarde klimkwaliteiten te
emonstreren.
Verder staat hier nog een 2-ci-
linder Spijker, volgens het bord
je daterend van 1906. Dit kan
echter niet juist zijn, want in
1904 stopte de N.V. Trompenburg
al met de fabricage van de twee
cilinders. Dit moet dus haast wel
een wagen zijn uit 1901 of 1902.
toen de eerste jaargangen de fa-
.haute finance". Ze waren zeer
sportief, maar hadden van de
autotechniek weinig kaas gegeten.
Vandaar dat op verschillende ty
pen zeer oude auto's een „chauf-
feurszit" voorkomt; een klein
bankje met een voetenplank, dat
tegen de achterzijde van het voer
tuig bevestigd was.
Hierop reed dan de chauffeur
mee. meestal een halfwassen
jongmens dat bij een smid of
rijwielhersteller in de leer was
geweest. Deze knaap zat daar
dan met zijn rug naar de rijrich
ting gewend stof te happen, tot
i-er' -i -p-i®r man^ TTient z:in hulp
noodzakelijk maakte. Na dc eer
ste pioniersjaren kregen echter al
spoedig zowel bepaalde dorpssme
den en andere ambachtslieden als
de berijders meer verstand van
de nieuwe voertuigen.
In het museum vinden we een
prospectus van Dion Bouton met
alle leverbare typen auto's, met
een kaart van Parijs en omgeving
(verder kwamen de meeaten toch
niet) en met een lijst van adres-
s n, waar men in allerlei, doroen
terecht kon bij pech. Deze lijst
vermeldt smeden, slotenmakers
Bergstut
Maar al deze en oog tal van
andere narigheden konden niet
verhinderen, dat er steeds auto's
verkocht werden wat de fabrieken
Edelman
Daar xien we een Panhard Le-
vassor van 1897 met 2-cillndcr
motor en gloelbuisontsteklng. In-
plaats van bougies staken de uit
einden van twee platinastlften bo
ven In de cilinder. Deze stiften
«erden met petroleumbranders
buiten de cilinder roodgloeiend ge
maakt en zorgden zo voor een
„permanente vonk". BIJ een zij
wind doofden vaak deze petrole
umvlammen en het brandgevaar
ln zo'n voertuig met open vuur
vlak in de buurt van benzinelei
dingen was natuurlijk zeer groot.
Hier staat een Dion Bouton van
1899. een produkt van de Franse
edelman de Dion met de grote
Ideeën en het kapitaal en va» het
nijvere zwoegertje Bouton die de
ze ideeën aan de werkbank tot re
aliteit wist te maken. De beroem
de achteras van deze wagen
differentieel vast aan het chassis
en twee flexibele aandrijfstangen
naar de beide achterwielen
wordt in principe nu nog net zo
toegepast in wereldmerken als
Porsche. Chevrolet Corvette, Ma-
serati en Ferrari. De slinger zit
hier aan de zijkant van de wagen,
zodat de chauffeur niet door zijn
eigen voertuig overreden kan wor
den als hij vergeten heeft voor het
aanslaan de versnelling vrij te
zetten. Op de loodrechte stuur
stang zit een horizontale stuurhan-
dle aie aan de roerstang van een
schip herinnért. Daaronder bevindt
zich ook een wiel. maar daarmee
vordt de versnellingsbak bediend.
Ginds staat een Darracq. de
Franse wagen waarmee Opel als
mporteur en later als licentie-
aouwer voor Duitsland zijn car-
-lère begon. Deze wagen uit 1899
heeft al een cardanas. een diffe
rentieel en zowaar zelfs een stuur-
versnelling. Natuurlijk is ook de
briek verlieten. Bij deze kleinere
wagen zit dc oudste nog bestaan
de Vredestcinband op het reser
vewiel gemonteerd Bij banden-
pech moest dit reservewiel met
klemmen aan het wiel met de
lekke band worden bevestigd,
waarna men dan huiswaarts kon
scharrelen. Vooral als het om een
lekke voorband ging was de wa
gen in deze toestand natuurlijk
vrijwel onbestuurbaar
We zullen de glorie van de on
overtroffen Spijkers niet verder
bezingen. Na de eerste wereld
oorlog ging het snel bergafwaarts
met de N.V. Trompenburg. Hope
lijk zal de D A F. erin slagen
de Nederlandse auto opnieuw
omhoog te stoten in de vaart der
volkeren.
Natuurlijk lieten deze oude kar
retjes hun berijders nogal eens in
de steek en dan was goede raad
duur. De eerste automobilisten
waren over het algemeen zeer
welgestelde lieden uit de kringen
van de adel. de industrie en de
Op de voorgrond een Grégoire uit
1909, een model reiskoets en daar
achter een Panhard-Levasior Coupé
de Ville uit 1912 en een Londen se
dubbeldekker autobus.
In de gelegenheid stelde om
steeds nieuwe en verbeterde typen
aan de markt te brengen. Naast
de ..veteran cars" zoals de
auto's tot 1914 heten, bezit het
museum ook verschillende typen
uit de volgende periode, die der
„vintage cars". In die jaren na
de eerste wereldoorlog begonnen
de Amerikaanse auto's de Neder
landse markt te veroveren en
r het Euro-
'Lte verder volge&de pag.
MODELBOUWEN:
Hobby voor doorzetters
en geduldigen
ZATERDAG 16 AUGUSTUS J958
De vierjarige Jaapje Bartels uit Ermelo heeft
natuurli|k nog niet de leeftijd om zelf een „lucht
waardig" toestel te bouwen. Nu kan hij nog
maar met moeite het model omhoog tillen. Later
zal ook deze jongen zich wellicht voegen bij hei
leger van modelvliegtuigbouwers, dat op het
ogenblik 2500 leden telt en waarover één ohzer
verslaggevers op deze pagina een reportage
heeft geschreven.
