TERUG NAAR TERESIA
Beethoven
mBhIk»»,
Cultureel
venster
yVjenseliils
ijkemijs
FRANZ KAFKA
SLAVISCHE VIOOLCONCERTEN
EN DUITSE ORKESTWERKEN
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 14 JUNI 1958
H
ET heeft lang geduurd eer Jacoba
Vreuadenhil na haar gewaar
deerde roman „Een r
(naar aanleiding wat
werd uitgezonden),
sisje als Lientje"
van destijds ook
Niet dat zij al die jaren heeft stilgezeten. Als redactrice van
„VROUWENPOST" en „ONTMOETING" nam zij na de oorlog een
zeer aktief aandeel in het culturele werk. Haar vele uitstekende
vertalingen van buitenlandse romans, zowel uit het Engels als de
Skandinavische talen, hebben haar volop gelegenheid geboden
haar stijl soepel te houden en zich te bezii
van de roman.
Uit een vroeger met deze de aardigste kanten van het ro
schrijfster in ons blad gepubli- man-bedrijf. Zo iS het altijd pret-
ceerd interview herinneren wij tig te bemerken, dat de
ons, dat haar hart uitgaat naar er niet op uit is
de lichtvoetige, van speelse hu- les te beschrijvi
mor doordrenkte romans zoals de wat te vermoeden
Engelsen d;e vermogen te schrij
ven. Typisch. omdat Jacoba ..Ik ben
Vreugdenhil zelf meestal nog al kende mij laatst een door
zwaar tilt aan problemen en. chaamsgebrek aan huis gebonden heeft ingeleefd in de psyche
naar het mij voorkomt, soms vrouw. ..Als ik mij eens alleen «en „bekeerlinge"
moeite heeft het Juiste evenwicht voel k ,k een d boek en heb
te vinden dat nodig is om een
roman, werkelijk roman te 'k in een minimum van tijd een
doen blijven. Hnar zeer sugges- heleboel mensen om mij heen
tief geschreven korte verhalen in met wie ik ga meeleven."
ONTMOETING zijn ..op
het woord afgewogen",
en nopen tot nadenken
doordat zij. soms op ver
nuftige wijze, door een
treffende symboliek, de
lezer een sleutel verschaf
fen om door te dringen
tot het verhaal achter het
verhaal. Dat was, bij
voorbeeld wel heel sterk
het geval in haar short
story ASYL (Ontmoeting.
1956-57) (Verlaten vrouw.
verlaten kind, verlaten
Voorlopertje
alleen de familie blijft achter, een eenzame bos-
m..r ook zijn jonfe nog letw.t „.eg veulen te.
hulpeloze vrouwtje, dat hem la-
ter zal volgen. Ai aanstonds is er rugbrengt naar zijn
gekibbel bij wie der zusters of moeder. Het kind
broers Tilly zal logeren. En dan js zelf ook versto-
zitten we al midden in de proble- k moeder
men Hc- gaat alles tamelijk moeder
langs Tilly heen. Eerst langza- liefde. Hier zijn we
merhand zal zij gewaar worden weer bij de sym
boliek in het werk
TnmTkb^r/?. w.arZ'hï van deze schrijfster
haar nooit iets had verteld. Het is géén quasi-
De schrijfster houdt door haar diepzinnige sym-
5ïn" dcT«r*"vasdt'
meer. Behalve de reeds gesigna- ..TERUG NAAR
letterlijk a 1 - leerde levendige beschrijving van TERESIA" geeft
n en ook nog een pittig familieleven. dat de de iezer meer dan
over laat. spanning kent van het ..in de w&-
reld maar niet van de wereld" ontspanning alleen,
willen zijn. is het verrassend Het is een boek om
bemerken hoe de schrijfster zich tweemaal te lezen.
R J Risseeuw
Tilly tekent als een jonge
vrouw die stap voor stap moet
trachten met zich zelf. haar
nieuw verworven geloof, de fami
lie van haar man en tenslotte
met Tom in het reine te
komen.
- ;rtfe|| Ir- -1
ban der
HEJ Tropenmuseum in Amsterdam heeft thans een zeer waar
devolle tentoonstelling georganiseerd onder de titel ,Jn de ban
der voorouders, kunst uit Australisch Nieuw-Guinea". Het is een
zeer rijke en unieke collectie kunstig versierde gebruiksvoorwer
pen. welke de Zwitserse etnoloog, wijlen dr. Paul Wirz, o.m. in
het Sepik- en Maprikgebied heeft weten te verzamelen en aan het
heeft gelegateerd. Men kan met recht in twijfel
ooit wel eens een verzameling uit Centraal Nieuw-
zoals deze, zowel wat de omvang als wat het niveau
Tropen
trekken of
Guinea zal
betreft.
De kunst van dit op een na
grootste eiland ter wereld is zeer
sterk gevarieerd, hetgeen on
danks zekere stijlovereenkomsten
welhaast vanzelfsprekend ge-
tisch nut gemaakte voorwerpen,
maar dragen alle iets van wat
voor de bevolking van Nieuw-Gui-
nea heilig is. En het sexuele 6'n8-
wordt in dit verband beslist niet
gemeende en een doorleefde te
rugkeer naar het eenvoudige,
naar het primitief-eerlijke, dat de
valse schijn weert en tot een di
recte expressie wil komen. Wie de
kunst uit Nieuw-Guinea ziet zal
beseffen dat de basis van alle
kunstproduktie het geloof moet
zijn. Heidendom en Christendom
zullen beide kunst voortbrengen,
maar die kunst heeft uiteindelijk
geen betekenis als er niet de dui
delijke signatuur op voorkomt.
En die signatuur kan niet gezet
worden zonder innerlijke overtui-
JACOBA VREUGDENHIL.
OPMERKELIJK is ook
de liefdevolle aan
dacht voor de dieren in
dit boek. Een uitvoerig
beschreven paardensport-
oT Bert Voeten '8eb 1918i heeft o. les doordringende vriendelijk-
«•rHp a' op zijn naam staan een oorl°Ss- beid" (Adr. Morriën) en aandach-
seerde lezer dwingend op dagboek Doortocht 11946Dat met tigheid. een zekere actieve be-
K* ®en em V0"t0Jnen on" de Van der Hoogtpi ijs is bekroond; rusting <de term is van Stanley
DCKende sfeer, in deze v00rts een tiental dichtbundels. Jones', een levendige ontvankê-
bladzijden bewijst Jacoba enkele bloemlezingen en velé fo- lijkheid, welke eigenschappen
Vreugdenhil dat zu niet neelvertahngen. Hij was redac- zijn werk
ir„1 teur van Het Woord proioog nen.
Ad Interim en is sinds 1950 redac
teur van De Gids. Als dichter
wordt hij gekenmerkt door een ,,al-
noemd kan worden, daar de be- geschuwd. Integendeel,
volking van Nieuw-Guinea uit is opgenomen in het ritueel,
zeer uiteenlopende typen met
sterk van elkaar afwijkende zeden Vprnoliikinn
en gewoonten bestaat. Komt dit vergeii|King
reeds in de taal tot uitdrukking. Het meest interessant is deze
ook de kunstvoorwerpen tonen dit tentoonstelling voor hen, die ook
aan. Als we van een stijlovereerr- moderne uitingen van kunst ken-
komst spreken, dan zou men dit nen en dan constateren, hoe som-
hars' als een logisch gevolg van mige hedendaagse kunstenaars
de evensomstandigheden moeten zich hebben laten inspireren door
zien en bovendien als een uiting deze primitieve natuurvolken,
der eenheid in de culturen, zoals Maar het is ir» de meeste geval-
die te merken zijn in koppensnel- len goed, die uitingen niet naast
lerij, vooroudercultus en vrucht- elkaar te houden. De hedendaag-
baarheidsritueel. se kunstenaar uit Europa mist de
geestelijke instelling voor een der-
levensomstandigheden Mlijta.uitiiW en daarmee verlies;
3 ook zijn werk aan overtuigings
kracht. Wat er in het Tropenmu-
De levensomstandigheden der
verschillende volksstammen be
palen voor een groot deel de
voorstelling van hun kunst. In
het Noordelijke Sepik-gebied
hangt en staat is volkomen
echt, is doortrokken van een hei
lig beleven. Wat er thans nage
maakt wordt in het kunstleven is
veelal niet meer dan interessant-
spelen de kano en de krokodil doenerij. Waarbij
creatieve uitgebreide familie.
Jacoba Vr'èugdenhil zich spoedig geïmponeerd
werk vai.
onderscheidt van de vele. blijk
baar me', gemak geschreven ro
mans welke de bekende boekense-
alleen kan vertellen,
ook kan s c h r ij v e n! En
niet alleen in de forse streken
is zij op haar best. maar ook in
zal het u een heel simpel gevalletje als Til
ls mij. Ik ly's sluimerende liefde voor Tom,
aan de nogal toen hij alleen nog maar een naar
werd ai het buitenland vertrokken colle-
lichte toets verie-
tgesproken ka-
lie geen blad
elkaar
kwistig rondstrooien, dan geestig te lijf kunnen gaan. Men
die vlak
denk ik toch vooral
haar was. Dan lezen
dat zij. steelsgewijs. («net het ex
cuus dat het zo'n heerlijk plek
je in de zon was) in de koffie
pauze altijd een uurtje
voormalig bureau ging zitten,
trekje zegt de lezer n
helemaal geen
ne mensen van deze tijd.
Het eerste hoofdstuk in ..TE
RUG NAAR TERESIA" <uitg
Bosch en Keuning. Baarn» neemt
ons mee naar een afscheid aan
de boot. die de pas gehuwde Tom verteld. De omslag
naar Singapore zal brengen. Niet laat een jongetje
Antilliaanse
cahiers
Antilliaanse Cahiers i
Bij De Bezige Bij te Amsterdam
is een verzamelbundeltje versche
nen met verspreide gedichten en
vertalingen, en als middenmoot
de bundels Met het oog op mor
gen. In Memoriam en De zon op
mijn hand. Deze bundels zijn des
tijds in deze rubriek besproken en
ook is zijn vertaalkunst geroemd,
zodat met de aankondiging van
deze verzamelde gedichten kan
i grote rol in het lev
zal dan ook rijke kano-versie-
ringen aantreffen, terwijl de
krokodil een mythische figuur
wordt. Het Maprik-gebied. ge
legen langs het Prins Alexander-
gebergte. bestaat uit een land-
bouw-bevolking en als voor
naamste voedsel is er het knol
gewas. de yam. De yam neemt
dan ook een centrale plaats in
in magie en religie van dit ge
bied. De kunst wordt hierdoor
bepaald.
Bij de Papoea's in de centrale
uitingen op dit gebied natuur-
jk niet mogen negeren.
Zeker, er is ook thans wel een
drie- worden volstaan. Een enkel staal hooglanden spelen varkens
i Voetens suggestieve dichtwij-
de ..productie" onrijp werk te
publiceren.
Haar manier van schrijven is
er op berekend de zelfwerkzaam
heid van de lezer te prikkelen. Bij
een goed geschreven roman zal
het toch zo zijn, dat er een ze
ker contact tussen schrijver en
lezer ontstaat, waardoor de laat-
ste a.h.w. gaat meespelen in het
Schrijven en lezen Het leven wint altoos
geëxalteerde exclamaties. Dcnnert. Het wordt uitgegeven
vele damesboeken ple- bij De Bezige Bij te Amsterdam,
gen te lijden. Het eerste nummer van de 3e
Over het in dit boek voorkomen- ^a£fan®, 's geheel ge)
de huwelijksleed heb ik
^)n het onzekere->
grote paarlmoerschelpen weer
een grote rol, terwijl in het ge
bied van de Papoea-Golf
niet dichtwerk van Frank Martlnus Raam
in*hei* boek Arion- Deze jongeman
dat langs
verwachting, deur
- van onbehagen
ifoo op Curacao geboren. Sedert
1955 woont hij in Nederland. Te d« staP °P avondstenen
Leiden studeert hij Nederlandse en het roepen
taal en letterkunde. Men heeft hier
dus eigenlijk met een dichtbundel m e^e fjangen, onvree
te maken, waarvan de titel luidt de balken,
Stemmen uit Afrika. Het is geen ,^^„,,,,„1,^1,^,, het
opnieuw zijn rol
i de krokodil dus oud
mythe
zijn tijd. Jeugd
ouderdom zijn bij ons anders. Wij
Prof. P. Geyl. aan wie onlangs Geyl is dus
op het Muiderslot voor zijn geza- dichter en houdt zich
menlijk werk de Van der Hoogt- netvorm volgens een bekend
prijs is toegekend, is van 7 okto- dichter, die ik juist dezer dagen er-
ber 1940 tot 14 februari 1944 gein- over sprak, een gemakkelijke
terncerd geweest. Gedurende dlc vorm. Hier is dan ook sprake van
tijd heeft hij een ..door de omstan- persoonlijke, menselijke, desnoods tërlijk
jong en de mogelijkheden zijn nog
a«i.nAn.KA; io vele- Het gehele boekje is door-
i aan de son' trokken van het negervraagstuk
rite gaat spelen. Men vindt dit hebben geen jeugd, wij zijn
ehele geestesleven terug in de direct volwassen en dan zijn wij
unstvoorwerpen. te lang volwassen, een soort van
vermoeidheid, van hopeloosheid keling v;
Religieuze basis die daar het gevolg van is laat
een duidelijk spoor na in het
Men zou eigenlijk kunnen zeg- wezen van ons volk, dat toch van
.iKiit.'?.3.'?. esyssr'. I^I» 20 M e» «ptM».
buiten de religie om. het le-
raad. Deze opvatting vindt steun
in de mededelingen van Brod die
vertelt hoe dikwijls Kafka zich
bezeerde in de omgang met de
medemens. Ook jeugdervaringen,
in het bijzonder de'verhouding tot
zijn .vader, moeten van grote in
vloed zijn geweest op de ontwik
van de auteur en dus van
erk. Hij moet een eenzaam
schichtig mens aijn geweest.
telefoons
digheden bep;
dichterschap" beleefd: hij schi
namelijk een groot aantal sonnet
ten. waarvan hij een deel vlak na
de bevrijding in 1945 uitgaf onder
de titel O Vrijheid!....
kortstondig nationale
lijks van echt-poëtische. Wat
wegneemt dat deze uitgave op
grond van Geyls algerru
5 volop gerechtvaardigd i
beteke-
nog zeggen: ge
rechtvaardigde? rancune je
gens de blanken. Het is goed dat
de wetenschap: onrechtvaardig
verdrukt te zijn. in de neger dich- de stem van niemand
en profetisch stem ver
en daarom kan men alleen
hopen dat Arion op den kalkwitte eenzaamheid die
duur belangrijker werk zal kunnen haar omgeven
eligieuze basis heeft. Bij de-
ze primitieve stammen gaat
merg der huizen rp1i«,ip nm6 hp
1 dag en nacht de schokkende
het koppensnellen is religie. Daar
om vindt men er dan ook fraa
beschilder/ie Schedelhouders. O; vnnr
de punten worden dc met klei bij- zonderlinge
oeu'Drlftu cuhoHulc uflffimchff van
alarmen
afgelegen
kamers,
angen
;rhaal „Joze-
of het muizen-
srste gezicht,
thans voor de ongeschoolde lezer,
rlinge zinnen uit een zonder-
erhaal. Neemt men de ge-
Onrecht
Toch doet men naar ik meen
Kafka onrecht, wanneer men
uitsluitend wijst op de tragiek in
zijn bestaan die men in zijn
werk weerspiegeld ziet. Kafka le
zend en herlezend ontdekt men
-.ok andere elementen. Het citaat
in de kop van dit artikel, een
vrij willekeurig gekozen passage,
illustreert dat aardig.
C. R.
geven dan deze juveniele pogingen.
C.R.
heksenkringen dolken, bijlen, danssieraden.
kers. familie-altaren, kokers,
schalen, fluiten van bamboe en
hout, trommen, pijlen, mondhar
pen en ophanghaken zijn maar
C. R. niet lo6se en alleen voor het prac-
loortehuis van Beethoven te
tn aan de Bonngasse 20. Dit
I it thans ingericht alt Beet-
iiimil—lim In de achtertle
let kamer icerd Beethoven 17
december 1770 geboren.
Het leven van
..Onder die welke ik opnam, wa
ren er vrijwat waarvan ik zelf de
poëtische waarde reeds toen niet
hoog aansloeg, maar ik wilde een
soort gijzelingsdagboek in verzen
geven en daarin moesten, vond ik.
niet alleen mijn wisselende stem
mingen. maar mijn ervaringen, en
ook mijn reacties op de oorlogsge
beurtenissen. in zoveel mogelijk
facetten uitkomen. Die wens was
5J"—-«J «2
disch karakter kreeg Nu in ieder Hopen m totaal negen sym-
geval heb ik de poëtische maatstaf fonieën heeft geschreven. Aan
strenger gehandhaafd en van de enkele van die symfonieën ligt
bepaald idee ten grondslag.
VIA NAALD
€N PLAAT
dogmaticus, dan komt
niet uit. Voor degenen die „met heid. Ma
beide benen op de grond willen toch
blijven staan" is Kafka een onwe
zenlijke fantast aan wiens verstan
delijke vermogens men zo nu en
dan twijfelt, wiens werk soms hui
veringwekkend is en om wie men
toch ook wel eens glimlacht.
Kafka leefde van 1683 tot 1924.
Hij was een Oostenrijker
Tsjechische afkomst
1945 gekozene de helft
pen. Ik mag misschien beken
nen dat het (onderhavige bundel
tje' mij veel diepere voldoenir
schenkt dan de grotere
ling
i 1945."
De Derde Symfonie b.v. (de Eroica) heeft de idee van een held,
oorspronkelijk was hiermee Napoleon bedoeld. De Vijfde Symfonie
heeft de noodlotsgedachte, de Zesde Symfonie (:gn. Pastorale) is
ook de Zevende Symfonie
bloede en hij publiceerde
zijn korte leven slechts
verhalen. Misschien zou 1
vergeetboek zijn geraakt
niet een vriend, de componist en
dichter Max Brod, zijn nagelaten
werken uitgaf.
heerlijk sprankelend deel met een lijk snel gespeeld. Thurston Dart Kafka daarmee
speels thema. heeft inzake het tempo zeer ern- posthuum een bij-
CAPITOL heeft dit werk uitge- stige onderzoekingen gedaan en na ongeëvenaarde
onder vermoeidheid, hopeloos
van huis uit is het
en optimistisch. Nee.
Kafka is stellig niet opgewassen
geweest tegen de moeilijkheden
in zijn leven. Maar niettemin
blijft in zijn werk iets doortintelen
van vreugde om datzelfde leven,
van humor nu en dan en ook
van zelfspot.
„Vreemd" noemt men dit werk.
jood- maar dat Kafka schier weergalo-
le in ze roem verwierf is een duide-
enkele lijke aanwijzing dat het toch niet
zo heel vreemd is. Het is toch al
tijd zo geiVeest dat slechts die
kunstenaar erkenning vindt, die
appelleert aan het heersend
Slechts
T7EN KLEIN zolderkamertje heeft echter
met balken en een schuine
wand. Slechts weinig licht valt
er naar binnen door het hoge
raampje, dat uitzicht geeft op
een lieflijke tuin. Maar hoe een
voudig, hoe schamel dit kamer
tje op de tweede etage van het
huis in de Bonngasse 20 te Bonn
ook mag zijn. het heeft en be
houdt een historische betekenis.
Maar daarover liet Beethoven
zich nooit uit. Zo zijn er in de
jn loop der jaren heel wat gissingen
geweest. De één noemde het een
WOORD bruiloftsfeest. de ander een
Vlaams volksfeest, de derde het
en hooglied van de levenskracht, de
vierde de apotheose van het ritme
BEELD en Wagner gaf als bijschrift
„apotheose van de dans". Het is
inderdaad een werk van bruisen-
,,«,i de en onstuimige vitaliteit, in het
alho,'*".) d,- sloldee' zdfa uitroeiend tot een
■e nog geen 17 |..r wt. toen rijn """S'ffS'^.Poeo
moeder stierf. Haar liefde, opoffe- Vi^5ppJ t if,?»
ringsgexindheid en toegenegenheid
tot zijn dood bijgebleven
jaren heeft de klei
Ludwig met zijn ouders in w
Bonngasse 20 gewoond, maar hij
heeft èn van het huis èn van de
kleine tuin waar hij als kind speel
de. blijvende indrukken meegeno
men in het leven. Het is een on
uitwisbare jeugdherinnering ge-bi
ven. Het is daarom
vol. dat het
gedragen
inleiding. w~aarna fluiten en hobo's
met een ritmisch figuurtje het
snelle deel inzetten, dat sterk rit
misch blijft. Het 2e deel (Allegret
to» is stiller en weemoediger, een
van de mooiste stukken muziek uit
Beethoven's oeuvre. Het 3e deel
(Presto) is een sprankelend
Scherzo en het 4e deel (Allegro con
u brioi een werkelijk uitbundig stuk
de ..Vertin muziek, fel en geladen. De Ze-
i betekenis
vende Symfonie
jaar 1812 voltooid
„jldenng. werd op 17 de- namelijk het perceel af te breken, ber 1813
ember 1770 de man geboren, die daar het 'nenmalige gemeentebe- voer<r
het
schier bovenaardse
blijheid het „Freude. schóne Göt-
terfunken" zou uitzingen, die eens
m noten en klanken zijn ijzeren
wil zou beeldhouwen en die eens
aan de vleugel zijn romantisch bezoeki
hart zou doen uitzingen: Ludwig
van Beethoven
het
Master's
Deze kleine kamer zag i
de e«
zijn
ELECTROLA
Voice i heeft van dit werk een
plaat uitgebracht, waarbij nie-
Voor hen die niet naar Bonn kun- mand minder dan Wilhelm Furt-
nen «aan om het «eboortehuis te wëngler de dirigeerstaf zwaait
•n en niet naar Wenen kun- over het Weens Philharmonisch
zen om het Schwarrpanier- Orkest. (30 cm. langspeelplaat
huLs te zien. waar Beethoven in de WALP 527). De plaat is een pos-
namiddag van 26 maart 1827 tij- thume hulde aan de in november
1770 dens een enorm noodweer stierf, 1954 overleden grote dirigent Wil-
traagheid gehaald. Voor zulke le- invloed geweest die de 1
endige en zuivere en transparan-
e vertolkingen van Bach geef ik
ne graag gewonnen.
CORN. BASOSKI.
itierfoo_
tranen van hem. hoorde Ls er in de serie beeld-biografieën he|m Furtwangler Men kan het Joseph Joachim Op 14 oktober kwam
igdekreten. En als van Klndler-Verlag te München nu met Furtwangler's opvatting JmS" IMW
aijn of niet.
.jns tn de deuropening staan
is hei alsof dat hele leven van
Beethoven aan ons voorbijtrekt.
Het leven van een mens die op
standig kon zijn. die het „noodlot"
bij dc kraag wilde grijpen; maar
ook van een mens. die zich toch
afhankelijk voelde van zijn Schep
per en in een Missa Solemnis de
zegen van de Allerhoogste af
dwong.
Het geboortehuis van Beethoven
is gespaard gebleven in de bom
bardementen. die ook Bonn tijdens
de laatste oorlog heeft ondergaan
In november 1787 trokken de jong
gehuwden Johann van Beethoven
en Maria Magdalena Keverich
(de zeer jonge weduwe van Johann
Leymi in het achterhuis van het
perceel aan de Bonngasse. De
bruid was nog slechts 20 jaar. Zij
Bildhingr aphie over Beetho
ven verschenen, geschreven door
Erich Valentin (147 blz. DM 15.80i.
Valentin heeft niet alleen een be
trouwbare tekst over het leven van
Beethoven gesctar
voelt dat
teer groot for
maat aan het woord is. En dan
zal men zijn visie ook respecteren.
Persoonlijk voel ik meerdere de
len sneller
bracht in een vertolking door dc
grote Russisch-Amerikaanse vio
list Nathan Milstein (geb. 1904). maakt barok zijn en
Deze vertolking, die helaas op- geheel uitgaan var
namt-tMjtnuch wat vlak kliij.1 is karakler Zclfs dle ba.oemda Air
van een hartstochtelijke bewogen-
heid. zonder sentimentaliteit. Het Ult de 3e Suite sPeelt hlJ in Mn
is krachtig en zangrijk spel, waar- vlot tempo, waardoor het deel aan-
bij het Pittsburgh Symphony merkelijk wint. En het 6e Bran-
Orchestra onder William Stein- n
berg fantastisch begeleidt. Aan de denburese Concert (dat als hoog-
andere plaatzijde speelt Milstein
het Vioolconcert van Alexander
Konstantinovitsch Glazounoff
(18651936». een wat pathetisch
werk. waarin het Slavische ele
ment maar erg beperkt is en al
snel overgaat in Duitse romantiek
Maar ook hier heeft Milstein
muzikaal een hoogtepunt bereikt.
de oudste cycli
sche vormen van de instru
mentale muziek. Ze is een
opeenvolging van enkele in
strumentale stukken van
verschillend karakter, maar
in dezelfde toonaard. Meest
al zijn het gestyleerde dan
sen. Reeds in de Middel
eeuwen werden dansliede
ren voor instrumenten ge
zet. in het bijzonder voor de
luit. De Italiaanse luitspelers
in het begin van de 16e
eeuw waren de eersten die
tot de eigenlijke Suite kwa
men en in het begin van de
17e eeuw kwam de Suite tot
grote bloei. Het werd de
heersende muzikale vorm.
Het danskarakter der stuk-
erd gehandhaafd al
Praag door wëf ëens e^n^nirt-dansstuk
in voor, zoals bijv. het be
faamde Air uit de Derde
djt Vi- Suite van Bach (vaak ge
speeld bij de dodenherden-
druk 1
;er terecht ap vertaling brach-
het dans- ten het werk bin
nen het bereik
van een lezers
kring die bijna
de gehele
vereld omspant. En
^n het destijds vrijwel
onopgemerkte, schuwe en veelal
beklaagde schrijvertje kreeg de
klank als van een toverwoord.
vensgevoel i
bepaalde tijd, het-
zijn eigen, hetzij
een latere. En dat
Kafka een veel
gelezen schrijver
werd is dan ook
het gevolg daar
van, dat velen
hun wereld zien
zoals hij die zag;
1 zielsverwantschap dus.
1 onschatbare betekenis te de
verhalen van Franz Kafki
en middellijk hebben uitgeoefend bepaald,
op de moderne literatuur. In al- facet, dat
lerlei talen en in menig land zijn
zijn werk breedvoerig te schet
sen. Dit ligt trouwens meer op de
weg van wijsgeren, psychologen
en anthropologen. Wel zou ik de
direct aandacht willen vestigen op een
liter air-technisch
kort gezegd, dat
het „verwoorden zonder woor-
iays
ïrhandelingen ge- den" zou kunnen noemen.
erhaal te bovendien bijzonder kent dit ten opiichte
1883 werd het werk
de violist Frantisek Ondricek
ten doop gehouden.
De gehele stemming
ooiconcert komt uit het volks-
lied en de volksdans van de Bo- kingen)Bach schreef
bete- hemers voort. Het le deel (Alle- Van zulke Suites.
prettig leesbaai
belangrijkste zijn. dat dit ge
hele leven van een der allergroot
sten juist /o duidelijk wordt door
de verbinding van woord en beeld.
\an de hand van ongeveer 150 af
beeldingen krijgt
van het leven en de tijd van Beet
hoven. het wordt alles begrijpelij
ker. verstaanbaarder, aantrekke
lijker ook dan bij een gewone blo
grafie. Een bock dat ge telkens
weer «uit Inzien en waaruit ge
steeds weer zult leren.
CORN. B.
1 fi- gro
guur als Furtwangler. Gezien het
feit. dat deze plaat dus reeds vóór de solist^
1934 gemaakt is. mag men een w c
niet geheel ruisloze opname ver-
wachten. Maar in een goede dis-
Indruk -"tbeek mag toch een Beethovei
troppo» is tamelijk
a. Na het orkestspel zet
tweemaal in met een
typisch Slavisch gekleurd hoofd
thema De reprise van dit deel
enige Vioolconcert (in a-moll 1
53i, bewerkte het in 1880 v
de eerste maal en in 1882 v
de tweede maal. In de laatste
komt er de overgang tot het 2e
deel (Adagio ma non troppo),
een der schoonste lyrische zangen
van Dvorók. geheel geboren
de volkslyriek. Het 3e deel
legro gktcoso» is een vrij rondo
met aardige syncopen en herinne-
L'OUISEAU LYRE (Deccai
nam de Suites 3 en 4 .van
Bach op van de Philomusica
London o.Lv. Thurston
Bach's
Zesde Brandenburgse Con
cert. (30 cm. langspeelplaat
OL 50159). De Engelsen
ik schreef het reeds vroeger
uit bij een opname van Thurston Dart
vatten Bach vrij snel op. Histo
risch is dat werkelijk niet onjuist.
Merkwaardig en bij nader in
zien toch in het geheel niet zo
merkwaardig. Kafka was een zo
de eerste bekwaam auteur dat hem voortdu-
enige rend scherp voor ogen stond
ggm bij schreef nu
hij tot uitdruk
king wenste te brengen. Dat het
medium van het woord altijd weer
ontoereikend blijkt.
Het moet bij hem niet zo zijn
geweest, dat het weer eens een
staat door maal „niet wilde lukken". Maar
chreven over de tragisch-kleine.
grote schrijver, zowel door psy
chologen als door kunstei
het schijnt wel alsof 1
verrassing, nu reeds
tientallen jaren geleden, zijn in- dat datgene
vloed en betekenis nog
Verwonderlijk des t(
dat zijn drie grote ro
proces", „Het slot"
ka" in onvoltooide
de lezer met 1
turele belangstelling niet of n
welijks een beletsel vormde.
Het eigene
wel het bijzondere. het geheel
eigene van het oeuvre van Kafka
is. Dat het zich opvallend onder
scheidt van de gangbare producten
der literatuur, daarover is ieder
het wel eens. Het werk ademt
een geest van beklemming, van
verwarring ook. het beweegt zich.
zo zou men het kunnen uitdrukken,
buiten de grenzen der werke
lijkheid en toch is het een voort
durende confrontatie met de wer
kelijkheid.
Het is de weergave van een
wereld die enerzijds geheel echt
aandoet en anderzijds zintuige-
F.n zo bereikte hij. dat de le
zer zich niet vastbijt in zijn w
den maar deze woorden slechts
als een aanwijzing bezigt en zelf
standig verder zoekt naar de
waarheid. Kafka baant
geen weg voor de le
zer. h y trekt slechts
een spoor. Hij vertelt verha
len over honden. knaagdieren,
Chinezen, maar de onderwerpen
z'ïn a"e van secundair belang, ze
geven slechts minder of meer dui
delijk richting aan de vermoedens
waarneembaar
laat zich slechts lezen en ver
staan of misschien is het be
ter hier het woord ..aanvoelen'
gebruiken wanneer men
ringen aan de Furiant-dans. Een want in Bach's tijd werd
Brandenburgse Concert van Bach.
intuïtief benadert.
Kafka is wel een gespleten
nu is genoemd; iemand wiens
werk een gemartelde ziel ver-
Deze schrijftrant, die er een is
van suggestie, van het verzwijgen I
van het onuitsprekelijke uit vrees
het al sprekend dood te zwijgen,
vindt de laatste jaren steeds meer
toepassing. Als kunstvorm biedt
ze ongekende mogelijkheden. Mo-
ge het echter niet zo zijn, dat de
uitzichtloosheid. vermoeidheid,
verwarring en hopeloosheid waar-
van Kafka schrijft, mode-onder- j
16 werp der literatuur worden, 1
laat men zich liever realiseren
dat Kafka „van huis uit toch zo
taai en optimistisch was".
J. E. NIEMEIJER.
