De
zweep
VIJFENZEVENTIG JAAR OP DE BRES VOOR TOERISME EN VERKEER
vocht verbeten voor
erkenning van de fiets
PAGINA 5
Amersfoort
De oprichting van de ANWB hangt
nauw met de introductie van de fiets
samen, die Ln ons land van welhaast re
volutionaire betekenis is geweest. Nie
mand kan op dit moment met volkomen
zekerheid zeggen, wanneer de eerste
..trapwieler" op Neerlands (toendertijd
slechte) wegen verschenen is Vast staat
in ieder geval, dat Charles Boissevain.
die in 1867 een ..beenderrammelaa-r"
uit Londen meebracht, de douaniers met
dit wonderlijke verschijnsel buiten zich
zelf van verbijstering bracht.
Reeds in 1870 richtte een ondernemen
de Nederlander, de heer H. Burgers uit
Deventer, de eerste, vaderlandse fa
briek van velocipèdes op. Het grote pu
bliek toonde zich echter matig ingeno
men met deze ..buitensporige nieuwig
heden" en had oneindig veel moeite aan
het idee van wieiers te wennen.
De sportieve berijders van de ho
ge. ongemakkelijke machines be
leefden er dan ook aanvankelijk bar
weinig genoegen mee. De koetsiers,
die, bij het naderen van velocipèdis-
ten hun schichtige paarden nauwe
lijks in bedwang konden houden,
haalden kwistig de zweep over de
ongelukkige pioniers, die daarenbo
ven herha. ïlijk door verontwaar
digde Doeren werden afgerost, die
het ergste voor het welzijn van hun
De gemeente Ter Aar in Zuid-Hol
land maakt? het nog mooier. Daar
stond op borden aan de grens van de
gemeente te lezen: „De velocipè-
dist zij .waarschuwd, dat als de
voerman zijn hand opsteekt, hij zijn
jas uittrekke en over de stuurkruk
hange, opdat het paard niet schrik-
ke.„."
Weer andere gemeenten eisten, dat de
wielrijders zich met hun fietsen totaal
aan he' gezicht onttrokken en in een. ge
lukkig klein, aantal plaatsen was het
wielrijden zelfs helemaal verboden.
Hier kwam nog bij. dat. bij eventuele
overtredingen, de velocipède hier en
daar direct rbeurd .werd verklaard,
wat nu ook niet bepaald heeft bijgedra
gen tot een overmatig snelle ontwikke
ling van het rijwielvprkeer.
Ten einde krachtiger
lemmerend bepalingen
non voeren, zomede
beeldige mishandeling
sloten de velocipèdister
plaatselijke clubs.
In 1883 he ft dan in de omgeving van
Bennebroek de toevallige ontmoeting
plaats tussen e Haagse Velocipèdisten-
club „Ooievaar" en de Haarlemse Ve
locipède club. Spontaan wordt hier het
besluit genomen in Utrecht een landelij
ke vergadering van wielrijders te be
leggen, met het doel over diverse, ac
tuele zaken van gedachten te wisselen.
Het is deze bijeenkomst, op 1 juli
gc'iouden, die „Het Nederlandse Ve-
locipèdisten Bond" het levenslicht
geeft. In 1885 wordt dc naam in Al
gemene Nederlandse Wielrijders
bond gewijzigd n in 1898 komt er de
toevoeging: Toeristenbond voor Ne
derland, bij.
Nijver werden al spoedig gegevens
voor een handboek verzameld, waarin,
van alle steden en grotere dorpen, de
hotels, koffiehuizen en rijwielrepara
teurs stonden vermeld. Consuls werden
aangesteld om de fietsers behulpzaam
te zijn. terwijl, overal, waar dit maar
mogelijk was. informaties over de toe
stand van de Nederlandse wegen werden
ingewonnen.
Een van de grote vraagstukken, aan
welker oplossing de ANWB krachtig
heeft meege erkt. was de stofbestrij-
ding. De Bo. kocht zelfs een stoomwals
en leende die uit aan gemeenten om het
aanleggen van goede, verharde wegen
te bevorderen.
Mét welk een brede, vèr-vooruitzien-
de blik de geestdriftige, maar toch
steeds bedachtzaam en tacische oud-
voorzitter. Edo Bergsma. de zaken be
keek en de AN" meer dan vijftig jaar
bestuurde, moge blijken uit hetgen hij
in januari 1890 in de ..Kampioen"
schreef over de taak van de Bond in de
naaste toekomst:
a~ Een reiswijzer onderhouden en ver
beteren en het werk aanvullen door
het opnemen van de wegen
tamelijk i
Jas uittrekken
In tal van dorpen moest de velocipè-
dist op twintig meter afstand van een
met paarden bespannen rij- of voertuig
afstappen en zich aan de zijde van de
In de inspectiewagens
Wegenwacht bevindt zich tegen
woordig ook een brancard. Alle
tweehonderd „Gele Rijders", die
zich op de Nederlandse wegen
bevinden, zijn gediplomeerde
E.H.B.O.-er».
zijden toeren en reizen kan met den
Bondsreiswijzer als alwetende vraag
baak in den zak;
b: Het plaatsen van waarschuwingsbor
den op ge aarlijke plaatsen;
c: Betere regeling van de verhouding
tussen den Bond en de Bondhotels;
d: Het aanbrengen van hotelschilflen
e: Bevordering van het plaatsen van
wegwijzers;
f: Bestrijding van gcmeenstelijke po
litieverordeningen. die het wielrijden
reglementeren, doch bevordering van
een voor het gehele land geldende
wetgeving op dit punt in den geest
van de desbetreffende Engelse wet;
g: Bevordering van de kennis der wij
ze. waarop wegen kunnen worden
aangelegd, die beter zijn dan vele
bestaande en tevens op den duur
goedkoper voor onderhoudsplichti
gen;
h; Bevorderen van het bestemmen van
bepaalde paden en wegen voor wiel
rijders op de wijze van ruiterpaden;
i: Het bevorderen van een goede ver
standhouding tussen de wielrijders
Van boven naar beneden
De heer Edo Bergsma, rr
vijftig jaar voorzitter van de
ANWB, op een velocipède van
het type „Singer Extraordinary".
Naast hem de heer S. Bekkerk,
secretaris van de Bond en redac
teur van de „Kampioen" in de
de vorige eeuw. De foto dateert
Het grootste ANWB-richtingsbord
van Nederland staat langs de
rijksweg in de buurt van Arnhem.
Zo propageerde de Wegencom
missie van de ANWB in 1913 haar
stelling, dat goede wegen niet
alleen vereisten van hef toerisme
waren.
Proefprocessen
GÓEDE WEGEN ZIJN EEM BEZUINIGING VOOR HET BEDRIJF I
MEN 'LETTE OP HET OMDERSTAAMDt
(EEM PAARD TREKT MET DEZELFDE inSPAHMIfiG
420 KG. OP EEH ZACHTEN ZAHDWEG:
4ÖOKG, OP EEM HIE-UWAAHOELEGDEM OMGEWALSTEM|
ORSMD- OF STEEI1SLAOWEC
ISOOKG OP EEM MIDDELMATIOÊM STEEMSLAGWËG
j 2000 KG. OP EÊh GOEDEM DROGEM STEEMSLAOWEQ
J 3600 KG. OP EEM ZEER GOEDEfT DROOEh STEEP5LAGWEG.|
ISOOKG. OP EED MIDDELMATIGER KEIWEG;
j 5000 KG. OP EEM GOEDEM VLAKKEM KEIWEG.
Snelheidsmonste rs
Tegen het einde van de vorige eeuw
hadden zich inmiddels de eerste auto'f
een plaats op de Nederlandse weger
vero rerd. Deze snelheidsmonsters, die
onder het uitbraken van zwarte olie- er
zeshonderd het eerste Nederlandse Wegencongres
Rode Kruis- gehouden waar de Wegencommissie van
de ANWB op tal van punten uiterst
vaardevolle adviezen uitbracht.
Van latere datum zijn de bemoeiin
gen va.n da Bond met de problemen van
kampeerders, scooterrijders, alpinisten
en bromfietsers. Sinds 1946 rijden op de
Nederlandse wegen ook de zo popu
lair geworden gele zijspancombinatie*
van de Wegenwacht, welke inmiddels
is uitgegroeid tot een korps van twee
honderd leden, dat al in een miljoen
pechgevallen uitkomst heeft gebracht
en de weggebruiker talloze andera
diensten verleent.
De verkeerstechnicl van de ANWB
zijn er niet slechts om individuele
moeilijkheden op te lossen. Op verzoek
van gemeentebesturen, provinciale
overheden en het rijk dienen zij van
advies bij het moderniseren van we
gen en het verbeteren van bestaande
situaties. Zij organiseren nationale en
internationale cursussen voor techni
ci en functionarissen, die bij het ver
keer betrokken zijn en onderhouden
nauwe betrekkingen met de overheid.
Ook op juridisch gebied gaan voor
de Bond het individuele belang en het
algemeen belang samen Door proef
processen worden Drincipiële beslissin
gen uitgelokt, terwijl aanhoudend aan
gedrongen wordt op aanDRssing van de
verkeerswetgeving aan de steeds wisse-
Op het gebied van schaderekenin
gen en verzekeringskwesties kunnen de
leden altiid oo steun en bemiddeling
van hun Bond rekenen. Het zelfde
geldt "nor de technische afdeling van
de ANWB, die jaarlijks duizenden keu-
expertise-rapnorten uitbrengt
De ANWB heeft dan ook i
geweldig populair geworden. Leden ont-
r>n maal gemaakt naar hun speciale
verlangens Voor grensoanieren wordt
eveneens gezorgd en zowel in binnen-
als buitenland kan een lid altüd een
heroen doen on de Rnnd "oor techni-
«ehe of juridische bijstand.
Onder de stuwende leiding van
-g- deren der plattelandsbevolking op de ujtgevi
de zelfde wijze in beweging als enkele ja- .r°mn
•r heeft leren
rlsme en zeker niel de minst aan
trekkelijke K door een krachtige pro
paganda en door de Rondsuandcl-
"egen nader tot het publiek ge
bracht. Hiermee Is bereikt, dat de
Nederlander, ook de minder bedeel
de. naar builen is getrokken en de
schoonheid der natuur heeft ontdekt.
voordien de velocipèdisten hadden
Geen wonder dan ook. dat dc ge
meentebesturen in aller ijl aan het
werk togen om aan „het gevaar voor
bevolking, vee en landelijke rust" paal
en perk te stellen. Maximumsnelheids-
bepahngen schoten als paddestoelen uit
de grond op en niet alleen binnen, maar
ook ver buiten de bebouwde kommen
werden snelheidsgrenzen vastgesteld,
d.e dikw.jls niet hoger dan zes kilome
ter per uur lagen
Voor de automobilisten en motorrij
ders van die dagen, die tegenover de
ze wettelijke plagerijen volkomen
machteloos stonden, was het dan ook
een uitkomsL dat er reeds een mach
tige ANWB bestond, die in de strijd
tegen dit soort overheidsbepalingen
zijn sporen had verdiend, die daaren
boven voor een beter wegennet ijver
de en al verschillende wegen van weg
wijzers had voorzien.
Protestvergadering
Ondanks de krachtige acties van de
Bond heeft het zeer veel tijd gekost vierhonderdduizend
om het rijk. de provincies en de klei- leomoummer, dat
nere wegbeheerders van het evidente
feit te overtuigen, dat goede wegen
niet alleen een eis van het toerisme
waren, maar vooral ook een aangele
genheid van economisch belang.
Verschillende wegverbeteringen. wel
ke op instignatie un de ANWB tot
Stand kwamen, wisten landbouwers en
veehouders ten slotte te overtuigen van
de juistheid van deze stelling. Zo werd
in 1920 op initiatief van de Bond en
in samenwerking met het Koninklijk
Nederlands Instituut van Ingenieurs
erkzaam aandeel gehad in het later zijn huidige hoofddirecteur, de
«ïïsrïs d,^;;„"!dTbn.;s;w de a.N.W.B.
ver de grote rivieren. thans uitgegroeid tot een modern
V.» vel, Jeren her dileerl ook de b'drijf. umorin duizend mensen
actie van de Bond voor een veilig emplooi vinden en dat straks in
remm»! gebouw zal nor den
het watertoerisme (1905). terwijl ondergebracht.
"mm H| TÉ Door zijn vierhonderdduizend
individuele leden te dienen in
1940 telde de Bond er net honderd
duizend! dient de A.N.W.B. de
gemeenschap, zowel op het gebied
van het toerisme in de ruimste :in
van het tvoord als op het niet
minder brede terrein van het ver
keer.
Reizen verrijkt de geest"
'TER GELEGENHEID van het vijfenseventigjarig bestaan van de ANWB
Is het officiële Bondsorgaan, de „Kampioen", in een oplage van ruim
iplaren verschenen. In het voorwoord van dit Jubl-
n rijk geschakeerde Inhoud ls en alle facetten van
het moderne Bondswerk belicht, schrijft Z.K.H. prins Bemhard, die ere
voorzitter van de ANWB Is, onder meer:
„Reizen is in de huidige wereld, die steeds kleiner wordt door de zoveel
betere en snelle verbindingen, één van de belangrijkste middelen om de
mensen tot elkaar te brengenWie vreemde landen, vreemde wereld
delen bezoekt en daarbij een open oog heeft voor de prestaties van andere
volkeren, andere rassen, tal zijn vooroordelen kwijt raken en Inzien, dat
ook die anderen let* kunnen presteren: dat zij op het ene punt misschien
achter bij on* zlfn, maar ln ander opricht een voorsprong hebbenRei
zen verruimt onze horizon en verrijkt ome geest, mits het reizen op de
juiste manier gebeurt
jJN NEDERLAND, maar ook
i ver daarbuiten, is de naam
A ANWB onverbrekelijk ver-
Jbonden met de begrippen toe-
L-^jrisme en verkeer. In de vijf-
rjenzeventig jaar van zijn be
de officiële jubile-
um-datum is 1 juli heeft
deze bij uitstek levenskrach
tige en energieke Bond de
ontwikkeling van het toe
risme en het verkeer in at
zijn fasen gestimuleerd en
belemmeringen, ook van in
ternationale aard, uit de weg
helpen ruimen.
Van strijdorganisatie voor
dc belangen der wielrijders
is de ANWB in vijfenzeven
tig jaar uitgegroeid tot een
in de wereld uniek instituut
dat door vierhonderdduizend
leden en hun gezinnen wordt
gedragen. Zonder deze leden-
fietsers, bromfietsers, auto
mobilisten. watersportmen
sen, kampeerders, scooter-
en motorrijders, sportvliegers
wandelaars en alpinisten, zou
de Bond nooit sterk gewor
den zijn, noch de leeftijd der
sterken hebben bereikt.
Een voorbeeld van de nooit
versagende activiteit, die dc
ANWB sinds zijn ontstaan
gekenmerkt heeft, is de om
standigheid. dat er nu al in
bestuurskringen stemmen op
gaan om, zo nodig, de be
langen van eventuele ruimte
vaart-toeristen te behartigen.
Ook dit zou onder het de
vies „Kampioen" moeten
gaan een begrip, dat hel
woord voorvechter dekt en
dat al sinds jaar en dag op
het titelblad van het Bonds
orgaan wordt uitgedragen.
„WIELER" en
„WIELENAAR"
Men zat er vroeger maar mee.
War waren, in de tijd. dat het
rijwiel in de Lage Landen werd
geïntroduceerd, de Nederlandse
benamingen voor velocipède en
velocipèdist? In de ..Kampioen"
van juni 1885 twee jaar na de
stichting van de ANWB
wordt hier het volgende over
geschreven:
..Officieel -ijn door het Bond
(pas in 1886 kwam men er ach
ter. dat het woord Bond manne
lijk in plaats van onzijdig was
red.) aangenomen de woorden:
WIELER (iedere velocipède)
TWEE WIELER (Bicycle)
DRIEWIELER Tricycle
WIELRIJDER (Velocipêdisf-
cyclist)
WIELRIJDEN (Voor de
Daar men echter niet zeggen
kan: Ik ben naar A. „wielgere-
den", evenmin als men zeggen
kan .jchaatsgereden", zoo is de
benaming: wieleren, (wielerde.
gewielerd) die Prof. De Vries
in de woordenlijst opnam, mede
aangenomen. Verder kan zon
der bezwaar het woord „wiele-
naar"naast het woord
„wielrijder" gebruikt worden
en „rijwiel" naast „wieier"
Een zogenaamde „Petite voiture de
Dion-Bouton", gefotografeerd in
I het jaar 1899. Door belemmerende
bepalingen in vele, Nederlandse
i gemeenten mochten de eerste
automobilisten vaak niet sneller
dan zes kilometer per uur rijden
FIETS
als onderwerp
van discussie
laait
»n j Een befaamd wielrenner uit de
negentiger jaren van de vorige
mo4 eeuw was Jan B. H. Bruinier. Hij
I staat hier naast zijn „race-fiets",
lC011 de borst volgespeld met medailles,
die hij in wedstrijden gewonnen
heeft.
