met
jezeil
ORGELS VAN MARCUSSEN
ZONDAGSBLAD
in
Moderne vormgeving
die w/el u/ordt aanvaard
Wij Speelden op Orgelreis naar Denemarken (II)
Cultureel
venster
HET ORGEL BIJ HANDEL EN
PIANO BIJ CHOPIN
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1957 -
Kunstenaars maakten
zelfportretten
DE meeste mensen zien
als ze 's-morgens voor
de spiegel hun haar
kammen of zich scheren
slechts dat deel van het
hoofd dat op dat moment de aandacht vraagt. En de jonge
vrouw die zeer uitvoerig de make-up verzorgt voor de toi
lettafel is als een decoratieschilder, die alleen maar plezier ste
heeft in de kleur en de lijn die hij aanbrengt; het object
zelf dat hij moet beschilderen heeft niet zijn interesse. En dan e«sen innerlijk willen schilde-
zo gaan de meeste mensen eigenlijk aan zichzelf voorbij,
zij zien zichzelf nooit.
tretten waarin hij inderdaad zich
zelf zag. Wie denkt hier b.v. niet
aan het laatste zelfportret dat hij
maakte en dat wellicht het mooi-
geworden. En Vincent van
Gogh dacht nimmer aan de repre-
4- Van onze kunstredacteur
Wellicht in d
puberteitsleeftijd
en ook wel in d
periode zo „entre
les deux ages'"
kijkt het meisje of
de vrouw in de
spiegel om te zien
of ze nu werkelijk
niet zo lelijk is. Of
beter: om te zien
dat ze toch eigen
lijk wel een beetje
knap is. Dat is dan
flirt met zichzelf.
Helaas, noch dat
jonge meisje, noch
die vrouw ziet zich
werkelijk. Ze ziet
slechts een uiter
lijk, een masker,
een gelaatsvorm
zoals duizenden
hebben.
Het ontdekkend
kijken in de spie
gel komt in werke
lijkheid maar heel
Meestal wil men
de spiegel niet iets
doen onthullen,
maar bedekken
En bij zelfbeschou
wing trekt men dan ook meestal
een gelegenheidsgezicht. Zoals de
meeste mensen ook doen bij het
laten maken van een foto. Hoe
weinig foto's tonen ons de werke
lijke mens? Hij blijft veelal bedekt iiJe>
achter het masker-van-de-opname, bepaald moment. De foto toont weergege'
achter een bepaald gewichtigheids-
gevoel. of dat i
niet met penseel, al of
atelier, joyeus of tragisch, als
Lebemann of in armoede.
niet het geval met Breitner. die op
dit zelfportret uit 1886 als het wa
re wil zeggen: ..Hier ben ik, Geor
ge Hendrik Breitner".
En het is verrassend te zien hoe
de thans naar Canada geëmigreer
de A. Derkzen van Angeren zich
in 6 zelfportretten (etsen en li-
altijd een portrethouding tho's) steeds ouder en ook beza-
len. Een pose dus. al of digder zag worden. Ontdekkend is
het het met Siberisch houtskool gete-
een kende zelfportret van Esther Roe-
lofsz, een kunstenares van slechts
23 jaar. En in een onverschillig-
brutale houding zag Kees Verwey
zich, bijzonder knap geschilderd.
In sterke, brede contouren, ving
M. Overmans zichzelf, heel wat be
ter dan een Dick Ket, wien men
een blasé-houding niet kan ontzeg
gen. Dan is er nog de felle aan
klacht tegen zichzelf van Charles
Gaupp en ook de verwarde visie,
die Bouthoorn op zichzelf heeft.
De kunstenaar staat op deze ten
toonstelling oog in oog met zich
zelf Sommigen ontdekten zich,
sommigen waren niet meer dan
portretten van kunstenaars bij el
kaar te zien. Het initiatief van de
Ned. Kunststichting te Amsterdam
om een dergelijke tentoonstelling
in te richten kan niet voldoende
gewaardeerd worden. En het is
werkelijk niet te veel van U ge
vraagd vóór 1 september eens in
de Koornmarktspoort te Kampen
te gaan kijken naar deze expositie,
die als titel heeft ..Ooi
71 Nederlandse
..Oog m oog
zelfportretten
het jonge meisje dat de make-up
UrOgn loi verzorerip Mpn ma ff zich vuist
Het is niet nodig al deze wer
ken afzonderlijk in dit artikel te
noemen. Men vindt er kunstenaars
bij als Lizzy Ansingh, Herman
Berserik, Breitner, Chabot, Ch.
Eyk. Leo Gestel Van Gogh, Isaac
Israels, Jonas. Mauve, Dirk Nij-
land, Radecker. Schumacher. Jan
Sluyters. Jan en Charlie Toorop,
Kees Verwey en Willem Witsen.
Allen zagen zichzelf, maar niet al
len ontkwamen aan een oppervlak
kige kijk op zichzelf. Nog te veel
vindt men er de gefotografeerde
houding in, nog te veel vindt men
er de stilstand in. Maar ondanks
dat is toch elk stuk karakteristiek
en men kan terecht van een unie
ke verzameling spreken.
verzorgde. Men mag zich juist
door dit gevarieerdebeeld deze
tentoonstelling niet laten ontgaan.
En we zouden zelfs willen advise
ren deze expositie in haar geheel
in meerdere steden te vertonen.
Kampen heeft de primeur gehad.
TOEGEPASTE GRAFIEK
WIER kunstenaars exposeren thans in de Vrije Academie voor
Beeldende Kunsten te Den Haag toegepaste grafiek, een
tentoonstelling, zoals in deze stad nog niet eerder te zien is
geweest. Het ts voor het eerst, dat we hier kennis kunnen maken
met de veelzijdige belangstellingssfeer, het technisch vakman
schap en de opvatting betre//ende de commerce van de kunste
naar, die zich op dit terrein begeeft, een terrein, waarop
typografie en beeldend vermogen onafscheidelijk met elkaar
verbonden zijn. We worden hier geattendeerd op het feit, dat de
moderne vormgeving, welke in de vrije schilderkunst als extreem
en niet-acceptabel aangeduid wordt, hier middels de opdracht
gever wel door het publiek wordt aanvaard. Iets. waarbij de
beschouwer van deze expositie wel even stil mag staan, daar we
in al deze toegepaste kunst schilder-kunstige vormen terugvinden,
welke zoals bij Jan Roede dikwijls het geval is, zelfs zeer
extreem genoemd mogen worden.
Roede
Roede doorbreekt naar zijn eigen
zeggen het redelijke, maar dan op
een dusdanige manier, dat door
dit niet-redelijke, wat dikwijls heel
grappig blijkt te zijn en door zijn
direkte vorm, welke eigenlijk
vormloos is, en door zijn klaar
heid van kleur, (zie zijn kalender
bladen). wel zó suggestief op ons
inwerkt, dat we niet meer vragen
naar het hoe en waarom, doch zon
der meer aanvaarden. Uitnemend
is daarbij nog te zien. hoe Roede
hetzij naast
blad,
domineren, e
danig weet te zetten e
Zelfportret met palet e
NA,
het gelaat in rust, meestal zon- (zie afbeelding).
de fraaie Arp Schnitger-orgels in Noord- enige invloed op de toonkwaliteit
Duitsland^ Denemarken^eerst bezoekenjebracht d<£f "ISschaJpK
- °'n,na bewezei
kleur
i tekst zo-
hiermede
te combineren, dat deze het niet
alleen uithoudt tegenover zijn dik
wijls felle kleuren, maar zelfs een
eenheid vormt met het beeld. Op
merkelijk zijn nog de bladen, waar
hij een eigen fantasieletter met
non-figuratieve vormen weet te
combineren tot een volkomen ab
stractie, welke echter aan duide
lijkheid niets te wensen overlaat.
Wel vraag ik me af, of er in het
extreme bij Roede nog een ver
dergaan mogelijk is. Wellicht kan
deze kunstenaar door een vondst
een andere techniek ontwikkelen,
welke hoogstwaarschijnlijk een
maniërisme inhoudt, waardoor het
m.i. zeer moeilijk voor hem zal
zijn zich op deze weg te blijven
handhaven.
deftige of jer dynamische beweeglijkheid pose.
i het werkelijke gezicht. De fo- schouwen. En hoe beweeglijk
onverschillige houding
Juist ook door een onversohilliao
houding kan men zich gewichtig geen ,-èprSdïictic van innerlijke dat
maken. Kijk maar naar vele spanning Dat eerst kan het ge- beelding
jongeren van vandaag, die zeggen schilderde zelfportret zijn
niet van gewichtige mensen te zelfportret waarin de kuns
houden, maar het zelf door een trachtte zichzelf te ontdekken, dus ligt
bepaalde blasé-houding in heel ZOnder te schrikken van
het diep in zichzelf zijn instrumenten.
de orgelbouwer Marcussen te Aabenraa
enige
Hoogendoorn
sterke mate zijn.
De foto kan ook eigenlijk nooit
een volledig zelfportret zijn. want
Het bedrijf van Marcussen is modern geoutilleerd, al ontbreekt
het geretoucheerde gezicht, dit gelaat, hoe vol spanning. Ook daaraan de moderne klankanalytische meetapparatuur. De hout-
-eproductie van innerlijke datvan een Henri tenHolt (zie af- soorten welke worden verwerkt tonen een goede structuur kniaats
(Zweedse afkomst) doch in Nederland zouden wij zoveel naald- h'etr voleenc
de kunstenaar Een soort RembVandtieke'wijsheid hout niet een orgel durven toepassen. Opmerkelijk
dit portret. En dan het in Nederland voor luchtdichting verachte viltpapu
Marcussen royaal wordt
Van geheel ander karakter toont
Ho
lelijk uiterlijk.
Driemaal bij het
genie
Representatie
TN FEITE zou men na-
A tuurlijk elk schil
derij een zelfportret
van de schilder kunnen
noemen. In elk goed
schilderij geeft de kunst
schilder zichzelf, geeft
Ludwig Berger, de wereldbeken- hij zijn eigen visie, geeft
de toneel-, film- en opera regis- hij zijn eigen levensbe-
■eur. heeft zijn levensgeschiedenis schouwing, geeft hij zijn
verteld in een boek, dat hij noem- eigen liefde, geeft hij
de ..Driemaal heb ik het genie zijn eigen innerlijk,
ontmoet". Die titel is even wel- In de loop der eeuwen
sprekend als het boek zelf. Dc ti- al heef wat zelfportretten
tel getuigt namelijk van een hoog derd of in steen gemaakt. Vermoe-
cultuurgevoel bij Berger, die on- delijk zou men bij Jan
telbaar veel en belangrijke men- (1380—1440) kunnen bej
gr de lichtelijk badinerende Stinkens
on waarop Vaiu Citroen over orgelmet
toegepast in de wind
laden. W\j staan op
onze achterste benen
als tot dit doel geen
leder wordt gebruikt,
doch Sybrand Zacha-
riassen, die thans het
bedrijf beheert, ziet er
absoluut geen be-
De pijpenmakerij ziet
er precies eender uit als
bijv. de fabriek van
Zeist. De gegoten
zijn penseel.
Eyck Een gevoel van minderwaardig-
wat heid moet Citroen hebben en dat Het solderen
orgelmetalen platen worden op
grote trommel bevestigd
draaibank geschaafd,
de pijpen gaat
in zijn rijke leven heeft ont- het zelfportret betreft. Hij gaf het heeft hij ook in eigen verbeelding precies eender als b.v. bij
slechts met dit verschil da'
epresentatie
Rembrandt zichzelf schilderde
Saskia op de knie En zoals Rubens
zich vrijwel altijd schilderde.
bewijs dat hij ontdekt. Zonder enige pathos
as meer in de bovendien uitzonderlijk knap is het te lande electrische soldeerbou-
Zoals kleine getekende zelfportret van ten en bij Marcussen gewone
Ro Mogendorf. En A. Kater heeft soldeerbouten
zich als een erg schichtig mens ge
konterfeit In een lichtelijk cynis-
'orden gebruikt.
Zachariassen hebben
Schnitger bij hun op-
ïk leef er goed tische houding vond Wim Schuh- levering indertijd een sterke
wil Rubens eigenlijk op elk macher zichzelf terug in de spie-
zelfportret zeggen.
Rembrandt niet altijd. Want van
Rembrandt zijn er talrijke zelfpor-
Charles Eyck vond de
presentatie toch belangrijker dart ge structuurverandering
het werkelijke inzicht. Is dat ook pijprr.ateriaal (lood-ton
de
het kort gezegd
het volgende:
Het bedrijf van de fa. Marcus
sen is evenals dat van de beste
Nederlandse orgelhouwer geheel
near de geest van de tijd geoutil
leerd en staat onder leiding van
een nuchter, bekwaam vakman
met uitstekende
zakelijke aanleg,
die zich met zijn
bekwame personeel
beperkingen weet
op te leggen om
niet in grote klank-
technische moei
lijkheden te gera-
De opgedane in
druk werd beves
tigd door het be
zoeken van de or
gels welke door de
firma zelf waren
gekozen om een
goed beeld te ge
ven van het werk.
Zo werden de
volgende orgels be-
Slotkerk Christiansborg te Ko
penhagen; gebouwd in 1829 door
flarcussen, gerestaureerd 1953;
vrijwel Jaegersborg 1944. Radiostudio Ko-
door het penhagen 1946. Haderslev, ge
bouwd 1654, gerest. 1951; Trini-
tatiskerk te Kopenhagen, gebouwd
i af-
uitgebreide collectie toont
fiches, via gramofoonplaathoezen
vroeger papieren zakken, doch
eindelijk aantrekkelijke omslagen
als bij het boek) tot omslagen van
periodieken en illustraties. Uit
gaande van de natuur en sterk ge
neigd naar het illustratieve toont
hij hier fraai werk, waarin soms
effektvolle kleuren toegepast zijn.
Het sterkst toont hij zich toch ech
ter in het zwart-wit. Hierin heeft
hij een uitdrukkingsmogelijkheid,
door een zware penseellijn of dopr
een fijne pen. welke steeds een
krachtige vorm inhoudt, doch al
tijd met een directe speelsheid is
neergeschreven, zodat het ons de
indruk geeft alsof het ontwerpen
voor hem een spel is met het ma
teriaal, waar uit in het gebruik van
het materiaal en het gegeven
steeds een groot gevoel voor hu
mor spreekt. Dat dit spel de ster^r
ste kant van de kunstenaar is
toont het typografische gedeelte,
waar de ernst om ide hoek komt
kijken. Hier moet hij een keuze
doen uit zijn lettervormen, zijn
spontaneïteit afremmen en niet di-
Henk Krijger bij zijn nieuwe letter»
typen op de expositie van toege
paste grafiek in Den Haag.
van Henk Krij ger, de specia-
cialist. en daarom ook min of meer
los van de anderen. Bij hem is het
hele creatieve vermogen gericht op
het boek. Hij is de typograaf bij
uitnemendheid, de ontwerper van
omslagen en illustrator, de ont-
werper van de raffialetter. Zijn
denken is gec-.icentreerd op de let
ter, zoals we die dagelijks tegen
komen in een aaneenschakeling tot
woorden en zinnen, welke we le
zen zonder deze letter, een per
soonlijk werk van de kunstenaar,
eigenlijk te zien. Dit is ook de
kracht van Henk Krijger, een boek-
blad zó samen te stellen, dat we
niet meer die letter zien. doch
een blad, dat een lust en een rust
voor het lezend oog is, waarbij hij
soms de gehele nevenpagina met
een illustratie verrijkt, die
derstreping en aanvulling
het schrift. Welk een belangrijke i
plaats de letter, waarin de hori
zontalen en vertikalen het meest
spreken, bij Henk Krijger inneemt, i
zien we in de gehele verzorging
van zijn boeken, van zijn band-
ontwerpen, in zijn illustraties,
waarin ook het horizontale en ver-
tikale element overheerst, zodat
het een sprekend ritme wordt met
de typografie.
Met name noem ik hier de illus- I
tratie van Maria en de Engel uit l
„Maria" van Elizabeth Eyber. De
k er!
li Phl
door chemische omzetting plaats
hebben, dat de pijpen daardoor
milder klinken. Daarna gaat dit
proces zeer langzaam
niet meer voort. Ook Z-_
steeds weer aanblazen van de pij-
pen een afronding van de scher-
alliage) pe kanten plaats hebben, hetgeen 1730, gerest. 1956; Aabenraa
(Advent)
«««««««««♦O*»*»*»»»**''*'»'*®*»*0*0*''1'*'0'
heeft Handel dan ook nooit
de beschikking gehad over een
groot orgel en schreef hü in ver
houding betrekkelijk weinig voor
1" -och Kan «H
LUDWIG BERGER
VIA NAALD
ÉN PIAAÏ
Dit zijn dus 3 gerestaureerde or
gels vanaf 1951 en drie nieuw-ge-
bouwde orgels vanaf 1944.
Van de gerestaureerde orgels is
dat in Christiansborg heel fraai
en met piëteit gedaan. De dispo
sitie is aangepast aan de huidi
ge inzichten. Het orgel te Ha
derslev werd in 1651 gebouwd
door Peter Karstensen en omvat
te hoofdwerk, rugwerk en pedaal.
Bij de restauratie
(30
vierde
bijzonder gelukkige keu- ef-een borstwcrk
langspeelplaat manuaai bijgebouwd volgens het
express!1" principe.
silijk indenken zonder orgel. Zelfs i
ontdekte Ludwig Berger het genie Handel
»a«elenbïl»"aBeSmenn B.e;;"e »«choeide vele opera's ontdekt men toeit telkens
weidse ruimte tussen deze begena
digde geesten zwierf als een
dwaallicht door mijn leven het
{jeniale, dat vaak op het genie ge-
eek als twee druppels water",
zegt Berger in zijn voorwoord.
Daarbij zeer nadrukkelijk onder- o
scheid makend tussen het genie kunnen bevestigen. Hier is een ba-
en het geniale Het boek is een rokweelde die blij en zelf; vrolijk
wandeling door het eigen leven ge- stemt. De meest verrukkelijke ara
besken heeft Handel in deze
aan het orgelklavier. Heel anders overigens dan Bach, die
veel meer verinnerlijkte natuur
in de opera, èn in het oratorium,
op Italiaanse gelconcerten geschreven. Men
natuurlijk heel gewichtig kunnen moU h spja„at0
a„ n,. Grote Polo„aise Gp n Di,
LPEM 19083Uitgevoerd
den de Mazurka's in cis-m
6 no. 2, in cis-moll Op. 63
in a-moll Op. 76 no. 4. in a-moll
Op. 68 no. 2, in F-dur Op. 17 no.
4 cn in D-dur Op. 33 no. 2. de Bal
lade in g-moll. de Ballade
worden, een zoeken
banden ook en een weergave
smart Maar bovenal
bock vol liefde gewor
den. liefde voor de naaste in het
leven van Berger, die geruime tijd strumenten
in ons land doorbracht toen het strumenien
Hitler-regime hem verblijf in zijn
vaderland verbood. En juist de be
schrijving van die periode is zo
interessant. Wat deze ..balans van
een leven" echter zo interessant
maakt is de kijk op een thans
voorbije cultuur, gerepresenteerd
door figuren
i gril-
n getrokken, speelse,
lige lijnen, soms ook ve
een korte gevoelvolle meditatie.
Een heerlijk spel tussen orkestin-
gelstemmcn. Die
Orgelconcerten voerde Handel
meestal uit als onderbreking van
oratorium-uitvoeringen. Het waren
aparte attracties.
Het instrument waarvoor Hartdel
zijn Orgelconcerten schreef was
een positief zonder pedaal, slechts
ff.',"»,»5" Concerto ju Bcdur
Werner"Krauss. Carl Zuckmayer. daalorgel gedachu
Emil Jannings. Conrad Veidt. van Handel
Yvonne Printemps. Greta Garbo.
1c
brief
bekend geworden. Hierin te-
Mariene DtetriX' Aaltje" |K k?nde Htódö nl. het VdlnnUe a»n:
wier. Thomas Mann. en vele an- «Open Diapason aus Metall. ïm
deren. Het boek is een cultuurge- Prospekt. Stopped D«»Pas°n;
«rhiedeni; in de vorm van een Diskant, aus Metall. im Basz aus
autobiografie geworden. De Zuid- Holz. Principal aus Metall. Twelfth
hollandse Uitg. Mij in Den Haag aus Metall. Great Tierce aus Me-
gaf er een uitnemende Ned ver- tall. Flute Stop
taling door K Walschot van uit. Telefunken. van wie ik kort gele
met een inleidinc van Ben van den nog een volledig Ned. uitvoe-
Eysselsteijn. iForum-Boekerij), ring van Bach s Matthaus Passion
Een groots boek v
opmerken dat die Orgelconcert
het niet halen bij die van Handel
Maar daarmee heeft men eigenlijk s j Reb(
nog niets gezegd. Want ook minder eieme* t
•moU Op. jjet pedaai kreeg 2 bezettingen.
waarvan 1 in balans met het
hoofd-, rug- en borstwerk en één
als ..pedale de récit".
Iets lager
Bij de dispositiewijziging is
de gemiddelde toonhoogte van de
karakter, Chopin- bestaande „werken" iets lager
d* Klerk, de
groot besprak, heeft het Orgelconcert
9 in Bes-dur Op. 7 no. 3 van
Handel opnieuw door Ned. musici
laten uitvoeren, nl. door het Am
sterdams Kamerorkest o.l.v. dr.
Anthon v.d. Horst en de organist
Albert de Klerk. (30 cm. langspeel- geniale improvisatie is het ge'
plaat LT 6589'. Een plaat die elke den.
.Mensen uit het oude dorp", Handel-liefhebber in zijn bezit moet
Boekbespreking
de Klerk hier het 2e deel en hi
doet dit over de sopraan-aria ui
het oratorium „The Messiah"
How beautiful are the feet". Een genten-bewerkers hebben de
dan Handel's muziek
nog wel toonkunst denkbaar
Het Orgelconcert no. 5 is er het
klinkend bewijs van. dat Arne een
uiterst kundig meester was niet al
leen. maar ook een briljant com
ponist. een echte figuur in de over
gang naar de zgn. galante stijl.
Het is heerlijk deze muziek te ho
ren en dan vooral op deze wijze.
Niet alleen is er op deze plaat van
perfect orkestspel sprake, maar
bovenal van sprankelend orgelspel.
Albert de Klerk toont zich hier een
groot meester op de orgelbank. De
beide werken klinken ook bijzonder
goed in de ruimte en het oude or
gel. dat beslist niet groot zal zijn.
heeft een unieke klank voor deze
muziek.
rhet aantal orgelliefhebbers
in ons land gelukkig nog vrij
groot, het aantal pianoliefhebbers
wint het misschien nog. En bij
hen doet de naam Chopin meestal
wonderen. Als er pianorecitals
slecht bezocht worden, dan zeker
niet de Chopin-recitals. Het is als
of deze Pools-Franse romantiek
nog steeds voldoende resonans
heeft. Begrijpelijk, want Chopin
is een figuur van alle tijden.
Met opzet zette ik het woord
Pools voor het woord Frans. Want
voor mijn gevoel is de pianomu
ziek van Chopin toch nog steeds
in de eerste plaats Pools. Allerlei
pianisten en meerdere orkestdiri-
het wezenlijke gekomen door het vermeerdere
Chopin's kunst: de van de lagere en verwijderen va
i de Poolse mentaliteit, enkele hogere registers. Welis
Halina Czerny-Stefanska
groot virtuose, maar bovenal
is prachtig.
CORN. BASOSKI.
In 1044 bouwde de firma Ma
russen dit orgel in de kerk i
Jaegersborg, welk instrument -
et.pnalt in de Utrechtse Klaa
kerk ook is t oorzien van n
horizontaal liggende zg. Spaant
Wouter van El shout. Ultff- hebben omdat hier
H. Meulenhoff, Amsterdam. voeten uit Handel getekend wordt.
- w!4 Zonder overdadige accoorden. zon-
B^renroman!«rschiinon -M d(,r ïtrtroebtlt„d,
doziinen Slecht; een enxeie„„u.,™
steekt uit. maar bij die zeld:
exemplaren behoort hela
Elshouts wierk 'Daar het de "gewoonte van Han-
SSpto WlSSSt tiet leest del we, ook wel gedeelten in die zijn vu der in. muziek ü.d gestu.
goed en maakt een ongekunstelde Concerten
Indruk Was het echter
harmonieën.
t volkomen doorzichtig-
Van hcid en bovenal ui een onverbeter
lijke barokke pracht.
het uitsluiter.de salon
effect willen halen, hebben van
Aan de andere plaatzijde vindt Chopin een bijzonder week vent-
orgel je willen maken, maar ze hebben
rt m de Poolse aarde uit zijn muziek
Thomas Arne (1710niet geroken, de Poolse aarde die
ïponist en di- er juist de kracht aan geeft en die
Hamburg de deze muziek opheft boven de ver-
ijfde sfeer van de Franse sa-
en wel het öe Orgelconcert
t
1778), de Engelse componist
rigent die 'BfeAriMMaH
eerste Duitse uitvoering van Han
del's „The Messiah" leidde Tho-
Arne. die tegen de wil
beslist niet te sluite
van een gemis sprake zijn. torium.
orgclsolo te impro-
daarbij dan vaak aan
bij het
improviseert ook Albert schillende operas.
Bijzonder blij ben ik daarom
iet de opname van een aantal
1759 zelfs doctor in de Chopin-werken door de jonge
de Univer- Poolse pianiste Halina Czerny-Ste
fanska. De Deutsche Grammo-
phongesellschaft heeft hiermee
muziekwetenschap
siteit van Oxford werd. heeft
zijn de prestanten kantoren
volledig en goed overwogen uit-
En de opname gebouwd, maar het klankkarakter
moet doch wel belangrijk afwij
ken van het oorspronkelijke.
Merkwaardig is het Franse ele
ment in de dispositie. Deze is ken
nelijk gemaakt met het oog op de
Franse orgelmuziek. Deze restau
ratie moet een moeilijk in te ne
men pil zijn voor eenzijdige Mar-
cussen-profeten in ons land.
Het orgel in de Trinitatiskerk
viel erg tegen; het klonk fel en
droog. Zal dit dus over 15 jaar
beter zijn??
orgels voldeed
.'i; dat te Jaegers-
borg het best. De
orgelstemmen is
prachtig, maar
men mist de sfeer
der Schnitger or
gelstemmen. Zijn
de laatste inge
togen en „Ge-
heimnissvoll", de
orgelstemmen van
Marcussen zijn
daarentegen wat
pronkend. En dat
bevordert de
ware liefde niet.
Waarschijnlijk zal
men na enige tijd
ontnuchterd wor
den. Het orgel in
Jaegersborg liet
nog gelegenheid
voor de kunst-
De dispositie van
m dit orgel (zie foto)
Hoofdwerk: 1.
Prestant 8' 2 Roer
fluit 8' 3. Octaaf
reet zelf neerschrijven; dan zien
we even de zwakke zijde van Ton
Hoogendoorn.
Velthuys
Een grote verscheidenheid
werk z
i M a
t V e 11-
die affiches en veel
der reclamewerk, zoals folders en
boekbanden toont. Hier maken we
kermis met de perfecte vakman,
die niets aan het toeval overlaat,
doch eerder zijn intellect laat spre
ken, voor wie het ontwerpen een
ernstige zaak is. Hij heeft niet de
speelsheid van een Hoogendoorn
of de drang naar het onredelijke
als Roede, misschien een zwak
heid, waardoor zijn werk op de
duur kan gaan verstarren, ander
zijds een kracht, waardoor hij
ieder kleurvlak funktioneel weet
te maken en al naar gelang
het doel het laat spreken of laat
w li ken, terwijl iedere lijn een wer
kelijke ondersteuning is van de
kleur of een zelfsprekend element
in het wit. Ook de typografie in
zijn werk vertoont geen lacune.
Hier treft het begrip voor letterty
pen. grootte en plaatsing in het
vlak. waarbij een duidelijke lees
baarheid. echter nooit ten koste
van het beeld, gewaarborgd is.
Krijger
Ten slotte zien we hier het werk
4' 4. Gedektfluit 4' 5. Roerqumt 2
6. Octaaf 2' 7. Mixtuur 4-st.
Trompet 8'.
Rugwerk: 9 Houtgedekt 8' 10.
restant 4' 11
.uintadena 2'
Kromhoorn 8'
Borstwerk: 15. Gedekt 8' 16.
Spitsgedekt 4' 17. Prestant 2" 18.
Nasard 1 1/3' 19. Cymbel 1-st. 20.
Ranket 16'.
Pedaal: 21. Subbas 16' 22. Oc
taaf 8' 23. Gedekt 8' 24. Fagott
16' 25. Regaal 4.
(wordt vervolgd)
JOH. M. VETTER
Mariafiguur is hier opgebouwd uit
genoemde lijnen met links achter
als vervaagd zwevend de engel.
Nog sterker wordt het ritme door
dat de hele tekening doorsneden is
door een vertikale lijn, welke Ma
ria als het ware apart plaatst met
noodwendig hierdoorheen een hori
zontale. welke 2 lijnen de tekening
een opmerkelijk compositorische
kracht geven. Dat Henk Krijger
ook het experiment niet schuwt
toont hij ons in d'e achtergrond
bruikte, terwijl hij in andere teke
ningen met tule een fond maakt.
Zonder uitzondering echter is zulk
een experiment beheerst verwerkt
tot een bij de tekening behorend
deel. waarbij toevallige effekten
uitgesloten zijn. Vervolgens noem
ik nog een boekband van „The
King of Schnorrers". In een qua
formaat simpel tekeningetje zon
der tekst of andere versiering
gooit genoemde „King" hier een
luik open cn steekt zijn hoofd er
door. een gegeven, geïnspireerd
op een zin uit het boek. maar de
hele sfeer van het boek bepalend.
Tot besluit vestig ik nog de
aandacht op de initialen van Henk
Krijger, de zg. raffialetter. een
letter waarachter men de eeuwen
oude cultuur van het schrift, be
wondering voor de oude calligra-
fieën en de invloed van de Chine
se lettertekens voelt, die hij ver
werkt heeft tot een eigen uitdruk
kingsvorm met als resultaat een
unieke letter uit de 20ste eeuw. In
het gehele werk van Henk Krij
ger. cn vooral bij het zien van de
ze initialen, rijst soms de ivraag of
het niet te perfekt is, perfekt voor
al ln het beheersen van de lijn.
We kunnen de Haagse Vrije
Academie zeker gelukkig prijzen
met deze expositie, waarmede zij,
als onderwijsinstelling, haar leer
lingen een schat van indrukken
medegeeft, welke niet anders kan
een grote stimulans kunnen zijn.
De expositie duurt tot en met 31
augustus.
ARIE VERMEER
