ANTARCTICA: toch nog 'n topprestatie 't Drama van Scott's ondergang Gebouwen beveiligd tegen sloper -ANTARCTICA^ I ME RIKA ,o\ T HiEuvr ZATERDAG 11 JAiNUARl 1958 ONDANKS TECHNIEK EN WETENSCHAP: Drie aanvragen kwamen nog op het nippertje, na de sluitingsdatum van deze ru briek binnen en omdat ze zo op het laatste ogenblik de j aansluiting hebben gemist, hebben we besloten toch nog tot publicatie over te gaan. Onze lezeressen en lezers hebben nu twee jaar de gele genheid gekregen hun aan vragen te doen en wij menen [wel, dat we nu de kring zijn mdgeweest. Met ingang van I volgende week zal de eerste ikolom van pagina 1 van het Zondagsblad dus een ander jgezicht krijgen. Tot onze spijt kunnen we aanvragen, die jnu nog binnenkomen beslist iet meer in overweging ne- Mejuffrouw Richters van e Rotterdamse Gemeente- ibliotheek wees er ons bij iet sluiten van deze rubriek dat het haar opgevallen hoe zeer veel van de boe- i en gedichten, die door nze lezers werden gevraagd een goede leeszaal of bi- iotheek te vinden waren, fij geven deze tip voor de «komst graag door. f MAAR WAT GEBEURDE MET MOREEL VAN FUCHS EN ZIJN MANNEN? vJ Maar al te vaak wordt het Zuidpoolgebied voorge steld ah een oneindige kale, gladde vlakte, uaarop de hondensleden gemakkelijk voorwaarts kunnen gaan. Dat de Zuidpoolonderxoekers echter voor andere barrières komen te staan, wordt wel duide lijk uit onderstaande foto, die werd genomen in het gebied van l'ictorialand. juist binnen de Zuidpoolcirkel en niet so heel ver van hel punt waar Scott destijds, en Hillary meer recent, hun tocht naar de geografische Zuidpool begonnen. Amundsen, Scott, Shackleton, wat later Byrd en nu dr. Vivian Fuchs en sir Edmund Hillary. Het is een rijtje namen van mannen, die grote roem verwierven aan de zuidelijkste punt van onze aarde: de ijskap van Antarctica, de Zuidpool. Op 15 december 1911 bereikte de Noorse ontdekkingsreiziger Amundsen de uiterste zuidpunt. Hij was de eerste mens, die daar stond. Amundsen won destijds de race, die hij hield met de Britse poolreiziger Scott. Een paar weken na Amundsen bereikte een teleurgestelde Scott eveneens de Zuidpool. Dat was op 17 januari 1912. De strijd om de eer, om de macht en om de exploratie van dit onherbergzame ijsgebied was toen eerst goed begonnen. Amerika met schout-bij nacht Byrd deed het met vlieg tuigen, en om. als het ooit zo ver kwam, ook grote zeggen schap te hebben bij een verde ling van het aan mineralen zo rijke ijsmassief, bleven de Yan kees hun bases permanent be zet houden. niek i Het is gemakkelijker een verge- sprongen lijking te trekken tussen de strijd in 1912 nog van Amundsen en Scott en die van Fuchs en Hillary dan nu in te en politieke vragen, die het ver blijf van de mensen in dit schiei onbewoonbare gebied, heeft opge- le landen, di worpen, want aan Antarctica ha- ven moetec ken tal van staat- en rechtskundi- ge problemen, die nog lang niet zich hebben omringd, grote ontbe zijn opgelost en die slechts in drachtige samenwerking op te los sen zullen zijn. Tussen 1912 en 1958 zijn tech- wetenschap met enorme aarts gega; prestatie orde was. lijkt in 1958 op bagatel. Lijkt, want ook dr Waaghalzerij cLlet geoeckt tegen uitputting, kou en Uonger Sir Edmund Hillary bereikte de Zuidpool met ge- Dit w;?s de eerste reactie van motoriseerde sleden. Hij volgde de route van Robert ^n'teTemen^da^dezelmtdek^ Falcon Scott, die hem in 1912 voorging. Scott en zijn king de mannen in een diepe vier metgezellen moesten een zwaardere strijd tegen hu"tèmgto°'ht' de weerbarstige elementen leveren. Hij bereikte de riskante onderneming gebie- Zuidpool om daar to' de ontdekking te komen, dat de ken- Noor Amundsen hem vóór was geweest. Uitgeput door >>De Pool Ja maar ondcr ontberingen, volkomen gedesillusioneerd, begonnen geheel andere omstandigheden Scott en zijn mannen aan de terugtocht van 1300 kilo meter. Een tocht, die geen goed einde zou hebben. Slechts mankracht was over om de sleden, te trekken. In zijn later gevonden dagboek heeft Scott deze barbaarse trek door het woestë. witte land be schreven. Vooral het slot van dit dagboek is aangrijpend als weinig gefantaseerde verhalen. Enkele steungroepen bege leidden Scott op zijn tocht rtaar de Pool. Zij keerden naar de basis terug, na het volbrengen van hun tgak. Al heel gauw werd het moeilijk. Reeds na 250 kilometer moesten de in die da gen moderne, maar in onze ogen vrij primitieve tractoren 'twee stuks) worden achterge laten in de sneeuw. De pony's waarvan Scott zoveel verwacht te. moesten kort daarna door ondervoeding en een overmati ge inspanning worden afge maakt. Poolhonden De poolhonden hielden zich prima en bereikten het tevoren vastgestelde punt. om wat later terug te keren naar hun win terkwartieren. Na enkele weken van moei zaam voortploeteren. gingen ook de twee nog resterende steungroepen terug. Van dat punt af waren Scott en zijn vier makkers op zichzelf aange wezen. Eenzaam in de ijswoes- tenij van een witte, vijandige wereld. Ondanks het verschrik kelijke weer, gingen ze opge wekt verder. Zij zouden de dan w|j verwachtten", Scott's dagboek de volgende dag,, „wij hebben een ver schrikkelijke dag gehad onze botten zijn verstijfd.... en we zijn op de verschrikkelijke plaats, zonder de beloning van de eersten te zijn. „Want in de tent. die stond op de Pool, ontdekten Scott en zijn man nen aantekeningen. waaruit bleek, dat Roald Amundsen er Terugtocht Toch grensde zo'n Pooltocht in rme 1912 aan waaghalzerij. Ook in die Wat dagen waren er mensen, die op on- de weerstaanbare wijze naar het on bekende werden getrokken. Scott en Amundsen behoorden tot die groep. Zij rustten niet voordat zij de Zuidpool hadden bereikt. Scott zag de Zuidpool, maar het kostte hem zijn leven. Amundsen keerde als de gro te triomfator terug. De mens kreeg de beschik king over radio, luchtvaart en vele andere hulpmidde len, waarvan Scott. Amund sen en Shackleton nooit droomden. Zo kon in onze dagen een massale aanval worden ingezet op het groot ste nog niet in kaart ge brachte continent. Slechts weinig van de geheimen van dit ijzige gebied zijn prijsge- gefen. En om die geheimen ten dele te ontsluieren heeft de wetenschap het Internatio naal Geofysisch Jaar aange grepen. Dat begon in juli 1957 en zal duren tot decem ber 1958. Twaalf naties rustten een kleine of een grote expeditie uit en richten permanent be zette bases in. De Amerika nen deden dit op groot scheepse wijze. Hun aandeel deed het meest militair aan. Tweeduizend mensen trokken naar Antarctica: een groot aantal ge leerden, maar ook een bataljon ..Seebees". soldaten, die in de Paci- fic-oorlog bewezen, tot de beste ter wereld te behoren. Negentien vliegtuigen en kostbare ën vernuf tige instrumenten behóórden tot de uitrusting. Iets anders De Russen deden het wel niet zo grootscheeps, maar ook zij voor zagen zich van de modernste vin dingen dezer eeuw. Zij publiceer den weinig of niets over hun ont dekkingen en wellicht juist daar om twijfelde men. of zij niet rtbg iets anders nastreefden dan zui ver wetenschappelijk onderzoek. De mensen der wetenschap ston den niet zo sympathiek tegenover deze machtsstrijd aan de Pool, maar zij waren er van doordron gen. dat zonder deze militaire en politieke belangstelling het geld voor deze aanval op de ijskap ongeveer anderhalf miliar^ gul den nooit op tafel zou zijn ge- De andere landen deden het wat kalmer aan. Zo ook België. Groot- Brittannië vond de deelneming aan het Geofysisch Jaar echter nog niet voldoende en naast het in richten van de negen bases binnen dit kader, werd nog een expeditie uitgerust, die geheel buiten dit al les werd gehouden. Dit was de zgn. ..British Trans- antarctic Expedition". Het was de bedoeling het zesde werelddeel dwars over te steken. Dat werd de taak van dr Vvian Fuchs en van sir Edmund Hillary. Daarna begon de terugtocht. Dagen achtereen midden op de dag steeds temperaturen van dertig graden vorst en tegen de avond meer dar» veertig. Steeds treuriger werden de berichten in het dagboek, steeds moeilijker kregen de vijf mannen het. Eerst Evans aan de gevolgen een val, ledematen van de overblijvenden waren bevroren mm erf en de uitputting werd elke dag groter. Tedere BPSHMHHPSffiNNHNflH bladzij van het dagboek gaf een schriller beeld van de lij- Robert Falcon Scott densweg der vier Zo sleepten de w voort tot donderdag 29 maart Toen schreef Scott de laatste wers. iets. wat hij voor een ken- aantekening in het dagboek: teken hield. Hij was ér niet -SMds de_21-st_e hebben erg over op zijn gemak. Een half uur later bemerkten we voor ons uit een zwarte stip. Al spoedig wisten geen natuurlijk Van kust tot kust De Britten vonden n.l., dat zij aan de nagedachtenis van een hun ner grootste zonen, Robert Falcon Scott, verplicht waren, juist in een tijd. dat de Zuidpool ieders be langstelling had. als eersten de sten zijn, de eerste mensen, die door en zagen, dat het de Zuidpool zouden aanschou- zwarte vlag wen. die de Union Jack felkleu- rig zouden laten afsteken te gen de kille witheid van de omgeving. Moedig gingen ze voorwaarts Tot dc dag van de grote ont goocheling. Eén der fgebroken een orkaan gehad uit het west-zuidwesten en zuidwesten. Wij hadden brand- dat dit sto* voor twee koppen thee de o*..— „iüj„ leuwver- man en op de 20-ste zeer ka- schijnsel kon zijn. We liepen rig voedsel voor twee dagen ontdekte op slechts één reis van de pool honden- sporen in de sneeuw. sleeijzer was vastgebonden, en vlak bij de overblijfselen van een kamp Sledesporen en die van ski's en duidelijke afdrukken van hon- denpoten, veel honden. Dit maakte de hele zaak voor ons duidelijk. De Noren zijn Dagboek Scott schreef daarover in zijn dagboek: „16 januari. Het ergste wat mogelijk is, is gebeurd, of bij na het ergste. Ongeveer tweede uur van onze ma dekten de scherpe ogen v aan <Te Port Hrfï eestrand ,n het »,cht van dc schrikkelijke teleurstelling en haven. Op 18 kilometer af- het spijt me erg voor mijn met- stand bevond zich voedsel en gezellen. Allerlei gedachten brandstof in overvloed. ZIJ kon gaan dooi mijn hoofd en we hebben er over beraadslaagd. den hct dc ^«zwakte toe- Morgen moeten we doorgaan stand waarin ze zich bevonden, naar de Pool en dan met de niet bereiken. En terwijl de grootst mogelijke spoed naar mannen stierven, waalde om ben de vreselijke blizzard, die b»in de weg had versperd. het huis. Alle luchtkastelen zijr mt- "crvlogen. Het zal een mogde Bo 'nze terugtocht worden," buitenland. Het geld kwam uit En geland. Australië. Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika. Het transport naar het Zuidpoolgebied werd groten deels verzorgd door Canadese rob- benjggérs. De belangrijkste groep werd die van sir Edmund Hillary, de Nieuw-Zèelander, die zich roem verwierf, toén hij met Sjerpa Ten sing de top van de Mount Everest bereikte. Hillary zou een steun groep. een soort stoottroep, voorde ploeg van Fuchs aanvoeren, .iei plan was om vanuit de Wedaeiizee over de Zuidpool naar McMurdo- Sont aan de andere kant, te mar cheren. een afstand van 3200 kilo meter door volkomen onbekend ge bied. De steungroep van Hillary werd in McMurdo-Sont gestatio neerd en zou vandaar tot op en kele honderden kilometers van de Zuidpool depots aanleggen "met voedsel en brandstof voor de hoofdmacht, die naar de Pool zelf zou gaan en de eigenlijke tocht- dwars-over moest volbrengen. Winter In november 1955 verliet dr. Fuchs met zijn voorhoede Enge lend. maar pas in januari 1956 be reikte hij een geschikte landings plaats. Dit betekende, dat het ma teriaal met de grootste spoed moest worden gelost, omdat bin- pen enkele dagen de zo gevrees de Zuidpoolwinter kon invallen en het schip dr. Fuchs terug zou moe ten brengen naar Groot-Brittan- ■nië. die daar de rest van de expe ditie zou gaan voorbereiden. Men besloot de lading te lossen op het ijs en naar de basis te transporte ren. waar acht mannen zouden achterblijven. Onmiddellijk daar na wendde de Canadese robbenja- ger Theron de steven. Pas weken later vernam men. wat de acht mannen hadden moe ten doorstaan. Nog bij het trans port van de lading was de blizzard, dc zo gevreesde sneeuwstorm, ko men aanjagen. Het zeeijs raakte los en een groot deel van de kost bare lading ging daarbij verloren. De blizzard had meteen de pool- winter meegebracht en het was uitgesloten onder deze omstandig heden een barak te bouwen. De mannen besloten tot september in een houten pakkist van een ,.Sneeuw-kat" (een tractor) te gaan wonen.Nauwelijks voor stelbaar waren de omstandighe den. waaronder deze acht mannen in hun minimaal en primitief ver blijf moesten leven. Daar in de eindeloze witheid stond dan die kist. terwijl de temperatuur tot ze ventig graden onder het nulpunt daalde en de striemende sneeuw door windstoten van zo'n 150 kilo meter per uur werd voortgejaagd over de kille vlakten. Een jaar later, in november 1956. verliet Fuchs Engeland voor de tweede maal om nu zijn groep op volle sterkte te brengen en zich voor te bereiden op de grote over steek, die tussen oktober en de cember 1957 moest gaan gebeuren. Mén hoopte rond Kerst de geogra fische Zuidpool te bereiken en dan nog de gelegenheid te vinden, voor de winter het aan de andere kant van de ijskap gelegen McMurdo- Sont te bereiken. Het liep anders Het liep allemaal heel anders uit. De hoofdgroep van dr. Fuchs kreeg het wel heel zwaar te verdu ren. Zij bestond hoofdzakelijk uit geleerden, gewend om in rustige, goedverwarmde laboratoria hun een groot wit raadóel ANTARCTICA is de naam voor het hel? Zuidpoolgebied. De zuidelijke ijskap van de wereld heeft op de meeste plaatsen een dikte van vele honderden meters. Flora en Jauna zijn er vrijwel onbekend. Slechts en kele vogelsoorten laven er en zv vinden hun voedsel in het water De pinguin is de be kendste van de dagr levende dieren. Wat zoekt de mens daar in dat grote witte land, dat tweemaal zo groot is als de Ver enigde Staten? Wat doen die expedities daar, waarvan er sommige soms meer aan een expeditieleger doen denken? DE geleerden proberen er achter te komen welke invloed het Zuidpoolcontinent heelt op de weersgesteldheid op aarde. Zij onder zoeken de bodemgesteldheid, trachten te ont dekken of het hele gebied vasteland is, of dat men met verschillende eilanden te ma ken heeft. Zij onderzoeken de aanwez.igheid van mineralen: steenkolen, koper en zilver en wellicht Goed-ingerichte weerstations op de Zuid pool zouden van bijzondere betekenis zijn voor het huidige luchtverkeer, dat zich nog dagelijks uitbreidt en een steeds grotere plaats gaat innemen in onze samenleving. QIT alles en nog vele andere onderzoekin gen vinden plaats in het kader van het Geofysisch Jaar. Maar dat alles geeft nog geen verklaring van de grootte der expedi ties. Hier svelen ook politieke en strategische belangen een grote rol. Elk land, betrokken bij de exploratie van de Zuidpool, is sterk ge ïnteresseerd in hetgeen de ander gaat doen en verschillende voorvallen uit het recente verleden, wijzen er op, dat Antarctica vroeg of laat nog wel eens aanleiding kan geven tot een hevig tumult tussen de wereldmach ten. f-JET Amerikaanse worstel om voor het zesde werelddeel een gemeenschappelijke soevereiniteit in te stellen, is de moeite waard om terdege onderzocht te worden. De Ame rikanen zijn ook de eersten geweest, schout-bij-nacht. Byrd om op de geogra fische Zuidpool de vlag van de Verenigde Naties te ..droppen". Antarctica: ~het land van-de stilte en de oneindige ruimten, ruw en hard voor wie het tracht te veroveren, een wit stuk op de landkaart, omdat men er ondanks alle onder zoekingen nog zo weinig van weet. Zal de mens de wijsheid gegeven worden om nooit en te nimmer de zwaarden te kruisen voor de uiterste zuidpunt van onze aarde? proeven seling overgeplaatst naar de meest barre, soms ongelooflijke situa ties. Aan de andere kant van het ge bied stond de steungroep van Hil lary, meer ontdekkingsreiziger en avonturier dan wetenschaps mens. Hij interesseerde zich veel meer voor de prestatie om juist in het Geofysisch Jaar als eerste de Zuidpool te bereiken, hoewel dit zeker niet de bedoeling vatn zijn steungroep was. Hillary zag de mogelijkheid in één ruk door te gaan naar de Zuid pool. En hij aarzelde niet. Tele grafisch contact met zijn superieur, dr. Fuchs. gaf hém de toestem- Juist toen begonnen de moeilijk heden. De eenheid was weg. Wel iswaar had Fuchs zijn fiai gege ven. maar de vraag bleef, of dit van harte ging. Hillary kon het laatste deel van de tocht zonder overgrote moeite afleggen en dat deed wellicht dr Fuchs zijn toestemming geven. Het moreel Maar wat waren de gevolgen op het moreel van de groep-Fuchs door de houding van Hillary c.s.7 De stemming kon wel eens, als de Poolkou, ver beneden het nul punt zijn gedaald. Bij vorige expedities kon dat worden geconstateerd: zo lang de kans op succes er was, bleef ook het moreel van de groep uitste kend. Maar een schaden van dit moreel bleek telkens een niet te onderschatten extra-gevaar. Destijds heeft Scott dit treffend beschreven in zijn dagboek En velen wijten nu nog de oorzaak van de mislukte terugtocht van Scott en de zijnen aan het feit. dat de Noor Amundsen nauwelijks een maand eerder aan de Zuidpool ar riveerde dan zij. Geestelijk en lichamelijk had den Scott en zijn mannen te voel moeten opbrengen om zonder succes naar huis terug te keren Het wgrd hun ondergang Het is te hopen, dat dr. Vivian Fuchs, wiens moei- \ijkheden zich met de dag op stapelen, als de nood te hoog dreigt le worden, niets zal forceren, maar het verstan- iige besluit zal nemen om vliegtuighulp te vragen Nu kan het nog: als januari aan het eind is, wordt het abso luut onmogelijk per vliegtuig in de Zuidpoolstreken te landen. Dan heersen daar de jagende stormen, de kou. de bitterste moeilijkheden wach- ten dan de niet voldoende beschermde overwinteraars! VEERTIG JAAR „HENDRICK DE KEYSER" „Dat kan en dat mag niet langer zo!" Deze woorden brachten, in de eerste dagen van januari 1918, toen eigenlijk alleen het verloop van de wereldoorlog maar belangrijk was, een aantal vastbesloten Amsterdam mers bij elkaar. Ze konden het niet langer aanzien, dat in hun geliefde stad het ene fraaie historische gebouw na het andere onder slopershanden viel omdathet zo oud was. O, het was geen nieuwtje, dat onbarmhartig vernielen van veel architectonisch en historisch schoon, vastgelegd in romantische bouw.integendeel, de van alle bouw kunst gespeende 19e eeuwers hadden dit ruïneuze werk vlijtig ter hand genomen en voor het oude schoon afschu welijk en stijlloos „nieuw" in de plaats gesteld. En dat ging in de eerste decen nia van onze eeuw voort, tot deze zeven Amsterdammers, onder lei ding van hun initiatiefnemer J. Th. Boeyen. met warmkloppende patricische harten samenkwa men en hun veto over dat verbrij zelen van stedekunst uitspraken. Hun veto. ja. Maar om dat veto duidelijk te maken moest er een lange en verbeten strijd wor den gevoerd. Dat zag men wel in. want overheid en volk legden zich als vanouds neer bij de hardhan dige en ondeskundige modernise ringen, en wie zioh er (figuurlijk!) aan stootte, mopperde in z'n een tje. Prof. dr. Jan Veth. een der ze ven. gaf de vereniging, welke op die gedenkwaardige januaridag werd opgericht, haar naam. Een ouderwets-lange, maar duidelijke: ..Hendrick de Keyser. tot behoud van architectonisch of historisch belangrijke oude gebouwen". Op deze basis ging de kleine groep aan het werk en dat was niet eenvoudig want behalve dat men medestanders moest werven die dc vereniging zouden steunen, moest men zich tegen het gewoon- geworden opruimen van oud stede- schoon verweren. Van de zeven Amsterdammers, die oorspronkelijk een Amster damse vereniging stichtten, welke echter na een jaar door de gro te belangstelling al landelijk werd. is alleen de heer C. P. van Eeg- hen nog volijverig lid van het da gelijks bestuur. Het waren de welversneden pen nen van prof. Jan Veth en van de secretaris mr. Posthumus Meyes. die het publiek wakker maakten en de overheid voor de goede zaak begonnen te winnen. Gemakkelijk en snel ging dat niet: het kostte veel overtuigende woorden en vin nige aanklachten, eer het begrip en de medewerking doorbraken Er werden gaven en giften voor de vereniging gevraagd.. en ontvangen. Hendrick de Keyser kreeg legaten en schenkingen en kon aan oe slag gaan. Het behoeft nauwelijks betoog, dat ook de oorlogsjaren verre van goed waren voor Hendrick de Key ser. Helaas verloor men zes pan den aan het oorlogsgeweld, waar van drie belangrijke huizen in Middelburg. Wel pakte het ijverige bestuur na de oorlog weer stevig aan. maar er was heel veel veranderd. Het publiek, dat verarmd was in vijf jaren ontbering, had geen geld over voor Hendrick de Key ser. giften en legaten verminder den en de kosten voor aankoop, restauratie en onderhoud van de panden welke men als stedeschoon ilde beschermen liepen ongeloof lijk hoog op. De overheid, zowel rijk. provin cies als gemeenten, bleef wel sub sidiëren. maar het werk ging al moeilijker en moeilijker. En juist, toen Nederland tot welvaart kwam en men meende, dat de restaura tieachterstand in een jaar of tien zou zijn ingehaald werd de bestedingsbeperking afgekondigd. Nu is de vereniging, vrijwel ge heel op overheidssubsidie aange wezen, lelijk in de knel geraakt, want ook deze steun moet, zij het met tegenzin, beperkt worden. Maar Hendrick de Keyser, in zware tijd het werk begonnen, laat zich ook nu niet verslaan. Wellicht zal het Nederlandse volk. dat door deze vereniging vele van zijn ar chitectonische kunstschatten be houden zag want dc vereniging heeft nu 107 panden in eigendom, waarvan 42 in Amsterdam zijn plicht zien en zorgen, dat Hen drick de Keyser dit prachtige werk kan voortzetten. Contributies kunnen verhoogd worden, giften en schenkingen zijn nog altijd welkom! Dan zal de nu veertigjarige Hen drick de geyser de arbeid, naast cn samen met Monumentenzorg, Heemschut en andere instellingen op het gebied van behoud van behoud van land- en 9.-Vlescboon. beter en intenser kunnen voort zetten.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1958 | | pagina 13