•oven Plantsoen verhief
zich d'Oranjeboom
"Dubbafe mening
BRYLCRE
BRYLCREEM
Vijf jubilarissen bij Zaalberg
gehuldigd
H.A. Korthals wees op belang
van westerse eenheid
- JUTE LEIDSCHE COURANT
WOENSDAG 2 APRIL 1958
Achttien molens beheersten stadsbeeld
^loping in 1903daarna De
Stiermaar De Valk staat
nog steeds
fE
GECONFRONTEERD WORDT met de geschiedenis van Leiden,
komt gemakkelijk tot de conclusie, dat onze stad in het verleden
dt ïjiveel dingen bekend is geweest. In onze artikelen- en fotoreeks over het
f«li Je Leiden hebben wij reeds aandacht geschonken aan de grachten,
'er i [daag willen wij het hebben over de molens, met als centrum de molen
Iranjeboom, die aan het eind van de Korevaarstraat, bij het Plantsoen
ft gestaan. Talrijke molens hebben Leiden vroeger gesierd en het moet
Br degene die de stad naderde, wel een indrukwekkend gezicht zijn
de zeventiende eeuw beheersten niet
der dan achttien windmolens het
ts, d >beeld. Kort vóór het
le, i tn de korenmolen 't Lam op de wal
de Maresingel, de Lely, bezuiden
Wittepoort, en de twee korenmolens
De Eendracht, benoorden d«
echts drie molens bestonden
tks 1870 nog. te weten d'Oranjeboom
ïn 't Kalf genaamd), De Stii
de Houtmarkt stond, en De Valk.
Kalverstraatje
ebb^trst heeft Leiden met de afbraak
injeboom zijn tol
t e ten betalen. Zoals gezegd, stond de;
het begin van het Pli
de vestwal, de latere Jan van Hout-
bereikte men het park
wegje vóór langs de molen,
r het „Kalverstraatje" nog
•ische benaming van het imposante
rt ifrwwerk herinnerde.
Op 19 november van het jaar 1903
•loot de gemeenteraad tot het slo-
d'Oranjeboom. Toen
thjjnbaar nog zo hechte trots
'iden, die op verscheidene plaatsen
bedenkelijke tekenen van aftake
lt bleek te vertonen, onder de sla-
de afbrekers viel, kon
i dag mensen van allerlei
stand hoofdschuddend bij het
en staan, zo hebben wij
ji Wi kroniek van het gebeuren ge-
o, „Treurend
dit door zijn ligging
«chone bouwwerk, dat bijna t'
pnderd jaren zijn brede wieken bo-
e vest by de Leidse Kalver-
'■rut had uitgeslagen".
Woede
1! die dagen al bestond er in de stad
W voor ongemotiveerde afbraakplan-
Men heeft zich naar aanleiding
•movering van d'Oranjeboom
afgevraagd, of men hier soms te doen
met de „vernielwoede van sommige
edltj thitecten, die geen mooie boom kun-
zien, of hij moet omgehakt, geen
gebouw kunnen zien, of het
opöprden vernieuwd met moderne kunst-
w' nu
b?
ituur i
(w,i '<le Leidenaars bekroop de vreeswek-
zelii' gedachte, dat Leiden een stad
end "l worden zonder sta-in-de-wegs, met
rerö toegangen en straten, zonder krom-
"'nen en romantische afwisselingen.
1. fjftom: een stad zonder karakter.
'oe heerlijk zal Leiden er over 25
uitzien", verzuchtte men.
Levend streven
II leven alweer vijftig jaar later. En
itht ®en bepaald niet zeggen, dat Leiden
stad is geworden zonder hindernis-
«1 aantrekkelijke afwisselingen. Wat
betreft hoeft men de Sleutelstad niet
®l|den en zijn er nog genoeg Leide-
Us, die op de bres willen staan voor
behoud van de werkelijk waarde-
elementen in het stadsleven, die
'0* toneren aan vroeger eeuwen.
a IHnan<d zal er aan denken, één vinger
■k steken naar de laatste walmolen:
'*lk- En de restauraties van de laatste
wijzen er ook op, dat deze gene-
er prijs op stelt, het karakter van
tod, dat mede gevormd wordt dooi
historische erfenis, zo goed moge-
Wij
gelukkig, dat de verzuchting die
de afbraak van de Plantsoenmolen
„j-k'denaars uit het hart welde, in de
ld in het ongelijk is gesteld.
*h dienen wij erop toe ve zien,
"reven tot verantwoord behoud
oude levend blijft. Want de eisen
de moderne tijd zouden wel
deling te ver kunnen gaan. Daarom
«n vereniging als Oud-Lelden
'grootste nut. En zij weet zich ge-
"uid door landelijke organen, die
r hart voor Leiden hebben a
•««lijke.
de molen d'Oranjeboom betreft,
werd op 10 juni 1734 de eerste
steen gelegd; hij werd gesticht door Hen
drik van der Heide en Arnold Opstal. Op
die plaats moet vóór 1734 een houten mo
len hebben gestaan.
Het is de Oranjeboomstraat, die nog
aan dit monumentale bouwwerk, welks
afbraak velen verdriet bezorgde, herin-
Wat lezers weten
Met betrekking tot de Nieuwe Beesten
markt schreef de heer W. Nieuwenhuys.
Nieuwsteeg 23, Leiden, ons het volgende:
„In het boekje „Leidsche straatnamen'1
an ir. G. L. Driessen, uitgegeven in
•30, lees ik over de Nieuwe Beesten-
larkt:
Omstreeks 1863 is de markt voor groot
;e, voorheen uitsluitend gehouden op
de eigenlijke Beestenmarkt langs de
Steenstraat, uitgebreid met het terrein,
verkregen door demping van de IJzeren
Gracht of Westdwarsgracht en sinds-
Nieuwe Beestenmarkt genoemd. In
vond andermaal uitbreiding plaats
door afbraak van twee huizengroepen,
waaronder het Cameleonshof.
De ingebruikneming van de markt
geeft dus de zekerheid dat de gracht
AGENDA VOOR LEIDEN
Woensdag
Volkshuis, 8 uur; Vereniging voor Pe
dagogiek, dr C. de Vletter over „Inter
nationale jeugdproblemen".
Openbare leeszaal Breestraat, 8.15 uur:
ledenvergadering.
Donderdag
Geref. kerk Oude Vest, 8 uur: paaswij
ding Geref. jeugdverband en Herv. jeugd
raad, zang meditatie, muziek en voor
dracht.
Marekerk, 8 uur: interkerkelijke evan-
elisatiec-ommissie, bijeenkomst met over
denking, declamatie en muziek.
Den Burcht, 8 uur: voorlichting emigra
tie Lissone Lindeman.
Tentoonstellingen
De Lakenhal, van 7 maart tot 14 april
schilderijen, aquarellen en tekeningen
van Kees Verwey.
De Lakenhal, 7 maart tot 14 april: teke
ningen van Chris le Roy (uit dr jaren
1919 tot 1921).
Prentenkabinet Kloksteeg, 2 tot 5 uur:
fototentoonstelling tot en met 12 april.
Dienst der apotheken
De avond- en nachtdienst van de apo
theken wordt waargenomen door de Zui-
der-apotheek, Larnmensohamsweg 4, tele
foon 23553, en de apotheek te Oegstgeesi.
Wilhelmiinapark 8, telefoon 26274.
Burgerlijke stand van
Leideu
Geboren: Annetta dr v N Blamsjaar er
C C v d Mee; Anna Maria Lucdenne dr
v S F Klein en A J M Kriek; Monica
Maria Christina dr v J A Tolenaar en A L
H Roebroek; Ronald zn v H Hiensch en
J H van Loon; Jacoba Anna Geertruida
dr v H M A Peters en T Griffioen; Suzan-
na dr v L D B van den Burg en D P
Swaak.
Overleden: A G J van Brussel 75 jr man;
MCA Verhoeven 41 jr echtgenote van
C P Vliet Vlieland; G. Filippo 65 Jr echt
genote van C Bonte.
ANES
KOLEN cn OLIE
In 1902 nog verhief zich boven
het Leidse Plantsoen, ongeveer
op het kruispunt Jan van Hout
kadeKorevaarstraat, de mo
len d'Oranjeboom. Het moet
een trotse en een door de Lei
denaars geliefde molen zijn
geweest, want velen hebben
hoofdschuddend en treurend de
afbraak gadegeslagen. Op 19,
november 1903 besloot de raad
tot sloping.
omstreeks i860 is gedempt. De volks
mond noemde het terrein toen „nieuwt
Beestenmarkt". De officiële naamgeving
had plaats in 1879.
Ook de Lammermarkt kreeg in het
jaar 1879 haar naam. Echter werd daar
pas in 1876 markt van lammeren en an
der kleinvee gehouden; deze vroegere
Korte Langegracht is ook in dat jaar,
1876, gedempt, van IJzeren Gracht tot
de Korte .of Nieuwe Mare. Het school
gebouw aan de Nieuwe Mare, nu het ge
bouw van de G.G. en G.D., dateert var
1877. Het (voormalige) ijkkantoor var
1890".
De heer J. van Vliet, Oude Rijn 54a,
Leiden, schreef ons: „Met zeer veel be
langstelling neem ik kennis van de foto'i
en beschrijvingen, die u in uw blad
over Leiden in vroeger tijden opneemt.
U houdt het erop, dat demping van deze
gracht is geschied omstreeks 1899. Dat
niet zo: in die tijd was de toestand daar
precies als nu, dus moet deze demping
al eerder hebben plaats gehad".
De herinnering van de heer Van Vliet
klopt dus met de beschrijving van de
heer Nieuwenhuijs. De conclusie is dan
ook, dat het jaartal 1899 achterop de
door ons gepubliceerde foto van de Wes-
terdwarsgracht niet kan slaan op de dem
ping van deze gracht; de foto is veel
ouder. Waarschijnlijk heeft de eigenaar
het jaar genoteerd, waarin hij de foto,
ijn bezit kreeg.
Engelse jongeren
in Leiden gast
In de paasvakantie komt een club uit
Bognor Regis, een plaatsje aan de zuid
kust van Engeland, naar Leiden. Vyf-i
twintig jongens in de leeftyd van 16 tot
20 jaar zullen met hun leider in Leidi
gastvrijheid genieten by jongelui van h
jeugdwerk en middelbare scholen. Don
derdagavond omstreeks tien uur komen
ze aan het station aan, waarna zy in „Zo-
merzorg" worden ontvangen. Dan gai
ze naar hun gastadressen.
Het programma voor de volgende dagen
luidt dam:
Vrijdag 4 april strand wandeling van
Noordwijk naar Katwijk;
Zaterdag 5 april half 11 ontvangst in de
burgerzaal van het stadhuis, 2 uur voet
balwedstrijd op het A.S.C.-terrein in
Oegstgeest, 's avonds gezellige avond in
het Volkshuis voor gasten, gastheren en
gastvrouwen en het Leidse jeugdwerk;
Zondag gelegenheid tot kerkbezoek en
Wandeling door oud-Leiden;
Maandag 7 april bustocht naar A'dam,
het Gooi, De Hoge Veluwe en Arnhem.
Dinsdagmorgen om tien voor 9 vertrek
ken de Engelse jongelui weer naar hun
Kwartmiljoenste schrijf
machine afgeleverd door
Royal McBee Nederland
Bij de Royal McBee Nederland
N.V. werd gistermorgen de twee
honderd vijftigduizendste schrijfma
chine afgeleverd. Deze machine
werd in de directiekamer van hei
bedrijf in de Oosterkerkstraat aan
geboden aan de vertegenwoordigei
van de minister van economischt.
zaken, dr. E. L. Kramer.
De Royal McBee Nederland N.V. is drie
jaar geleden tot stand gekomen door een
fusie van de Royal Typewriter Company
in Hartford (Connecticut) en de McBee
Company in Ahtens (Ohio). De gefuseei-
de ondernemingen produceren schrijfma
chines en rekenmachines, die voor he
merendeel voor de export bestemd ziin
Behalve de fabriek in Leiden heeft di
Royal McBee Nederland N.V., die od he'
ogenblik de grootste Amerikaanse ondei-
neming in ons' land is, nog een fabriek
in Cuyk aan de Maas.
De korte plechtigheid had plaats in te
genwoordigheid van de Amerikaanse am
bassadeur in Nederland, mr. Philip
Young, verschillende hoge gasten van de
Amerikaanse ambassade en de voltallige
raad van commissarissen van de ven
nootschap.
Na de verwelkoming in de direotiekamei
leidde de directeur, de heer J. F. Ballard
het gezelschap naar de fabriek. Na de
aflevering van de machine richtte de pre
sident-commissaris, mr A. A. Ryan het
woord tot dr Kramer, waarna deze de
speech beantwoordde en uit naam van de
minister dankte voor de aanbiedinc.
voor gezond haar,
voor mooi haar
Het een kan niet
zonder het ander!
Daarom berust de werking
van Brylcreem op
twéé wetenschappelijke
principes:
1 Brylcreem bevat vele waardevolle
haarvoedende stoffen en zuivere,
natuurlijke oliën - zij houden haar
en hoofdhuid gezond en fris. Massage
met Brylcreem bestrijdt roosvorming
en maakt droog haar weer vitaal.
Brylcreem houdt uw haar gezond I
Brylcreem is geëmulgeerd. Daar
door kan Brylcreem iedere haar
apart soepel, glanzend en vrij van stof
en vuil houden. Geen „geplakte" haren
meerl Met Brylcreem valt uw haar los
en natuurlijk, en blijft toch korrekt
op zijn plaats. Heel de dagl
The perfect haitdressing
Beccham (Nederland) N.V.
Voor engros: Jacq. Mot N.V. Amsterdam
J. van Tongeren onderscheiden
„Zaalberg" Leiden, de fabriek van
wollen dekens, heeft gisteravond in
de koffiekamer van de Burcht vijf
jubilarissen gehuldigd. Het ware\
heren J. van Tongeren, magazijnbe
diende, Bernhardkade 7, veertig jaar,
J. van der Waard, procuratiehouder
verkoopleider, Hoge Rijndijk 3a, 35
jaar, H. Keyzer, onderhoudsmonteur,
Paul Krugerstraat 5, 25 jaar, en Ph.
Starre, dékenruwer, Prinsenstraat
31, 25 jaar, en mej. E. H. M. Bernard,
steno-typiste. Vreewijkstraat 27,
Veteranenlegioen was bijeen
DE LEIDSE AFDELING van het Veteranen Legioen Nederland verga
derde gisteravond in de bovenzaal van De Harmonie. Als spreker had
men het Tweede-Kamerlid, de heer H. A. Korthals uitgenodigd. In zijn
betoog over „Een verscheurde wereld vraagt westerse eenheid" besprak
hij de noodzaak van een verenigd Westen om economische en politieke
redenen.
Het Nederlandse volk is niet oorlogs
zuchtig. In het verleden vocht het al
leen, als het van buitenaf de oorlog
Er zullen méér Leidenaars zijn, die zich De Stier herinneren. Deze
is pas kort na 1950 afgebroken. Hij was al lang bouwvallig geworden
en moest bovendien plaats maken voor de uitbreiding van de ge
meentelijke reinigingsdienst. De Stier was een graanmolen, die werd
gebouwd in 1687 en tot omstreeks 1915 op windkracht draaide. De
wieken zijn er lang vóór de afbraak van de molen afgehaald.
Bij de molen stond een huisje, waarin als laatste de familie P. M. de
Joode heeft gewoond. Het huisje is enige tijd later dan de molen tegen
de grond gegaan. Deze foto ontvingen wij van de heer A. Gijzenij,
Stationsweg 12, Leiden.
kreeg opgedrongen, merkte spreker op
Bovendien besefte on6 volk, dat het in
oorlogstijd moeilijkheden met de kolo
niën zou krijgen. Toen de tweede we
reldoorlog uitbrak, wreekte zich onze
houding van neutraliteit; het eerst in de
krijgsmacht.
Na de oorlog bleek de rol van Europa
gewijzigd. Werd voor 1940 bij belangrijke
beslissingen naar de Europese hoofdste
den gekeken, thans worden deze in Wash
ington of Moskou genomen. De economi
sche samenwerking tussen het westen
van de wereld was noodzakelijk, aange
zien anders het lage levenspeil in West-
Europa deze landen rijp maakte voor
het communisme. Bij de enorme ont
wikkeling van Amerika en Rusland op
het gebied van de techniek en de kern
energie raakte Europa ten achter. Toen
de eerste Spoetnik werd gelanceerd vroeg
wel iedereen: wóar blijft Amerika nu?,
maar niemand vroeg wat Europa daar
tegenover kon stellen-
Grote fout
De grote fout van het Westen noem
de de heer Korthals het feit, dat het
niet eensgezind is ten opzichte van
de vraagstukken die zich in het Wes
ten voordoen. Met name: Algerije en
Nieuw-Guinea. Jarenlang hebben de
Verenigde Staten zich niet met de
buitenlandse politiek willen bemoei
en. Nu ze zich opeens na de Tweede
Wereldoorlog voor deze taak zagen
gesteld missen ze „geschoolde"
krachten. Spreker zou willen, dat ons
land zich nauwer bij Engeland aan
sloot, waarmee het belangrijke han
delsbetrekkingen onderhoudt.
Hoewel de Verenigde Naties hebben
gefaald ten opzichte van Indonesië, Am-
bon en Hongarije, zou hij toch niet wil
len pleiten voor afschaffing van de
V.N., omdat in dat geval elk contact
tussen het Westen en de communistische
landen wordt verbroken. Ten slotte wees
hy op de enorme legermacht van de
Sowjetlanden, waar een veel geringere
macht van Amerika tegenover staat, dan
men aanvankelijk wel meende; dit is uit
het laatste rapport gebleken.
Kans op verslapping
Bovendien doen zich in democratische
landen pacifistische invloeden gelden, die
kans maken de verdedigingsmaatregelen
te verslapppen. Het afgekondigde voor
stel tot staking van de kernproeven noem
de de spreker een nietsbetekenend voor
stel in vergelijking met het voorstel
waarmee het Westen in het najaar kwam
en waarin ook de controle over de kern
proeven was opgenomen. Toen trokken de
Russen zich echter terug. De heer Kort
hals was van mening, dat boze plannen
vanachter het IJzeren Gordijn alleen met
Westerse eensgezindheid en macht zijn
tegen te gaan.
22% jaar. Uiteraard werd aan het
jubileum van de heer Van Tongeren
de meeste aandacht besteed. Nadat
alle jubilarissen en hij in het bijzon
der waren toegesproken door de heer
W. A. Schrandt, directeur van „Zaal
berg", deelde de wethouder van on
derwijs, de heer J. C. van Schaik,
Het Langebrug-riool
J. van Iterson,
raadslid, stelt
vragen
De heer J. van Iterson, lid van de
Leidse gemeenteraad in de protes-
tants-christciyke fractie, heeft zich
met de volgende vraag tot het col
lege van B. en W. gewend:
„Naar ondergetekende ter ore is
gekomen, voldoet het riool van de
Langebrug niet aan de daaraan te
stellen eisen, ten gevolge waarvan
bewoners van percelen di eop dit
riool lozen, hinder ondervinden. Wil
len B. en W. de raad hierover nader
inlichten?"
Dierenbescherming houdt
jaarvergadering te Leiden
Zoals wy reeds meldden, zal de Neder
landse Vereniging tot Bescherming van
Dieren haar 95-ste algemene jaarverga
dering op 30 en 31 mei in de stadsgehoor
zaal te Leiden houden.
Tijdens deze bijeenkomst zullen drie
referaten worden gehouden. Prof. dr. S.
Hofstra zal spreken over „Enkele indruk
ken uit India", prof. dr. J. A. Beijers
over' „Dierenarts en dierenbescherming'1
en de heer D. J. P. Legro zal een inleiding
houden tot de te vertonen film „Brand
in stallen". Deze documentaire werd ver
vaardigd door de Rijksbrandweer.
Onderwijsinspecteur
J. Machielsen met
pensioen
Naar wy vernemen, hoopt de heer J.
Machielsen, ryksinspecteur van het on
derwas te Leiden, het onderwys met in
gang van 1 mei te verlaten in verband
met het bereiken van de 65-jarige leeftyd.
De heer Machielsen, die de opvolger is
van de naar Den Haag vertrokken heer
Tazelaar, heeft ongeveer 46 jaar bij het
onderwijs gewerkt in vele functies, zowel
als onderwyzer en leraar als in de functie
van inspecteur. In 1952 vestigde hij zich
in Leiden, maar hy was hier toen al enige
tüd werkzaam. Voordien was hij verbon
den aan het onderwijs in Assen.
Het is niet de bedoeling van do heer
Machielsen in het openbaar officieel af
scheid te nemen. Een opvolger is nog niet
benoemd.
mee, dat het Hare Majesteit de Ko
ningin had behaagd, hem de bronzen
medaille van Oranje-Nassau ie ver
lenen. „Niet alleen het bedrijf heeft
waardering voor de wijze waarop de
heer Van Tongeren deze 40 jaren
heeft doorgebracht, maar ook de
overheid", zei de heer Van Schaik. In
deze bijeenkomst spraken ook de he
ren J. Bavelaar, voorzitter van de
ondernemingsraad, A. M. Thorn, lid
van de ondernemingsraad voor ad
ministratief personeel, en P. Kruit,
bestuurder van de Algemene bond
van arbeiders en arbeidsters ir
textiel- en kledingbedrijven
Eendracht". De heer Bavelaar bood
de heer Van Tongeren de draag-
medaille, behorende bij de konink
lijke onderscheiding, aan. Er werden
trouwens nog meer geschenken uit
gereikt. Het was een ongedwongen
samenzijn, waaruit bleek, dat de ver
houdingen in het bedrijf van „Zaal
berg" gezond zijn. Op de foto: wet
houder Van Schaik decoreert de heer
Van Tongeren.
Foto N. van der Horst.
GEMEENTE LEIDEN
Officiële publikatie
SLUITING GEMEENTELIJKE BUREAUS
Burgemeester en Wethouders van Lei
den brengen ter openbare kennis, dat de
gemeente-seoretarie en de bureaus der
gemeentelijke diensten en bedrijven, be
houdens het hierna vermelde, op vrydag
4 april en op zaterdag 5 april a.s. de ge
hele dag voor het publiek gesloten zullen
zijn.
Op vrijdag 4 april a,s, zal het Stedelijk
Museum „De Lakenhal" geopend zijn van
13.00—17.00 uur.
Op zaterdag 5 april a.s. zal het bureau
van de burgerlijke stand voor het doen
van aangiften van geboorten en overlijden
geopend zijn van 9.0010.00 uur. Het ge
meentelijk badhuis en het Stedelijk Mu
seum „De Lakenhal" zullen op dde dag ge
opend zijn als op andere zaterdagen.
LEIDEN, 1 april Rijkaunkvereilcit. Ge-
getiteld „The root «öbh in the Old
LEIDEN, 1 april
laagd voor bet doet. i
lu Ohalenicr le Den Haag geslaagd voor het
and. e*. Engelse taaJ- en letterkunde mejuffrouw
I A T d Wal Bake te Laten (N.H.).
STRAATNAMEN OP EEN
ONDERZEEBOOTJAGER
Op de laatste onderzeebootjager van een
serie van acht, Hr. Ms. Amsterdam, di»
donderdag 10 april in dienst wordt ge
steld, heeft men gangen en paden naar
Amsterdamse straten genoemd. Het ach
terschip heet Zuid, het voorschip Noord
en het bak. en stuurboord respectievelijk
west- en oost-Amsterdam.
De nieuwe jager komt onder commando
an luitenant-ter-zee I. A. van Noord-
wijk. Ir. C. Staf zal als minister van ma
rine het schip van de bouwers overnemen
en overdragen aan de bevelhebber der
zeestrijdkrachten, vice-admlraai H. H. L.
Pröpper.
De jager behoort tot d» snelste schepen
an de marine. De maximumsnelheid is
36 zeemijlen per uur, het machinevermo
gen 60.000 a.p.k. De bewapening is uiterst
mode. n, evenals de opsporlngsapparatuur.
