z J THE HISTORY OF MUSIC IN SOUND - EEN NIEUWE SERE-MI ZONDAGSBLAD Ui 111 lil lil Q mmm roser nieuwe hoop_ voor het liecf PROSPER DE SMET een gezegde met historie exotische muziekinstRumenten (vu) 3 „Wat voert hij in rijn schild?" een doodgewoon gezegde, zo op het oog. Maar achter deze eenvoudige uit drukking schuilt een hele historie en de oplossing vindt men op de tentoonstelling „De Nederlandsche Leeuw", die van 22 juni tot 10 augus tus in het Prinsenhof te Delft gehouden wordt. Want daar Jziet men wat in het schild gevoerd wordt, en waarom, nl. wapen- lil tekens en afstam- UJ mingsoorkonden, bij- Weengebracht in een kostelijke verzame ling ter ere van het 75-jarig bestaan van het Kon. Ned. Ge nootschap voor Ge slacht- en Wapen kunde. Vroeger placht men wel eens een beetje meesmuilend te glim lachten om de „ade- Klijke hanzen", maar de genealogie heeft de laatste tijd alom lil 8rote interesse ge- m wekt, niet alleen als hulpwetenschap van de geschiedbeoefe- U ning. maar ook om erfelijkheid en socio logische kwesties be ter te kunnen bestu- Z deren. Ook de heral diek vindt in onze tijd nog zijn plaats, als men bijv. denkt aan de schelp van een zekere oliemaat schappij: de schelp, embleem van St. Ja cob van Compostella, in de Middeleeuwen be schermheilige van de reizi ger, was een geliefd wapen figuur, zoals het wapen van de Keppel's toont. En H|| ZATERDAG 28 JUNI 1958lv I. Wapen van Floris Barre ran Amerongen. In één schild zijn hier vier kwartieren verenigd, nl. Borre van Amerongen. Darte. Pallaes en Duvenvoorde. Het wapen wordt bekroond met har nas en vizier, waarboven de helm met pluimen. logische onderzoek. Immers tot 1811. het jaar, waarin de burger lijke stand in Nederland inge voerd werd, kan men in elk ge meentehuis terecht, maar vóór 1811 mo t men zoeken in kerkre gisters. in rechterlijke en notari ële archieven, enz., enz. Ook over dit aspect geeft de tentoonstelling uitsluitsel en hierin krijgt men een duidelijk inzicht in de methoden, die het Centraal Bureau voor Ge nealogie en de Hoge Raad van Adel toepast bij het uitpluizen van afstamming en wapen. Hoe trots men was op het eigen familieteken. hoe graag men zich adeltiteb liet toekennen of weder rechtelijk aanmat, daaraan kan men in het Prinsenhof plezier èn aaii x bewonderend genoegen beleven, ber "1549 -«i(! dat" f]ET is altijd weer een verademing bij de jonge vocale kunstenaars eens iemand te vinden die niet de opera maar het lied als ideaal stelt. Het schijnt wel alsof de ogen van alle vocalisten gericht zijn op de opera, alsof dat het dorado voor de zanger is. En niet alleen de vocalisten zelf A/p vergrijpen of vergooien zich vaak aan de opera, ook vele zangpe dagogen zijn er de schuld van. a io n dat de aandacht van de jonge die met ha. kunstenaar zich steeds het lied verwijdert. (Van Kunstredacteur) Dat is niet nationaal, maar internationaal. Men zou het be- grijpelijk kunnen maken doer ep "wlnt'llf £2d? te merken da. de ^adcmtag in t°e ffidige aar wie dan met een jongi zangeres als Evamaria Rosei^" praat, weet dat er voor die be zorgdheid toch nog wel een oplo» sing is. Want Evamaria Roser, - ouders in 1944 uit Si lezië moest vluchten naar Stut! gart, ziet met een zonnig optimit me haar toekomstige carrière al^ liederenzangeres tegemoet. En zi' heeft er alle reden toe. althanjk, wat haar eigen capaciteiten be jj te merken, dat de jonge zanger of zangeres bij de een of andere opera altijd nog wel een behoor lijk belegde boterham kan ver dienen, terwijl men met liede- "jf1 renrecitals eerder geld toelegt. Accoord, maar is er dan toch niet di^ schatting van de opera, waarbij men alleen maar van grote ei dramatische stemmen spreekt j de stille. 4 diepte bewogenheid in de liedzang I 'üll andere weg te bewandelen, Stuttgart en kwam daarna ab i de Süddeutscher Rund- zich de uitgezochtste onderschei- he dingen lieten maken en afbeelden. in Stuttgart, Frans te zeggen van het ongewoon Zubal. heeft Evamaria Roser b,j leider d.'e waarschijnlijk de vroegere prive-leerling bij Wat te zeggen de Egmonts net waoen overnam izie het prach tige zilveren doopvont), wat te zeggen van het kleermakersgilde. porceleinen familie Tets. of het bord wapen Clifford, uit ong 1700. En lees eens de adelbrief van Karei Petrus Vreen van 7 decem- bekijk eens het groot- aan het perkament s er heel veel te zien leren op deze tentoonstelling! Dra. H. E. Kokee-v. d. Berge van de al concertreizen door vele het landen gemaakt. Deze foto werd gemaakt bij haar be- Irmgard Seefried. zoek aan de Haagsche Kunstkring. het publiek aanwakkert? geen Nachwuchs meer liederenzangers. In de Duits-sprekende landen hebben we Elisabeth Schwarzkopf er Lm-"*—die zich Du.l^o lands meest befaamde zangpi dagogen, nl. Frau Dr. Pringsheii» in München, de echtgenote va» i een bekend Duits muziekcriticur Aan Frau Pringsheim heeft Evafo* a maria Roser eigenlijk alles t^,,, danken, waarbij zij natuurlijk ge Prosper de Smet is een jonge antwoordt De Smet: „Zover heb Vlaamse dichter, die in een lang ik 't bedrog niet durven drijven.'" gedicht, getiteld „Aan de voet Natuurlijk moet men dit ant- van 't Gravensteen" (uitg N.V woord niet letterlijk De Arbeiderspers. Amsterdam) typeil®°d. soort satire op zijn eigen men de zou slagleuzen van grote firma's niet op één lijn kunnen stellen met de oude wapen- de fabelwereld als de een- n»?t.tak.J spreuken? De oorsprong van hoorn en griffioen, som dit alles is hetzelfde: de komen uit het Oosten, drang van de mens zich van handelsweg of kruistocht, de ander te willen onder- zoals de leeuw, embleem van gen.^zoals dat scheiden In de Middeleeuwse rid- en daarna in (nogal eens omstreden) dichter schap geeft. Deze satire wordt op de flap „amusant" genoemd. De criticus verbaast er zich alleen maar over. hoe het mogelijk is dat in 1958 een jonge man van nog geen veertig kan dichten in een zó zuiver 19e eeuwse trant, zó ouderwets-romantisch k la Piet Paaltjens. Alle bekende motieven vindt men er in terug: het spelen met de gedachte aan zelfmoord. familie van"Swieten uit 1552, of de figuur van de Dood, de mid- op de vele rouwborden. die bij de deleeuwse achtergrond, hier van dood in de kerk werden opgehan- het oude Gent; de breedvoerig- ls dat van Maria Duyst heid, het als gedurfd bedoelde, het Hollandse grafelijke huis ons land •- het toch wel. Het spijt dat ik van dit uitgaafje wei nig goeds zeggen kan. I. De jonge Duitse sopraan Evamaria Roser uit Stuttgart, die we toevallig in ons land ontdekten als een groot liederenzangeres. handhaven. Dan is er nog een Dietrich Fischer Dieskau. Maar daarmee zijn we bijna uitge praat." De programma-leider de Süddeutscher Stuttgart, Franz Zubal, dezer dagen toen ik heel toevallig muzikaliteit. Haar eerste recitals waren vooi de radio en die hadden zo'n sue ces, dat ze voor vrijwel alle Duit» c HHHP HP Ise radio-zenders liederen heeft gej^j Rundfunk"té zongen. Ooki- AmA jgj Oostenrijk en Zwit land trad ze regelmatig op lostu 1IV WCïaui8 Florence had ze een onbeschri. der stedelijke kunstkringen succes met een gehel si? praan liederen sohn, Debussy zingen. Het was Evamaria Roser. Franz Zubal, een van Paul Hindemith rig voorvechter praan Cora Canne Meyer en de bariton David Hollestelle erg hoog als vertolkers van het lied), ziet de ontwikkeling ervan bezorgd te gemoet en het is alsof hij er soms i twijfelt, of er bij de jonge Brahms-avond. In februari zal Evamaria Roser een tournet::] nje maken. Bij al die re J citals is Franz Zubal haar uiterstt bekwame, muzikale en stimule oud-leerling rende begeleider. b, en een ijve- Heeft het romantische lied wel de liedkunst wat voorliefde bij haar, oo 19 Debussy, MessiaenR- Sutermeister, Bartók, e.a. En zter doet dat alles met zo'n gave zikaliteit en doorleefde voordrach' dat men zich afvraagt of ze nieft] internationaal samen;or vonden zal worden om te kunnen doordringen tot de diepte van 1 lied. dat geestelijk en muzikaal de meeste gevalle eisen stelt dan welke opei weeshuizen in Delft, Utrecht en Deze uitgave is een anachronis- dertijd was dit overigens heems geworden, de lelie, de ?en,Ii^c8 stichtte. Dan kan men me. En nu zou het denkbaar zijn, _-j,T r lk ont_ dringend nodig. Zo'n ridder roos, alles in gestyleerde nervel"ii^T„rfee,h.t„ X" bl zat goed ingepakt in zijn har- vormen. Prachtige voorbeel- stijl van de tijd en welke alleraar- daaruit zijn sappen trekt, komt schavingen. In de loop van haar nas en helm op zijn paard en den zijn daarvan in Delft te meJ ••reactionair" ,we^k".datu^el geschiedenis heeft de Ja- i j J j ontdekken; als de koperen lezenaar ouderwets, maar toch krachtig, nnnxi> kunst velp invloeden van van buiten kon niemand Zien zien, zoals de eenhoorn, de uit kerk van Scherperaeel.^ die eigenzinnig sterk is. Iets daar mvioeaen wie hij was. Daarom voerde twee leeuwen en de twee IHÉHÉ Expressieve harde klanken uit Japan Frans van sfeer en kleuring «v Hongaarse volksliederen van Bat®" allen veel hogere l°k blijven eveneens in de juisted; sfeer. h Dit alles ls mogelijk omdat Ev»ke maria Roser het lied en tekstuee en muzikaal vooraf analyseert, et]a diep in doordringt en het dan fa een volstrekt natuurlijke voor dracht kan uitbrengen, waarbij haar prachtige lyrische sopraan stem haar vanzelfsprekend helpt Kan men soms bij zangeressfl/L zeggen dat ze met charme eei lied brengen, bij Evamaria Rose: is het meer dan charme, het fa muzikale noblesse. Koor- en orkestdirigenten, raQe muziekinstrumenten voor een be- den gezooht in de tambursitar fa- langrijk deel van de Chinezen heb- milie van het nabije en midden- dio-vererrigingen en impresario' ben overgenomen, maar zij heb- oosten. Vanuit deze gebieden heeft zullen aandacht aan deze zanger- ben deze cultuurgoederen naar het type zijn weg naar China ge- moeten schenken. Haar repertoi hij een onderscheidingsteken griffioenen, die de wapens Helena van Renes van Eideren, mee, dat op zijn schild was van Elisabeth van Marnix stammend uit iet?, aangebracht, goed duidelijk, van St. Aldegonde, dochter in heldere, herkenbare kleu- van Philips van Aldegonde, VV apeïlDOCken ren. Elke ridder had een omklemd houden. y<x>R de nauwkeurige kennie van de wapens kan men te- Een familiewapen kan ook vele recht 5ij de wapenboeken, waar variaties vertonen, al naar gelang van er bijzonder mooie exempla- het gesiaefct zich uitbreidt in ge- i bezittingen en op de verde- van het schild valt dan af te panse kunst vele invloeden Borchard irad"iSëêtijd ïït "ïiciSeeiir"™,, ui, Westerholt en Anna Geerten Gossaert, hoewel dit ook vooral die uit China w sedert de beide Haydn, Mozart i onze jaartelling t tegenover, dat e - één strijk- de eigen onderscheiding. Deze tekens bleven in de familie, werden erfelijk en in de strenge standenmaatschappij t«l van die dagen kon van zo'n wapenteken heel wat afhan gen! Symbolen Deze tekens op de schilden zijn vaak heel wonderlijk. Sommige gaan terug op magische symbolen, zoals de geometrische figu ren, sommige stammen uit II. Deze eenhoorn, die het wapen van Elisabeth van Mamia: pan St. Aldegonde omvat houdt, is afkomstig van het grote graf monument uit de Oude Kerk te Delft. Het wapen is in een geplaatst een ruit duidt dat de eipenares onpehutrd (uit 1600). eigenschappen zijn bekoring ont leende. Maar dit vrij onbeduiden de dichterlijke verhaal is in het geheel niet sterk, een slappe re miniscentie aan Piet Paaltjens. De Genestet en andere 19e eeuw- se huisbakken romantici. En over liggen. In de Middeleeuwen al het beletselteken, de drie punt- waren het de herauten, de bood- jes. waar de dichter vindt dat hij schappers van de landsheer, die iets geestigs of pikants heeft ge- zulke wapenboeken aanlegden met zegd. Men kan een uitgave als het oog op de uitnodigingen aan deze alleen begrijpen als tournooien, waaraan immers al- ging toch ook eens iets leen ridders mochten deelnemen, voor de lezers die van Later werden zulke verzamelingen derniteit afkerig zijn. Als de Dood van familiewapens in opdracht informeert waarom de dichter vervaardigd, en deze 17de en 18de niet heeft gerept van experimen- eeuwsc wapenboeken zijn een van teel of atonaal: de beste bronnen voor het genea- dat de moderi onmiskenbaar moderne tendenzen 6e «seuu™, uo* c, vertoonde en juist aan de synthe- een enorme kracht en van de instrument wordt gebruikt, die beide uiteenlopende hoogste importantie geweest. Dit de Kokyu. Het klankkarakter t uertoont echter de opval- deze speeltuigen is volkomen in lende trek, dat het overnemen overeenstemming^met de expres- vreemde en blaasinstrumenten. Daar staat Tegen het einde van de veertien- het buitenland, i treffen wij deze met hijgaat Maar bovenal: laat il f wel slangenhuid vervaardigde San- haar als voorbeeld stellen het eerst op Japans bewering, dat de liederenzang no^° wej op de njet is uitgestorven. Juist de jeugi Ryukyu-eilanden. Pas Ituuraoederen sieve, harde en onnatuurlijk aan- wen later moest de slangenhuid fa-Jj* doende Japanse zangkunst. plaats maken voor kattenvel, en zonder meer geschied., maar bet aanschouwen van de werd de ovale vorm gewijzigd in vierkant model. De drie sna- dat het vreemde geassimileerd Japanse instrumenten direct op- toordt als nieuwe impuls voor valt. is de veelal fraaie versiering de ontwikkeling van het natio- met allerlei goudkleurige orna- nale en zo zien wij dan ook. dat menten. in de kunst de Japanse artisten T^EN uitstekend voorbeeld hier- po- geleidelijk het nationale tempe- LVan geeft het tokkelinstrument doen rament in de vreemde vormen de Samisen. Karakteristiek zijn de fof uitdrukking weten te bren- betrekkelijk kleine klankkast, de n lange hals zonder „Bunde de drie snaren en de snaarbevesti- Gezien de sterke culturele infil- ging onderaan het corpus. Deze ren zijn evenals de gemaakt en vt betreft worden ze plectrum getokkeld heeft zich tot op de huidige da^r >or wat Japan weten te handhaven. Vooral in T(de met een groot kyo heeft het kotospel talrijke entn thousiastc beoefenaars Aangezien de Samisen een krachtig geluid kan produceren, is zij uitermate geschikt voor de ondersteuning van zang en dans in de theaters. Doch ook in de talrijke theehuizen is de Samisen rak'teristiek"' het speeltuig idc zeer geliefd attribuut. Hier de ovale of vierkante opening, dii'i beroeren. VIA NAAID N Rl A AT grammofoonplaat in dienst uan de muziekgeschiedenis. Naar het uoorbeeld dat de B.B.C. heeft gesteld met zijn door prof. Gerald Abraham georganiseerde serie „The History in Sound of European Music". De belangrijk ste momenten uit deze radio serie zijn door HIS MASTER S VOICE vastgelegd op een serie platen. Gerald Abraham, de be faamde Engelse musicoloog, heeft ook deze grammofoonplatenserie geredigeerd onder de titel „The History of Music in Sound". De gehele serie omvat 10 delen, waarvan er thans 7 uit zijn. thans 20 langspeelplaten omvattend. Deel I laat oude en Oosterse mu ziek horen, deel II vroege middel eeuwse muziek, deel III: Ars No va en de Renaissance, deel IV mu ziek uit het humanisme, deel V: opera- en kerkmuziek van 1540 1630. deel IV: de ontwikkeling der instrumentale muziek van 1630 1750. deel VII: de symfonische voorlopers, deel VIII: de eeuw van Beethoven, deel IX: De romanti sche muziek; deel X: de moder- Verschillende musicologen hiel pen aan de samenstelling dezer serie mee. die een zeer waardevol- onderwijs. Niet alleen doordat men thans een overzicht heeft van de verschillende muziekstij- ook omdat het gelukt .o Onder rr,efr„ arïdere '"nctie hecït bamboe-buis hier schuin afgesn» b de Samisen te vervulUm. en wel deD Het instrumcnt. dat vier vuHe het begeleiden van liederencycli gereaten aan de voor- en eew» ^eiTwS kwam1 dTzedmrli7Ïkripd vo1 m duim«at aan de achterzijde bezi^, "de sktad3 Osadker«oTöntwaïkeVhn" ïap^pn^1 steeg daar weldra tot grote hoog- Ve™ uit China geim£>rteerd EP genoot eenimmense po pul a - Shakuhachi wordt zuiver instr#* i I mentaal gebruikt, hetzij als sok— Sarmsen vertnrpnrt* pph ,nstrument hetzij tezamen ITlt Orkest o.l. Boult, het grote perfectie en zuiver stijlbegrip. Door middel van een verzamelplaat ^CHREEF de vorige week Samisen gedurende bepaalde periode niet alleen. Te len met de dertiensnarige Koto de kerffluit Shakuhachi heeft omstreeks het midden van de eeuw een trio gevormd. Koto i Samisen. A. W. Llgtvol kon ik een steekproef dergelijke i alle i gogen komt. negro-spirituals door de kan aUeen alt Marian Anderson, dit keer dat een wil ik even wijzen op de eerste e in han- grammofoonopname van de in ons uziekpeda- land zo bekende negerbariton Hen- jjfeY >egere eeuwen talrijke dit type te vinden, te genwoordig is eigenlijk alleen de dertiensnarige Sonokoto in trek. speeltuig bestaat Japanse muziekinstrumenten.! Links de 1.80 m lange Koto,| rechts bouen de Samisen metV drie snaren, rechts onder de| Kerffluit of Shakuhachi. langwerpige klankkast van onge- veer 1,80 m lengte, een lidhtge- - Amerika vertrok, maar m welfd bovenblad en een vlak ach- klankju- oktober weer terug hoopt te ke- terblad. De beide uiteinden zijn welen" ook weer uitge- ren om dan in vele steden aan meestal met goudkleurige orna- breid met enkele bijzoji- kooruitvoeringen mee te doen als menten en gekleurd paarlemoer iedere snaar, die opnamen. Op solist de kleine 45-toerenplaat- jes met de fraaie kleu renfoto's op de hoes zijn thans vastgelegd het Cel loconcert in c. kl. t en het Concerto „Alla Rus- tica" voor strijkers Antonio Vivald 1741), gespeeld door het versierd. ook recitals te geven. Onder het merk ..IDIOFOON" heeft de nieuwe firma Hodeba (Postbus 1117, Den Haag) een 45- ze kammètjt, toerenplaat van Henry Blackmon waardoor de speler zijde is gemaakt, al hoog kammetje geplaatst. De- fif "I zijn verschuifbaar, vanCbYaC^ëmmin'g Te "^irLider^n.31 'S Bons s v-„ Henry Blackmon zingt de middel van drie ivoren plectra 1675- le!de .?0t d>* op drie vingers van de rech- de terhand zijn vastgemaakt. De Koto behoort instrumentkun- Handel-a •ermaarde Italiaanse ka merorkest „I Musici" (400 049 AE-. Als solist in het celloconcert speelt Enzo Altobelli. Een fantasti- sche opname, sprankelend blijvend bewijs gespeeld en technisch grote vocale ..Were you there" ria's ..Why do the ons uit de ..Messiah" en „Arm, arm ye brave" uit „Judas Macca- Hier wordt toch echt wel een Blackmon's kale capaci- is alles houden uitzonderlijk hoog artistiek te hebben. Al deze delen gas vergezeld van een boekje m zeer inatructieve toelichting (met notenvoorbeelden). Voor het on derwijs dus uniek, maar voor eigen bezit even waardevol, omdat men nu een volledig overzicht in klank heeft van de muziekgeschiedenis Dus geen muziekgeschiedenis in 1 beeld, maar een muziek Idiofoon-label kwa dezer dagen de eerste grammo- legde Philips enkele vocale eau foonplaat uit van de negerbari- l""" dan ton Henry Blackmon met orgel- een begeleiding van Koos Bons. volkomen gaal Hier teiten gegeven en hovend wordt echt Vivaldi ge- speeld 1 grote zuiverheid in de vertol- andere 45-toerenplaat kin6 Vl dig gezien tot de familii ..Wölbbrettzither" Dit soort in strumenten heeft slechts een ge ringe geografische verbreiding en beperkt zich tot Zuidoost-AziëJa pan. China. Annam en Java. Wat het gebruik van de Koto betreft het volgende. Door zijn delicaat, intiem ge- de negrospirituals. Wat luid. waarbij de speler zeer fijne betreft is de plaat uitste- klankschakeringen tot stand kan ze hoort, de Gregoriaanse zangen van het Brompton Oratory Choir, de orgelmuziek uit de 16e eeuw door Lady Susi Jeans, de Franse 16e eeuwse chansons van het Pro Musica Antiqua-ensemble. geschiedenis in klank. En wellicht vroege Monteverdi-opera met de is dat wel het beste naslagwerk T~'**»- Sauer (orgel), het orkest Camera- ta Academica uit Salzburg, en het Mozarteum Kammerchor o.l.v. prof. Bernhard Paumgartner, als mede het Allelujah uit „Exsulta- te Jubilate" gezongen door de so praan RuthUde Boesch (400 048 Wat het vertolkingspeil be- van Marian Anderson. Het orgel is soms iets te zwaar opgenomen, waarbij Koos Bons bovendien ge handicapt werd door het wat tra ge aanspreken van het orgel in de Haagse Julianakerk. Bons be- HPiHHI John McCarthy, de Han- Men kan natuurlijk de gehele del-opera met de sopraan Victoria bestellen, maar de platen de Los Angeles, de Bachse klave- mbelmuziek van Dorothy Swain- of de Duitse dansen zijn ook los te verkrijgen. Of nu het intieme en sfeervolle Ja panse koto-ipel van Shinidii Yui- treft behoeft men hier werkelijk geleidt zeer muzikaal. Een plaatje mets in twijfel te trekken. Deze dat zeker veel bewonderaars van haast populaire werken van Mo- Henry Blackmon in ons land in stijlvolle ge- hull beril willen hebben. daante weergegeven i Haydn door het Londens Philh. sopraanzangeressen geven CORN BASOSKI da ook ter begeleiding van de zang of tezamen met de Samisen en de Shakuhachi heeft de Koto een be langrijke rol gespeeld bij de ver tolking van de klassieke Japanse* muziek. Bijzonder geliefd als huisinstru ment was de Koto gedurende de Tokugawa periode (16031868). een tijdperk, waarin het land zijn grenzen sloot voor vreemde invloc den waardoor van een waarlijk nationale toonkunst gesproken kan worden. Deze populariteit duurde onverminderd voort en

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1958 | | pagina 18