D
e een
giet - de ander stapelt
in de woningbouw
IIFORD
R0LFILM
'V
Methoden in
Korrelbeton,
systeembouw
Muwiblokken
en Bredero-elementen
De tien geboden van
Walter Ulbricht
l
9sr-
VRUDAG 11 JL'LI 1958
|Jj4 ONZE ALGEMENE OPMERKINGEN over de systeembouw, die
zich tot taak heeft gesteld de oude, vertrouwde traditionele bouw te
IdustriaJiseren, willen we nu de aandacht vragen voor de onderscheiden
irrkmethoden, die door de systeembouwers worden gevolgd. Men kan om
beginnen drie hoofdbegrippen vaststellen: gietbouw, stapelbouw en
Ipntagebouw, waarbij eigenlijk in alle gevallen nog meer van een ge-
Iatigde industrialisatie mag worden gesproken. Sterke industriali
ze, met name dan van de montagebouw, zoals het Franse systeem-
bignet te zien geeft, wordt in Nederland wel overwogen, maar vanwege
enorme investeringen voor kostbare mallen vormen) e.d. nog niet
kgepasf. Zelfs is het de vraag, of dit soort industrialisatie in een klein
fid als het onze wel verantwoord zou zijn.
Een voorbeeld van gietbouw is het sys-
tm Korrelbeton, by welk systeem uit
litsland aangevoerd puin op de bouw
rats gebroken wordt tot kleine stukjes
fc vervolgens met cement tot een poreu;
Ion worden omgevormd. Dit korrelbe-
l weegt slechts de helft van het gewon<
-
Te gast bij
systeem
bouwers
de
ton, terwijl het voorts nog andere
tffeiyke eigenschappen bezit als zijnde
luiddempend. warmtebeboudend etc.
lij het bouwen met kQrrelbeton worden
fst bekistingen aangebraoht, zowel
muren als de vloeren, waarna
kistingen worden volgestort. Telkens
jnt men zo een verdieping omhoog,
ider dat veel tijd verloren gaat met
(sen en meten, want het geheim van
systeem-Korrelbeton moet vooral
tden gezocht in de toepassing
pdaardiseerde montagebekisting, die
ivan malen kan worden gebruikt (ge-
pteerd en gedemonteerd) en betrekke-
i licht van constructie kan zijn, omdat
I beton zoveel minder weegt dan het
krone beton. Bovendien is men er, door
(aan werken met een (kostbare) beton-
geslaagd op een snelle eh doel-
|iende manier de korrelbeton
Sstingen te leiden, zodat het takelen
I wagentjes e.d. niet meer nodig is.
pneinde ook met die betonpomp maxi-
prestaties te bereiken bedient men
draagbare radiozend- en ont-
ginstallaties. die het contact tussen
verschillende arbeiders op het werk
intensief mogelijk maken. Het is het
jemingsbedrijf v.h. P. A. van Wijnen
pordrecht, dat zich al jaren met de
rélbeton bezighoudt en met dat sys-
i grote perfectie wist te verwe-
lijken. Tot 1 januari j.l. werden er
8000 woningen in korrelbeton opge-
ïn, terwijl er 1 april nog een kleine
i aanbouw waren. Momenteel bouwt
I Wijnen er 2800 per jaar en men zou
[cijfer nog aanmerkelijk kunnen op-
s men maar voldoende goede
en uitvoerders kon aantrekken.
Nu beter
eerste korrelbetonwoningen deden
;rljjk niet erg prettig aan. Doch
is men ertoe is overgegaan tegen de
int der muren een halfsteens
[uurtje van baksteen te metselen
t bestrijken met een cementlaag
lerbodig maakt en dus de bouwkosten
■jilïïü
Krachtige machines persen in
YIphen aan den Rijn beton sa-
tot deze Muwi-betonblok-
die aan de lopende band de
fabriek verlaten.
oveel verhoogt hebben die wo
rt een uiterlijk gekregen, dat in
verschilt van dat der woningen,
volgens de traditionele methode
lorden gebouwd. Bovendien zorgt die
1^ksteenlaag ervoor, dat men van veel
iderhoud af is.
jdens de bezichtigliig van diverse flat-
dngen (en ook eengezinswoningen in
systeem gebouwd) wees men ons er
hoe noodzakelijk het is dat de archi-
en begrip tonen voor de speciale eisen,
de systeembouw stelt. In Dordt laat
niets te wensen over, doch in Den
ig willen de heren allerlei wensen in-
illlgd zien. die de woningen misschien
1 wat aantrekkelijker maken, maar
de kosten sterk opvoeren. Zodoen
de kon men in Dordt iets goedkoper bou
wen dan volgens de traditionele methode,
maar in Den Haag was jui9t het omge
keerde het geval En dat vindt natuurlijk
zijn terugslag in de toch al hoge huren.
Muwi-blokken
Als voorbeeld van stapelbouw heeft
men ons twee methoden laten zien: het
Muwi-systeem van Muijs en De Winter s
Bouw- en Aannemingsbedrijf NV. te
Rotterdam en het systeem B.B.B. van
Bredero's Bouwbedrijf N.V. te Utrecht.
Beide bedrijven zochten het in het fabri
ceren van en bouwen met betonblokken.
Muijs en De Winter maken hun blokken
op een uitgestrekt fabrieksterrein te Al
phen aan den Rijn, waar ingewikkelde
machines, die slechts door vijf mensen
bediend behoeven te worden, uit zand,
larz, bims (wat ook een vulcanisch pro-
dukt uit de Eifel is) en cement grofkor
relige elementen persen ter grootte van
16 normale bakstenen. Deze elementen,
algemeen bekend als Muwi-blokken, ver
installatie) nog wel weer hoger komen
te liggen dan die van 1957. Met di
kan men bij het Muwi-systeem eigenlijk
spreken van een stapel-, giet- en i
tagebouw tegelijk. Het wordt in licentie
eveneens toegepast door andere grote
bouwondernemingen.
Bredero's Bouwbedrijf N.V. te Utrecht
doet ook aan stapelbouw, doch hoewel
hier net zo goed sprake is van het fabri
ceren van grote lichtbetonnen blokken,
geschiedt het aan elkaar hechten volgens
de oude metselmethode. Tijdens het sta
pelen van deze B.B.B.-blokken worden
ze. gelijk bakstenen, in lagen specie ge
legd, welke door metselaars op de juiste
wijze worden uitgesmeerd. Deze B.B.B.-
blokken die vervaardigd worden uit zand,
gemalen slakken en cement, worden
vens veel gevraagd door de traditionele
bouwers, zodat het bedrijf van Bredero
gedeeltelijk een evolutie heeft ondergaan
van systeembouwer tot toeleverings-
Tot Januari Ji. werden ruim 1000
n twee flinke gaten van plm. 8 centl-
r middellijn, terwijl ze tevens enkele
gleuven en ribben bezitten, waarmee ze
bij het op elkander stapelen als het ware
in elkaar grijpen. Doch altijd zo, dat de
.gaten precies boven elkaar komen te lig-
waardoor ze tezamen verticale ko
kers vormen, die, na een bepaalde hoogte
te hebben bereikt, volgestort worden met
beton. Is deze beton eenmaal verhard,
zitten de Muwiblokken zó vast als
muur vast behoort te zijn. Tegelijk
met het volstorten van die kokers wor
den enkele bekistingen, die hier en daar
tussen de blokken werden aangebracht,
volgestort, waardoor betonnen zuilen ont-
i om de muren nog meer stevigte te
geven. Hetzelfde geschiedt voor het aan
brengen van rand- en muurbalken.
Evenals bij het systeem Korrelbeton
wordt bij het Muwi-systeem een half
is muur van gewone baksteen tegen
de betongiyels aangebracht, teneinde die
gevels een prettiger aanzien te geven en
de onderhoudskosten terug te dringen
Van een muur van baksteen ben je nl. af.
niet kan worden gezegd van muren,
gepleisterd zijn met een cementlaag.
randbalken worden echter niet met
bakstenen bedekt, zodat deze steeds zicht-
aar blijven
Tot 1 januari j.l. waren er een kleine
6000 woningen volgens het Muwi-systeem
gebouwd, terwijl er 1 april nog een 3500
aanbouw waren. De capaciteit van
Muys en De Winter is thans 2500 a 3000
huizen per jaar en wordt uitsluitend be
paald door de produktiemogelijkheden te
Alphen en Enschede, in welke laatste
gemeente ook een Muwi-blokken-fabriek
gevestigd werd. De totale produktie aan
betonblokken is per op het ogenblik vol
doende voor 150 woningen, doch ze kan
zonder grote investeringen worden uit
gebreid door nieuwe persen aan de be
staande toe te voegen.
Inval
In dit verband kunnen we nog mee
delen, dat Muys en De Winter aanvanke
lijk blokken fabriceerden, die net zo op
elkaar gemetseld moesten worden als
bakstenen. Totdat op zekere dag de heer
D. de Winter Sr. een geniale inval k^eeg
overschakelde op de gietmethode,
waardoor het tijdrovende metselen over
bodig werd.
In 1953 nam de produktie van Muwi
blokken en Muwi-vloerelementen een
aanvang. Eerst op zeer bescheiden schaal
Toch werden er dat jaar al een half mil
joen elementen gefabriceerd. Door de
steeds stijgende vraag die vooral na
inding van de oude heer De Winter
sterk opliep wist men in 1957 al een
jaarproduktie van 4'i miljoen elementen
te behalen. En in het lopende jaar zal de
produktie (dank zij de Uitbreiding van de
fabriek te Alpben in augustus JJ. met
8 ha nieuw terrein en een vierde pers-
Hef hart van de bouw in het
systeem-Korrelbeton: de meng-
installatie en de drukketel voor
de betonpomp, die de korrel
beton daarheen perst, waar de
bekistingen zijn aangebracht.
Op deze wijze worden de Muwi
blokken op elkaar gestapeld tot
muren. Door de gaten in deze
blokken vol te storten met beton
ontstaan betonnen palen, die de
blokken muurvast aan elkaar
hechten. Metselen komt er dus
bij dit systeem niet meer aan
te pas.
nlngen volgens het systeem B.B.B. op
getrokken, terwijl er in april nog eei
klein aantal in aanbouw waren. De capa
citeit bedraagt circa 2000 woningen per
Jaar en is eveneens voor uitbreiding
baar. Thans wordt 80 procent der pro
duktie van liohte beton-elementen gele
verd aan traditionele bouwers, die z
gewone bakstenen verwerken, terwijl
men met de resterende 20 procent zelf
woningen bouwt, om aldus allerlei
beteringen bij de produktie ook zelf te
kunnen testen.
Bredero doet voorts heel veel aan re
search, zoals we in de uitgebreide labo
ratoria bij de fabriek te Maarsen hebben
kunnen aanschouwen. Deze laboratoria
verrichten tevens uitnemende diensten
aan diverse dochter-ondernemingen
binnen- en buitenland.
In een derde en laatste artikel zullen
we de drie andere methoden van sys
teembouw, welke in ons land voorkomen,
kortelings schetsen.
Staf op inspectie
in West-Duitsland
Minister Staf is gisteren in Zuid-
Beieren gearriveerd voor zijn militair*
inspectiereis door West-Duitsland. Op 't
vliegveld te München heette de West-
duitse minister voor defensie Strauss zijn
Nederlandse ambtgenoot welkom. Gisten
avond werden de troepen te Hannovet
geïnspecteerd, vandaag wordt een be
zoek gebracht aan de eenheid bergtro»
te Mittenwald. terwijl morgen de
luchtmachtbasis te Fürstenfeldbruck
wordt bezocht. Naast enkele toeristische
bezoeken zal minister Staf voorts de uit
rusting van de Bundeswehr met elektro-
che wapens bestuderen en met Strauss
gedachten wisselen over de stan-
rdisering van de Europese wapen-
produktie.
Meisje zoutzuur
in ogen gegooid
Een jaar en zes maanden gevangenis
straf en onvoorwaardelijke terbeschilc
langstelling heeft de officier van justitie
bij de Groninger rechtbank gisteren ge
eist tegen de 23-jarige J. Abbrmg uil
Hoogezand, beschuldigd van mishande
ling. Hij zou in maart zijn gewezen meis
je op straat de inhoud van een flesje
zoutzuur in het gezicht gegooid hebben
Omdat onmiddellijk werd ingegrepen,
waren de ontstane verwondingen van
tijdelijke aard. Het meisje was al eerder
door A. mishandeld. De man is te ge
vaarlijk om op de maatschappij te wor
den losgelaten, zei de officier van ver
dachte. die overigens ontkende en zei
dat een zekere „Kees" deze daad voor
hem had uitgevoerd tegen betaling van
f25. Uitspraak op 18 juli.
Geen vervalsing van
beoordelingsstaten
Het is niet juist, dat de vroegere com
mandant van de Parketgroep te Am
sterdam zich heeft schuldig gemaakt
aan het opmaken van valse beoordelings
staten over de staat van dienst van zijn
ondergeschikten, zo heeft de minister
van justitie prq/. dr. I. Samkalden thans
meegedeeld in antwoord op schriftelijke
vragen van de Tweede-Kamerleden Boek
hoven en Vrolijk (beiden soc.). De mi
nister wijst erop, dat de beoordelings
staten van het personeel van het korps
rijkspolitie beneden de rang van aspi
rant-officier worden opgemaakt door de
commandant van het betrokken district
Weliswaar worden door de districts
commandanten vaak aan de verschillen
de groepscommandanten adviez
vraagd, maar in alle gevallen,
mede op grond van deze advie:
ongunstige beoordeling wordt uitge
bracht. wordt hiervan schriftelijk
betrokkenen kennis gegeven. Tegen
gunstige beoordelingen kan beroep
den aangetekend.
Leden der Eerste Kamer hebben
minister Cals verzocht ook voor bezit
ters van het diploma gymnasium-A de
mogelijkheid te openen exame
leggen in de faculteit der diergenees
kunde.
Vv\V
l^>JOÉk£' y v
s r
T\E STALINISTISCHE dictator van
Oost-Duitsland, Walter Ulbricht.
heeft gisteren op het communistische
partijcongres de volgende tien gebo
den uitgevaardigd, die de „socialisti
sche moraal" moeten weergeven:
1. Gij zult uzelf wijden aan de Interna
tionale solidariteit van de werkend®
klasse en van alle werkende mensen
en aan het onverbrekelijke bondge
nootschap van de socialistische landen
2. Gij zult uw vaderland liefhebben en
bereid zijn al uw krachten te geven
handelen en de collectieve kritiek taf
harte nemen
6. Gij zult het eigendom van het volk
7. Gij zult ttreven naar de verbetering
van uw werk, zuinig zijn en de eocia-
8 Gij zult uw kinderen opvoeden in de
geest van de vrede en het socialisme
tot universeel gevormde, karaktervaste
en lichamelijk geharde mensen.
9 Gij zult behoorlijk leven en uw gezin
beminnen.
10. Gij zult solidair handelen met de vol
keren. die vechten voor hun onafhan
kelijkheid.
voor de verdediging van de rechten
van de arbeiders en de boeren.
3. Gij zult helpen een einde te maken
aan de uitbuiting van mensen door
4. Gij zult goede daden verrichten voor
het socialisme, wetende, dat het so
cialisme een beter leven voor alle wer-
duitse communist-dictator Ulbricht, die
reeds eerder richtlijnen heeft gegeven om
kerkelijke plechtigheden als doop, beves
tiging en huwelijk hun godsdienstige be
tekenis te ontnemen.
Tijdens het partijcongres, dat door de
Russische premier Chroesjtsjef werd bij
gewoond, heeft Ulbricht een felle aanval
gedaan op Zuid-Slavië. Met overslaande
5. Gij zult bij de opbouw van het socia
lisme in de geest van wederzijdse hulp
stem schreeuwde hij: „Wij moeten een
atmosfeer van intolerantie tegen elk re
visionisme in het leven roepen".
NET LEVEN
\WPbowM
EN.
Jan Buis kreeg zijn
eigen behang
N NU HOOP IK MAAR. zei burge
meester mr P. van Driel van Huizen
tot Jan Buis uit Hoofddorp nu hoop ik,
dat je later, als je meer creatief werk
hebt verricht, altijd zult terugdenken aan
de dag van vandaag, want deze dag is een
hoogtepunt in je leven. Jan Buis, 12 jaar. lang en blond en een nette scheiding in het
haar, eerste prijswinnaar in de wedstrijd „Kinderen ontwerpen hun eigen behang",
lachte een tikkeltje verlegen om de deftige woorden van de burgemeester en keek
intussen nieuwsgierig naar al de mensen, die in een kring om hem been stonden. Hjj
was met zijn vader en moeder en broertjes en zusje naar Huizen gekomen omdat
in de fabrieken van Goudsmit-Hoff (Nederlandse Behangsel Industrie N.V.) de eerste
rol behang, gemaakt naar zijn ontwerp, van de persen zou rollen.
Feestje
De directie van Goudsmit-Hoff had
an deze gebeurtenis een klein feestje
gemaakt.
Want niet alleen Jan Buis en zijn fa-
lilie waren uitgenodigd, maar ook Jana
klasgenoten met meester J. Kramer
'innaresjes van de tweede en derde
prijs, Chiquita Lieuw Len Tai ui
Utrecht en Pia Weber uit Den Haag. dn
beiden haar mooiste jurk hadden aange
trokken en vergezeld waren van haar
voorts waren al de commissarissen
de N.V. geïnviteerd en de pers i
ij en de fotografen en de radio
Polygoon.
En het personeel had een ogcnbilk do
werkzaamheden onderbroken, om var
historisch ogenblik, ook in de ge
schiedenis van het bedrijf, getuige te
Ambtsketen
Burgemeester Van Driel was bereid
gevonden de eerste rol van het bekroon
de ontwerp officieel aan Jan Buis te
erhandigen. Hij had zich voor die ge
legenheid de ambtsketen omgehangen en
ouw Van Driel meegebracht, die.
toen zij het fabrieksterrein betrad, een
prachtige ruiker kreeg aangeboden
t was een echt grote-mensen-feest.
van de leden van de directie bracht
Jan Buis officieel bij een machine
HrniwMUfEin
Het oudste schip van de wereld
n koningen er
Egypte reedi
af d.t. dui
ii bij de wegen-
iiidhridknndige
e ook op het
so. Toen deed prof. De
Rjjk«univer»ileit te Gro-
rnuftige denkbeeld aan de
ia! el Mallakh de
irl(jk dodenrehip l
de Egyptische betrof r
Glieopr v,n r""
e grond een «angelrc
I Oude Rijk long tg,
..kano" gebruiken,
de uitgeholde hoi
Martuigje heeft ee
tekende rondeel..
s gedurende een periode
iud.tr i
ereld.
grhlr\
woestijnzand zijn definitieve conservering werd overge-
maat wi.r zelden gaan. Dat wa» geen gemakkelijk karwei,
nnen ons dan ook want het musaum van Sleeswjjk-Holitein.
en. dat ons in dat dergelijke ge%alletjes al meer bjj de
dergelijk buiten- hand had gehad, durfde de zaak niet *p
Sprekend over het verleden, moeten
we ons toch ook eens afvragen, waar
tocb de graven uit het Hollandse Huis
gebleven zgn.
Daarover eea volgende keer.
Oadruk verbod**»
De beste fototip:
Fotografeer met
's werelds
Sp<
't Is zó, zegt Jan.
verzocht hem, met het respect dat een
eerste prijswinnaar toekomt, die machi
ne in werking te stellen.
Jan Buis drukte op een knop. er klonk
een zacht gezoem, de persen gingen
draaien en op het blanke papier ver
schenen de giraffen en de koeien en de
aapjes, die Jan Buis tot onderwerp van
zijn tekening had gekozen.
peech
Bij een evenement als dit moest na
tuurlij]. worden gesproken en dat deed
burgemeester Van Driel en hij deed het
met bijzonder genoegen, zoals hij zei.
En Jan Buis. om wie alles draaide en
tot wie het woerd werd gericht keek
maar een beetje rond, nog niet helemaal
beseffend, dat al die drukte en al die
plechtigheden hem golden.
Het had meer oog voor het behang met
zijn ontwerp, dan voor de wijze
endelijke woorden van de burgemees-
maar dat zouden wij ook hebben ge
had al6 we in zijn plaaU hadden gestaan
Voor hem brak het gelukkigste ogen-
ik aan toen de burgemeester de eerst*
>1 van de machine haalde en aan hem
,-erhandigde. Wat hij nooit had kunnen
denken was werkelijkheid geworden
Zijn eigen behang hield hij In zijn han
den. Hij lachte breed en werd rood tol
achter zijn oren en iedereen riep: hoera
£t hij handen drukken, del
hoort nu eenmaal op een feest van grote
„Ia Jan In het tekenen nu uitzonder
lijk knap?" vroegen we aan de heer
Kramer. .Jan kan goed combineren,
daarin springt hU beslist uit", ai
woordde hfj.
„En Jan, ga Je later Je bekwamen
het ontwerpen van behang?" vroeg,
we. Jan keek ona een ogenblik aan
en zei toen beslist: „Ik denk van
niet"
zonderlijk knap was gecomponeerd. Er
was geen twijfel aan: die moest bekroond
worden met de eerste prijs.
Maar een van de directeuren vond da
tekening te knap. Met behang is het to.
dat de banen op een bijzondere wijze
aan elkaar moeten aansluiten, om «ea
goed geheel te krijgen. En daar had de
jeugdige inzender in zijn tekening reke
ning mee gehouden. En dat kon natuur
lijk niet, daar weet een leek niete van.
De directeur la toen bij de jongen op
bezoek gegaan en heeft hem gevraagd of
het werkelijk een eigen ontwerp was.
En toen kwam zijn moeder met een
Amerikaans bloesje, waarop de tekening
stond afgebeeld. U begrijpt, hij heeft de
prijs niet gekregen".
Wals
A propos", zei de heer Wolff, „wist a.
dat de behangelsinduotrie tot op de dag
van vandaag nog gebruik maakt van
walsen, die met de hand worden ver
vaardigd? Dit i6 een zeer moeilijk en
nauwkeurig werk. Voor het zover is. dat
Je een goed walsenmaker bent, zijn er
tien jaren vobrtoijgegaan. Het ds een vak.
dat van vader op zoon overgaat.
Op die walsen zijn de figuren aange
bracht. die op het papier moeten worden
gedrukt. Hier heeft u een Franse wals.
Deze wals bevat 26.000 pennetjes zo dun
als een naald en ze zijn er een voor een
met de hand ingeslagen.
De prijs van een wals bedraagt zo ge
middeld een vijfhonderd gulden en hij
gaat doorgaans nooit langer dan een Jaar
mee, want na een jaar willen da mensen
eens een ander dessin".
Overhemd
De beoordeling van de ngezonde:
tekeningen U moeilijk geweest", verteld»
de heer C. W Wolff, die als public
relationsman aan GoudsmitHolt is
ze,: „De tekeningen waren
np)3
Vi:
ssers
„Door deze wedstrijd komt Huizes
weer eens in het middelpunt van de be-
langetelling", zei burgemeester Van
Driel one vergenoegd. „En dat is wel
eens nodig", vervolgde hij. „Er heerst
nog bij te veel mensen de mening, dat
Huizen een vissereplaats la. Maar dat is
niet waar. We hebben hier prachtige In
dustrieën, en de mensen die hier wonen
vinden in die industrieën hun werk.
Toen de Zuiderzeewet tot stand kwam
zijn we direct met de omschakeling be
gonnen. Er was voor de vissers geen
toekomst meer. zoals u zult begrijpen en
we hebben hen tn de gelegenheid gesteld
zich voor andere arbeid te bekwamen.
Loopt u maar eens rond door de ge
meente en ziet wat hier gebeurt Ik ben
blij. dat de pers aanwez.g is. dan kan dat
aliemaai eens m de krant verteld wor-
ZWERVER
