varia
Achter de Noordwijkse duinen
worden 1200 zieken verpleegd
I.d.
Het initiatief van predikant
groeide uit tot groots werk
barmhartigheid
van
Dr. mr. Willem v. d. Berghstichting
Eigen haard is goud waard
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
DONDERDAG 6 MAART lé
Arbeidstherapie is belangrijke
voorivaarde voor goed samenleven
AAN DE SMALLE WEG tussen Katwijk en Noordwijk ligt aan de voet
van een brede duinenrij de Dr. mr. Willem van den Berghstichting,
inrichting voor opvoeding en verpleging van geesteszwakke kinderen en
volwassenen uit de provincie Zuid-Holland. Achter de gevels van de?e
Gereformeerde inrichting verbergt zich een voor de buitenstaander druk
kend en onpeilbaar leed. Leed In gezinnen waar een jongen of meisje niet
langer kon blijven door de grote druk van een kind, dat alle aandacht van
de ouders, onredelijk ten opzichte van andere broertjes en zusjes, opeiste.
Leed ook voor het kind zelf, dat in het begin zich soms moeilijk kan aan
passen uit de warme sfeer van het ouderlijke huis aan zijn nieuwe om
geving.
Zo ingrijpend zijn soms de beelden voor de bezoeker, dat hij zich af
vraagt, wat sommige van deze mensen onderscheidt van dieren. Een vraag
die de geneesheer-directeur op afdoende wijze beantwoordt: deze schepsels
zijn door hun doop opgenomen in de christelijke gemeenschap en dat is de
kenmerkende onderscheiding van de mens boven alle andere schepsels.
Deze uitspraak moet men voortdurend voor ogen houden, wanneer men
over het door hoog geboomte overkoepelde stichtingsterrein wandelt en
een kijkje neemt in de paviljoens.
Twaalfhonderd vijftig meneen hebber
plaat* op de stichting gevonden; dertig
verblijven er ln gewinnen te Noordwijk.
Bijna driehonderd zuster» houden niet al
teen de wacht over deze geestelijk ge
stoorden, maar trachten htm ook het
leven te veraangenamen an hun lets mee
te geven voor het verdere leven. Al zal
dri zich ook ontplooien binnen de begren
zing van de stichting. Verscheidene kin
deren blijken echter dusdanig in gedrag
en ontwikkeling te verbeteren, dat ze in
de maatschappij kunnen terugkeren. An
deren, da meesten, moeten leng ln de
paviljoens blijven, voordat za een i
UJke vrijheid krijgen en ln vele gevallen
ook een gelukkiger leven.
Bloemhuizen
Met de algemene secretaresse van de
stichting, mej. Van Hoe-pen, hebben
over het complex gewandeld. In de wacht
kamer van het hoofdgebouw valt de be
zoeker direct een grote maquette op van
het pavifljoen Lelie, gemaakt door de
verpleegde Georg Verbeek. Deae eerste
kennismaking laat al direct zien. waartoe
de Van den Berghstichting ln de vrije
tijd gelegenheid geeft en materiaal ver-'
•dieft.
De naam Lelie voor een paviljoen
is karakteristiek voor de gehele
•tichting. Om te voorkomen dat er
gesproken wordt van „paviljoen
zeven" of „meisjeshuis negen", wor
den de vele huizen aangeduid met
vogel- en bloemennamen. Zo pas
seert men De Roek, De Jasmijn, De
Papaver, De Lelie, en nog vele an
dere aoorter bloemen en vogels.
De stichting is dus een groot park
en een reuze volière geworden. Dat
zoals iedere vogel elke bewoner zijn
eigen geluid heeft, wordt duidelijk,
wanneer men het gebouw van de ar
beidstherapie binnengaat.
Pannesponzen
Een van de moeilijkst* problemen van
de directie van de Dr. mr. Willem van
den Berghstichting is de arbeidstherapie.
Niets is schadelijker dan hst niets doen.
niet» is ook gevaarlijker en funester voor
de goede gang ven '.aken. Er moesten du»
wegen worden gezocht om passend werk
te vinden en ook werk dat continu 1».
In één der nieuwe tehuizen ven de stich
ting heeft men een vorm van arbeidsthe
rapie gevonden Jongen» en dat 1» een
begr.p det men niet al te letterlijk moet
opvatten, want de oudste i» de zestig ge-
pessesrd hebben als speciaal werk het
mek en van pannesponzen gekregen Een
naar het schijnt vrij eentonig werk. maar
voor de verpleegde betekent het een voor
durend bezig zijn
Niet alleen financieel levert dergelQk
werk veel op. maar vooral voor de
dlache staf betekent dit ook een belang
rijke vorm van observatie. Voor de meer
begaafden is er de afdeling waar borden-
wissers vaor de scholen aan de lopende
band worden gemaakt, en enkele specia
listen zijn bezig met een voorwerp dat
kan worden aangeduid met „anjerknop
pen beschermer", een hoogst belangrijk
onderdeel bij de anjerexport.
Opmerkelijk 1» het, dat sommige Jonge
lui een produktie van 600 pannesponzen
per dag hebben De minstbegaafden de
lezer zal begrijpen, wie we bedoelen
kunnen 6lechte tot werken worden aange
zet, wanneer dit hoogsteenvoudlg wordt
gehouden Draadpluizen Is hleT de meeet
geschikt» bezigheid. Opvallend is de stilte,
Een kijkje in het leslokaal van
meester Eelsing. De jongens,
onder wie enkele heel pienteren.
krijgen hier verkeersles en tot
groot genoegen van de heer
Eelsing staan de jongens van de
Van den Berghstichting in
Noordwijk bekend als geduchte
tegenstanders bij de verkeers-
examens. Overigens bewijst deze
foto wel, dat men. ondgnks de
beperktheid van de inrichtings
samenleving, de jongelui zo veel
mogelijk in de elementaire
vraagstukken van het normale
leven wil betrekken.
die in deze werkgroepen heerst, al wat
het bezoek van onze fotogTaaf aanleiding
tot schier eindeloze en voor een buiten
staander onbegrijpelijke discussies. Vol
gens de leiding le een dergelijk bezoek
met flitsende lampen nog onderwerp van
een dagenlang gesprek. Do radio strooit
ook hier in rijke mate arbeidsvitaminen.
Alles in één
Een praktische vorm van opvoeding is
in het stichtingssysteem gekomen door
de centrale parviljoenbouw. Voor de aller,
kleineten bevatten d« diverse huizen niet
alleen de eetkamer 'en slaapzaal, maar
ook de school en de huiskamer Ideaal is
nog «leeds de figuur van de onderwij ze-
die teven» paviljoenshoofd i». De Pa
paver i» hier een voorbeeld van.
Een onmisbaar onderdeel van de op
leiding van debiele meisjes is de huis
houding We hebben een kykje geno
men by juffrouw Jonkers, die een
grote groep meisjes de eerste hand
grepen bybrengt van alledaagse saken
in het gezin, zoals het helpen op was
dag. elektrisch koken en koken op gas,
stryken en het met geld omgaan, want
als het maar enigszins verantwoord
is, gaan de meisjes in gezinnen prak
tische ervaring opdoen. Hoofdzaak
by dit alles biyft echter de remedie.
Veel geslaagden
Hoe moeilijk en voor de leek onbe-
grijpbaar de geesteszieken zijl
woord „ziek" moet de grondtoon
spreken over deze mensen zijn wordt
in de klas bij meester Eel6ing bewezen.
Op eenvoudige wijze is hij begonnen met
het geven van verkeersle6. Een maquette
werd gebouwd, die ingewikkelde
keeresituatie6 kan creëren: de jongens
hebben een groot plezier ln het spelen
met de autootjes, het verzetten
kruispunten en verkeersborden
opscherpen van eikaars kennis. Dat dit
resultaat heeft, werd bij de laatst
houden verkeersexamens in Noordwijk
bewezen, toen bij een verkeereproef van
Noord/wijkers zonder onderscheid de Dr.
mr. Van den Berghstichting verreweg het
beste was. Minder intelligent, m
handle
Een tapijtenweverij geeft een groot
aantal jongens van allerlei leeftijd werk
en door deze dagelijkse bezigheid wordt
en belangrijk bedrag aan verkochte
kleden 's jaarlijks aan de stichting afge
dragen. Er worden handdoeken geweven
en mensen aan de breimachlne'6 repare
ren de sokken van de Inwoners.
Bij het binnenkomen van de gro
tere kinderen volgen een observatie
en selectie in speciale gebouwen. De
jeugd is met enkele leeftijdsgenoten
ondergebracht in vrolijke, lichte ka
mertjes. Een heel verschil vormen de
jongens- en meisjeskamers. Zijn de
eerste sober en behangen met vlieg
tuig- en autoplaten, de kamers var
de meisjes hebben een echt huiselijke
sfeer. Ook tn deze entourage kan de
psychiater al bepaalde karaktertrek
ken onderkennen.
Kleine groepen
Een heel goede gang van zaken wordt
bevorderd door kleine groepen, maar
daar staat tegenover dat er dan een even
redig groter aantal verplegend personeel
nodiig is. De kleintjes kunnen 's nachts
niet buiten toezicht en zo moet er op elke
kleuterslaapzaal permanente „bewaking"
zijn; zustere, die overdag aan de gewone
werkzaamheden zyn onttrokken.
In augustus is de bouw van
het zusterhuis aanbesteed. Iedere
verpleegster zal de beschikking krij
gen over een eigen kamer met eer
klein balkon. Het staat nu al te be
zien of er nog niet een nieuw zuster-
home nodig is, want de stichting
breidt zich nog steeds uit, hoewel
ook daar een natuurlijke en organi
satorische grens aan is. De heer G.
Drexhage, een geboren Noordwijker,
is met de architectonische leiding
voor het nieuwe zusterhuis belast.
Het worden drie paviljoens met
ieder driemaal drie-en-dertig plaat
sen.
Deze zustere krijgen allen een apart©
opleiding en de wijze van doceren in
Noordwijk heeft zoveel bekendheid ge
kregen. dat men ln de medische wereld
overweegt, deze vorm voor alle psychia
trische inrichtingen in Nederland over te
Wintertuin
Een onzer redacteuren bracht
een bezoek aan de Dr. mr
Willem van den Berghstichting
in Noordwijk aan Zee. Gerefor
meerde inrichting voor geestes
zwakken met algemeen christe
lijke inslag. De foto's zijn van
N van der Horst.
wintertuinen. Dit zijn de verblijven van
de allerkleinsten en de allermoellijksten.
Hier staan nog wiegen voor kinderen
twee jaar; de bezoeker krijgt de vraeg
de aanhef in dit artikel wel heel erg
opgedrongen: „Waar i6 de gren6 van het
werkelijk mens-zijn?"
Voor de verpleegsters schijnt de taak ln
deze overkoepelde, met palmen afgezette
ruimte zo oppervlakkig wel makkelijk,
bij een gesprek blijkt deze toch heel
moeilijk te Liggen: „Deze mensen zijn ge
boren uit Christenoudere. Zij zijn ge
doopt. Ook dat jongetje, dat niet loopt,
zindelijk i6, 61 echts de zuster kent.
Zo wordt het in aanbouw zijn
de zusterhuis op de Dr. mr.
Willem van den Berghstich
ting. ln augustus werd de bouw
aanbesteed en zodra het maar
enigszins mogelijk is, krijgen
de zusters hun nieuwe kamers.
Iedere verpleegster zal dan de
beschikking krijgen over een
klein balkon. Het staat alleen
nog te bezien of er voldoende
plaats is, want nog steeds
breidt het aantal patiënten en
dus ook het aantal verpleeg
sters zich uit. Hoeweler
blijft een dringend gebrek aan
verpleegsters in alle inrichtin
gen van barmhartigheid.
geen weet van zijn oudere heeft. Ook het
meisje dat alleen maar op de vloer kan
liggen en slechts reageert, wanneer het
rinkelen van borden de komst van de zus-
•r met eten aankondigt."
Uit deze groep i6 het, dat de Duitsers ln
de oorlog een joods kind weghaalden, dat
„gelukkig maar", zegt juffrouw Van
Hoepen nog op de op rijweg van de
stichting overleed.
Wanne
komt me
In sterke
Zegen
dit woord overlijden v*l«,
weer dichter by de grondbete-
het woord: men komt aan hel
t leven „over het lijden heen",
geldt dit voor deze men
sen Ouders hechten zich
tel Ijk misdeeld kind in grote mate;
len het vooral niet missen. Komt dan op
jeugdige leeftijd het sterven, dan is het
in veel gevallen een verlichting, maai
wordt niet zelden tot dokter Steketee ge
zegd: Wat hebben we in dat kind nog
een rijke zegen ontvangen.
Het centrum van de stichting is de
Kerk met het kerkgebouw. Telkens
weer blijkt het, dat alle inrichtingen
van barmhartigheid, of het
Martha-stichting voor moeilijk op
voedbare kinderen is, dan wel de
inrichtingen voor ontspoorde vrou
wen, bij alle staat de Kerk in het
midden van deze gemeenschap.
Gesprek met dokter Steketee
grote groep hulpbehoevenden, die geestelijke afwijkingen vertoont er
daardoor op hulp van anderen is aangewezen. De juiste onderscheiding tus
sen de verschillende groepen van geesteszieken is voor de leek niet altijd
gemakkelijk. De psychiaters en andere deskundigen kunnen nog niet altijd
tot een bevredigende oplossing voor de vele ziekteverschijnselen komen.
We hebben met de geneesheer-directeur van de Van den Berghstichting,
dokter Steketee, een gesprek gehad over het algemene aspect van de in
richtingen, die zorgen voor en dus bezorgd zijn over het lot van deze geeste
lijk zieke mensen.
Vroeger huldigde men een ander be
ginsel. Men sloot krankzinnigen op ln cel
len of hokken en bond hen vast met ket
tingen. Ook werden ze ln getraliede kooien
gezet en het ls zelfs voorgekomen dat men
geesteszieken exploiteerde op een wijze,
die aan de tegenwoordige dierentuinen
doet denken. Mede ten gevolge
voortschrydende christelijke ethica kwam
men tot de overtuiging, dat er hier
taak voor de Kerk lag. Het ging wel
zeiend, maar uiteindelijk was alle r
gevoel nog maar een schaduw van
werk van de barmhartige Meester, Die,
toen Hij op aarde was, Zich heel veel met
deze mensen Inliet. Ze mogen dan „beze
ten" of „van de duivel bezeten" worden
genoemd, een feit ls, dat Jezus Zich wel
by uitstek over deze mensen ontfermde.
Massaal
kleinere huisjes, die, wanneer ze alleen in het duinlandschap zouden
staan, op zomerhuisjes zouden lijken. Het zijn echter paviljoentjes voor de
ouderen, die in Noordwijk of omgeving een plaats in het bedrijfsleven heb
ben gevonden. In elk paviljoentje zijn vijf slaapkamertjes en de bewoners
kunnen zich dus een eigen huis scheppen. Er is vanzelfsprekend een huis
vader, die onder meer tot taak heeft elke middag het eten op te scheppen
Toen wij er waren vermeldde het menu boerenkool-met-worst en choco
ladevla. Ze zijn geheel zelfstandig; alleen zuster Boender heeft het opper
toezicht op deze huisjes.
Op de tafel ligt de Bijbel, want na het eten leest de „huisvader" een
hoofdstuk, 's Avonds zitten ze genoeglijk bij de kachel of in het tuintje.
Eén van de vtjf is de „huismoeder" Hij is de vrijgestelde en zorgt ervoor,
dat alles in en om de woning netjes is en het eten op tijd in de kamer staat.
Want de meesten hebben maar een uurtje tussen de middag. Enkelen wer
ken bij metselaars in hef dorp. weer anderen onderhouden het meubilair in
de paviljoens van de kleineren of zjjn bijvoorbeeld de officiële school-
schoonmaker.
In ieder geval zijn ze rich ervan bewust, op de inrichting een bevoor
rechte positie te hebben, en zij passen er heel goed voor op, die niet te ver
liezen. Maar daar heeft nog nooit iemand aanleiding toe gegeven.
Bij de aanvankelijke pogingen moest
en natuurlijk massaal te werk gaan.
Van een individuele behandeling kwam
weinig terecht. Door de ontwikkeling van
de psychiatrische wetenschap en door be-
opleiding en scholing van het perso
neel kwam de meer gespecialiseerde zorg
de verpleging ten goede. De wet van 1884,
later enkele malen gewijzigd, regelde het
staatstoezicht op de geestelijk misdeelden.
Nog dikwijls gaat het gerucht, dat de
familie „iemand ln een krankzinnigenge
sticht plaatst". Dit is volkomen onjuist.
Slechts de officier van Justitie kan bij
schriftelijk requisitoir plaatsing ln een
Inrichting eisen en de president van de
rechtbank bekrachtigt dit. In heel speciale
gevallen kan de burgemeester voorlopige
bewaring gelasten. Zonder rechterlijke
machtiging kunnen patiënten (echter nlei
tegen hun eigen wil) In de zogenaamde
open afdelingen of sanatoriumafdelingen
worden opgenomen
In 1928 zyn de psychopaten wetten inge
voerd om maatregelen te treffen voor de
berechting van geesteszieken, die zich
tegen de maatschappeiyke orde verzetten
gevaar voor de samenleving ople-
i. De tijd dat een psychopaat ter
beschikking van de regering wordt ge
steld. duurt ten hoogste vyf Jaar Deze
dwangverpleging heeft plaats ln het rijks
asiel in Avereest. In een speciaal pavil-
van de Rekkense inrichtingen te
Rekken en in de Sint Willibrordusstlch-
te Heiloo.
De Voorthuizer, dr. mr. Willem var
Bergh, Gereformeerd predikant, krijgt
geen medewerking van de diaconieën
een stichting voor zwakzinnigen te bou
wen. Dan komt het particuliere Initiatief
te hulp. Op 3 maart 1891 wordt de Vereni
ging tot opvoeding en verpleging
idioten en achterlijke kinderen opgericht.
Kort daarvóór overleed ds. Van den Bergh.
Zyn werk ging door. Het landgoed
's Heerenloo by Ermelo werd aange
kocht. de boerenhoeve Groot Emmaus
tegenover 's Heerenloo kwam erby en
in 1922 werd de Van den Berghaticb-
ting geopend. Toen stond erop een
kale weidevlakte, onbeschut voor de
zeewind, een enkel gebouw met vyf-
entwintig patiënten. Tien jaar later
was deze stek tot een forse plant uit
gegroeid en nu. in 1958, ls het een
zware boom, die al jonge boompjes
heeft: er zyn zelfs al plannen om „er
gens in Zuid-Holland" een tweede
boom te planten, want nog velen, heel
velen zelfs, wachten op een plaats.
Het was op 18 september 1924 dat ln
tegenwoordigheid van de toenmalige mi
nister van onderwijs de voorzitter, prof.
dr. G. Oh. Aaide re, de stichting opende met
ipraak, die hij besloot met: „In de
-an de drieënige God, uit Wie,
door Wie en tot Wie alle dingen zijn, uit
Wie inzonderheid alle christelijke liefde
barmhartigheid haar oorsprong heeft,
verklaar ik de Van den Berghstichting
de daaraan verbonden school voor
voor geopend, met de bede dat zij
rre jaren in een waarachtige christe
lijke geest tot bevordering van het heil
der zwakzinnigen moge dienstbaar zijn.
tot glorie van Gods naam."
Bewogenheid
TAOKTER STEKETEE noemt het geheel
van christelijke verpleging van zwak
zinnigen een uiting van christelijke cul-
Néóst deze mensen staan, hen niet
beklagen, dat ls wel één der mooiste vor
en van bewogenheid met de medemens.
Natuurlijk hebben we aan dokter Ste
ketee gevraagd, of operaties in het alge
neen zin hebben. Daarbij is echter de
•verweging op haar plaats: wordt het le
vensgeluk groter? Ook hier ls het een
zoeken en tasten naar de juiste weg.
Zo zijn er meer vragen: Hoeveel de
biele psychopaten zoeken naar een affec
tieve band en vervallen tot criminaliteit?
Hoe reageert de buitenwereld op een te
rugkeer ln de maatschappij?
Samenvattend zei dokter Steketee
in een recente publikatie van zijn
hand: „Voor de maatschappelijke
werker en voor ieder ander werker
op het gebied van de krankzinnigen
verpleging geldt het woord van Pau-
lus: Al ware het, dat ik de talen der
mensen en der engelen sprak, maar
had de liefde niet, ik ware schallend
koper of een rinkelende cimbaal.
Onvolkomen is ons kennen en onvol
komen ons profeteren, maar de liefde
vergaat nimmer meer."
Zo ook in Noordwijk. Dö P. H4
verzorgt de dieneten op zondagmei
en elke zondagmiddag wordt er een 1
derdlenet gehouden, 'e Avonds i6 er
de grotere kinderen gelegenheid
Noordwijk naar de kerk te gaan. Io|
paviljoen verzorgt het hoofd de mö|
aandacht en de dagsluiting. Enkele pi
neelsleden hebben Bijbelgroepen
oudere meisjes gevormd.
Vanzelfsprekend i6 het godsdient
derwijs wel een apart, maar toch
zeniy-k bestanddeel in de opvoedin{
opleiding op de 6tiohting, volgens i
ter Steketee wel het meest noodzakel
Over de resultaten behoeft niet gep
te worden en nog minder geschn
Alleen sbaat er een tekst missohle
wel helemaal verkeerd geëxegetist
maar niet minder aansprekend ii
zaligsprekingen: dat het Koninkrijk
hemelen wordt ook beloofd aan de
men van geest".
Eens per jaar geeft de jeugd op
stichting een gymnastiekuitvoeriij
Een van de onderwijzers heeft vc|
dot vak een bijzondere liefde en i
wist dde over te brengen op de ja
gens. Zijn Idas heeft dan ook al-tj
prima resultaten.
De activiteit van de voetbalclub I
de laatste tyd niet zo groot me»
Daarentegen neemt dc belangstelli»
voor de wandelsport byzonder toe. j
groep Jongens en meisjes, die hierat
meedoet, heeft zo langzamerhand i
vyftig overschreden. Er is een sod
zelfbestuur onder het oppertoezlcj
van de heer Ouwehand.
De jongelui te de verschillend
paviljoens mogen zich abonneren a
tijdschriften en dagbladen. De schooi
jeugd krijgt het mooie blad „Pak Aarf
en ook van het Rode Kruis komq
regelmatig leotuurzendingen. Dagbl»
den worden goed gelezen en vele grc
teren zijn nauwkeurig op de hoog
van het wereldnieuws. Veel waa
dering hoorden we van enkele ve>
pleegden over de mooie kopfoto's v
de korte dagedykse lijdensmeditati.
in de Nieuwe Leidsche Courant.
De beloning van de werkende patlëi
ten geschiedt voor een groot deel r
in de zogenaamde „delte", de
stdohitamunt. Meermalen is overwogei
deze af te sohaifen, maar dit stuit r
op bezwaren. Een deel van het loc
van de patiënten van het „arbeid;
dorp" wordt vastgelegd. Daarvan kur
nen ze 's zomers een week gaan kam
peren. Voor een deel geschiedt de be
loning in zogenaamd .stukloon".
Een wel heel aparte zorg hebben de verpleegsters in de zogenaamde
wintertuin. Hier wonen kinderen, die het wel heel moeilijk hebben en
zowel lichamelijk als geestelijk gehandicapt zijn. Door middel van een
katrol aan het dak is het mogelijk, de kleinsten soms op vrij late
leeftijd nog te leren lopen.
