Martha-stichting bestaat 75 jaar
Zondagmorgen wandelt de jeugd
naar de stichtingskapel
Ds. J. TH. MEYER OVER
ZIJN WERK
Jongenspaviljoen III verslindt
's middags grote hoeveelheden
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1957
Medelijden werd getuigenis van Christelijke barmhartigheid
Kerkdienst maakt geen verschil
voor jeugd en ouderen
t'LKE ZONDAGMORGEN wandelen door de lanen van de Martha-stich
-■-J ting in Alphen aan den Rijn bij groepjes de inwonenden, jongens ei
meisjes tussen 14 en 18 jaar, naar de kapel, die, achter een bruggetje ver
scholen, door de open deuren orgelspel uitgiet over het grootste Alphense
gezin. Er ligt een weldadige rust in deze wekelijkse kerkgang en er zijn ook
buurtbewoners, die het stichtingskerkje verkiezen boven eigen bedehuizen.
Juist omdat de jeugd van de Martha-stichting precies eender is als andere
jongens en meisjes, verschilt de kerkdienst in niets van gelijksoortige
samenkomsten. „Gij zijt mijn God, vat Gij mijn hand" was zondag vóór de
grote vakantie de psalm voor de preek en er zal wel niemand zijn, die vol
gens theologische of ethische opvattingen deze gezongen belijdenis van
Martha's jeugd betwisten wil.
De laatste zondag voor de vakantie 1957
het jubileumjaar enkele dagen vot
dat een gezin van 140 ouders en 430 ki
deren zich verspreiden zal, zijn we rm
geschoven in de lange stoelenrij van
Het eerste wat de bezoeker in deze kerk
opvalt, is niet de jeugd van het audito
rium, maar de rustige en gewijde sfeer.
Een helder kruis dient de prediker als
achtergrond. Op de preekstoel staan or
namenten uit de rijke symboliek van de
Christelijke Kerk. De alpha en de omega
getuigen van Gods almacht, de duif
kondigt de boodschap van de Vredevorst
en de vis vertelt van strijd en overwi
ning. Voor deze symbolen branden di
kaarsen. Een doopvont verkondigf de s
cramentsdjediening, die voor de deuren der
stichting geen halt behoeft te maken. De
heldere kleuren vormen met het bruine
hout van het centrum een geheel, waar
van rust uitgaat.
In hun latere leven, wanneer ze uit de
beslotenheid van de jeugdgemeenschap
terug zijn in het rusteloze leven en de
oude milieu's van de grote steden, zullen
velen nog terugdenken aan cic zondag
morgens die ze beleefden als opgroeiend
kind. Wanneer dan oud-verpleegden de
weg naar de Kerk vinden, zijn al die dui
zenden preken in de loop van vijf-en-
zeventig jaren niet vergeefs geweest.
Liturgie
Er is geen enkel verschil,
met een normale kerkdienst, in zover men
dit woord voor een godsdienstoefening
gebruiken mag. Vanzelfsprekend is de
preek, een onderdeel van de eredienst,
afgestemd op het jeugdige gehoor, maar
een predikant zal in Wassenaar toch ook
een andere woordkeus hebben dan in
Boertange.
Zondag 21 juli vermeldde de gestencilde
liturgie het voorgaan van de plaatselijke
predikant J. H. Bogers. De predikant
directeur, ds. Meyer, gaat zelf ook regel
matig voor, maar er is voor afwisseling
in het kerkelijk „menu" gezorgd. Veran
dering doet de jeugd van de stichting
luisteren.
„Hier komen nog al eens de coryfeeën
uit de domineeswereld," zei as. Meyer.
Of ook ds. Bogers dit predikaat „verdient"
weten we niet, maar hij had er bepaald
geen moeite mee ;'n jeugdig gehoor te
boeien. Jona in de walvis, met als begin
het bekende kinderliedje, is iet} dat zelfs
de meest afgeleide jongen toch nog pakt.
Natuurlijk wordt de stad Ninevé niet in
verband gebracht met de opval tingen, die
velen nog hebben over de jeugd op in
richtingen. Wie dat nog steeds meent,
moet maar eens in de kapel gaan luiste-
Bij de aanvangsliturgie valt het op, hoe
bekend de jongens zijn met de psalm- en
gezangwijzen. Psalm 72 en 116 mogen dan
bekend zijn, gezang 163 zeker niet alge
meen. Toch bleek men woorden en wijs
goed te kennen.
Hoewel enkele personeelsleden lid van
de kerkeraad van Aiphen zijn en „ambts
halve" de diensten op de stichting mee
maken, zijn het enkele jongelui, die de
collecten verzorgen. Ondanks de gesprek
ken en discussies op hoog niveau, is men
de synode al vooruit: er collecteren name
lijk twee jongens en een meisje.
Voor het gemeenschappelijk gebeden
Onze Vader, zong de gemeenschap de
woorden van gezang 117a, en ze hebben
voor deze jeugd, die het later zo bijzonder
moeilijk krijgen kan, een bijzondere be-
Grondslag
Er zou natuurlijk veel te zeggen zijn
over deze dienst. Men zou bijvoorbeeld
naar het „effect" kunnen vragen en veel
bezoekers doen dit ds. Meyer dan ook
zonder schroom. Belangrijk is echter ook
de grondslag van de stichting, die in
treden en handelen van directe en per
soneel openbaar komt. Het zijn niet alleen
de vele woorden van preken en catech:
saties, die Martha's jeugd iots vertellen
kunnen van de liefde van Christus, maai
het is de liefdevolle sfeer waarin de kin
deren verblijven. Eén voorbeeld doet meei
dan honderd preken en 't is deze stelling
die het personeel in de praktijk tracht
om te zetten.
De geestelijke verzorging, met de
druk op dit laatste, is voor f.ezc groep
van Alphens jeugd volkomen gelijk aar
die voor andere kinderen. Hier mete ziet
niemand een oordeel aan!
Want voorin de kerk van de Martha-
stichting staat de doopvont en nergem
staat in de Bijbel te lezen, dat dit genade-
verbond in inrichtingen, tehuizen
stichtingen geen toegang heeft.
Hoofdleider D. Hoekstra verzorgt de bok, die door de Leidse construc
tiewerkplaatsen werd gegeven.
Tucht en liefdevolle behandeling
moeten altijd samengaan
VIJFENZEVENTIG JAAR zal het in oktober geleden zijn, dat een een
voudige Amsterdamse evangelist, de heer C. Geel, de grondslag legde
voor de Martha-stichting, een inrichting, die in Alphen aan den Rijn bekend
staat als het grootste gezin en in geheel Nederland een bekende klank heeft
op het gebied van de kinderbescherming op bijbelse grondslag. Driekwart
eeuw hebben mannen en vrouwen een "Vaak ondankbaar schijnende taak
verricht bij het opvoeden en grootbrengen van kinderen, die door allerlei
omstandigheden niet meer in het eigen huisgezin konden blijven. De op
vattingen over de jeugd uit „gebroken" gezinnen mogen dan veranderd
zijn, in Alphen is de basis van 1882 gelijk gebleven: „een opvoeding op de
grondslag van Gods heilig en onfeilbaar Woord".
Dezer dagen hebben we in de pastorie
an ds. J. Th. Meyer, die reeds 22 jaar
de Martha-6tichting bestuurt, een praatje
gemaakt. Al na enkele woorden bleek, dat
de predikant-directeur diep gekeken heeft
onnoemlijk veel kinderleed, maar hier
bij niet sentimenteel werd en rechte lijnen
in de opvoeding van de hem toevertrouw
de jongens en meisjes trok. Vierhonderd-
dertig jongelui, meisjes en jongens van
allerlei stand en afkomst, hebben liefde
volle, maar ook harde tucht vaak nodig
et is de opzet van ds. Meyer en zijn
om beide zaken aan hun trek te doen
komen.
Er ligt een heel bijzondere taak op de
Overzicht tijdens de kerkdienst, waarin ds. Bogers voorging. Midden
vooraan zitten de grotere meisjes, links de jongens en op de zijrijen de
kerkeraad. Duidelijk is het liturgische centrum te onderkennen, dat na
de dienst naar boven gaat. Het podium wordt opgeschoven, de stoelen
gaan aan de kant en de kerkzaal is binnen tien minuten de gymnastiek
zaal van de school.
schoudere van het echtpaar Meyer. Want
ook mevrouw Meyer voert de leiding
als we zeggen, dat het jongenspavilji
alleen al 2800 ruiten telt. die gezeemd
moeten worden, dan kan ieder wel begrij
pen, wat een werk er verzet moet worden
om 430 kinderen te doen eten, te kleden
en onderwijs te geven en een huiselijk
milieu te vervangen.
Catechisatie
Ds. Meyer is voor alles predikant
hem gaat de geestelijke verzorging
„zijn" kinderen erg ter harte. Door de
drukte van de vele commissies en vereni
gingen blijft er alleen tijd voor catechi
satie van de oudere jongens over, maai
twee vicarissen nemen veel werk uit han-
den. Hierbij i6 ook de dochter van de be
kende nu overleden predikant P. ter
Have, die het werk van haar vader
nieuwe wegen van het godsdienstonder
wijs onder kinderen in praktijk brengt.
Zij heeft er slag van, want in groepjes
van zes wordt een gedadhtenwisselmg
spoediger op gang gebracht dan in
grote klas en er is ook een intensere be
langstelling.
In tegenstelling met vroeger i6 er een
grotere doortrek merkbaar. Bijna alle kin
deren blijven slechts 2 a 3 jaar en in die
korte tijd moet een 6tempel op 't leven
worden gedrukt, dat voor altijd gunstige
invloed uitoefent.
Bezoek van ouders blijft iedere maand
tweemaal toegestaan en de meeste kinde
ren kunnen éénmaal per maand naar huis
met een week-end.
Voordat de directie besluit, een pupil
definitief op te nemen, gaat het kind
het z.g. Initium, waar een onderzoek
aide lichamelijke en geestelijke omstandig,
heden wordt ingesteld.
In principe gaat men ervan uit, dat
iedere jongen kan worden wat hij
wil. Er gaan er enkele naar de Ulo,
de HBS kent jongelui, die de Martha-
stichting als huisadres opgeven, en
ook de kweekschool houdt haar deu
ren niet gesloten. Verscheidene oud
pupillen hebben het, volgens ds.
Meyer, ver gébracht in de maatschap
pij. De aanpassing aan de „vrije"
wereld, gaat over het algemeen vrij
goed. De jaarlijkse oud-huisgenoten-
dag is het bewijs, dat er ook een on
derlinge band tussen de bewoners
gegroeid is.
Weglopers
Het aantal weglopers is op een stichting,
waar ieder zijn best doet het gedwongen
verblijf van enkele honderden kinderen Zq
aangenaam mogelijk te maken, uiterst mi
niem. Bepaalde kwesties en de herf6t-trek
zijn wel de voornaamste redenen van een
onaangezegd verdwijnen.
Aan het personeel, dat tot velerlei ker
ken in Nederland behoort, worden hoge
eisen gesteld. Een opleiding voor kinder
bescherming A is verplicht.
Dit zijn vanzelfsprekend maar enkele
dingen, die tijdens een onderhoud ter
sprake komen. Er zou nog genoeg te ver
tellen zijn. Over het researchwerk, de
nijverheidsschool, het medisch-pedago-
gisch centrum op de stichting, de hulp
de Leid6e Constructie Werkplaatsen
de bok en de gilijbaan zijn hiervan de
voorbeelden het eigen zwembad en het
pierenbadje op de stichting zelf, de gezins
verpleging en het meeleven van de Al-
phense bevolking in een jubileum-comité
waarbij alle gezindten vertegenwoordigd
waren, ook de plaatselijke predikanten en
de deken.
Maar 11 oktober, de officiële jubi
leumdag, zal er genoeg over deze
zaken gesproken worden tijdens een
grote receptie onder presidium van
de minister van justitie, 's Avonds zal
een stuk worden opgevoerd, waarin
alle facetten van het werk gedurende
vijfenzeventig jaar worden belicht.
In oktober bestuat de Martha-
stichting in Alphen aan den
Rijn 75 jaar. Eén onzer re
dacteuren bracht een zondag
op de stichting door en geeft
hierbij zijn impressies van
het grootste gezin in Alphen.
Martha-varia
Juist deze weken is de stichting zo goed
als leeg: de jongens en meisjes, die
huis kunnen, zijn vertrokken en de o
gen verblijven in een kamp bij 't plaatsje
de jongens het kamp genoemd. De i
jes gaan twee weken naar Ede. Er is dan
voor genoeg personeel gezorgd, zodat de
kinderen in de vakantietijd geen corvéi
behoeven te doen en er dus echt „hele-
De nieuwe methoden in de kinderbe
scherming geven aan, dat ook in inrich
tingen de huiselijke sfeer zoveel als mo
gelijk is wordt teruggegeven. De lange er
diepe huizen met veel glaswerk zijn uit
den boze verklaard. Aardige kleine groe
pen wonen nu bij elkaar in een kamer,
waarin een vogelkooi staat, bloempotten
een vrolijk aspect geven aan de mun
soms een gehele volière staat, die door de
jeugd zelf wordt sohoongehouden.
Vroeger was het de gewoonte, dat
een jongen of meisje pas de Martha-
stichting kon verlaten als men be
lijdenis des geloofs in de kapel had
afgelegd. Afgezien nog van de tegen
woordige snellere doorstroming van
de stichtingsbevolking, heeft men dit
principe laten varen. Een belijdenis
alleen om de inrichting te kunnen
verlaten, wordt door de directie van
weinig betekenis geacht. Het streven
is nu gericht op een persoonlijke
keus van de jonge man of het meis
je, hetzij in de inrichting of in
pleeggezin.
De band tussen de directeur ei
pupillen blijft in de meeste gevallen vele
jaren na het verlaten van de Martha-
stichting bestaan. Regelmatig ontvangt
ds. Meyer brieven van oud-verpleegden
en zelfs is het gewoonte, dat vele jongens
met hun meisje een bezoek brengen
de pastorie. Wanneer één der kinderen
zondags bezoek heeft, wordt vele malen
iets bij de dominee gebracht, en de stu
deerkamer staat regelmatig vol met bloe-
Over die studeerkamer gesproken. Er
wordt niet van de directeurswoning ge
sproken, maar van de pastorie. En in elke
pastorie behoort een studeerkamer. Bij ds.
Meyer wordt deze beheerst door de uit
spraak van Augustinus, die een boodschap
bevat, die ds. Meyer ook aan de kinderen
tracht mee te geven: „Ons hart is onrustig,
tot het rust vindt in God." Overigens
weten de kinderen de weg naar de stu
deerkamer wel te vinden en ze zijn in de
rie „kind in huis".
heel aardig contact Is er met de
Constructiebedrijven in Leiden. Alle ar
beiders op de fabriek, van hoog tot laag,
hebben de stichting geadopteerd en regel-
itig gaan er presentjes over en weer.
n prachtige glijbaan staat er voor het
kleuterhuis, die in Leiden werd vervaar
digd, en tegen Sint Nicolaas wordt er in
Lelden druk aan speelgoed gewerkt, dat
plaatsje in de speelgoedkast van de
stichting zal vinden. De Martha-mcisjes
bakken dan weer cake, die naar Leiden
gaat voor de „koffie onder schafttijd".
Op 20 mei 1954 bracht koningin JuHana
een bezoek aan de Martha-stichting. Dat
is een groot feest geworden, temeer om
dat de kinderen kans zagen alle protocol
met voeten te treden en in een opgewekt
gesprek met de Koningin geraakten. Hare
Majesteit ging zelf naar de kinderboerderij
en streelde de konijnen van één van de
jongens, die daar nu nog trots op is.
BIJ ALLE BELANGRIJKE dagelijkse dingen in het leven van de jeugd
op de Martha-stichting, nemen de maaltijden wel een heel belangrijke
plaats in. Wie een gezin met opgroeiende kinderen heeft, weet wat daar
voor nodig is. Nu, als men er zo elke dag 430 driemaal te eten moet geven,
beloopt deze post op de begroting wel een heel hoog getal. Dat interesseert
de jongens minder en de 169.844 gulden, die in 1954 in levensmiddelen wer
den omgezet, krijgen voor hen alleen maar betekenis in wat ze elke dag op
hun bord krijgen.
Bi.
De oudste van groep III i
de warme maaltijden
n de jongens heeft tot taak 's middags bij
nee te helpen met de vleesdistributie.
De meisjes van de Martha-stichting wonen gezamenlijk in een groot
gebouw en op zondagmiddag zitten ze graag op het terras te lezen en
te praten. Ook de hond ontbreekt op de foto niet.
Een grote hoeveelheid speelgoed vermaakt de kleuters jongens en
meisjes in één huis op regenachtige dagen en in de wintermaanden.
Een vrolijk groepje in het jongenspa
viljoen III staat onder leiding van dt
heer F. P. M. Vossenaar, die uit de Bra
bants-Belgische grensstreek naar Alphen
kwam om zich in dienst te stellen
jeugd uit gebroken gezinnen.
Op die zondagmiddag hebben wt
dat groepje jongelui van 12-14 jaar i
gegeten. Eigenlijk is de leeftijdsgrens
juist, want aan het hoofd van de tafel
zit de kleinste van negen jaar. die hiei
op één of andere wijze verdwaald is, er
van de oudste konden we de leeftijd nie'
precies te weten komen. Vijftien, dacht
hij zelf, maar z'n groepsleider sprak di
ten stelligste tegen. Dat die 15 jaar in ver
band staan met do rookgrens, leek on
erg waarschijnlijk. In ieder geval, 15 jaar
of jonger, Cor is de beste hu'p vai
mijnheer en aan tafel heeft hij de delicate
taak het vlees uit te delen.
Er is trouwens bij dat aan-lafel-ga;
nog wel wat vooraf gebeurd. Er zijn or
standig handen gewassen als de juffrou
kijkt en minder goed wanneer de juf
haar hoofd omdraaide de tafels zijn
gedekt en er wordt nog even in de spiegel
n de toilettafels gekeken ot de schei
ding wel recht zit. Niet dat hen dit ee
r het i
rite, die aa.n het eten vooraf gaat.
Elk oponthoud betekent uitstel van eten!
is dus niets dat verschil naakt met
leeftijdgenoten. Zelfs niet het lawaai aan
tafel. Want toen het vlees, de bonen en
de aardappelen op de borden lagen en
door één van de jongens gcocden was,
bleef het stil. ondanks de verzekering
andere groepsleiders, dat er aan tafel
gepraat mocht worden. Het bleek, dat
jongenspaviljoen III wegens een „erger-
ijke mate van schreeuwen" tot ten bezig
heid gedwongen werd, die Trappisten
monniken zich vrijwillig opleggen.
Praten
Omdat een gast een aparte sfeer aan
tafel brengt, besloot de heer Vossenaar
dit spreekverbod op te heffen. Alleen voor
die maaltijd dan, want ze zullen die
stilte wel tot de vakantie hebben moeten
volhouden.
Nu, praten dal konden ze. In enkele
ogenblikken, is de bezoeker ingelicht
over de stad van herkomst. BU elke
woonplaats wordt dan een verklaring
In de overtreffende trap gegeven.
Utrecht schermde met de grootste vee
markt, Den Haag haalde de gehele hof
houding crbU. en Rotterdam pronkte
met astronomische scheepstonnages.
Een dertienjarige Leidenaar vond dat
er toch maar niets boven zijn geboorte
plaats ging, vanwege de goede kranten(!
En een ander trachtte latent chauvinisme
van de verslaggever op te wekken door
te vertellen, dat hij in Dirksland in Zee
land geboren was, wat topografisch wel
voor verbetering vatbaar is.
In enkele minuten is men ingelicht
de liefhebberijen variërend van
tamme kraai tot postzegels van Irak
en heeft men een helder inzicht in fami-
J i e-omsta ndi gh e d en
Een sinaasappel brengt een kleine rust
poos praten en eien is vanzelfsprekend
verboden maar dan gonst het gesprek
Zes films in 2 dagen
of de padvinderij
Eén van de jongens, die met
een weekeind naar huis ge
weest was, vertelde bij z'n te
rugkeer de belevenissen van de
afgelopen dagen. Het bleek, dat
hij kans gezien had in die nog
geen 50 uren zes films te zien.
Mede om deze vervlakkende
manier van vrijetijdsbesteding
te voorkomen, bestaat er een
bloeiende padvindersgroep op
de stichting, waar tientallen
jongens lid van zijn. In de
kastjes van klein en groot han
gen de welpen- en verkenners
uniformen. Ze zijn wat trots
op hun lidmaatschap van de
Baden-Powellbeweging, want
het embleem tooit hun schooi
en werkkleding ook in de
week. De groep van de Martha-
stichting heeft bij de leiding
van het padvindersdistrict een
heel goede naam.
op tot het sein van de leider gegeven
t en een kort gebed deze etens-
plechtigheid besluit.
corveeërs nemen de vuile vaat mee
de keuken en de rest zoekt z'n toe
vlucht op de kinderboerderij at in lees
boeken of gaat bij zusjes en broertjes in
-••ndere paviljoens op bezoek.
t zou een gewone maaltijd in een
gewoon Nederlands gezin kunnen zijn.
In principe mag elke jongen op de kinderboerderij een eigen dier ver
zorgen. Vol trots worden de jonge vogels getoond, die juist veertien
dagen geleden uit het ei kropen.
De juffrouw van het babypaviljoen heeft wel een heel zware taak. Een
van de dagelijkse bezigheden is de wasbeurt en dat gaat dikwijls met
veel gemopper gepaard. Van de kleuters althans.
In het ziekenzaaltje troffen we zuster Betsy, die de pols voelt van Piet,
die het ongeluk had een steenpuist op z'n knie te krijgen.
(Foto's La ros.)
