Oude pottenbakkerskunst
L
Liever „KNIPPERBOLLEN" dan
verkeerslichten met drukknop
werd ook industrie
Maar op de beste stukken heeft
de machine nog
geen vat
ZONDAGS
BLAD
BRIEVEN AAN DE
3lieuiuf Cciforljc Courant
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1957
Ook deze week zijn er, on
danks de vakantietijd, waarin
we momenteel leven, toch weer
een flink aantal aanvragen van
mensen, die geholpen wensen te
worden aan een gedicht, of een
boek. Het doet ons telkens weer
genoegen, als we vernemen, dat
zo'n kleine oproep in deze ru
briek zo veel succes kan hebben.
Wij ontvingen ook nu brieven
en briefkaarten van dankbare
lezeressen en lezers, die blij wa
ren met de hulp uit onze wijde
lezerskring. Wij geven die dank
maar al te graag door.
de Kru\jf, Hoofdstraat
48 te Valkenburg (Z.H.) niet. Zü
dacht, dat het door haar gezochte
gedicht „De Genadeklok" heette.
Kan iemand helpen? Er komt een
regel in voor over „Ja de klok der
genade staat altijd op nu"'.
OORTHUIS
Van ds. G. Onrthuys zou C. I
Srhreuders. Grotcslraat 179. Veen
(N.-Br.t graag de volgende boeken
bezitten: „De leer der praedesti
natie**, „Grondslag en wezen dei
kerk", „Kruispunten op den weg
der kerk" en „Doopboekje". Wie
helpt?
AVONTUUR
Mevr. W. GuytVan Duuren,
Zeeweg 18, Katw ijk aan Zee, zoekt
het boekje „Het Grote Avontuur",
dat is uitgegeven door de Vereni
ging Nederlands Fabrikaat, uitver
kocht is en handelt over woning
NOGMAALS
Enige tyd geleden werd in deze
rubriek gevraagd om het boekje
„Gelovige bastaarden en ongelo
vige kinderen" door Wilrox6oi>
Kan iemand hieraan ook de heet
J. Hoogendoorn, Rcmbrandtlaan 32.
Woerden, helpen?
MARGRIETEN
Wie van de lezeressen bezit voor
oorlogse „Margrieten" niet verha
len van Jo Navandert voor me-
▼rouw J. RajramovicVan Dort,
Kotterstraat 106, Scheveningen?
MET Z'N ACHTEN
Wie helpt H. v. d. Wetering.
Burg. Cranierlaan 20, De Lier, aan
de, bekende voordracht „Met z'n
ANOREW EN SADIIOE
Mevrouw N. van Keulen, Fahrcn-
heitstraat 322, Den Haag,, zoekt alle
Frtii Delfts blauw en souvenirklompjes
De pottenbakkerskunst? Zo oud als
de wereld!
Wat zeg je dat gemakkelijk. Maar
eens op een keer, een onschatbaar aan
tal eeuwen geleden, moet iemand toch
eens hebben uitgevonden dat men van
natte klei potten kon vormen en die dan
bakken in de felle zon misschien?
maar wie wist, dat die aarden
voorwerpen dan, in steen veranderd,
eigenlijk onvergankelijk waren?
1 it de praehistorische tijd, dus uit
eeuwen, niet meer te achterhalen door
de geschiedschrijvers, zijn nog vele,
vele bekers, urnen en potten, dikwijls
nog gaaf. opgegraven. Soms waren ze
volgegroeid met sterke boomwortels,
maar door de geleidelijkheid van de
groei waren de potten niet gebarsten
En door alle eeuwen heen hebben
de mensen aardewerk gevormd, gebak
ken en gebruikt.
heeft deze boeken voor haar?
BUNYAN
Dc heer B. P. Hansum, Voor
schoterlaan 66b, Rotterdam, zoekt
van Bunyan „Genade Overvloei
ende". Het is overal reeds lang
uitverkocht en hjj zou het toch
graag bezitten.
•ifCrïrtrCrirtrirü-trirtrirtrirtrirtrirtrüirtr
tenslotte nodig om het plateel ln
volle glorie te doen verschijnen.
Moet er met goud versierd wor
den, dan is nog een derde, zwak
bakproces nodig.
Hebt u wel eens gemerkt, dat
die „gouden" lettertjes of randjes
zo licht beschadigen of wegslijten?
Dat komt omdat het goud maar
zwak verhit kan worden. Heel erg
stevig zit het dus nooit op het gla
zuur vastgebakken!
Kleuren
Handwerk altijd hand
werk, ook al kwam
eenmaal de pottenbak
kersdraaischijf die han
den te hulp. Kunst en
wetenschap werkten
samen: men maakte het
fijnste porselein, de in
gewikkeldste voorwer
pen van aardewerk
en toch altijd naar de
eenvoudige grondslagen
van het oude procédé.
Nederland werd be
roemd om zijn Delfts
blauw.... wat is het
anders dan geperfecti
oneerd pottenbakkers-
werk?
Later sprak men met
een gesoigneerdwoord
van „plateel", maar ook
dat is niets anders dan
aardewerk, pottenbak
kerskunst.
Dc echte mooie tinten verleent
het glazuur aan de plaêeel-voor-
werpen. Natuurlijk is het fabrieks
geheim. hoc men deze glazuren
laat samenstellen.
Wat glazuur eigenlijk doet, valt
U het best op wanneer U eens kijkt
naar het beschilderen van Delfts
blauw. Op een helwit gebakken
voorwerp wordt metzware de-
coratieverf geschilderd. Alles ziet
er streng en dof uit. Maar komt
het. na geglazuurd te zijn weer
uit de oven. dan is er die feeste
lijke, diepe blauwe glans, waar
van zo'n eigenaardige bekoring uit
gaat.
En U weet wel, een „echt" stuk
moét een merk of signatuur dra
gen aan de onderzijde
Laatste Iwnd
Massaproduktie
i gegoten.
De grijp-arm
wat wilt U? Had U
gedacht, dat de grijp-arm
industrie, de machine, zich niet
met de pottenbakkerij had be
moeid? Natuurlijk wel.
Valt er thuis een beker stuk,
dat allang
ramp. Aardewerk
krijgen,
grof en fijn?
Stond de indus
trie hier niet ach
ter, moest elke
beker, elk bord,
elk kopje, nog van
de pottenbakkers-
schijf komen, dan
zou dat allemaal
heel anders zijn!
Alle aardewerk in de fabriek
wordt nog met de handv. beschil
derd, indien er motieven of voor
stellingen op worden aangebracht,
anders kan men een gekleurd gla
zuur ineens geven.
Nu is het wel duidelijk, dat de
bijzondere stukken door kunst
schilders onder handen worde,ge
nomen, maar dat de normale de
coratie (bijv. in blauw) wel van
de ontwerpen komt, maar dan
toch bij ingewikkelde motieven met
behulp van schabionen of andere
hulpmiddelen wordt aangebracht.
Anders zou het eenvoudige pla
teel of „blauw" eenvoudig niet te
betalen zijn.
Anders gaat het met bijzondere In verschillende van onze steden is sinds de eerste
stukken: grote wand- of herinne- mei een nieuw, vreemd bolgewas verschenen, de zgn.
ringsbot-den in Delfts blauw, apar- „knipperbol" zij tieren welig bij zebrapaden en hebben
te vazen of kannfcn enz., deze a]s voornaamste kenmerk, dat hun enige activiteit, het
worden ten eerste door de potten- knipperen van de oranje bol, bij zonlicht praktisch onop
gemerkt verloopt. Met deze en dergelijke schertsende
beschrijvingen is het hoofdstuk, dat het feestelijk planten
van deze bollen heeft ingeluid, niet af te sluiten; voor
verblijf is overstekende voetgangers heeft dè knipperbol wel
degelijk een belangrijke betekenis.
Dat e
ten aardewerk zijn,
behoeven we u
echt niet te ver
tellen. U zult toch
een dikke witte
cantinekop geen
„plateel" noemen
en u ziet best
verschil tussen de
fijnheid van het
ene baksel en het
Het geheim
daarvan is de sa
menstelling van de
vormklei. Om te
beginnen is er al
verschil
klei en klei
Na het eerst
De zee ligt stil gestrekt als een zeer zacht,
week-glanzend kleed dat langzaam deint
en bij de aanraking van 't strand, naar 't schijnt,
mijn blote voeten te ontplooien tracht.
Het laatste licht aan verre lucht verdwijnt,
boven mij twinkt de eerste sterrenpracht:
juwelen op het groot gewaad des nachts,
dat met zijn zoom de duinen vaag omlijnt.
En in mij is het licht van stil geluk,
ik ben bevrijd, ik draag niet meer het juk
van alles wat me zwaar woog, van mezelf.
O groot geluk van wie zichzelf ontmoet,
ontdaan van alles wat hem schijnen doet
anders dan werkelijk, anders dan zichzelf.
JAAP ZIJLSTRA
en krijt ook nog
een woordje mee.
Dan: de beschil
dering en het gla
zuur. allemaal
kwaliteitskwesties.
Bekijkt U maar
„echt" Delfts blauw (dat heus
niet alleen in Delft wordt ge
maakt) naast een souvenirklompje
in wit en blauw. U ziet dan zelf
het verschil: Delfts blauw behoort
handwerk te zijn en het souvenir
klompje is een massaprodukt.
De ophouw
In de fabriek van de N.V. Pla
teelbakkerij Schoonhoven «die na
tuurlijk ook in Schoonhoven staat)
hebben wij het hele proces eens
voor U nagegaan.
Voor het massawerk worden
door modelleurs gipsvórmen ge
maakt naar het idee van de zand
vormen voor de klokkengieterij.
Dat maken van die gipsvórmen is
maal droog en bruikbaar, dan kan
men ze met zeep insmeren en vol
gieten met het klaargemaakte
kleimengsel. Heeft de klei een
droge rand tegen de gips (welke
vocht opzuigt) gevormd, dan wordt
het nog vloeibare uit de vorm ge
goten. het gips er af gehaald en
gaat het voorwerp naar de droge-
Van de droogkamers gaat het
dan naar de polijstafdeling. waar
mogelijke oneffenheden worden
verwijderd, alvorens de produkten
voor de eerste maal in de oven
gaan.
De ovens zijn listig gemaakt:
met zware kettingen kunnen de
vierkante mantels omhooggetrok
ken en verplaatst worden, zodat
alleen de bodem overblijft. Op die
bodem worden dan de rekken met
de te bakken voorwerpen zo effi
ciënt mogelijk volgebouwd en bij
1100 gr Celsius voltrekt zich de
bakkerij.
Na driemaal 24 uur is de klei
steen geworden. Nu wordt het gla-
Want op 1 mei jl. zijn de n
wettelijke bepalingen die
voetgangersverkeei regelen
werking getreden en h
knipperbol bij
jwe dus: aan de paal, waarop én de
het verkeerslichten en de voetgangers
in lichten (beide van het normale
het plaatsen type) bevestigd zijn, zit een druk
knop. Wil men als voetganger
- dat het
naderd
snelheid rijden
trottoir stappen
de aard krijgt
9 Je leeuwen werpen dan
tijdsduur kan men automatisch la
ten verkorten als de knop vele ma
len wordt ingedrukt dus als er
zich veel oversteek-aspiranten aan
de paal verzamelen) gaat het ver-
beschermde keerslioht op geel en rood en de
e oversteek- voetgangers kunnen oversteken,
het mo- één minuut lang. Dan gaat het
voertuig nadert mag verkeerslicht weer groen.
Het spreekt vanzelf, dat de ene
voetganger, die een verkeers
stroom wil doorbreken, wel wat
lang moet wachten, en dat een vol-
rkeerssiagnatit
oversteekpad in de zin der we
Dat wil voor de beide partijen
hierbij betrokken zijn (het rij-v
keer en het voetverkeer) ongevi
het volgende zeggen
ger die op zulk eer
oversteekplaats aan
manoeuvre is begonnen op het
ment dat een voertuig nad
deze manoeuvre voltooien
voertuig moet zijn vaart inhou
den of zo nodig geheel stoppen om
dit mogelijk te maken.
Is het voertuig reeds zo dicht ge-
zodanige dat ene stuk overstekend wild wel
wat al te veel e
ganger echter verplicht het
stoken been terug te trekken
het trottoir te wachten tot net
voertuig is gepasseerd. Vooral de
interpretatie van: waar ligt de
grens tussen het eerste
tweede geval of rr.c
woorden: wanneer is precies
De Amster-
de voetganger damse praktijk was dan ook, dat
het zich voor alleen bij zeer grote verkeersdruk-
de voet- te en dan nog meestal door
»e- nieuwsgierige jongelui van de
op drukknop werd gebruik gemaakt;
het merendeel van de voetgangers
gaf er de voorkeur aan, op eigen
initiatief door de verkeersstroom
het te slippen en de automobilisten
andere verleenden hen daarbij, dankbaar
dat zij deze wijze van handelen
Bij de foto's van dc
knipperhollen
Een close-lip van de nieuwste
aanwinst op het gebied der
verkeersveiligheid: de oranje
knipperbol i foto rechtshoven
De zebrapaden (foto's rechts-
midden en linksonder) waren
door de strepen al lang niet
voldoende beveiliging meer in
hel steeds drukker wordende
verkeer. Daarom ging men
over tot het plaatsen van de
die niet zoveel vertrouwen hebben tijd de nodige medewerking.
ger» Uit dat idee dat de verkeers-
de deelnemers geen stomme, idiote
analfabeten zijn, die alleen maar
■ode stoplichten gedresseerd
en voertuigbestuurders, voo
knipperbol bang gemaakt.
Dat is waarschijnlijk dan ook de
reden dat het Haagse gemeente
bestuur in plaats van de knipper-
bo!. begonnen is met verkeers
lichten met drukknop bfó een voet-
gangersoversteekplaats
i syst
vlak
Kenmerken
Wat zijn de kenmerkenDe bol
plaat- knippert constant en seint daarmee
ia de voetgangers en voertUigbestuur-
Leid- ders toe: dit 's 6611 beschermde
j oversteekplaats. Loopt een voet
ganger eenmaal op het zebrapad.
Machtswellust
voertuigen sindsdien is genegeerd.
lijfsbehoud te volbrengen.
Staat hij nog op de stoep, dan
dient hij de neiging, door zijn op- heeft bovendien een verder-
Te Star galopperen verschillende automobi- felijke psychologische
listen knarsentandend bóven op dens: de
rempedalen te laten springen, te
vacht. Het
dit knipper
dus: soepelheid.
Begrijpelijkerwijs, schrijve..
Want het verkeerslichten-systeem onderdrukken
had één fout: het was te star en grootste kenmerk
het gedoogde geen soepel geven- bolsysteem
en-nemen van beide partijen, iets
waarop ons hedendaagse verkeer
toch voor 30 procent dient tc be
rusten Het systeem werkt al-
En als er voor het verkeer van
indaag de dag één redmiddel is
dat het besef: keep going.
cllust van
de loper, die de rijder nu
lekker stop kan zetten.
Amsterdam toch niet
het voorbeeld van de stad.
waar ze de verkeersdcelne-
opvc
keep moving oftewel
het hoogdiets: blijf in bewe
ging, houdt er gang in
Hoewel in verschillende
steden vooral Amsterdam
en Den Haag zijn daar sterk
in de verkeerspolitie blijk
baar van mening is. dat een
tot stilstand gereduceerd
verkeer een veilig verkeer
is. en men dat verkeer dan
ook alle vluchtheuvels, pijl
paaltjes. stoplichten en klap-
borden in de weg zet. die
een vindingrijke dienst van
openbare werken maar van rullen die drukknop-
zolder weet te halen, bredet Uch,en dajr bMJv,n lU£n,
woordelijkheid en soepel
heid (men zegt. dat de ver
keerspolitie nog één. verge
ten kruispunt heeft ontdekt,
waar nog geen stoplichten
stonden) heeft besloten
tot de knipperbol. ondanks
(of moet het zijn: dank zij)
de proef op het Leidseplein.
Dat Den Haag hiervan iets
geleerd zou hebben, is aan
twijfel onderhevig: de Resi
dentie gaat het nu bij het
Buitenhof ruim tien jaar
na het Leidsebosje, dat ver
worpen werd -
keer prober
elders het besef door. dat
maar één manier is om he
verkeer gaande te houden
voedt het op in samenspel, verkoos
in verdraagzaamheid cn soe- „®„w_
pelheid. Ook de voetgangers
horen daarbij en de knip
perbol is de home-trainer.
Dat Rotterdam de
- reeds een jaar
sprake van was,
zo zijn zc daar wel lijkt
gezien de gehele Maasstcdelijke
verkeerspolitick (géén stoplicht,
laat ze het zelf maar uitvinden)
niet vreemd. Dat Amsterdam het
deed. is o.i. de moeite van een
compliment waard men heeft
knipperbol daar de drukknop-dwaling niet al-
Her leen ingezien, maar ook openlijk
ant durven toegeven
Maar waarom Den Haag weer
met die drukknop begint en de
knipperbol verwerpt, is ons met
helemaal duidelijk.
