SCHIERMONNIKOOG Oost-Europa en Oost-Duitsland &Jj GASTEN MOGEN STILTE NIET MET MOTOREN VERSTOREN geen verloren posten het boeiende WMM eiland ZONDAGS BLAD BRIEVEN AAN DE Hieuw? Cciïisrljc Courant ZATERDAG 1 JUNI 1957 ..Schipperskamer", waar vroeger de zeelieden samen kwamen en hun goudse pijpen rookten bij een flinke kroes bier of sterke koffie. Nog steeds is het de geliefde ver gaderruimte bij intieme feesten. Wie het hotel bezoekt, zal verrast worden door de vele zeekaarten, die aan de wanden hangen. Zeer rude prenten, die voor hen. die be langstellen in de wording van geu len^ en banken, zeker de moeite varT het bekijken waard zijn. PRINS Dit is ook tweemaal het ..home" geweest van Prins Bernhard, toen deze in "*6 en '37 het eiland be zocht. Jachtfoto's aan de wanden van de corridor herinneren de be zoekers van nu eraan, dot deze wild gronden koninklijke schoten hebben gekend. Eén snapshot van de Prins werd in de oorlogstijd door een Duits be zoeker ..verminkt". Deze kleinzielige sneed uit de foto het hoofd van onze Kasten met scheeps- modellen (b.v. drie- ners. tanker „Triton") en ook de aardewei ketagères zijn de moeite van rustig bekijken waard. De he dendaagse eigenaar drukte ons nog eens ernstig op het hart gewag te maken van het feit, dat vele zo mergasten teleurgesteld moeten worden, omdat alles in het volle seizoen volgeboekt is. Dat geldt voor alle andere pen sions en hotels evengoed als oor het Hotel Van der Werff en het Badhotel, een verjongde uit gave van het in 11125 weggeslagen badhotel. „Wij zouden graag geen enkele gast teleurstellen", aldus onze zegsman. ..maar veelal kun nen wij niet anders. Wanneer de zoen (vogelwereld!) en na-seizoen wilden komen, dan was iedereen tevreden. Vaak hebben we in sep tember en oktober nog mooie da gen. maar dan zijn de hotels en pensions leeg." Trouwens in het voor- en nasei zoen, we mogen dat wel zeggen, kunt u voordeliger terecht! WALVISBENEN In een geheel nieuwe streek, waar een moderne U.L.O. kwam, een groot gemak, daar vroe ger de kinderen naar de vaste wal te leren staan een paar onder kaaksbenen van een Blauwe Walvis opgericht. Zij vor men een poort. Symbolisch? Vroe ger kwamen de walvisbeenderen mee, waaruit, op de lange zee reis, nog het tranige beenvet droop en die alleen nog maar dienst konden doen als afrastering van weilanden en erven. Nu staan zc als een poort, waardoor de eilanders een nieuwe toekomst zien. De moderne walvisvaart. Ka pitein K. Visser is een Schiermon- nikoger. Hij bracht dc „Willem Barendsz" verscheidene malen naar de Zuidpool. En met hem gin gen vele eilanderjongens mee. Weet u wat „sparken" is? Wan neer de Nederlandse jeugd de knik kertijd beleeft, draaien de Schier- monnikoger jongens en meisjes met de hakken van hun schoenen kuiltjes in het zand. Ze nemen een aantal knikkers in de hand. vra gen eenzelfde aantal van qén hun ner makkers bij. en werpen die. vanuit de staande houding, in het kuiltje. Rollen er een éven aantal knikkers buiten, dan is de „pot" verloren. En mocht u niet afschrik ken voor winterse kou, dan kunt u de „Sinterklaasloop'; meemaken. Kinderen verkleed als kaper, fee of duinheks gaan huis aan huis met een tas. goede gaven inza melen, die 's avonds onder de huis genoten worden verdeeld. Of kom in de Pinkstertijd. U kunt dan met het jongvolk meerijden in ver sierde wagens over het eiland. En is de lente in 't zicht, verbaas u niet, dat aan een lange paal een korf bengelt, dat er gedanst wordt .bij vedelmuziek. want dc tijd van Kallemooi is aangebroken. Een haan met een portie rogge- stoet en water is de hoge uitkijk- gast, die de lente moet toeroepen. Hoe men aan de naam „Kalle- mooi" komt? „Mooi" is het eilan der woord voor „mei". Kalle doet denken aan het Engelse „call" (roepen). Zo zou dit festijn kun- TROUWERIJ Wanneer een eilander paartje een trouwdatum heeft vastgesteld, dan zullen vrijgezelle vrienden een erepoort bouwen voor het huis van de bruid, de avond vóór het huwelijk. De vader van de bruid heeft dan achter een regenton de fles „klare" gezet. En 's avonds, op de trouwdag, wanneer het er leutig toegaat, dan zullen diezelf de vrienden komen, om onder veel lawaai de erepoort weer af te bre ken. En welke vader zal zulke goe de vrienden niet binnen nodigen? Van een bruiloft komt een brui loft en feestvieren doet een mens graag! Gedurende de zomermaan den worden zangconcoursen ge houden in dc duinen. Het zal van een onvergetelijke goedheid zijn, mensen te horen zingen, wanneer de avond vallen gaat, de zon bloedrood verdrinkt aan de einder en de lispelende wind met zacht- bruisende branding de begelei ding zijn Strikt genomen werd Schier monnikoog na ae tweede wereld oorlog pas echt Nederlands grond gebied. Voorheen was het eiland bezit van een Duitse graaf Hartwig Arthur Bethold van Bern- storff-Wehningen. SCHILDER We bezoeken het atelier van de kunstschilder Martin van Waning, de grijze, rijzige grootmeester van verf en palet, maar niet alleen dat. Ook bronswerk. branden van kan zegt hij. ..Hier leef ik en word ik niet ge- lééfd. Een kunstenaar heeft rust nodig en een steeds wisselend land Hij vertelt hoe hij een hoogste prijs uit heel zijn schildersloopbaan heeft gekregen in Berlijn voor zijn schilderstuk over de Watersnood. Een boeiend stuk van wild, niets ontziend water, waarboven in een dreigende lucht vaag een lachende doodskop is. Wij zijn verwonderd een paar schilderstukken te zien over Tahitische danseressen. Maar de schilder vertelt ons over zijn tropische vliegreis, die hij maak te om zich een ruimere kleurkaart te verschaffen. Maar toch Daar staat de grote liefde van de schilder: Lietje Póle met de Stre- per duinen. Het stukje wilde na tuur van de Oost. „Kunst is bid den", zegt schilder Van Waning. ..Hoe ouder je wordt, hoe meer je het verlangen krijgt nóg eens te mogen leven om steeds dieper door te dringen in de schoonheid van de Schepping". „De rijkheid van kleuren en lijnen van de mi cro- en macrocosmos doet een mens stil worden en dan kan hij, die dit alles diep in zich opnemen wil, alleen nog maar bidden." VAKANTIE O, er is nog veel meer te ver tellen van dit boeiende eiland. Flo ra en fauna zijn alleen al hoofd stukken apart. Toch spreken we niet verder. Wilt u een goede va kantie beleven, gesterkt worden naar lichaam en geest, bekwaam weer om de werkzaamheden van alledag aan te kannen, dan raad ik u aan: ga naar dit stukje we reld. Een grafzerk die lange tijd ge bruikt werd als stoepsteen voor de openbare lagere school (omdat me niet wist, dat t een grafsteen was) werd ln 1935 „ontdekt". Er stond heel vaag ingebeiteld: Anno 1658 den 4 Marty sterf die erbare Gertie Cornells, de huisfrou van Petrus Marswal Tonnemeister van Friesland, Confolmeister en Secretaris van de hierlycheit Schlermunckoogh, out 27 jaren en 41 weeeken en leyt alhier begra- ven met twe kinderen." Waarom ik dit nog vermeld? Omdat hier wordt gesproken over een Heerlijkheid Schiermonnikoog. En vraag het de kinderen uit de vakantiehuizen, die hier voor een tijd van 6 weken kuren, of dit grafschrift te veel zegt van Schier' oog. „Soals wi seilen of laweren, So Godt met ons wi kan ons deren" Dat geldt voor ons, maar zeker voor Schiermonnikoog, de parel aan de Noordzee. M. W. H. DE WEERD. Het verkeer op de brug over de Noord bij Alblasserdam u-as die zaterdagmiddag niet al te druk, maar beneden op het water voeren de schepen b\j tientallen en tóch ontbrak er iets. Onze fotograaf was naar deze platos gegaan om een schip tijdens de tewaterlating te knippen. Het water was te laag en de boot ging die mid dag niet tan de helling. Geen foto dus? Van het schip niet, maar toch kwamen van de reis naar Alblasserdam twee plaat jes mee terug. En mooie. Dat GESPREK MET DA. A. E. RUYS TE BERLIJN achterland, de Oost sector." En zo is haar huis tot een ontmoe tingscentrum gewor den van Nederlanders met de meest uiteen lopende inzienten. Ne derlanders ook, die in de oorlog hun even wicht hebben verloren cn nu een houvast zoeken, met problemen worstelen en geestelijk heen en weer worden geslingerd. F.n dat in een stad die zelf nog JTN daar komt onze domina Ruys, wees me de heer A. Millenaar, de Nederlandse con sul-generaal te Berlijn toen op een ontvangst te zijnen huize aan de Rheinbabenallee een slanke, bewegelijke jonge vrouw de ka mer binnentrad, die. druk han den gevend, in een oogwenk een kring van gasten om zich had verzameld. Domina Ruys, ver volgde hij, behoort tot de vrou wen voor wie we hier een ge weldig respect hebben, respect door het werk, dat ze doet als predikant. U moet over dat werk niet gering denken, het is geen sinecure. Het ligt in een stad als Berlijn vandaag de dag geheel anders dan in Parijs of in Londen. U heeft hier met problemen te maken, vooral po litieke problemen door de schei ding Oosf-West. waarvan een niet-ingewijde geen idee heeft. Weet u wat u moet doen? U moet eens met haar gaan pra- Menselijke hulp verlening En zo zat ik op een avond me ..onze domina (A.E.) Ruys". die ik alleen maar kende Jit haar ra diopreken en uit krantenverslager. over lezingen, die zij geregeld in Nederland houdt o.m. met het doe] gelden bijeen te krijgen voor haar werk, ergens op de weer vooroor logs drukke Kurfürslcndam, en ik vroeg haar: V.' precies •jw taaie als domina en hoe lig *en ie problemen?" Vooraf dit: domina Ruys stu leerde in Utrecht en werd la ter vicaris in Ar nhem, toegevoegd aan de jeugdpredikant. In septem ber 1949 wérd zij door de We reldraad van kerken uitgezonden naa. Berlijn. Deze Wereldraad nl. kwam door de ontwikkelingen na de oorlog tot een euw project: als vervolg op de materiële hulp de ceschor gebieden ook men selijke hulpverlening te bieden, omdat de mens nog altijd het be langrijkste is. Er. op deze wijze kwam er in dt geschonden gebie den een ontmoeting tot stand uss:n hulp e- zending. Voor een half jaai „Ik zou in 194 maar voor een half jaa naar Be 'trekken" vertelde domina Ruys. Die ter mijn is intussen wel ruimscK overschreden. Maar ik geloof niet dat zij dat betreurt Haar werk cn haar -remeentr Iig-en haar zeer na aan hc' hart en na acht zwa re jaren begint zij elke dag nog even enthousiast als in 1949. Domina Ruys is geen vrouw, die klaagt. Ik bc:i van overtuigd, dat er mennen zijn. die na een paar jaar aan de Wereldraad zou den hebben geschreven: ben ik TOg niet aan de beurt om te wor den afgelost? Maar domina Ruys is alle moeilijkheden glimlachend egemoet getreden. Tijdens het ge- ;prev viel het woord „moeilijk" naar één keer. En dat was toer de financiële kant van haar werk aan de orde kwam. Zij zei: „85 pet. van mijn gemeer.' van de diaconie en daarom heeft mijn gemeente een sterk sociale in slag. De gehele week houd ik spreekuur en hoor ik de noden aan. Ik heb kleding nodig en geld. Veel geld. Ik weet soms niet hoe ik er uit moet komen." Maar daarop was zij weer de op timist. ..Maar ik zal er natuur lijk wel uitkomen, want we leven hier in het besef, dat we een op dracht hebben." Tweeledige taak De taak van domina Ruys is tweeledig. In de eerste plaats it zij predikant van de Nederlandse gemeente te Berlijn, cn in de twee de plaats leidster van het oecu menisch centrum "ost-Duitsland Haar gemeente telt 2000 lidmaten van wie de helft in de oostelijke sector woont. En die gemeente is oecumenisch georiënteerd en zij is misschien wel de vreemdste ge- meentp. die er bestaat. „In maart 954 kréer mijn werk een offi- ?iële status. In de kerkeraad heb ben zitting een Gereformeerde "^en Hervormde en een Luthenaar De lidmaten van mijn gemeente zijn veelal ook volwaardige lidma ten van de Duitse kerk, zoals bijv, mijn koster. Het huis waar. in ik woon is gekocht door de Evangelische Kirche Union. Ik word in mijn werk bijgestaan door een vicaris, de heer Valeton ui4 Nijmegen." Oecumenisch Doorlopend legde domina Ruys in het gesprek de nadruk op hel oecumenische karakter van haar taak. „We willen niet uitsluitend een eigen kerk. maar een kerk die tevens een entmoeting is me' anderen. Die ontmoeting is er al omdat we tot de conclusie zijn ge komen, dat niet Berlijn het belang rijkste arbeidsgebied is, maar zijn „En ja, hoe sta ik hier nu als domina Men vraagt wel eens: zijn er nu door je werk in je omgeving geen spionnen? Dan zeg ik maar: Jezus heeft altijd een spion bij zich gehad: Judas. Ik breng de Boodschap. Ik breng geen ver meende waarheid, maar dat wat Jezus eens van zichzelf heeft ge zegd: Ik ben de waarheid. In weerwil van alles moeten we doorgaan mc' dat te verkondigen. Ik geloof, dat Oor'-Duitsland en Oost-Europa geen verloren posten zijn. En het is verkeerd te zeg gen van hen, die pan de andere kant staan: wat jen stakkers, wa ren ze maar bij ons. Ik geloof, dat we moeten bidden: Lieve Heer. laat U een ieder staan op post, waar U denkt dal dit moet Maar laten we vooral niet bidden: waar willen dat ze staan." Acht jaar staat domina Ruys op de meest vooruitgeschoven post in West-Europa. Als eerste predikant. Op Hervormlngsz-»idag 1949 hield zij haar eerste dienst en van die zondag af s zij „ln opdracht" haar* weg gegaan. Het is nW belang rijk te weten of zij resultaten boekt. Zij kijkt ook niet naar re sultaten. Zij gaat haar gang, kalm en rustig door het drukke Berlijn. Ik heb haar niet durven vragen: Wat denkt u van de «oe- komst? ZIJ had me vast en zeker geantwoord: Dat Is een zaak van God Zij weel d»« «er-, eer on. drachl heeft te vervullen. Meer niet. En door de wijze waarop ze dat doet Is zij ln Berlijn gewor den: „onze domina Ruys." U wordt bedankt, lezers, na mens die andéré lezers, die u zo fijn heeft geholpen met de boe ken of gedichten waar ze al zo lang naar uitkeken. U weet het, we gaan geen aparte dankbetui gingen opsommen, dat laat de lengte van dit rubriekje nu een maal niet toe. VOORBRACHTEN Door uitlenen is de heer V. P. Droog, Prins Hendrikloan 77, VUardingen, alle deeltjes kwijtge raakt van oordrarl.ten verza- meld door ren hoofdonderwgzer, destijds uitgegeven door E. J Bosch J.zn te Baarn. Zou iemand hem kunnen helpen? KERKGESCHIEDENIS J. A. Kruithof, Wilhclminastraat 7, Monster, zockl naar „De Gere formeerde Kerk van VGravrnhage. 1831—1924, en naar alles wat be trekking heeft op de geschiedenis van de Gereformeerde gemeente onder het Kruis. AMMANSCHOOL C. J. de Raad, vroeger leerling van Ammanschool te Rotterdam is al twintig j&ar het boek „Veer tig jaar Ammanschool" kwijt. Erg jammer voor hem, want er komen foto's in voort waarop hjj zelf nog staat als leerling van deze doofstommcnsehonl. H« leende het uit ill Sliedrecht. Indien iemand dat hoek nog heeft, wordt het gaarne ingewacht bjj H. van Oostrrom-De Raad, B. 69. Slie drecht. DE RAMP Het boek „De Ramp" is totaal uitverkocht. Een Zweedse vriend SERIE J. S. Unger, Adamshofstraat 132b, Rotterdam (Oost) wil zijn serie boeken, destijds als premie door de NCRV uitgegeven, compleet maken. Het gaal om het boek „De intocht in Kanaan van het volk Israël". Het hoorde bjj de kalen der van 1938. W AT ZIJ ETEN Lezer H. Wiegman in Koudekerk aan de Rijn was zeer onder de indruk san het artikel „Wat zul len zij eten?" Hij wijst er op, dat hy in een vakblad voor boeren las, dat ieder jaar in Den Haag alleen al 600 ton brood wegge gooid wordt. Is dat niet ontstel lend," vraagt hij. O R SI SSEN Hartelijk dank, mevrouw G. de RaatFilius, Karei Doormanstraat 77, Alphen aan den Rijn, voor uw sympathiek schrijven. Maar we ge loven niet, dat deze cursussen aan derden overgedragen Rustig recreatieoord met typische eigenschappen Hel is beslist waar, dat er een stukje paradijs, vreemd aan- eengeklonken door de altijd wisselende werking van de zee. ligt te dromen. Schiermonnikoog, een van de Nederlandse Wadden eilanden. ligt, gelukkig als een blond kind, in de zang van brekend water en vrije wind. Een veerboot meert na ongeveer drie kwartier varen uit Oostmahorn, stotend en puffend, aan de aanlegsteiger. En een korte, tijd is er dan die gezellige be drijvigheid van haastige gasten, die zich verdringen voor de autobussen, van laad- en loskncchten, van af- en aanrijdende fietsen. Want fietsen zijn er veel. Wie eenmaal eerder Schier monnikoog uitzocht als vakantieland, zal weten, dat het eiland een unieke gelegenheid biedt voor fietstochten langs schelpen paden, die zich aan de oostkant door bos en duin slingeren naar strand- en kweldergronden. Bij gemeenteverordening is de fiets trouwens voor de gasten het enige vervoermiddel. Alleen de eilandbewoners mogen op brom fietsen en in auto's rijden. Dit. om de sfeer van echt rustig re creatieoord zo goed mogelijk te be waren. zonder stofopwerpende. la waaierige en benzinedrinkende wegcrossers. Achter de zeedijk ligt. in zijn krans van bomen, een architecto nisch boeiend dorp. Het is ge bouwd in zgn. streken, die door smalle hegwegen verbonden zijn Daar kan men het moeilijk ver staanbare dialect van het eiland horen spreken, vreemd in tongval en zinsmelodie; een mengeling van Scandinavische klanken. Friese en Groninger zinnen en woorden. De ras-eilandbewoner (er is al veel import) zal beweren, dat het Fries van liet „eilanders" is af geleid. Een klein voorbeeld van deze taal. De vervoeging van het werkwoord „zien": ik siai, do sjochst, hij sjocht. wij sjaye, jim- me sjaye. hjo sjaye. En dan als klap op de vuurpijl: „Ik heb ge zien" ik hew syn. Maar genoeg over dat idioom. Witgekalkt steekt achter het dorp. op een duin, vlak bij het nieuwe botenhuis van de N.H.Z.H.R.M.. de watertoren omhoog, voorheen een zeemerk en vuurtoren In dat botenhuis ligt de gloednieuwe mo- torstrandreddingboot „Willem Horsman". WILDE SCHOONHEID En om de west, noord en oost ligt het grootse duingebied, waar. langs wildpaden, de konijnen vluchten, hazen hun legers heb ben en troepen fazanten zich haas tig verspreiden om later met wil de wiekslag op te vliegen. Daar zoekt de kiekendief zijn prooi, te midden van schreeuwende meeu wen. visdiefjes en sterns En ver daarachter breekt de branding op de gevaarlijke Oger-gronden Ver naar het oosten liggen de barre gronden, waar de wind als een dolleman grillige strepen duin zand tekent en de golven van de zee opzweept en waar de vogelko lonies bij de Kobbeduinen, in de voorzomer één bewegen zijn van denzgn kuikens. De slenken (zeekreken), die ver in het zand vreten, zijn var. een onbeschrijfelijke schoonheid. Voer zover mij bekend komen ze alleen op Schiermonnikoog voor. We lo pen langs de oude Reddingweg, een slingerend pad. vanuit het dorp naar het strand, omzoomd voor een deel door els en berk, en we zien, opzij, verspreid witge schilderde metalen kruisen staan., de herinnering aan de „Unknown". Volgens mededeling van oude eilandbewoners rust hier de gehe le bemanning, negen personen, van een Zweeds zeilschip, dat met vliegend stormweer op de gronden vati Schiermonnikoog is vergaan. Verderop ligt, waar de zang van de branding en het geruis der bossen als één elegie worden, „Vredenhof", de dodenakker voor de slachtoffers der zee. Bij de opening in 1925, door de stichter S. van der Werff de man die veel voor het eiland deed en het gróót maakte! liet men deze zinnen beitelen in de gedenksteen: Hof van rust en vrede voor de offers van de zee blijve onder 's Heeren zegen een hof van eeuw'ge rust en-vree. En als de duisternis valt, glfjden elke vijf entwintig secon den vier schitte ringen over het dorp, de duinen, het strand en de zee. De waarschu- wingslichten van de in 1917 ge bouwde Noorder vuurtoren. Schiermonnik oog! In 1440 het eerst genoemd door Hertog Phi lips van Bourgon- dic. die het aan Dominicus, abt van Klaarkamp bij Rinsumageest. be horende eiland in bescherming neemt. een eylant, genoemt Werner oghe, anders geheten Schiermonnick oge. gelegen den noesten landen geheten Paidzu in Oostergolanden up die oestzijde van Ameland". Het eiland ..der schiere (grijze) monniken" omdat de kloos terlinge! van genoemd klooster hun koeien in de voorjaarrstijd naar t eiland dreven voor vetweidery. An deren beweren, dat het land zijn naam ontleent aan de tijd der Schie- ringer en Vetkoper twisten, toen Schiermonnikoog een bezitting der eersten was. Maar wij houden het bij de vroegere veronderstelling. Hoe zou u anders het wapen van dit eiland verklaren? Een grijze monnik, blootshoofds en barre voets, een rozenkrans biddend Uit een brief van Keizer Karei V. die ook heer van Friesland werd. vernemen we: dat een zeke re Class Corff „wOnende 'op Schiermercoog" de accijns op bier. wijn en laken, die op het eiland verkocht werden, voor 50 pond 's jaars gepacht had en de „duynen, waranden en konijnen", dus vooral de jacht, voor 60 pond. Tot 1638 was Schiermonnikoog een provinciaal domein, maar daarna werd het gekocht en weer verkocht door vooraanstaanden in den land totdat het in 1640 eigendom ver- van Johan Stachouwer Deze heer bewoonde het kastee Rijsbergen. Toen bij hoge storm vloed een gedeelte van het land verdronk en ook het hoge huis werd weggespoeld, bleef, aan de ze tijd herinnerend, enkel en al leen een gevelsteen met het wa pen van de familie over. die men terugvond en inmetselde in de muur van het hotel Van der Werff. voorheen een post-, raad- en rechtshuis. nu een riant hotel waar de heer S. Perdok, de te genwoordige beheerder van het pensioncomplex, ons zeer welwil lend allerlei over vroeger vertel de. Zo bevat dit gebouw nog de z.g.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1957 | | pagina 13