BRAVO! nm hm i uiimi HITLERS ARENA VERDWIJNT NA 17 JAAR BEZETTING Witte. addLaah, ojf een ko.oA veAcL E KERK WINT TERREIN "IN HET HUIDIGE POLEN V.P.R.O. (te weinig leden) heeft benauwde dagen ISRAEL ZOEKT IN EUROPA WAPENS Bij Neurenberg verrijst een satellietstad VRIJDAG 27 DECEMBER 1957 .9f Van onze reiscorrespondent LINK VAN BRUGGEN LS MEN ZOU ZEGGEN, dat Polen een katho liek land is, maakt men zich heslist niet aan drijving schuldig. Ruim 95 procent der Poolse Iking staat als katholiek te hoek en het ver moed, zoals onlangs in „Nova Kultura", een -stalinistisch blad, werd geschreven, om in het popljd van de Witte Adelaar, atheïst of vrijdenker 'Gijn. De hele Poolse geschiedenis door is de (igr van de kerk nauw met die van de staat fhondenDe conflicten zijn ontelbaar geweest, pel tussen de kerkelijke als de wereldlijke lei- fs als tussen het episcopaat en het Vaticaan. ge kerken het is een verheugend gezicht k vol in Polen. Zo vol zelfs, dat er in de zon- sdiensten geen stoel onbezet blijft. Op het teland heb ik bedehuizen gezien, die letterlijk uilden van de mensen. Honderden mannen, en kinderen, die geen toegang meer kon- krijgen, stonden devoot voor de ingang op- eld, slechts in staat om enkele flarden van k en liturgie op te vangen e Polen gaan naar die kerk, werd en r Gomoelka gezegd, om hun regering Icwelilen. Hun processies waren srbom- i aanklachten tegen de onderdruk king, welke hun priesters bloot stonden proces in Kraikau tegeneen aantal geestelijken, dait voor de Verenigde Staten zou 8 hebben gespioneerd, was in 1953 een van de meest afschrikwekkende voor beelden hun pelgrims tochten naar de Zwarte Madonna van Czentecho- wa verzamelingen van 'miljoen gelovigen waren normaal! rtuïgendie diernonstraties van de ver- (ping van die leer van het dialectische Serie compromissen 0 „realistisch" Gomoelka ten aanzien 1 de economische noden van zijn volk 'eedt, zo „realistisch" is zijn houding nover de regilneuze behoeften. Pro- hij zich van de ene kant zoveel mo- aan de binnenlandse toestanden te passen, aan de 'andere kant stelt lies in het werk om de communis- pairtijleer zoveel mogelijk af te p heeft r i uit de r Gomoel- Jkunnen vernemen, dat by een conflict sji-n kerk en staat „miljoenen Polen tegen de staat zullen keren". Geheel IgjtrUd met z'n eigen ideologische opvat ten, heeft hjj het Poolse volk verder n weten, dat de vraag, of een kind glcus moet worden opgevoed, in de Ite plaats door de ouders beantwoord it worden en later door het kind zelf... an dezelfde Gomoelka is echter bekend jhij het partijkader duidelijk heeft ge- t, dat de hoop van het westen op èen ooratisoh staatsbestel via de weg van Evolutionaire socialisme, ijdel is. Ook dat de strijd tussen de en idealistische wereld- ling van oktober 1956 dan ook naar ge streefd kerk en staat in vreedzame co ëxistentie naast elkaar te doen leven. Br is een serie compromissen gesloten, op welker basis beide partijen elkaar gevon den hebben. Concessies zijn zowel van da ene als van de andere zijde gedaan, ter wijl de terreinen en bevoegdheden zijn1 afgeperkt Reeds in december van het vorige jaar. slechts enkele weken nadeit hij uirt ge vangenschap ontslagen was, heeft Ste phen, kardinaal Wyszinkski, een overeen komst met. premier Cyrankniewitz geslo ten. Onder het motto: „Reddiing van het Vaderland1" diezelfde leuze heeft tijdens de verkiezingen van dit jaar djenst ge daan, waarin Gomoelka door de kerk gesteund wend is hierin bepaald, dat de kerkelijke hiërarchie en de geestelijkheid de staat zuilen steunen bij alles wat on dernomen wordt om Polen als natie te versterken en tot ontwikkeling te bren gen. De kerk zou zich niet in politieke zaken mogen mengen. Zij zou „nationaal" gericht moeten zijn en haar activiteiten op een dusdanige wijze moeten ontplooien dat een „tweedie Hongarije" voorkomen Nieuwe activiteit Aan'de andere kant is de kerk. zij 't op minder terreinen dan vroeger, gedeel telijk in ere hersteld. Buiten het gewone lesrooster op de scholen om. wordt er weer godsdienstonderwijs gegeven aan ieder, die dit krachtens zijn overtuiging verlangt. De benoeming van de door de staat betaalde godsdienstleraren geschiedt in overleg met de kerk, terwijl de te ge bruiken leerboeken haar goedkeuring be hoeven. Een nieuw decreet inzake be noemingen in kerkelijke ambten Is verder van kracht geworden, waarin het vroege re vetorecht van de staat aanzienlijk is besnoeid. perthouwing. tussen de wetenschap van per jdtalecbische materialisme en het „re- perpize bijgeloof" dus de woorden zijn Gomoelka! onherroepelijk ten na- r da) van 't laatste zal worden beslecht, riet is een grondprincipe van het com- jisme", heeft Gomoelka in het open- j f verklaard, „de wil van het volk te m a p sprekenAangezien de Polen ln lie meerderheid katholiek zijn. moet de At hier rekening mee houden. Polen wordt er sinds die zinnen uit de preek van kardinaal Wys- zinski, die hy onmiddellijk na zyn vry- lating in de Heilige Kruiskerk van War sehau hield (de primaat was toen nog nie In Rome geweest om de rode hoed in ont vangst te nemen, zomede de goedkeuring van het Vaticaan om „naar bevind 1 zaken" te handelen. Ze waren bedoeld en appel aan het zedeiyk geweten der Poolse katholieken cn luidden: „Men heeft heden ten dage niet zozeer behoefte aan de heldendood dan wel aan de heldhaftige beid uit liefde tot het vaderland Alleen dat kan bydragen tot de vrede V'y staan ervoor bekend, dat wy ons leven kunnen opofferenDe Polen weten net ere te sterven Maar, geliefde kin deren in den Here, het is noodzakelijk, dat de Polen met ere weten te werken De actiiiviteölt van die kerk dm Polen richt zich iin die eerste plaats oip de ver sterking van het innerlijke geloofsleven, vam zulk een grote imwloed op die Verhouding met de staat door compromissen geregeld sbaat kam zijn. In de zielszorg wordt ver der grote aandacht besteed aam een gezond familieleven, terwijl traagheid, lichtzin ruigheid, oneerlijkheid en alcoho lisme en zedeloosheid fel bestreden wor- Zo leeft die kerk im Polen thams „vreed zaam" naast die staat, zonder dart er twij fel over de houdiimg der hogere geestelijk heid bestaat. Voor de samensmelting vam de katholieke en de communistische maat schappijleer behoeft niemand bevreesd te zijn. De bisschoppen volgen een prim- oipiële koers en trachten zich, ondanks d)e gevonden modus der co-ex istenitie, vam de dissidenrten te ontdoen, die zich in die zogenaamde Pax--groep verzamel^ heb- Invloed tanend Met Pax diuidit men im Polen een ove rigens kleine groep vam katholieken aan, dii-e vóór Gomoelka het rode regiem krach tig steunde en na Gomoelka „Sbal-in acher dam de Stalinisten" geworden k bracht een wig tussen het Vaticaan e Poolse katholieken te drijven d-oor t( weren, dait de paus meer voor de Duitsers dan voor de Polen voelt. Zij propageert, dat im West-Polen het voormalige Oost- Duitsland de bisschoppen door d-e re gering moet worden benoemd en legt kie men voor onenigheid bussen het episco paat en de geestelijkheid en tussen de geestelijkheid en d-e leken. Sinds enkele maanden i6 zij ook im 't geweer gekomen legen die miieuwe, politieke, wereldbe schouwelijke en geestelijke vrijheden dier Polen, welke volgens haar tot een „dodee- lijk revisionisme" zul-len leiden. Leider van de Pax-groep is Woleslaus Piasecki, een opportunist zowel als een man met een verleden, yin de Spaanse burgeroorlog vocht hij aam de zijde van Franco en tijdens de Duitse bezetting gold hij als een notoire fascist. Toen hij, na het keren vam het getij de kerk, het episco paat en de geestelijkheid aan gimg vallen, werd hij door het regiime voor het rode wagentje gespannen, teneinde het Vati caan im diskrediet te brengen en het ka- bholieke geloof ,/nationaal" te begrenzen. Men kan moeilijk zeggen, dat Piasecki erin geslaagd is de Poolse karthlieken ach ter zijn vanen te scharen. Integendeel: onder leiding vam het episcopaat hebben de gelovigen zich ver vam hem gedistan tieerd, terwijl er'im feite ^maar een paar geestelijken zijm geweest, die de moeder kerk de rug hebben toegekeerd. Wel kam men stellen, dat Piasecki zich ruim voor zijn diensten heefit laten belo- kon uitoefenen, is sinds de komst van Gomoelka echter gebroken. Nog geen week voor de omwenteling vergalop peerde hy zich door de publikatic van 'n 3-tal artikelen over de staat, waarin stelling tegen de advocaten van een lossere band met de Sowjetunie werd genomen. De helft van zyr aanhang liep weg om onder Frankowski en Lu- bienski de van weinig betekenis zijn de neo-Paxgroep te stichten een or ganisatie, die op het politieke vlak een „nationale" weg wil volgen, doch de kerkeiyke hiërarchie (nog?) niet wil aanvaarden. Ten slotte wordt Piasecki tegenwoor dig fel door de zogenaamde club van jonge, katholieke intellectuelen bestre den, die zich onder Zawieyski en Stom tien plaatsen in het 459 zetels tellende parlement veroverd heeft. Het tijdschrift, dat door deze groep wordt uitgegeven, „Tygodnik Powszechny", mag officieel niet het klankbord van de kerk heten, geldt toch algemeen als het blad, dat het vertrouwen van het Vaticaan, de kardinaal en de bisschoppen heeft. De aandrang, welke de primaat van Polen op Gomoelka heeft uitgeoefend oor goed met Piasecki te breken, is oe toe tevergeefs geweest. Gomoel ka, die een vijand van de Stalinisten is, al te goed, dat de laatsten (ln het buitenland) door het Kremlin worden gesteund en dat een te felle aanval op hen de veiligheid van de Poolse staat ln gevaar kan brengen. Bovendien zou de verdwijning van Pax als macht een ver sterking van de kerk betekenen Iets Gomoelka met zijn atheïstische op vattingen niets voor voelt. Het grootste mysterie, dat o secki hangt, is do vcrdwyning enige zoon, nu een maand of z< i Pia- Tienduizenden pelgrims drommen te zamen voor het klooster van Czente- chowa, waar zich de wereldbekende Zwarte Madonna bevindt. non. Hij vormde een macht in katholiek Polen, omdat hij weldra im staat werd ge steld controle op de kerkelijke pers uit t oefenen en fondsen uit de uitgave va- boeken en zelfs uit die fabrioaige va oreëren De invloed welke Piasecki hierdoor den. De jongen, zeventien jaar is vol gens velen gekidnapt om zyn vader het zwygen op te leggen. Maar anderen zeggen weer, dat de Stalinisten de groep dns, waarin Pax als politieke organisatie is ondergebracht dit op hun geweten hebben, omdat zy be vreesd zyn, dat Piasecki zich op een voor hem gnnstlg moment met de kar dinaal zal Einde op het ogenblik benauwde dagen door, omdat het ledenaantal niet voldoende is gegroeid om het recht op de thans toegemeten zendtijd officieel te behouden. Sinds verscheidene weken wordt er een zo krachtig mogelijke propaganda-actie gevoerd en staat de voorpagina van „Vrije Geluiden'' vol met sombere en toch nog hoopvolle woorden, maar het aan tal abonnees op dit programmablad blijft onbevredigend. Het is te verwachten, dat het ontwerp- omroepwet in het huidige zittingsjaar de orde zal komen ln de Tweede Kamer cn dat dan 1 januari 1958 als peildatum zal worden aangehouden wat betreft het aantal abonnementen, dat de VPRO nodig heeft om zich de toekomst e verzeker* Vooralsnog 2 t hot e r uit, dat hot Programma voor morgen liturg kal 8.00 Nws Ben je zestig? 11.0 •meded 12.33 Lichte muz 12.: Nws en kath nws 13.20 Gra 1-4.00 V d jeugd 14.20 Gra 4.50 Gram 14.55 Fanfare oi 18.00 Journalistiek weekoverz 18.10 Gram 18.13 >arl overz 18.25 Strljkork 18.45 Vragcnbeant» 9.00 Nws 19.10 Comm op hel nws 19.15 Radio -ilh ork en solisl 20.10 Lichtbaken, cius 20.23 Vet 20.40 Gcvar progr 22.10 Amus muz 22.3J Vij luiden de zondag in 23.00 Nws 23.15 Nm n Esperanto 23.25—24.CO Gram. Hilversum II, 298 m. VARA: 7.00 Nws 7.10 3ym 7.20 Gram 8.00 Nws 8.18 Gram 9.00 V d irouw. VPRO: 10.00 Tijdelijk uitgeschakeld 10.05 Morgenwijding. VARA 11.35 Strijktrio 12.00 1 irieke, hoorspel 19.40 Godsdic Nws 20.05 Waar 21.45 Klaver nuz 23.00 Nwi VPRO: 19 st voorheen i. VARA: 20 i? 20.13 Gei oc comm 22.30 Gram. VPRO: 17.00-17.30 V d Sjimon Peres, de directeur-generaal vai het Israëlische ministerie van defensie is naar Europa vertrokken, waar hij enige hoofdsteden zal bezoeken. Algemeen wordt aangenomen, dat hij onderhandelingen zal aanknopen over wapenleveranties. Te Bonn is verklaard, dat geen verzoek m Isaël is ontvangen voor wapenlev- ties. Israël kan echrter. zo zeide men. tot particuliere firma's wenden. In West- Duitsland bestaat alleen een verbod voo -er van wapenen naar communistisch! landen. In de volksvertegenwoordiging Israël, de Knesseth, heeft premier Ben Goerion de pogingen van zijn regering om wapenmateriaal te kopen in West- Duitsland verdedigd. Hij zeide, dat dit materiaal slechts in West-Duitsland koop is en dringend nodig is niet slechts 'oor de veiligheid van Israël, doch ook >mdat de immigratie van Joden door ve ontwikkelingen bedreigd wordt. Een motie van de rechtse Cheruth-partij, waarin een volledig debat gevraagd werd deze kwestie, werd verworpen met 46 tegen 14 stemmen, bij 17 onthoudingen. DE FIJNSTE BOLKNAK VOOR 20 CTS UW WILLEM II BRAVO IS ER WEER iiiilillillliiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii JN DE BUURT van de speel- goedstad Neurenberg ln Bele ren wordt een van de grootste satellietsteden van Westdults- land gebouwd, zy zal verryzen op de monsterachtige arena, die ln de dagen van het nazi- regime bekend stond als het „RelchparteigelSnde", het ter rein waarop de N.8.D A.P. zyn door honderdduizenden bezoch te massa-meetings placht te houden. Op dit 608 hectaren grote gebied zal in de loop van de komende tien jaar met een Investering van rond 500 mllj. mark een stad ontstaan, waar 40.000 mensen zullen wonen. Zy zal „Langwasser" komen te heten, naar de naam van de streek. Neurenberg, dat al zeer eng is verbonden met Furth en daardoor eigeniyk een tweellngstad is, wordt met „Langwasser" mee dan een drlelingstad, met een bevolking, die zeker tegen de dén mil joen zielen zal tellen. De be volking van de overwegend protestantse (en soclaal-demo- kratisch bestuurde) Industrie stad (machines, elektrotechni sche apparaten, metaalwaren, speelgoed, brouweryen en ge neesmiddelen) breidt zich ge stadig uit. Neurenberg heeft een bewo gen geschiedenis. De stad was al duizend jaren oud, toen zy daterende Scbaldnskirche is een paar weken geleden vol tooid. Beroemde gebouwen zyn gebombardeerd, Ingestort of uit gebrand: het Nassaucrhaus. het Fleischhaus, het Tucherschlös- schen, het Bratwurstgldckleln, Neurenberg, dat beroemd werd door Dürer en de „Mcls- senwetten, de zg. „Neurenber- ger Wetten" aan, die er op de partydag van 1935 by de In- vvydlng van het »Reichspartei- gelande" werden verkondigd, waarby en passant ook do ha- kenkruisvlag tot ryksvlag werd verklaard. Zy dankte er ten slotte het „Neurenberger Proces"' aan, by de grote luchtaanval van 2 Januari 1945 vrywel geheel werd verwoest. Van de rond 500.000 inwoners, die de stad by het uitbreken van de oorlog telde, waren er toen ai geen 200.000 meer achtergebleven. De stad in haar oorspronkeiykc middeleeuwse styi herstellen, is onmogeiyk. Zo goed mogeiyk worden de oude gebouwen, de Aitstadt, de stadswallen, geco- pieerd. Nog decennia zal men er aan bezig zUn. De uit 1240 tersinger" Hans Sachs, door de Godsdienstvrede van 1532, die een einde maakte aan de Der tigjarige oorlog, werd ln 1933 door Hitier tot de stad der N. S. D. A. P. dagen gemaakt. Daaraan dankt zy het „Reichs- partelgelënde" en haar aan sluiting aan de „Autobahn" van Bcriyn naar München zo dat de partybonzen snel on gemakbeiyk naar de massa meeting? konden komen li) dankte er ook de Joodse ras dat na de oorlog door de geal lieerde overwinnaars tegen de Duitse oorlogsmisdadigers werd gevoerd en leidde tot de ter dood veroordeling van 12 nazi- leiders en de zelfmoord van Hermann Goring. Het ..RelchsparteigelSnde" Is dus Indirect wel voor het een en ander (n de Neurenbergse stedeiyke geschiedenis verant- woordeiUk geworden. Het is maar, dat de Neurenbergse vroede vaderen in de eerste 12 jaren na de oorlog zoveel anders aan het hoofd hebbei gehad, anders waren .zy ei waarschijnlijk al veel cerdci aan begonnen, om de schand vlek „Reichpartclgelknde" wei te wissen. Wat ook nog onder dc slo pershamer zal moeten vallen Is het zg- „Valka-Lager". Dat is een groot barakkenkamp voor naar de Bondsrepubliek uitgeweken politieke vluchte lingen en statenloze buitenlan ders. Het huidige „Valka-La ger" is het vroegere kampe wen, jongens cn meisjes van de partij, de ,.Arhc".«d»rns«' de Hitler-Jugend, werden on dergebracht, als zy voor de Rykspartydagen naar Neuren berg waren gecommandeerd om Hitler toe te jubelen. Ook als „Valka-Lager" is dit ba rakkenkamp, waar In cn na de oorlog krygsgevangenen huis den en thans de vluchtelingen hun hopeloze bestaantje rek ken, een voortdurende herin nering aan de ellende, die Hit- Ier over Duitsland en de we reld heeft gebracht. aantal dan niet voldoende zal zijn en daarom heeft de omroep nu een brief doen uitgaan aan alle predikanten, ker keraden en besturen van de bij de Cen trale commissie voor het Vrijzinndng Pro testantisme aangesloten groepen. In deze brief wordt hert bovenstaande aangehaald en een dringend beroep ge daan op medewerking door een met klem uitgesproken opwekkend woord in de diensten en hart verspreiden van aanmel dingsformulieren ln de kerken. In de juist verschenen aflevering van „Vrije Geluiden" is deze brief ge publiceerd door middel van fotokopie en verder wemelt het programmablad van allerlei kdrte aanbevelingen van prominente en op andere wijze be kende figuren, welke stukjes ^an portret en handtekening van- de auteurs zijn voorzien. In een kort hoofdartikeltje haalt de voorzitter van de VPRO, dr. E, D. Spel berg, een brief aan van een r.k. onder wijzer, die al jarenlang abohné van het programmablad iskortom, uit alles en alles wordrt op het ogenblik propa ganda gepeurd. Misschien verwacht men nog veel van deze laatste dagen van het jaar, dat, naar de brief aan predikanten en kerkeraden meldt, niet zo gunstig ver lopen is als andere jaren. Terwyi in voorgaande jaren juist de laatste maanden van het jaar de VPRO veie nieuwe abonnees aanbrachten, is dat nu niet het geval geweest cn het bestuur maakt zich daar ernstig ongc- COMMENTAAR Kerstpro gramma's We hebben tijdens de Kerstdagen via de radio een massa Kerstliederen ge hoord: de traditionele Nederlandse, be kende en onbekende buitenlandse en, naar onze smaak minder prettige Ame rikaanse kerst deunen. Alleen op Kerstavond, dinsdag, hebben we op een Duits station moeten afstem men om mooi-uitgevoerde Kerstliederen te kunnen genieten. Wel gaf de KRO, in luchtige toon, in de vooravond wat internationale liederen te horen en was er'een vriendelijk VPRO-uurtje voor de kinderen, maar veel verder ging de voor bereiding op het grote christelijke feetk niet. Naast de kerkdiensten waren er tij dens de beide feestdagen wel heel mooia muziekuitvoeringen Ook was het een ge noegen te luisteren naar het altijd be wogen ontmoeten tussen patiënten in het sanatorium te Davos en familieleden in de studio te Hilversum, verzorgd door de VARA. „Lfs enfants Bethléem", de Bijbelse tragedie van Gabriël Pierné op de twee de dag uitgezonden door de NCRV had grote kwaliteiten, maar was voor vela luisteraars wat moeilijk. De televisie-uitzending van de KRO op Eerste Kerstdag mocht dan dc zwakte van een herhaling hebben, maar het eenvoudige, misschien wat al te Duits- senitimentele spel „De weg naar het hart" zal toch vele kijkers nog eens heb ben goedgedaan. In elk geval was hat een herhaling wel waard. Een hoogtepunt van de uitzendingen vormde, na een weinig-bekoorlijk timpje „Schelpendans" en een interessant rol- prentje over klokkengieten wel de lithur- gische Kerstdienst uit de St. Janekerk te Gouda met bijzonder fraaie zang door verschillende koren. Ook hoorden we nog eens Jo Vincent zingen. Hiermee heeft de NCRV eer ingelegd: een mooi besluit de feestdagen. Jammer, dat 't ln de kerk zou koud was: de adem van spre ker en zangers was duidelijk zichtbaar! Ten slotte zagen we nog een uitste kende reportage in Eurovisie-verband: een uurtje Weense IJsrevue. verzorgd door de NTS. .Drie koningen en hun ster", een luisterspel van Hermann Rosmann kunt anavond om 9.20 uur horen in het KRO-programma. Daarna: uitvoering van de Pasteral-Messe van Anton Dfabaili door het Radio Philharmoni6ch Orkest met koor en solisten o.l.v. Gerard Ver meulen. Met voortzetting van de serie Ne- gerlideren begint om 7.30 uur het VPRO-programma. In de korte rubriek- les hoort u o.m. ook ds. F. E. van Leeu- ven uit Rotterdam spreken over „De ehgieuze opvoeding in het gezin". Het VARA-programma begint om 9 uur met een politiek cabaret, daarna het Btherforum en Iaat op de avond, van 11.15 tot 12 uur, nog een Bachconcert. Tips uit hel buitenland Het derde deel van Bach's Kerst oratorium kunt u opvangen uit Duitsland '".5 MHz) tussen 8 en 8.35 uur. Daarna hoort u de opera „Die Entftihrung aus dem Serail" van Mozart. Dirigent is Hans Sch mi dt -1 sseret ed t Rosalyn Tureck geeft vanavond in het Third Programme van de BBC (464 Bachreoital aan de vleugel, tus- 7.05 8.10 i Het Symfonie-orkest van het NIR speelt van 8—9.15 uur o.l.v. Daniël Ster- nefeld werken van Vlaamse meesters Brussel Vlaams, 324 m.); In een tussen spel hoort u daarna het fluitconcert in n Vivaldi en om half tien weer „Het Kerstlied over de wereld".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1957 | | pagina 7