I
11
Ulli...
Gaslantaarn-romantiek
in het oude Madrid
lil lilllli! IIUIII illll «II III! «RH 111 VIIIIR llliil 111 llllll mill 111 ill! Ill lilt
en
Uaaót
Bok bouwde een „Zingende
Toren" in Florida
ZONDAGS
BLAD
BRIEVEN AAN DE
Hieuiup CciterlK (fouranl
ZATERDAG 25 MEI 1957
RACHEL
„Rachel de groenteverkoopster", is
een lang gedicht van zeker vyftig
jaar geleden. G. J. van Spronsen—
Meyer, Jan van Rodestraat 57, Den
Ilaag zou het heel graag bezitten
VERSIERING
UIT CALIFORNIE
Cornelius P. Ver Sluis, 625 Scott,
Apt. 602, San Francisco, California,
USA, heeft in on6 Zondagsblad
deze brievenbus ontdekt. Hy is
een groot vereerder van wylen dr.
Gerritsen, voorheen hofpredikant,
die prinses Juliana doopte en in
1916 is overleden. Alle in boek
vorm verschenen geschriften bezit
zou hy
graag
tikelen,
Gei
e.d.
de hand
UITZONDERING
zondering. Hij vroeg tweede hands
Kramers Woordenboek (Neder-
lands), omdat hy het geld voor een
KLAVARSKHIBO
Wie helpt mevr. N. KrispijnBoth,
Honieruslaan 54, Zeist aan het Kla-
varskriboboek „Psalmen" van Van
J. Klein Jr., Peperstrai
dingen, zoekt foto's,
kaarten enz. van Vla:
Vlnardinger Ambacht
ed. A. MourikKooym
VRAAGTEKEN
Kager-
schr Ijver
e doden?" of „Wat gebe
TWEE NEVEN
Th. A. Rykcn, Raadhuisstraat 126,
Sprang-Capelle, zoekt „Twee Ne
ven" van C. Joh. Kievit. Wie
helpt? De rest, geachte lezers,
komt volgende weck.
r BIJ DE -v
FOTO'S
Op het pano
rama van Zou-
telande (links
bovenhebben
stippellijn het
(letterlijk)
van tuinder
Melis aange
geven en met
een gesloten
lijn de verhui
zing van het
postkantoor.
De foto mid
den toont u de
stapels stenen:
het opgeslagen
huis van tuin
der Melis, en
de onderste fo
to geeft het
mooie nieuwe
postkantoor
De woorden „rust" en haast" zonden
eigenlijk al meer dan voldoende zijn om
deze twee wel sterk contrasterende joto's
aan elkaar te lijmen. De man in hemds
mouwen zit genietend van het voorjaars
zonnetje op een stille plek en hij mijmert
Het ,.iigg«i
meren aan de
voet der duinen" is
op liet Zeeuwse Zou-
telande maar zeer
beperkt van toepas
sing. Want het
Zeeuwse Cannes aan
Walcherens Riviera
heeft in het afgelo- v
pen jaar genoegzaam bewi
tief en durf, werklust en doorzettingsvermo
gen voorhanden is: tuinder J. Melis ver
plaatste zijn te slopen huis met eigen handen
steen voor steen en postkantoorhouder K.
Wouters bouwde zelf een nieuw postkan
toor. toen het oude hem niet meer represen
tatief voorkwam. Dat alles gebeurde maan
den geleden, en met de vraag „Hoe zou het
er nu mee zijnin het hoofd, zijn wij
voor n naar Zoutelande gereden, om eens te
gaan zien hoe het slaat met het verplaatste
huis van Melis en het privé-postkantoor van
W outers.
j bouw een ultra-modern, licht en
voor 1500 gulden. Met de bedoeling om luchtig postkantoor. Wouters bood
het met zijn eigen handen af te breken en het de ptt in huur aan Tante
het 500 meter verder op te bouwen, daar "zKLtaS/'ES
op zijn eigen tuinderij aan de Langedam. nieuw postkantoor, mooier dan
En daar. dat oude huisje bij de bushalte.
was het postkantoor. Beheerder Wouters dank zij het hart. dat K. Wouters
..zijn" post bleek te hebben
rijn. Dat moest weg en dat kocht Melis moderne villa geboren, i
J bouw een ultra-moderr
,,Er moet een nieuw komendit is niets
meer". Maar de P.T.T. zei: „niks ervan,
Zoutelande is te klein om nieuwbouw ver
antwoord te maken". Toen bouwde Wou
ters het nieuwe postkantoor zélf, daar op
de hoek van de Langedam en de Bosweg,
dat moderne villaatje
Herinnering aan Nederland
QAGEL1JKS
gaan in deze
tijd van het jaar
duizenden toeris
ten door de tuinen
en over de paden
twintig hectare
groot reservaat in
de Amerikaanse
staat Florida. Een
ogenblik verlaat
men de gonzende
drukte van het
verkeer, om te
wandelen in dat
domein van vo
gels en van een
Zingende Toren".
Tussen de hoge
bomen van het
Mountain Lake
reservaat verrijst
een vreemde to
ren, omgeven door
een gracht. De
muren zijn opge
trokken uit een
zachtrose mar
mer en uit ruw
geelbruin steen
Men kent hei
bouwsel in Flo
rida als de Bok
Singing Tower
(Boks zingende
toren). Het bouwsel
Bok. die zich het carillon uit dat
zijn Nederlandse geboorteplaats
zo goed kon herinneren.
Hoewel hij pas zes jaar was. toen
hij met zijn ouders scheep ging
naar de Verenigde Staten (het was
in 18691. bleef dc bekoring van het
klokkenspel hem steeds bij. Zestig
later bouwde hij zijn zingen-
E WIND speelt door mijn haren, als ïk
met de hotelier op het landzijdeterras
van Hotel Het Streefkerkse Huis sta en
Walcheren aan mijn voeten heb. De huisjes
van Zoutelande zelf vlak voor ons, aan de
scherpe scheidslijn tussen duin en polder,
wat verder Biggekerke, Koudekerke. Veere
en Domburg aan de einderMiddelburg en
Vlissingen ook in silhouet duidelijk de
grote, oude steden van dit eiland zonder
bomen. Mij)i gastheer wijst naar links:
„Daar voor de kerk, die twee huisjes
daar heeft een derde naast gestaan, vlak
onder de zeewering, daar waar geen duinen
Het. huis aan het
Duinstraatje
Met twee grote zwaaien is
zijn arm over het wijde pano
rama gegaan: Melis' huis van
daar naar daar en het post
kantoor van daar naar daar.
En het is, of die twee grote
armzwaaien van die hotelier
heel Zoutelande omvatten,
het totaalbeeld van het dorp,
het totaalbeeld ook van wak
kere ondernemingszin, die
schande voor ons land on
wennig aandoet.
Melis en Wouters, het zijn
twee verhalen, de moeite
waard om verteld te worden.
Het verhaal yan Melis' huls
begon, toen kruidenier De Vis- De slagen van de oorlog, die
ser die de eigenaar was, het aan zijn schoonzoon, de onder- Niet alleen, dat tuinder Melis wreed over Walcheren schreed.
wijzer Jansen verhuurde. Toen gauw wil trouwen, niet alleen i5 Zoutelande nu wel definitief
begon men over de zeewering dat tuinder Melis zo graag met te boven. De 175 bedden m acht
des onderwijzers naaste Kerstfeest onder een eigen dak hotels van voor de oorlog zijn
buurman te praten en het wil zitten, maar de boer moet in vervangen door 320 bedden in
werd duidelijk, dat verbreding augustus de schuur leegmaken weer acht nieuwe, herbouwde
van die dijk het huis zou moe- voor het gewas. „En dan staat en uitgebreide hotels en pen-
ten verdringen. Kruidenier De mijn houtwerk op straat..." zucht sions en de publiciteits-acti-
Visser redeneerde aldus: als Melis bedrukt. viteiten van de „Hotel-Combi-
het gesloopt moet worden, en v natie Zoutelande" zijn velen ge
bet is nog van mij (dus niet Achter het huisje van Melfe ou- n<)e„zaam bekend
hil ™ii oU wnnnhnk in frphmik 1 ders aan de Langstraat klinkt het noegzuum uenenu.
bij mij als woonnuis in gepruiKj j.^ van troffej en hamer: een Wouters bouwde zijn eigen
krijg ik er waarschijnlijk min- een nieuw huis verrijst daar vijf- postkantoor. Melis bouwt bin
der voor dan als mijn schoon- (ig meter van de weg. Moeder nenkort zijn eigen huis Ne-
zoon de eigenaar is (en dus Melis vertelt aan voorbijgangers derland spreekt over Zoutelan-
eigen bewoner) en zijn rede- voor de honderdste maal, dat dat ^e, het Zeeuwse Cannes aan de
En dat is niet de enige
bouw-activiteit in het Walcher-
se Cannes: de nieuwe zee
wering, waarvoor Melis' huis
moest verdwijnen, wordt ver
breed en doorgetrokken en
krijgt een wandelboulevard
op de kruin en een wandel
boulevard aan de voet, aan
sluitend op nieuwe wandelpa
den naar het Zuiderstrand,
een staaltje van samenwer
king tussen de Polder Wal
cheren die de grond geeft
de gemeente Zoutelande
die de arbeidskrachten levert
en de VVV die voor de
materialen zorgt. En er komt
in Zoutelande ook een rooms-
katholieke kerk en dat is in
een plaats, waar maar vier
roomsen wonen, een gebeur-
Maar als men weet. dat van de
3000 a 3500 zomergasten, die het
900 zielen tellende Zoutelande
's zomers herbergt, er velen uit
Limburg, Brabant en België ko
men en als men hoort dat in
het r.k. noodkerkje-van-tolik soms
de mis gelezen moet worden voor
2000 gelovigen. dan is die
bouw van een nieuw kerkje niet
zo onverklaarbaar
wat voor zich heen. Zijn gedachten laten
zich slechts raden, maar het is wel zeker,
dat die gedachten weinig rustv er storend
werken. Deze man heeft op zijn vrije dag
geen tijd voor muizenissen.
de rust om hem heen
En dan die andere
man. onzichtbaar zit
tend achter het stuur
van zijn wagen. Hij
heeft een afspraak.
Zijn wagen jaagt
voort naar het doeL
Het moet. Tijd is
geld. Haast. Ten top
gevoerd tempo. Hij
ziet zijn omgeving
niet. alleen maar de
weg, die voor hem
ligt. die onder hem
doorzoeft. Nog 20 mi
nuten, nog 15, nog
10, hij moet op tijd
komen. Hij mag niet
te laat zijn. Het gas
pedaal wordt verder
ingedrukt, de snel
heidsmeter wijst ho
ger. hoger, want de
man in de wagen
wordt geregeerd door
de haast. Hij moet en
hy kan niet anders
nering was sluitend. Aldus: hij niet het huis
verkocht het huis
de kranten zoveel schre-
weg, omdat hier e
kwam, onderwijzer Jansen
kreeg een behoorlijke vergoe- komt."'Kijk. "daar "dat* paaltje "bij
ding en verhuisde naar Melis- de achterdeur, dat is de n euwe
kerke. stoep van de nieuwe straat. Wij
Maar tegenover dat Duin- hebben vergoeding voor dit huis
straatje, naast het aanplakbord gekregen
van de VW in de Langstraat
woonde tuinder J. Melis bij
zijn ouders in. En tuinder Me- Aan de Langstraat, waar de
lis wilde trouwen, al zo lang, groene bussen stoppen, staat het
tuinder Melis vond nieuw- oude huisje van K. Wouters,
5 wel duur Maar wat wil
Walcherse Rivièra.
Gitaren-bouwers
zoeken de rust
a-*************-**********
maar luinner wens vuuu mcuw ouue nuisje van tv. wouters, Tl 1 "1
bouw zo duur. Toen het onder- postkantoorhouder ter plaatse. Hpt IC nflk flJlJIT* W33T I
wijzershuis voor sloop te koop Ja. het huisje was oud. en de A1^1 10 WLMY Uddl, Wcldl UIlCllLGli
worden ontdekt
geld. Véél geld. Want volgens de
mening van de oude meesters
in dit vak kunnen slechts twee
boomsoorten de gitaar een wer
kelijk schone klank en een ziel
geven: de den uit het Zwarte
rPOERISTEN WETEN DE WEG niet te vinden in de Woud en de ceder uit de Liba-
nauwe stegen van het oude Madrid, waar iedere avond non- Ma,r niet iedere den klinkt
zijn eigen handen begon hij het Zoutelande!" leek Wouters de lantaarnopsteker het bleke schijnsel van door de wind Soed en niet iedere ceder kan de ^rmrr
steen voor steen, öakpau ™or scheef geblazen lantaarns laat oplichten en de bewoners de P"" '".""".""■P.".-. p. ^er S.'eïnlLm,
gebouwtje te zetten. De PTT steile, vettige trappen afdalen, wanneer het schrille fluitje
voelde daarvoor echter niets van de postbode een brief aankondigt. Maar de fado-zangers
ran Zoutelande was ujt Portugal en Brazilië, de Hongaarse zigeuners, die door
'bestedingsbeperkinV de °°rl°g naar alle delen van de aarde uitzwierven en met
wijzershuis voor sloop te koop Ja, het huisje
kwam, kreeg de jonge Melis kamer, die Wouters als kan-
echter een helder idee. Hij toor had ingericht en waar-
schreef in op de afbraak, en voor de PTT hem huur betaal-
kwam met zijn 1500 gulden als de. was te bedompt en te som-
hoogste inschrijver uit de bus. ber. „Dit is geen postkantoor
hem en met voor een toeristenplaats als
de omzet
huizen -met -royale tuinen,
en ook nu nog aantreft in
Amerika.
Na zijn journalistieke loopbaan
(in 1919. hij was toen 56schreef dacM
dakpan, balk
breken en op stapels te leggen.
Tuinderij
Want vijfhonderd meter verder ze tijd
lag aan de Langedam de tuinde
rij van Melis, waar bloemen
vakjes kleur in het sappig groe
ne landschap penseelden. Daar zou
het huis verrijzen, een villaatje
uit de jaren vlak voor de oorlog,
elke steen weer op zijn eigen
plaats, elk kozijn, elke deur en el
ke balk weer zoals de bouwer dat
twintig jaar geleden had ge-
uitgevoerd. Maar
boom moet de juiste leeftijd heb
ben en het hout moet op de juis-
(e manier behandeld zijn. Het g*
is haast een wetenschap
Stem verloren -
handen heven
's Avonds, wanneer het werk ge
daan is, eist de ..tertulia" zijn
rechten op. Zoals de oude boek
winkels in Madrid nog hun ..tertu
lia hun kring, hebben, die dage
lijks in de schemer van een achtcr-
ner bijeenkomt om over toneel
politiek, over dichters en ande-
heeft
i dingen te discussiëren.
Mis voor 2000
)n aan de hoek van dc Lange-
n en dc Bosweg togen metse
rs en timmerlui aan de slag
uit de steigers werd een mooie
hen die hele grote wereld van kleine en ook grote kunste
naars, die leven van de gitaar, kennen de stille, verlaten duizend,
Rodas-straat in Madrids oudste stadsdeel, wan
Spanjes beste gitaarbouwers hun werkplaatsen.
iedere gitaarbouwer.
rbeiö bijcen-
ook de oude
kring, die
wwd^iict' ^mfneo-zangers/'die 'Tun
Torero s, ^ieT6 roemden bhalve
H geleden stierf, jongens uit de
- de rijk-
provin-
ISaar Florida
erhuisde
de .cv...
Edward Bok had toen een veel
bewogen leven achter de rug.
Reeds in die dagen luidde het dr
de emigrant:
kocht er een zanderig terreintje
met wat schrale dennen. Er wer
den bomen geplant, vijvers gegra
ven en nachtegalen geïmporteerd
die het met hun zang tegen de i
werk. dat voor handen liet Ed
ward Bok zeer muzikaal
zocht zijn werk in de omge'
het heenise spotvogels moesten opne- ook al
en kwam voorlopig niets: de
stenen gingen op tassen, de balker
en kozijnen, de planken en deure
lingen in een boerenschuur
Want de weg, die Melis n.
voor zich had, was er geen var
werk-met-zijn-handenhet wa
de ambtelijke lijdensweg voo
hem, die een huis wil bouwen
theaters Als eerste stelde hij thea
terprogramma's op voor de dag
bladen. Hij voorzag --
toepasselijke tok:
advertenties. Ook verzorgde hij di
rubriek ..Nieuws voor de Vrouw"
Zijn werk trok de aandacht er
oo 26-jarige leeftijd werd Edward
Bok benoemd tot redacteu- ''ar
het damesblad The Ladies Hoor
Journal Zijn originele verhaler
waren zee- oopnlair Zo t-2i mer
dat zijr. geschriften de stool heb
Een afgeplatte zandheuvel
werd het voetstuk van een typisch
Nederlands monument:
:>ude toren met een ca
toren met galmgaten en reliëfs
welker motief is ontleend aan d*
orgde de inheemse dierenwereld. Dc 71 klok
dc beiaard bestrijken
n een half octaaf. >De bourdon
Ie tenor weeet 11,2 ton. de
leinste 5.5 kilogram.
Twee jaar do voltooiing var
1930. overleed de bol»
Tn
•afk?
-betering in ont
houw van kleine gezinswo-
Er ontstond ■een typisch
de toren
Zr is een speciaal f"nd« in het le
ven geroepen, voor het -onderhoud
van het reservaat en zijn ..Zin
gende Toren".
het niet met
teen en nieuw hout. Er wa
bovendien een complicatie, wan
caruTón* *Eer Wclis' 'binderij I"9 Suite,
Ie grens van de gemeenteE
kwamen vergunningen, Gedept'
teerde Staten hechtten hun goed
keuring aan het plan rrtaa
de stenen staan nog op tassei
vi het houtwerk staat nog in df
boerenschuur. Want over dr
bnuwpremie is nog het een er
mder te doen. en Melis heeft
zich gevoegd bij het leger var
hen. die zuchten: „Ik wilde, dat
ze in Den Haag maar es wat op
schoten
de reuk van hout en lij
smook van de houtskool.
men vergeefs probeert de vochti- stad
ge voorjaarskoelte in de oude hui-
zen te bestrijden, blijven zwaar
hangen in de lage. nauwe ruimten
dik wol- grote r
In hemdsmou'
len vest werken de meester en zijn
gezel. want de gitaarbouwer
denkt er niet aan zijn bedrijf te
industrialiseren. De gezel of de
leerjongen zal. wanneer hij een
maal meester is, niet anders wer
ken. Gitaren moeten in de een
zaamheid en de stilte geboren wor
den. Op z'n hoogst mogen het ge-
Ma drid behoren tot de dom
laatste romantici achter de Pyre- cje r
ncecn. Zc zijn tevreden met hun ten
goedkope buurtcafeetjes in de oude
weten niets van de „Ame-
>are" me; dollarprijzen in
istenwijk. In hun kasten
liggen niettemin brieven met vele
dorpen, die steed: r
melodiei
de steden dragen." studén-
^ldaten, een oor.re hetero-
g^ne^wereld, die nog in het giste-
leeft.
En
t de muziekwereld,
jongen
i hoi
ten kooitje of het kwetterend ge
sprek van een parkietenpaar de
begeleiding vormen van mes en
»ijl.
Iedere vergissing
kost veel geld
Drie tot vier weken werkt d*
meester aan Stijn kunstwerk De
icht-uren-dag kent de gitaar-
houwer niet. Tien. twaalf uren
ichter elkaar staat hij voor zijn
werkbank. Iedere vergissing,
iedere onbedachtzaamheid kost
bij hen komt,
droomt, een kunstenaar te -
worden, laten de meesters
hem op een van hun oude in
strumenten tonen wat hij
kan. Zijn zij overtuigd van
zijn talent, dan verkopen zij
hem ook een van hun
schoonste instrumenten te
gen een spotprijs of zelfs
„op de lat" Want men kan
beter zijn geld kwijt zijn
dan een juweel van klank
en toon in handen laten ko
men van opsnijders en
stumpers. Gitaren bouwen
is ten slotte niet hetzelfde
als schoenen verzolen.
Wanneer een jonge muzi
kant een nieuw lied heeft
gemaakt, speelt hij het dit
publiek voor, omdat het een
betrouwbaarder criticus is,
dan Madrids theaterdirec
teuren en revuemanagers.
De muzikant hoeft niet eens
een instrument mee te
nemen, want een meester
zal stellig voor hem de gitaar,
die zijn grootvader of vader
misschien al bouwde, van de
ereplaats aan de wand nemen
en hem laten gebruiken. En
op zo'n avond wordt dan
misschien een talent ontdekt,
dat later in een bonte, rijke
wereld verdwijnt maar hier
terugkomt voor een nieuwe
gitaar
