McutPC IWJtsrfje ÜTiwnml
Terreur
Nederlanders
in Oost-Java
Wordt personeel aangeraden
ondernemingen te verlaten
Ook Ned. Handel-Mij
in Djakarta bezet
Subandrio verzet zieli niet
tegen gesprek
RENTEBIJSLAG VOORKOMT
PRIJSSTIJGING VAN DE
WONINGWETWONINGEN
Amerikaanse kunstmaan
startklaar vanavond
vermoedelijk omhoog
op
Uitnodiging voor Parijs
wees Stevenson af
Gratis Koopuur
WOENSDAG 4 DECEMBER 1957
ADVERTENTIES: 0,20 per millimeter
Familieberichten 0,18 per millimeter.
(Bij contract belangrijke korting.)
Postrekening 58936.
Achtendertigste jaargang no. 11127
CHRISTELIJKE ATION AAL DAGBLAD
Foor Leiden en Omstreken
„StimllMstirb is gh'blram
myn b«rl in legljciKpotl"
Tranen over
de Sionsteeg
ZIE PAGINA 3
Levensmiddelen worden uit de huizen geroofd
TN OOST-JAVA bestaat een toestand van algemene ter
reur tegen de Nederlanders. Vooral in Djember, Bondo-
woso, Situbondo en Kediri is het erg. Daar worden de
levensmiddelen uit de huizen van onze landgenoten ge
roofd. Bedienden mogen de huizen van de Nederlanders
niet meer binnengaan.
Deze vage foto, radiografisch ontvangen via Singapore, is genomen
kort nadat het K.P.M.-kantoor bezet was door het Indonesische per
soneelleden van de communistische vakhond. De eerste groep
employees mocht nog met deze bus naar huis. De rest moest na
urenlang te zijn vastgehouden naar huis lopen.
Hoewel de Indonesische regering
verdere acties zou voorkomen
TNDONESISCH PERSONEEL van de Nederlandsche Handel-Maatschappij
J- te Djakarta heeft verklaard, dat het deze oudste en grootste Neder
landse bankinstelling in Indonesië vanmorgen heeft „overgenomen". Het
zelfde gebeurde met de Escomptobank. De Nationale Handelsbank wordt
door leden van de communistische vakvereniging bewaakt. Deze lieden be-
t weerden orde en veiligheid te handhaven.
Zij houden tevens het oog op alle
cliënten en controleren welke be-
dragen er op de rekeningen worden
opgenomen. Er zijn in totaal zeven
i Nederlandse bedrijven bezet. Het
K.P.M.-gebouw is eveneens nog in
j handen van de communisten. Vol-
j gens radio-Djakarta zou een comité
j van actie hebben gevraagd het ge-
i bouw onder regeringstoezicht te
I stellen en niet aan de K.P.M. terue
te geven.
Geen roof
In een speciale zitting heeft het Indo
nesische kabinet gisteravond nog de kwes
tie van het in beslag nemen van de Ne
derlandse bedrijven besproken. Besloten
werd verdere acties zoals tegen de K.P.M.
te voorkomen. Uitdrukkelijk beweerde de
premier, dat Nederlandse ondernemingen
niet meer zouden worden bezet.
Niettemin was het gisteren mogelijk,
dat de werknemers gisteren, zoals be-
|kend, het K.P.M.-gebouw in Djakarta be-
j zetten en ook namen zij de directie over
Ivan Geo Wehry.
De militaire commandant van Djakar
ta, luitenant-kolonel Dachjar, heeft ook
jdeze acties vertfordeeld, en gisteravond
ivoor de radio gezegd, dat acties tot over
neming van de Nederlandse ondernemin
gen moeten worden geleid door een be-
Islissing van de regering of van het „Be-
jvrijdingscomité va'n West-Irian".
Personeel "van Lindeteves verklaarde
!heden, het bedrijf te zullen overnemen.
'De directeur van Jacobson Van den Berg
te Djakarta voert besprekingen met het
Indonesisch personeel over een mogelijke
[bezetting van het bedrijf. De vakvereni
ging eist, dat de employés hun auto's bij
'het gebouw zouden laten.
De Indonesische minister van scheep
vaart Nazir antwoordde op de vraag of
ook de K.P.M.-schepen zullen worden
i,.overgenomen". „Ik ben niet bevoegd op
die vraag antwoord te geven".
Later op de dag is het gebouw der
K.P.M. te Djakarta door militairen bezet
ter handhaving van orde en veiligheid
aldus een mededeling van de minister van
scheepvaart Mohammed Nazir. Hij zeide
voorts, dat nationalisatie van de K.P.M
overwogen wordt en dat hieraan gisteren
een speciale kabinetszitting gewijd werd
De Nederlandse employees kregen aan hel
einde van de ochtend toestemming het
gebouw te verlaten.
De dnreobié vam Geo Whery heeft ge
weigerd de sleutels van de boekhoudaf-
deliing af te geven.
Eén vooraanstaand figuur uit het Ne
derlandse bedrijfsleven te Djakarta ver
klaarde naar aanleiding van de bezetting
der gebouwen: „Dit is het einde". Vrij
wel geen enkele Nederlandse firma kan
voortgaan tenzij men overschakelt on bij
voorbeeld Britse banken.
Hoe-wel het leger de overneming van
Nederlandse bedrijven heeft verboden, is
het niet zeker of dit verbod geldt voor
die bedrijven, waar de bezetting reeds een
feit geworden is. Minister Sudibjo heeft
later verklaard dat de overnemingsvoor-
stellen der arbeiders aan heft kabinet donesië
Toen men zich wendde lot de
autoriteiten van de provincie
om hulp verzocht, kregen de Neder
landers alleen te horen, dat de
actie de wil van het volk was! De
Nederlandse diplomatieke vertegen'
woordiging in Djakarta is van de
ernstige toestand op de hoogti
steld.
De voorzitter van het Algemeen
landbouw syndicaat, dr. J. Meyer,
heeft meegedeeld, dat het syndicaat
ernstig overweegt haar leden aan te
raden de Nederlandse ondernemin
gen in Oost-Java te verlaten
Onze landgenoten proberen zich zo
veel mogelijk rustig te houden, nu zij
onder zulke ernstige druk staan. VaD
een paniekstemming is geen sprake
Maar wel ziet men de toestand zeer
somber in. Geen enkele krant wordt
meer uit Nederland ontvangen. En
met ingang van gisteren is ook het
radio-telefonisch verkeer met het
moederland verbroken. Zakenlieden
konden geen contact meer krügcn
Met bijzonder grote belangstelling
wordt dan ook naar dc nieuwsuitzen
dingen van de Wereldomroep in Hil
versum geluisterd.
In Bandoeng, de meest westerse stad
n Indonesië, is de vrij grote Nederlandsi
samenleving ook ernstig getroffen door de
boycotactie. Geen enkele Nederlander
sok maar iets in een winkel kopen
Elk dienstbetoon, in welke vorm ook,
wordt onze landgenoten geweigerd.
Moeilijk cloeh niet
onhoudbaar
overweging worden voorgelegd.
ordvoerder van de Nederlandse
diplomatieke vertegenwoordiging te Dja
karta noemde de positie van de Neder-
anders „moeilijk doch niet onhoudbaar"
De Nederlandse zaakgelastigde heeft gis
teren de gehele dag tevergeefs getracht de
Indonesische plaatsvervangende minister
van buitenlandse zaken Hardt te spreken
te krijgen. De diplomatieke dienst heeft
grote moeilijkheden bij het onderhouden
van de telefonische verbindingen
consulaten op Java. De telefoonverbindin
gen tussen de Nederlandse ondernemingen
en hun kantoren te Djakarta waren afge
sneden.
De K.L.M. zal alle luchtpost naar In-
erzenden met de Boac, Qantas
Garuda. De Garuda beweert, dat zij
In Londen ernstige bezorgdheid
HET ZAL VAN DE VERDERE GEBEURTENISSEN en van de houding
van Nederland afhangen of Indonesië ook de diplomatieke betrek
kingen met Nederland zal verbreken, zei de Indonesische minister van
buitenlandse zaken, Subandrio, gisteren, toen hij op het punt stond uit
New York naar Parijs te vertrekken.
„Ik zal dc deur niet sluiten voor d«
Nederlanders," zei de Indonesische minis,
ter verder, „als z(j een nieuwe wljz«
van toenadering tot Indonesië overwe
gen." Verder geloofde minister Suban-
in 1958 nog een groot aantal
jwoningen gereed zal komen, doch
de vraag rijst of het mogelijk zal
fcijn in dit jaar zoveel woningen in
[aanbouw te nemen als voor een
Continu hoge produktie noodzake
lijk zou zijn. Dit zegt de minister
van volkshuisvesting in zijn me-
lorie van antwoord. Hij heeft hier-
lij in het bijzonder op het oog de
apte op de kapitaalmarkt en de
laaruit voorvloeiende hoge rente-
;and, die het voor particulieren wel
)ijzonder bezwaarlijk maakt om tot
de bouw van woningen over te gaan.
j De minister acht een verbodsbepaling
voor de bouw van particuliere woningen
pet noodzakelijk. Het wadhten op
jrcop i6 voor de ondernemers zijn*
pens voldoende waarschuwing.
Wat de hoge rente betreft, die resulteert
in naar verhouding te hoge huren, deelt
ir. Witte mede, dat de regering heeft be
sloten om niet de volle marktrente in de
huurprijzen van de woningwetwoningen
te doen doorberekenen. Besloten is voor
alle woninwetwoningen, waarvoor na 1
januari 1957 vergunning is of zal worden
verleend, een rentepercentage van 4 pet.
te doen gelden, door een rentebijslag te
verlenen
ALARMEREND
Over de woningproduktie zegt de mi
nister, dat er in 1958 niet veel minder
dan 80.000 woningen gereed zullen ko
men. Voor 1959 zal echter indien in
1958 de bereidheid tot het beginnen van
nieuwbouw in de particuliere seetor ten
gevolge van de financiële omstandig
heden belangrijk bij de aanvankelijke ra
mingen mocht ten achter blijven op
een niet onbelangrijke daling van
aantal gereedkomende woningen
worden gerekend.
drio, dat Nederland zijn definitief stand
punt nog niet had bepaald.
Subandrio, die de toestand ernstig vond,
geloofde niet dat de aanslag op Sukarno
het sein was voor het uitbreken
wanordelijkheden. De betogingen tegen
de Nederlanders zag hij als een spon
tane reactie van het volk op het
werpen van de Nieuw Guinea-resolutie
in de Algemene Vergadering.
Tenslotte beweerde minister Suban
drio nog dat hij geen gelegenheid voor
bij zal laten gaan, indien de mogelijk
heid zich zou voordoen, om door mid'
del van onderhandelingen het met d«
Nederlanders eens te worden.
Het ministerie van buitenlandse zaken
van het neutrale Amerika heeft
middels ook uitgelaten over de toestand
n Indonesië.
Gezegd werd-, dat de Verenigde Staten
de gespannen verhouding tussen Neder
land en Indonesië nauwkeurig volgen.
Meer wilde de perschef van het ministe-
e, Lincoln White, niet verklaren.
In Londen heeft de ernstige toestand
i Indonesië ongerustheid veroorzaakt,
et ministerie van buitenlandse zaken
onthoudt zich van elk commentaar. Maar
het pessimisme in de toonaangevende
Londense bladen wordt wel gedeeld door
verantwoordelijke politici,
is bang, dat de maatregelen, die
tegen de Nederlanders worden genomen
zullen ontaarden in een haatc;
Dc situatie kan de Zuidoostazlatii
nisatie cn de Engelse belangen
in Indonesië wel eens in gevaar brengen.
daarom niet onmogelijk dat de
Engelse regering haar invloed zal doen
gelden en op matiging zal aandringen.
de K.L.M.-diensten zou kunnen overr
men als de regering maar voor materi;
zorgde (zij heeft vele Nederlandse vlie
gers). Een vliegtuig van Stanvac werd te
Singapore opgehouden in afwachting van
een landingsvergunning in Indonesië.
Geen St.-Nieolaas
De kinderfeesten ter ere van Sinter
klaas zijn afgelast De jaarlijkse intocht
van de Sint in Djakarta eveneens. Men
wil het feest In intieme kring vieren.
De onafhankelijke Times of Indonesia
schrijftdat men de Nederlanders niei
moet „laten boeten voor de zonden hunner
regering" Zij zijn gasten en men is he
aan zijn goede naam verschuldigd hei
niet te molesteren en hun wettige werk
zaamheden te laten verrichten. Het zoi
benepen en kleinzielig zijn hen tot zonde
Transfers bedreigd
Dc Indonesische monetaire raad hcefl
inmiddels de mogelijkheid van verbreking
van de handelsbetrekkingen met Neder
land besproken. Er is nog geen beslissing
genomen, maar wel werd gesteld, dat het
vervallen van de transferrechten een lo
gisch gevolg zou zijn van het verbreken
van dc diplomatieke betrekkingen met
Nederland, Volgens Antara zal er geen
dividend naar Nederland worden getrans-
Sukarno verzocht zijn
reis te annuleren
Van twee kanten, namelijk die deT In
donesische communistische partij en die
van een groep parlementsleden, heeft pre
sident Sukarno 'het verzoek ontvangen
om zijn reis naar Europa en Latijns Ame
rika, die hij in december zou maken, af
te gelasten, gezien de ernst van de bin
nenlandse toestand en de politieke
labiliteit
Staande op een hoog platform
brengen Amerikaanse technici
de proefsatelliet aan in de neus
van de enorme Vanguard-
Raket, die al enkele dagen start
klaar staat op het proefterrein
van Cape Canaveral.
TN EEN VRAAGGESPREK
A met een onzer redacteuren
heeft prof. dr. Gesina H. J.
van der Molen, hoogleraar in
het volkenrecht aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam,
haar mening gegeven over de
te verwachten ontwikkelingen
in Indonesië. Mevrouw van der
Molen verschaft hiermee een
helder beeld van de volken
rechtelijke aspecten van even
tuele naasting van het Neder
lands bezit in Indonesië. Op
pagnia 5 vindt men het vraag
gesprek weergegeven.
Sukarno bezocht
hospitaal
Geflankeerd door een sterke lijfwacht
heeft president Sukarno gisteren een be
zoek gebracht aan het ziekenhuis waar de
ilachtoffers van de aanslag op hem wor
den verpleegd.
De politie, met de bajonet op het ge-
eer en bovendien met machinegeweren
bewapend, zetten de straten rondom het
ziekenhuis af.
Iedereen, zo luidde de opdracht, die
ongevraagd dicht bij de president komt.
moet onmiddelflijk worden neergeschoten.
De commandant van Djakarta, overste
Dachjar, zeide, dat een hoeveeflheid ont-
ploffingsmiddeien en handgranaten in be
slag genomen is.
Dachjar deelt mede, dat het aantal ar
restanten thans twintig bedraagt. Dezen
zouden vlot hebben bekend. Andere ver-
dachten worden nog gezocht.
HET PROEFTERREIN van
Cape Canaveral in de Ameri
kaanse staat Florida is in de loop van
vandaag elf uur voor de start van
de raket met het eerste proefkunst
maantje de „aftelperiode" inge
gaan. Aanvankelijk zou de 24 meter
lange raket met zijn kostbare lading
vanmiddag om vier uur worden ge
lanceerd, tenzij de weersomstandig
heden voor de start te ongunstig
'.ouden ziin.
Om niet bekendgemaakte reden is de
afvuur-tijd echter al verschillende malen
veranderd. Volgens de laatste berichten
tot vanavond acht of negen uur. Het is
mogelijk dat op het laatste moment nog
enkele correcties moesten worden aange-
braohk Drie uur voor het lanceren wordt
de brandstof aangebraoht. Mocht zich
daarbij een moeilijkheid voordoen, dan
zal de start vermoedelijk 48 uur worden
uitgesfteld.
Inmiddels staat de reusachtige Van-
guard-raket, die een gewicht heeft van
10.000 kilogram, al enkele dagen klaar op
haar „startblok". In de kogelvormige
het projectiel bevindt zich het
satellietje, dat slechts een doorsnede
heeft van vijftien centimeter. Wanneer
alles volgens wens verloopt zal het straks
snelheid van ruim 27.000 km per
de wereld vliegen. De raket
brengt de kunstmaan tot een hoogte van
450 kilometer. Nu de twee Russische
Spoetniks zwijgen zal men op aarde
alleen radio-seinen van de Amerikaanse
kunstmaan ontvangen. Het is vandaag
precies twee maanden geleden, dat de
Russen hun eerste Spoetnik lanceerden.
de derde trap brengt het maantje op de
noodzakelijke snelheid van 27.000 kilo
meter per uur. Wanneer die snelheid is
bereikt wordt de satelliet uitgestoten en
volgt haar eigen baan, vergezelt van de
derde trap.
Sedert de start zijn dan negen minuten
en 45 seconden verlopen.
Verwen uw vrouw
met de enige veilige
elektrische koffiemolen!
Door kijkgaatjes in dikke muren van
gewapend beton zallen dc Amerikaanse
geleerden de start van de raket gadeslaan.
Tijdens de eerste etappe moet de raket
een hoogte van 55 km bereiken en tot een
snelheid van 5600 km per uur komen. Dit
duurt m minuut. De brandstof van de
eerste trap van de raket is dan gebruikt
cn dc „trap" zal In dc Atlantische Oceaan
De tweede trap neemt het werk op dat
moment over en brengt de Vanguard tot
een hoogte van ruim 210 km. De raket
gaat in deze etappe een meer gebogen
baan beschrijven en bereikt een snelheid
van ongeveer 14.000 km per uur. In de
tweede trap bevindt zich het besturings
apparaat van de raket. De neus van de
raket wordt gedurende de tweede etappe
gesplitst en weggeworpen, zodat de kunst-
i zonder omhulsel verder gaat. De
dient alleen om de satelliet in lagere
luchtlagen tegen de wrijvingshibte te
beschermen.
Van 210 tot 450 km „freewheelt" de
raket zonder veel snelheid te verliezen.
Dan wordt de tweede trap afgestoten on
absoluut veilig, plostic romp"»
mpagne.
„Verboden voor
Hollanders"
Voor het bekende Nederlandse restau-
int Bogerijen té Bandoeng, plaats van
samenkomst voor de burgerij en planters,
s een bordje geplaatst met de woorden
Verboden voor Hollanders". De telefoon
verbindingen van Nederlanders en van
het Nederlandse consulaat te Bandoeng
jn afgesloten.
De woordvoerder van de Nederland
se diplomatieke vertegenwoordiging te
Djakarta, de heer R. Pekelharing, var-
klaarde, dat berichten uit Oo6t-Java
aanleiding geven tot de grootste be
zorgdheid.
In het bezette K.P.M.-gebouw te Dja
karta waren typisten en klerken normaal
aan het werk. In dc straten voor het ge
bouw verzamelden zich groepen arbei
ders, die zich rustig hielden. Versterkte
patrouilles betrokken de wacht. Met ma
chinegeweren bewapende militairen be
waakten een nabijgelegen spoorwegover
gang. Andere troepen in jungle dress en
gevelde bajonetten bewaakten het
gebouw van de nationale opbouwconfo-
rentie in de nabijheid.
Nederlandse huisvrouwen te Djakarta
kunnen nog steeds levensmiddelen cn
kleding kopen in tegenstelling tot Ban
doeng, Malang en Socrabaja. Ook dc gas-,
water- en lichtvoorziening aan Neder
landers, gaat te Djakarta door.
K.P.M. houdt schepen
in Singapore
De Koninklijke Paketvaartmaat-
sohappij heeft het vertrek van zes
schepen uit Singapore naar Indo
nesië uitgesteld.
N.A.V.O. De Braziliaanse minister van
buitenlandse zaken heeft gisteren tegen-
-—r verslaggevers verklaard dat zijn land
uitnodiging heeft ontvangen om zich
te sluiten bij de N.A.V.O.
Niet eens met zijn regering
STEVENSON, de voorzitter van de
Amerikaanse democratische
partij en in verband met de
N.A.V.O.-conferentie in Parijs tij
delijk adviseur van de regering, heeft
gisteren een aanbod van president
Eisenhower, de conferentie bij te
wonen, van de hand gewezen.
Eergisteren verklaarde Stevenson, niet
aar Parijs te gaan omdat hij daarvoor
geen uitnodiging had ontvangen. Toen
die uitnodiging gisteren toch kwam ging
er niet op in, omdat hij het niet eens
met alle voorstellen, die namens de
Amerikaanse regering aan de NAVO-
landen worden voorgelegd. Stevenson zal
eohter wel naar Parijs gaan,
zich omstandigheden voordoen die zijn
aanwezigheid daar noodzakelijk maken.
Minister van buitenlandse zaken Foster
Dulles zal reeds elf of twaalf december
naar Parijs gaan, om zich ter plaatse
voor te bereiden op de conferentie, die
zoals gemeld, de zestiende begint
Oordeel
Een weinig vlooiend oordeel over mi
nister Dulles werd gisteren gegeven door
de democratische afgevaardigde Celler,
voorzitter van de juridisohe commissie
van het Huis van Afgevaardigden, di#
juist een reis door Europa achter de rug
heeft.
„Dulles is in Europa de meest gehate
Amerikaan", aldus Celler. „Engeland,
Frankrijk, Duitsland en vooral Italië zijn
De Amerikaanse talent-scout
van de 20th Century Fox,
Owen McLean, heeft gisteren
en vandaag in Amsterdam een
auditie gehouden voor gegadig
den voor de hoofdrol van de
te vervaardigen film over Anne
Frank. Het moet bij voorkeur
een meisje zijn tussen 13 en 15
jaardat vlot Engels spreekt.
We zien hier vier van de rtieis-
jes tijdens de auditie. V.l.n.r.:
Lilli van den Bergh, Anita
Klein, Ria Kikkert, de heer
McLean en Hanneke Muller,
terwijl zij het scenario bespre
ken.
(Advertentie)
DINSDAG VAN 10—10.30 UUR
(stempel 3)
EN VAN 7—7.30 UUR
(stempel F)
ELKE DAG 1 UUR GRATIS
KOPEN
KOOP U RIJK
IdtL'
Leiden Noordwijk
GOEMAAT
Katwijk Rijnsburg
allergisch voor hem geworden. Hij is het
mikpunt van moppen, het onderwerp van
bittere satires, zijn bruikbaarheid tegen-
ome bondgenoten is verdwenen.
Als Dulles niet spoedig wordt vervangen
zullen onze bondgenoten Elsenhower
onomwonden zeggen dat de leiding krach
tiger en constructiever moet worden om
voorkomen dat de N.A.V.O. uit elkaar
valt",
WEERBERICHT
Westelijke wind
De Biilft verwacht toft mor
genavond:
Vannacht voonn-amelijk om
heft zuiden van het land liioh-
te vorst. Morgen in het tdoot-
den toenemende bewolktog
meft hier en daar wat motre
gen. Ongeveer dezelfde tem
peraturen als vandaag. Zwakke tot ma
tige westelijke wind. (Opgemaakt om 11.15
uur)
ZON EN MAAN
5 dec. zon op 8.33 uur, onder 16.32 uur»
maan op 15.37 uur. onder 6.22 uur. 7 doo,
volle maan.
