"Maar zo was in 1900 de
Rijnsburgerweg ook
Meer menselijke vorming en
geestelijke rijkdom nodig
Belangrijke zaak met het oog
op toeneming van vrije tijd
CITROEN
0 JUVENTUTE RIJNLAND
OP HERENGRACHT 82
NIEUWE LETDSCHE COURANT
VRIJDAG 14 MAART 1958
:aak.
'ET TOLHUIS aan de Warmon-
derweg is bij de oudste Leide-
s nog niet in het vergeetboek
'aakt. Nog maar nauwelijks was
krant van woensdag bezorgd, of
kregen al telefonisch enkele
ave, iplimenten over de foto vat
andl uburgerweg rond de eeuwwisse-
Allerlei interessante bijzonder-
_.n werden erbij verteld ei
,_gben we nu een afgerond inzicht
de toegangsweg naar Oegstgeest.
lis die. zestig jaar geleden was.
Enkele lezers maakten ons erop
rnt, dat de foto van woensdag
P Si l van de Leidse kant af was ge-
xen, maar uit de richting Oegst-
j lt. Dat klopt, want, zoals de heer
Tlieuwenkamp ons schreef, stond
tolhuis, van Leiden uit, links
de weg. De Rijnsburgerweg
J in 1911 door de twee buur-
gski ieenten overgenomen en in 1912
deer Ie elektrische tram gekomen In
ilhuis woonde de familie Beyer.
oorttóat de trambaan aan de andere
&em l pan de weg kwam te liggen,
het oude tolhuis gedoemd om
broken te worden,
ihter dit huis was de Oegst-
ik^iter- of Trekvaart, toen niet meer
een brede sloot. Veel vroeger
deze van de Morschsingel af tot
duit Pen". Het gedeelte bij de Sta-
biu sweg is al meer dan honderd
geleden gedempt. De heer Nieu-
'tamp weet zich nog te herinne-
dat het tolhuis tegenover de
'.nwoordige huisnummers
heeft gestaan.
stonden daar nog drie kapitale
reedfenkuizen, waarvan het laatste
café was met de naam „De la
menadedat na jarenlang kwij-
tot woonhuis werd verbouwd,
voertuigen moesten bij de tol
Ij zot
maar, nog steeds volgens
'ieer Nieuwenkamp, waren de
igangers aan het eind van de
ge eeuw van tolgeld vrijgesteld,
t heer Wiersma. Boerhaavelaan
51, had nog enkele wetenswaardige
aanvullingen gekregen van zijn
hoogbejaarde moeder, die bij de tol
heeft gewoond Door een bruggetjt
waren de huizen met de grote weg
verbonden. Er was geen waterlei
ding; de heer Wiersma weet nog, dat
men op de regenton was aange
wezen. Toen men eens besloot, de
ton schoon te maken een zware
opgave, want dan had men enige
tijd geen water bleken er vele
verfpotten in te liggen. Het water
heeft er echter niet minder door
gesmaakt.
De heer D. Treur, Morssingel 11a,
is in oude papieren gedoken en heeft
een foto van ongeveer 55 jaar ge
leden gevonden, nu van de Leidse
kant af (zie foto boven). Deze lezer,
die nu 75 jaar is, heeft van 1900 tot
1913 in het huis gewoond, dat links
op de foto staat. Er stonden toen
slechts drie huizen aan de linker
kant van de Rijnsburgerweg, name
lijk Bloemhof, Tuinlust en Pomona
Een bijzonderheid van het huis
was de telefoon. Men had een i
sluiting onder nummer 821, enigs
zins misleidend wel, want de heer
Treur meent, dat in heel de buurt
van Oegstgeest maar 15 aanslui
tingen waren. De grens van Leiden
was tot 1920 bij de Poelwetering.
Waar nu de raadsherenwijk is, was
toen bollenland.
De heer Treur herinnert zich nog
heel goed, dat de tegenwoordige
Warmonderweg een smal weggetje
was met dubbelebomenrij. In de
volksmond heette het, om niet te
verklaren reden, „moordenaarslaan
tje". Later sprak men wel be
grijpelijk over het „vrijerslaan
tje".
Onze zegsman vertelde nog, dat
hij veel bomen geplant heeft. De
grote wilgenboom, nu geheel inge
bouwd, bij de ingang van het huis
van jhr. mr. W. J. M. van Eysinga,
Rijnsburgerweg 100, is ook door hem
als klein boompje gezet.
Het blijkt overigens wel, dat voor
al de oudere Leidenaars deze af
beeldingen heel graag zien om nog
eens over vroegere tijden te mijme
ren en dat jongeren ook wel willen
weten hoe hun stad er vroeger uit
zag. Mocht iemand stadsgezichten
van Leiden in zijn bezit hebben van
omstreeks 1900 en wellicht nog eer
der, dan houdt de redactie van de
N L.C. zich aanbevolen deze ter
eventuele publïkatie voor slechts
enkele dagen in leen te krijgen.
Inbraak in apotheek aan
Lammenschansweg
In de nacht van woensdag op donderdag
is ingebroken in de apotheek aan de'
Lammenschansweg. De daders zijn aan de
achterzijde het pand binnengekomen en
langs deze weg teruggegaan; de buit be
droeg 1275.
Collecte Leger des Heils
Tot besluit van de inzameling van het
Leger des Heils te Leiden wordt morgen
de jaarlijkse speldjesdag gehouden.
AGENDA VOOR LEIDEN
Vrijdag
Pieterskerk, 7.15 uur: avondgebed.
Antonius-clubhuis, 8 uur: tweede ama
teuravond d'Oprechte Amateur
Het gulden Vlies, 8 uur: ledenvergade
ring Leidse Assurantieclub.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: K. en O-, Th<
golden Rock Steelband. voor jongeren
Foyer Stadsgehoorzaal. 2.30 en 8 uur
modeshow firma Gronheid
Jacobazaal Burch. 210 uur: demon
6traties Jan de Nie en Zn.
Burgerzaal stadhuis. 8 uur: Burgerdas
mr. J. Klaas,
gin, ov
„Burgerrecht en burgerplicht'
Zaterdag
Schouwburg, 8 uur: opvoering
zangspelclub Staal wijk, operette De witte
Wolf.
Luxor, 4.45 uur: K. en O., fümserie.
Acad. Ziekenhuis. 11 uur: opening nieu
we ooliklioiek afdeling heelkunde
Antoniusclubhuis, 8 uur, uitvoering van
Leidse accordeonvereniging Accordanto
Tentoonstellingen
De Lakenhal, van 7 maart tot 14 april:
schilderijen, aquarellen en tekeningen
van Kees Verwey.
De Lakenhal, 7 maart tot 14 april: teke
ningen van Chris le Roy (uit de jaren
1919 tot 1921).
Rijksmuseum voor Volkenkunde: Volk
van Suriname, tot 15 maart.
Apotheken
De dienst der apotheken wordt waar
genomen door de Doeza-apotheek. Doeza-
straat 31, telefoon 21313, de Haven-apo
theek. Haven 18, telefoon 20085. en de
apotheek Oestgeest, Wilhelmianpark 8
telefoon 26274
Haagse politierechter
De Haagse politierechter veroordeelde
een Leidse pottenbakker tot 15 boete of
drie dagen gevangenisstraf en een week
voorwaardelijk voor het wegnemen van
fruit. Het bleek ter zitting, dat de aleoho.'
aan deze diefstal niet vreemd was.
Een Leidse slager had i<n drift een wan
delstok vernield. Hij kreeg van de rech
ter. conform de eis, 10 of 2 dagen.
Een Leidse verver had ui juni op een
fabriek zijn collega ge slagen, die daarbij
een hersenschudding had opgelopen. Ter
zitting bleek, dat verschillende getuigen de
zaak niet duidelijker maakten. De verver
betoogde, dat zijn collega niet door de
klap een hersenschudding had gekregen,
maar doordat hij over een bankje
gestruikeld. De politierechter sprak de
man, die op staande voet was ontslagen
BEROEMDE NAMEN VOOR
K.L.M.-TOESTELLEN
Op 14 april krijgt dc KLM dc eerste
de door haar bestelde Superconstellation»
L1049H. Deze machines hebben snel uit-
neembare stoelen, versterkte vloeren
•peciale deuren enz., om er naar believer
passagiers of vracht in te vervoeren. Z*
zullen vrijwel zeker na 1 mei worden ge
bruikt voor de extra goedkope klasse bU
de vluchten over de Noordatlantisch»
Oceaan met 101 zitplaatsen.
De machines zullen de namen krijgen
an beroemde mannen: Erasmus. Hugo d*
Groot en Boerhaave.
Foto-expositie in Leiden
Beoefenaars gebonden kunst
tonen bloemlezing
DE ERKENNING, dat een foto een kunstwerk kan zijn, zoals ee
schilderij en een beeldhouwwerk, is nog lang niet zo algemeen als
men wel zou denken. Met name wijst men dan op het mechaniek, waarmee
de foto tot stand komt. Prof. dr. H. van de Waal, directeur van het Prenten
kabinet der universiteit, denkt er echter al sedert jaren anders over en
beschouwt de fotografie als een grafische kunst. En sinds 1953 is hij aan
het verzamelen geslagen. De nieuwste aanwinst is een uitgebreide serie
foto's van de vakgroep fotografen van de Vereniging van Beoefenaars
der Gebonden Kunsten, kortweg G.K.F. geheten. Zij wordt in het Prenten
kabinet tentoongesteld van 13 maart tot en met 12 april.
Japan-Indonesië. Indonesische parle
ment ratificeerde gisteren bij acclamatie
het vredesverdrag.
Wie hierlangs loopt, erkent mèt prof
Van de Waal, dat fotograferen een kunst
uiting kan zijn. De foto's mogen dan
derling nóg zoveel in stijl verschillen, zij
bezitten een stijl. Méér dan van een
groep kan men dan ook van een stijlgroep
spreken. Het vakdat verstaan di
posanten zonder meerl
Variatie
De geëxposeerde werken variëren
opvatting van een poëtisch gestemd
pressionisme" tot zuivere abstractie,
de rake momentopname tot de bijna
een tekening lijkende kristallisatie.
De techniek van diit laatste procédé
toont wel duidelijk aan, hoezeer prof
Van de Waal gelijk heeft met zijn stelling,
dat de fotografie tot de grafische kunsten
behoort. Immers: om zulk een werkstuk
te verkrijgen wordt het object onderbe
licht. zodat alleen de donkerste partijen
door de gevoelige plaat worden opgeno
men. Bij het ontwikkelen van het negatief
wordt dan weer met overbelichting ge
werkt. Hoezeer het hier op de fijne nuan
cering aankomt, behoeft wel geen betoog.
Als voorbeeld vestigen wij de aan
dacht op het grappige sneeuwland
schap, de naaktfiguren en een moola
portretkop. Spreekt het bovenstaand*
de vakman aan. de leek vindt onza
stelling duidelijk bevestigd in een
serie puntige momentopnamen van
kinderen, mensen uit het volk, poli
tici en kunstenaars. Het zien en bet
grijpen van deze ogenblikken is geen
puur toeval geweest, maar een bewust
zoeken en vastleggen van het voor da
kunstenaar wezenlijke.
Exposanten
De exposanten zijn: Maria Austria,
Lood van Bennekom, Eva Besnyö, Carel
Blazer. Hans de Boer. Violette Cornelius,
Ed van der Elsken. Cok de Graaff, Paul
Huf. Henk Jonker. Ata Kando, Aart Klein,
Jaap d'Oliveira, Cas Oorthuys, P. D. van
der Poel. Sem Presser, Anneldes Romein.
Kryn Taconis. Jan Versnel. Ad Windig
en Hans Wolff.
Het bijeengebrachte werk wil
rugblik zijn en een samenvatting. Iedere
fotograaf heeft uit zijn werk
eigen opvatting representatieve keuze ge
daan. Dat het als zodanig bij elkaai
gekomen, is voornamelijk het werk
ir. J. J. Terwen en mejuffrouw Mansfeld.
respectievelijk wetenschappelijk hoofd-
ambtenaai
Met prof. Van de Waal geloven
wij, dat het regelmatig houden van
tentoonstellingen als deze de ogen
van de studenten in de kunsthistorie
in vele opzichten zal openen en hen
„foto-minded" zal maken, maar niet
alleen van de studenten, ook van
de geïnteresseerde leek en de be
roepsfotograaf. Dat deze twee laat
ste categorieën eveneens welkom
zijn in het Prentenkabinet, willen
wij bij deze-nog eens duidelijk onder
strepen.
Men kan er van 13 maart tot én
met 12 april iedere werkdag gratis
terecht, 's middags van twee tot
vijf uur.
C. Th. WILBERT—REISBERMAN.
Een van de vele foto's, die op
het ogenblik in het Prenten
kabinet van de Leidse uni
versiteit zijn te bewonderen.
Het is een moment-opname
Annelies Romein.
Meer kleur in de tuin
T"\E LEIDSE tuiniers- en bloemistenver-
eniging Door eendracht verbonden
vergaderde gisteravond In café Aniba,
onder leiding van voorzitter J. H. Smit.
Na een snelle afhandeling van het huis
houdelijk gedeelte, maakte men een begin
met de vragenbus. Er werd voornamelijk
gesproken over de aronskelk.
Nadat de jury de inzendingen had be
oordeeld. hield de heer H. de Pree een
causerie over Veranderingen in de tuin.
De heer De Pree merkte op, dat deze
tijd van het jaar zich het best leent voor
veranderingen. Behalve de verschillen
de mogelijkheden met kleurencombina
ties behandelde hij het bij elkaar zetten
van verschillende planten. Met heesters
en bloemplanten zijn vaak goede resul
taten te behalen. Ook de combinatie
vaste planten en eenjarige bolgewassen
zorgt voor meer kleur in de tuin. Over
het onderwerp werd geruime tijd van
gedachten gewisseld.
De heer Crama behaalde tien punten
voor het puntenstelsel met zijn inzending
bestaande uit verschillende bolgewassen.
De heren Van Hoven, De Pree. Hofman
en Verhagen behaalden respectievelijk
27, 25V4, 25 en 24 punten voor hun in
zendingen bestaande uit hyacinten.
GEMEENTE LEIDEN
Officiële puhlikalie»
Kiezersregister
De burgemeester van Leiden brengt
met betrekking tot de op 28 mei a.s. te
houden stemming ter verkiezing van de
leden van de Gemeenteraad ter openbare
kennis, dat van heden af een ieder kos
teloos inlichtingen uit het kiezersregister
kan verkrijgen, waaruit hij kan opmaken,
of hij zelf of een ander daarin al dan niet
of niet behoorlijk is opgenomen.
Leiden, 14 maart 1958.
De Burgemeester voornoemd,
F. H. van Kinschot.
LEIDERDORP
Van 17 tot 22 maart wordt in Leider
dorp een collecte gehouden voor het Leger
des Heils.
Jeugdcentrale
Voor de Geref. Jeugdcentrale zal m
dag 17 maart prof. d<r. I. A. Diepen/horst
het gebouw Irene spreken over „Zwak
heid en kracht van de christelijke poli
tiek". De vergadering begint om 8 uur
Prof. Idenburg bij onderwijzers in Leiden
'CHUDEL'*
DUBBEL
GESTOOKTE
NV DE CONDOR - DISTILLEERDERIJ - LEIDEN
Historisch huis voor de jeugd
VERENIGING Pro Juventute
laan I Rijnland is er eindelijk in ge-
i94%d een huis te vinden, waar het
rkear3" kan worden ondergebracht
van {mogelijkheden is jeugdclubs een
al 'laderplaats te bieden. Het pand
t aliF^gracht 82, onder auspiciën van
jj^fcreniging Hendrik de Keyser ge
oreerd, is door de vereniging
icht voor kantoor- en spel-
oktober volgt de of-
opening in een huis, dat over
jaar precies drie eeuwen oud is.
overigens wel nodig, dat men
chikking over een eigen huis kreeg.
Jden in 1957 347 kinderen onder ge-
°gdij. In dat jaar werden 72 nieuwe
■voogdijen voorbereid. In 98 gezins-
fijen werd op verzoek van de kin-
N>ter hulp verleend. Veertien ouders
zich tot Pro Juventute om ad-
VZZELPROMIN ENTEN
Boekwijt. Herenstraat 91,
2. A. Helmus, woonark
i Spain, Oramjelaan, Lisse;
mevr. D. Hortensius-van den
Prederik Hend/riklaan 29,
vies in opvoedingsmoeilijkheden met hun
kinderen, een aantal dat volgens Pro Ju
ventute zelf voor Leiden te gering is. Er
is nog veel misplaatste schroom te over
winnen
Maandelijkse reünies met de pupillen
worden door gemiddeld vijftig jeugdigen
bezocht. Spelavonden, film, zang, bezoek
voorstellingen, kerstfeestviering en de
voorbereidingen voor het jaarlijkse kamp
moesten alle plaats hebben ln gehuurde of
geleende lokaliteiten. Wanneer het ge
bouw aan de Herengracht geheel is Inge
richt. kan het een centrum worden, waar
binnenloopt met velerlei moeilijk
heden. Ook kunnen vergaderingen, club
middagen en clubavonden voordeliger in
een gebouw onder eigen beheer worden
gehouden
Verhuur
Zolang men wegens de kosten hel
gebouw nog niet ten volle rendabel kan
maken, is er een mogelijkheid tot ver
huur. Twee C.J.M.V.'s hebben al om on
derdak verzocht en misschien komt da
speeltuinvereniging Om de doorbraak ook
wel ruimte huren.
Er is op de zolder al een bescheiden
begin met meisjesclubs onder leiding van
de maatschappelijk werkster voor da
Jeugd, mej. Arnoldussen, gemaakt
Door al deze kosten voor een eigen
huis Is de bodem van de kas wel te zien
en de vereniging vertrouwt erop, in da
komende maanden bij de Leidenaars een
open oog voor de financiële moeilijkheden
te krijgen.
TN DE VERGADERING van de vereniging van onderwijzers en onder-
wijzeressen in de inspectie Leiden, waarvan wij gisteren reeds ge
deeltelijk verslag uitbrachten, sprak 's morgens prof. dr. Ph. J. Idenburg
over de veranderde maatschappij en de school. Onderwijzers zijn mei
die staan in de frontlinie van de volksontwikkeling, zij moeten het werk
doen in de school. Elke dag weer opnieuw. Daarom zijn bijeenkomsten als
deze inspectievergadering zo goed. Men kan weer eens distantie ne:
van het alledaagse werk in dit zien in het breder verband van de san
leving. In de voorbije eeuw hebben er niet alleen veranderingen plaats
gehad in de economische sector van de maatschappij, maar ook hebben
zich veranderingen voltrokken ten opzichte van het karakter van de
arbeid.
De industriële revolutie heeft plaats
shad en daardoor zijn er grote groepen
ontworteld. Toch is het percentage van
de bevolking, dat in de industrie een
middel van bestaan vindt, niet toegeno-
In de periode van 1920—1947 was
het 37 38 procent. Misschien zal het
bij de volkstelling in 1960 hoger liggen,
maar met zekerheid is dit niet te zeggen.
Op weg
Wij zijn nu op weg van de industriële
maatschappij naar de maatschappij van
de diensten. Wat zijn dat voor mensen,
dit hun werk vinden in het dienstver
keer? Dat zijn zijn die goederen of
geld verplaatsen, bewaren of uitlenen.
Men kan zeggen, dat zijn degenen die
cultuur scheppen, behouden en onder
houden. In deze sector wordt van de
mensen, hoe langer hoe meer gevraagd.
Het aantal hoofdarbeiders en academisch
gevormden is hier het grootst
Wanneer we de veranderingen die
plaatsgrepen, en die nog steeds
plaatshebben, overzien, dan komt
men tot de volgende overgangen:
daar is eerst de traditionele arbeid.
De arbeid van het eenvoudige am
bacht. Met de intrede van een ma
chine in de fabriek begon de machi
nale arbeid en nu zijn we op weg
naar de volle automatisering. Het is
echt zó: de mens bedient de ma
chine. want deze bepaalt het tempo
Automatisering
Deze automatiseringwaarvoor men ook
mogelijkheden heeft ontdekt bij de admi
nistratieve arbeid, heeft het verval van
een groot stuk routinewerk tot gevolg
en tevens een verhoging van de graad
van kennis, diie de mensen nodig hebben.
En de grote laag van mensen, due van
deze machines gebruik moet maken en
hen moet controleren, deze mensen moe
ten een groot verantwoordelijkheidsge
voel hebben. Het is niet zonder reden
dat men bezorgd is over de mensen, dia
niet intelligent zijn
Door deze automatisering is de vrije
tijd sterk aan het toenemen. Dat is een
welvaartesymbool. In ons Land is het stof
felijk pauperisme overwonnen, doch er
is nog een groot stuk geestelijk pauperis
me op te ruimen. Want geestelijk zijn
de mensen niet veel rijker geworden. Dit
is een bijzonder belangrijke zaak. die met
de dag van meer betekenis wordt in ver
band met de toeneming van de vrije tijd.
Daarom moet de menselijke factor steeds
meer essentieel worden. Wij hebben meer
menselijke vorming en meer geestelijke
rijkdom nodig.
Reserve
Prof. Idenburg is van mening, dat er in
ons land nog een grote reserve aan intel
lectuele mogelijkheden is; alleen zit ze
verspreid en is ze moeilijker te vinden
Voor het onderwijs heeft dit alles
drie consequenties. Ten eerste, moet
het onderwijs dynamisch zijn. Ten
tweede, de opleiding moet in groter
verband integreren. De kinderen moe
ten hun staatsburgerlijke- verantwoor
delijkheid leren zien. Ten derde, bi)
het onderwijs kunnen en mogen w»
niet voorbijgaan aan de laatste levens
vragen. Van wezenlijk belang is, dat
we ln de omgang met de kinderen
tonen, dat we een houding hebben
tegenover het leed. Mede door wal
de onderwijzer is in de school, kun
nen we de kinderen Iets ontsluiten
i het geheim dat achter dit leven
's Middags
In de middagvergadering werd door
het gezelschap Puck een buitengewoon
geslaagde opvoering gegeven van
toen kwam dr. Frost", een blijspel ge
schreven door Hare Weigel, waarin hij
lichtelijk de spot drijft met alle over
dreven psycho-analyse en „droorouvtleg-
De moeilijkheden die de gehoorzaal
heeft voor het opvoeren van een toneel
stuk had men uitstekend overwonnen.
Zelfs het tempo werd niet al te veel ge-
Een woord van hulde aan het adres
van Egbert van Paridon voor zijn uit
stekende regie, waardoor er gang in d«
voorstelling kwam en er tal van aardige
ogenblikken waren
A. B. Stam doctor in Leiden
Gevolgtrekkingen betreffende
de menselijke dysenterie
Spel
Piet Romer, Guus Verstraete, Walter
Kous en Jan Grefe eisten het leeuwen
deel op van het grote succes dat men
Hun uitbeelding, mimiek en dictie v
heel goed Van de mimiek komt in de
gehoorzaal wel niet zoveel terecht, maar
het goede zeggen van de tekst was
om in dit geval dubbel voordeel.
De dames Mimi Kok, Marianne
Waveren en Riek Sohagen waren minder
geschakeerd in hun spel. hoewel het
de pauze beter werd. Wij hebben Puck
leer met groot succes op deze
gadering zien optreden. We zuilen het
een volgend maal ook weer van harte
verwelkomen.
A. C. Bouwman.
Burgerlijke stand van
Leiden
Geboren: Teunis, z v T van den Oever
en J J Wit; Vico. z v J H G v Lit en H
Cuperus; Catharina Maria; d v F N Blek-
kingh en W A Alkemade; Wilhelmus Hen
ri Adriamis, z v P J M Mooijman en B
M T Hoogeveen; Franciscus Antoniua
Maria, z v J F Burgerhouwt en W C
Groen in 't Woud.
Getrouwd C van den Hoek en E M
Boerdam; H Honsbeek en M M van der
Kwaak; T Gijsman en M van Es; P van
Egmond en M Arbouw; A Sanders en C
Meijers; D P de Kreek en A van Poel
geest; J T Goei en S G Llem.
Overleden: A van Leeuwen, 77 J, wed.
an K. Blansjaar; T van der Zwet, 77 j,
tan; B. A Harteveld, 01 j, man
Gistermiddag ls aan de rijksuniver
siteit te Leiden de heer A. Stam tot
doctor in de wis- en natuurkunde
gepromeerd. Het proefschrift, waar
op de heer Stam de doctorstitel be
haalde, is getiteld: „The relationship
between entamoeba invadens aind its
hosts". Promotor was prof. dr. P. H.
van Thiiel.
De heer Stam, die bioloog is, is
sedert enige jaren hoofdassistent van
prof. Van Thiel aan het Laboratorium
voor parasitologie te Leiden. Gedu
rende deze tijd heeft hij onderzoe
kingen verricht over entamoeba in
vadens, een parasitaire amoebe van
reptielen, die nauw verwant is met
de amoebe die bij de mens a moe be n-
dysenterie veroorzaakt.
Reptielen die met „entamoeba inva
dens" zijn besmet, kunnen even
senterie krijgen en na verloop van enige
tijd hieraan sterven. Het doel van he'
onderzoek was, uit de gegevens die oven
deze dieren werden verkregen, gevolg
trekkingen te kunnen maken betreffende
de menselijke amoebendysenterie.
Dank zij de medewerking van de direc
teur van „Artis" was de heer Stam in de
gelegenheid sectie te verrichten op de
reptielen die de laatste jaren in deze
dierentuin doodgingen. Enige malen bleek
daarbij, dat inderdaad dc genoemde
amoeben de dood hadden veroorzaakt.
Dit was o.a. het geval met een aantal
jonge exemplaren van Boa Constrictor
uit een in „Artös" geboren nest. Negen
slangetjes stierven binnen een tijdsbe
stek van enkele weken toen het nest een
paar maanden oud was. Dank zij het feit
dat reeds bij het eerste exemplaar de
doodsoorzaak werd vastgesteld, zodat
direct maatregelen konden worden ge
nomen, o.a. bestaande ln het Isoleren van
de Jonge dieren, is voorkomen, dat de
dysenterie zich nog verder uitbreidde.
Enkele dieren uit het nest zijn daardoor
nog steeds in „Artis' te bewonderen.
Andere dieren (onder meer een waar
schijnlijk van ouderdom gestorven kro
kodil, die de heer en mevrouw Stam In
dertijd onder veel bekijks zelf van Artis
het Leidse Laboratorium voor para
sitologie hebben getransporteerd) bleken kunnen vinden.
zogenaamde „dragers" te zijn; dat wil
zeggen, dat zij de parasiet in hun darm
herbergen zonder er nadelige gevolgen
van te ondervinden. Dergelijke gevallen
van dragerschap zijn ook bij de mensen
bekend, maar bij reptielen waren zij tot
nu toe nooit gevonden.
Mest
Omdat er gelukkig voor de die
rentuin In „Artis" niet zo erg veel
reptielen sterven, breidde de heer
Stam z(jn onderzoek uit tot de mest
van levende dieren, die daartoe Ijve
rig door de oppasser werd verzameld.
Hierin kan men namelijk onder het
microscoop waarnemen, of het dier
amoeben (of andere parasieten) In
zijn Ingewanden beeft. Ook bU dit
onderzoek werden enige malen po
sitieve gevallen gevonden, die echter
nooit tot een ziekteproces hebben
geleld.
Verder zijn proeven verricht met duin
hagedissen en enkele Afrikaanse hage
dissen, waarbij cysten (bepaalde bolvor
mige stadia van de amoeben die ook in
de natuur voor dc verbreiding zorg
dragen) Ln de bek werden Ingespoten.
Hierbij kwam o.a. aan het Licht, dat de
afmeting van deze cysten grote invloed
heeft op het al of niet aanslaan van een
infectie. De grootste cysten, of beter ge
zegd de amoeben die uit deze cysten
komen, blijken namelijk het meest viru
lent te zijn.
De kleinste cysten leveren amoeben,
die het het best uithouden onder slechte
omstandigheden. Voordat deze conclusie
kon worden getrokken, hebben de heer
SUm en zijn vrouw samen ongeveer
15000 van deze cysten, die een door-
snode van ongeveer 0,015 millimeter be
zitten, onder het microscoop gemeten.
In zijn proefschrift spreekt de heer
Stam als zijn mening uit, dat het boven
genoemde verschijnsel ook bij de dysen-
terie-amoebc van de mens zal voorkomen.
Dit is volgens hem dan ook een van de
redenen waardoor amoeben-infecties bij
verschillende mensen zo'n geheel ver
schillend verloop kunnen hebben, een
feit waarvoor de onderzoekers tot nu toe
nog geen afdoende verklaring hadden
