Nog houdt zij de wacht bij haar 12000 schimmels N Verzameling te Baarn welhaast venige ter wereld fJ Joods Amsterdam herleeft VIER MAAL VREEMD CORRECTIE ZATERDAG 18 MEI 1957 Zweeds eredoctoraat voor Johanna Wester dijk A UTRECHT EN AMSTERDAM, waar zij resp. L 1917 ringe mate van haar baanbrekend kennelijk niet ten einde. In het la boratorium toont ze ons haar bij na twaalfduizend cultures op kunst matige voedingsbodems in veilige, steriele glazen. Het materiaal is zo gevoelig en tiert zo welig, dat de hele collectie eens in de vier maan den overgeënt moet worden. Met sommige schimmels moet dat zelfs iedere maand of elke twee maanden gebeuren. De toekomst zal leren, dat .Jl™* W^3'?:< .Jfv-f al dit wetenschappelijke werk ziekten aan de universiteit werd verbonden, zal thans middelenindustrie alleen. De hele ook de universiteit van Uppsala de bijzondere verdiensten ^"de Tnicl'liine3 koortsachti^ln n°^ meer betekenis heeft, van onze landgenote, prof. dr. Johanna Westerdijk, gaan ^"schimmels 'vóór nieuwe nfedi- dan we op dit ogenblik kun- erkennen. Er is haar ter gelegenheid van de Linnaeus- feesten in Zweden het eredoctoraat van deze universiteit aangeboden. Prof. Westerdijk zal het niet persoonlijk In ontvangst nemen. Ze is 74 jaar en haar dokter heeft haar de vermoeiende reis verbo den. Als dochter van een huis arts in Nieuwer-Amstel, was het haar niet moe'lijk naar dit ad vies te luisteren. „En bovendien", zegt ze, „Zweden ken ik al. Vier van de vijf werelddelen heb ik in m'n leven bereisd. Ook die noordelijke hoek van Europa is me niet ontgaan Haar levenswerk te Baarn Het is uiteraard geen toe val, dat de universiteit van Uppsala juist deze energieke wetenschapsvrouw de enige vrouw onder alle kandida ten dit eredoctoraat wil verlenen. Zij heeft zich ont wikkeld tot een van de wei nige Europese, ja wereld experts op het bijzondere terrein van de fytopatholo- gie, of, om het huiselijker te zeggen, het terrein van de botanische schimmels en zwammen. Sinds 1906. toen ze aan de universiteit van Zürich promoveerde tot doc tor in de botanie, heeft ze zich aan die schimmels ge wijd. In het bosrijke Baarn bouwde ze het grootste bo tanische schimmelreservoir ter wereld. Niet minder dan 11.700 belangrijke schimmels heeft zij in „Reinkultur" ver zameld in het Centraal Bu reau voor Schimmelcultures aan de Javalaan aldaar, waar over ze bijna vijftig jaar ge leden de directie kreeg. Naast deze collectie bestaan er slechts twee andere en veel kleinere, nl. één in Amerika en één in Engeland. Het is een voor de leek wonderlijke rijkdom van subtiele en grillige vormen, deze in glazen buisjes en kolven met witte wattenpluimen gevatte verzameling van padde stoelen, myceleum en kleurige schimmeldraden. Ondanks haar 74 jaren is prof. Westerdijk er nog alle dagen actief mee bezig. sche ontdekkingen. Het Baarnse nen bevroeden De Brit Fle- laboratorium heeft er de weerslag nen oevroeaen. ue rtriT r ie van ondervonden. Uit alle hoeken miing, „uitvinder" van het wéér een vrouw. Er zijn heel wat vrouwen, die zich tot de botanie aangetrokken voelen. Van de zeven assistenten hier, zijn er vier dames. Levensmiddelen zeer mee Waaruit mijn werk nu nog be staat? Uitbreiding en onderhoud van de collectie. Het onderzoek is naar eigenlijk onbegrensd. Er bestaan Dat honderdduizenden soorten schim- wijs van geleverd. v au de aarde werden hicl imm- maties ingewonnen. „Wij hebben penicilline, heeft hier alle penicilline-schimmels, en verkopen ze zelfs in buisjes", zegt prof. Westerdijk. „Maar let wel, ik ben alleen maar bioloog, geen chemicus of medicus. Ons la boratorium kan men dus hoogstens zien als een grondstoffenfabriek voor medische preparaten. Aan deze omstandigheid is het on getwijfeld te danken geweest, dat ook de Unesco financiële steun heeft verleend. Want tot voor kort waren de middelen te beperkt om behoren gehuisvest te zijn. nu belangrijk verbeterd." het be-. Ook tabaksuikerbieten en bloembollen HERINNERING AAN VERVLOGEN TIJD Viskopers gilde uit de achttiende eeuw was uniek tussen onrein en rein. Die vis toch heeft schubben en vinnen, zoals de Heilige Leer dat eist; daarom is hij voor het gebruik geoorloofd en de gehele gemeente Israëls mag hem eten'', zo verklaren de oude boeken. De Amsterdamse Jodenbuurt, gapende uit tal van won de bestrijding van de" plan- den, herleeft een korte tijd in foto's, tekeningen en do- zeTraeTbeloiTEn nog""'altijd cumenten althans. Op het Frederiksplein te Amsterdam, e Jüüuss heeft ze de eretitel op haar naam waar ongeveer de Jodenbuurt begon, is in de Galerij in tal pers aanstelden, kon deze handel staan, de eerste vrouwelijke hoog- yan etalages en tentoonstelling ingericht onder de titel: tot bloei komen. Maar de Joodse leraar van ons lanu te zijn ge- visverkopers waren Je rampspoe- weest. Of al dat werk bepaalde „De Jodenbuurt, gister, vandaag en morgen Deze ten- dige tijd niet vergeten, spectaculaire momenten heeft op- toonstelling vormt de afsluiting van deze eens zo leven- ,,zo< wustTzegt ze. Zeker,Tan de be" dige buurt, waar binnenkort de slopers hun werk zullen j^ettóe strijding van ziekten op de blade- beginnen: de sanering van de hoofdstad eist dat. Het is V,„lr IV mal c„r*. Bloei Als het zo'n mooie zomerse dag is, verdringen de mensen zich achter de hekken in de dierentuin. Met allerlei middelen (zakken vol pinda's hijvoorbeeld) wordt geprobeerd de apen wat dichterbij te lokken, opdat de jongste uit het gezin zijn of haar eerste lessen in dierkunde zo goed mogelijk zal kunnen krijgen. Want een bezoek aan de dierentuin is vooral voor de jeugd een jeest, en het eerste bezoek blijft vrijwel voor ieder mens onvergetelijk. Wedden, dat u nog weet, hoe uw eerste visite aan de diergaarde is geweest? Wij doen het met u, om een zak apenoten. een herinnering aan een vervlogen tijd. Veel is er te zien ken in het toekomstige zouden de tabak heb ik met ces gewerkt. Ook aan de bestrij ding van de schimmels in de wor- in de Galerij, tels van de suikerbieten heb ik veel gedaan. Voordat er in Lisse in vogelvlucht staat daar de ge- wogen geschiedenis van de Joden liamjl matai een eigen laboratorium was voor hele geschiedenis van Joods Am- in ons land, maakt dat gilde documenten, de ziektenbestrijding bij bolgewas- sterdam, van Joods Nederland, maar een klein deel uit. Maar ont- «en, hebben we er hier aan ge- van het begin omstreeks 1600 tot roerend is haar opzet. Haar doel werkt. Onder andere hebben we het sinistere einde in het recente en werkwijze weerspiegelt veel het geelziek van de hyacinten, een verleden. Daar is het. dat ook van het gesappel, het sociaal be- bacter'ewerking in de bol, bestre- vluchtig aandacht wordt besteed sef en de onderlinge binding van den." aan de beroepsorganisatie van de de Joden van weleer. En nog is het onderzoekingswerk Joodse visverkopers. in de veelbe- Het visverkopersgilde het, dat wij ondergetee. rype overleg en uit con sideratie, dat alle twisten en ge schillen, die door enigerlei c hebben besloote, binden in een collegie onder de Mazal Dagim", zeggen de Prof. dr. Johanna Westerdijk (74): „Ik vind het heerlijk, dat ik hier mocht blijven „Het huishoudelijk werk in teresseert me niet", bekent ze ons. wanneer we met haar in gesprek komen in haar nieuwe struiken op de ganse aarde, lichte werkkamer van het la- voorts op levensmiddelen als boratorium, die zo'n prachtig uitzicht vrijlaat over de Baarnse uji bossen en tuinen. Jk vind het jen piegen te komen heeft prof. heerlijk, dat ik hier heb mogen blijven, nadat ik de directie over het instituut had overge dragen aan prof. Kerling dus mels. Bij grondonderzoek en ti sen rottende rommel kom je tegen. Maar ook op bomen Westerdijk in haar werkzame le ven geïsoleerd, bestudeerd en be schreven. Aldus heeft juist de le vensmiddelenindustrie in niet ge- ESKIMO BESCHERMING City wachtte een man op zyn be rechting wegens vervalsing van papieren. Toen hy uit zyn cel zou worden overgebracht naar de recht zaal bleek hy te zyn verdwenen. By nadere informatie kwam vast te staan, dat hy al een week ge leden de gevangenis had verlaten. Op vervalste papieren De Eskimo's, die tewerkgesteld zyn by de Amerikaans-Canadese luchtverdedigingswerken in de Poolcirkel, maken een tyd van ongekende welvaart door. Hun ken nismaking met de Amerikanen heeft echter vreemde gevolgen. Zy llllll llllllir 1IIIIII llllllli llllllil llllllllll illllllll UI lllltlll lllllll lllllll' besteden hun vele dolla Ik vluchtte uit de stad met muren de straten zwaar van barre geuren. De weiden lagen nevelwit te wachten op de zon. De ochtend was zich rood aan 't kleuren. Mijn hart, vermoeid, door voze uren, vond dood en leven eender goed. Een kikker in der sloten zwart met lust zijn zang begon. De einder leek vol goud en bloed. Bij bloemen en 't geluid van merels wist ik: De stad is zonder muren. Mijn ziel tot stil belijden kwam: t Is Zijner Handen werk. De zon ontstak nu al zijn vuren. Ik liep door gras bezet met perels; bij elke stap herkreeg ik moed. En juichend nam een leeuwerik mijn dank mee naar het zwerk, Voor Jezus' Kruis en dierbaar Bloed. G. H. VAN MAREN Mazal Dagim noemden de Jood se visverkopers hun organisatie Geluk bij het vissen. Maar niet in de eerste plaats het weren van concurrentie had de organisatie ten doel. Vroeg in de 18e eeuw het sociale besef reeds groot. de organisatie door organisatie in die tijd, de acht- - tiende eeuw uniek in he.r Mort SfelS™ en wellicht de voorloper v huidige bedrijfsschappen. straathandel was de enige bron van inkomsten van de Joden tot in de Napoleon'ische tijd stoken moesten blijven van ambachten en betrekkingen. En vis" wef de "v o o r n a a m s 3 N oa *z i j' n Z1J 00K «regen, cue niet daar de sporen van te vinden. '*'erKeP: twe.1 *«>epen Toen het verplicht werd zich eer achternaam aan te schaffen gaven 9" 9TF - - - usm uu verwant ten.het opvoeren. vele Joden een naam op verwant aan hun broodwinning: Walvisch, Schellevis, Snoek, Baars. iedere dag de winsten aan de directeuren af te staan, opdat zij ook kregen, die niet konden de vis te kopen bij de vissersvloot, de verkopers. Maar was er zoveel, vis, dat het aantal verkopers niet genoeg was, dan dienden ook de inkopers er mee op pad te gaan. Tot zelfs de directeuren van het Vele Joden dragen thans nog gilde werden dan ingeschakeld. Armoe vissoort. Het ging die handelaars in vis overi gens niet naar den vleze Zij wa ren wel de armsten van het twee derde deel van de Joodse gemeen schap dat in die tijd armlastig was. Hoewel de Joden van ouds- her grote viseters zijn, hadden de de verkop6r voor visverkopers het zeer moeilijk, uitgesloten van et enerzijds doordat verscheidene en bij herhaling Werd er door ee vis verkocht die religie verboden Zorgen ertien dagen winstaandeel het euvel „i„„Tooj.o e" U1J neinaiuig van nei euvel vissoorten ,»oor de Joodse wet werd zejjs Zjjn vergunning inge- TZ trokken. Ontroerend echter ztin de concurrentie met de visverko- 7nrff~n hïo npn van hniten rl» .TnHpnhmirt Vip- qe z,or6e.n a.le pers vige w 23 maart 1776 verklnarde de Am sterdamse opperrabbijn Löwen- stamm enige tot dan verboden vissoorten als geoorloofd, na met K„M M„ K11KI het rabbijnencollege ..een «terp ^'"mag dat trokken. Ontroerend echter zijn de zorgen die aan de zieke leden werden besteed. Niet alleen kre- torder-firma's de gekste dingen te laten komen: schrijf machines, parapluics en ijskasten bijvoorbeeld. Niet, dat zy die arti kelen nodig hebben, maar ze schep pen er een kinderlijk genoegen in naar die vreemde spullen te zitten kijken. De Amerikaanse leger- autonteiten hebben zich gedwongen i het -trüirtrtrtrtr Bokssport (IV) buiten de Jodenbuurt he- „..„„„„v. riro weivieii ucatccu. mei aueeu are- durige aard was. dan werd hun uit- de kas een extra bedrag geschon- de kosten te bestrijden, ïag dat in vele gevallen normaal zijn, midden in de acht tiende eeuw was zo iets uniek. Ook voor de nabestaanden van de leden was gezorgd. Gedurende de acht dagen dat zij volgens de Joodse wet het huis niet mochten lllll llllllil lllllll llllll Illllllll Illllllll Illllllll llllllil lllllll Illllllll Illllllll llllllllll llllllil llllllllll llllllil verlaten om rouw te bedrijven, werd hun winstaandeel thuisge bracht. Tot vier weken na het overlijden van haar man, lid van ij. Mazal Dagim, ontving de weduwe het volle winstaandeel, daarna af lopende over verscheidene maan- onderzoek te hebben ingesteld hun daarbij ten duidelijkste Is ge bleken, dat een vols'agen vergis sing heeft geheerst bij het volk, dat niet weet te onderscheiden 't Was op een zon-over goten meimorgen, dat ik plotseling de seringenboom zag. In volle bloei. De tak ken beladen met een paarse pracht, zo wondermooi, dat ik verrast bleef staan. Ver rast Ook, omdat ik nooit ge weten had van deze boom, terwijl ik toch dagelijks voorbij deze plek kwam. Ik was me dan altijd vaag be wust van een oud muurtje, met aan de voet daarvan wat graspollen en hier en daar een paardebloem. De wind zorgde voor verdere decoratie, een oude krant, een gedeukt conservenblik Maar de boom, die toch al wekenlang met vele tere blaad jes gepronkt moest hebben, was me ontgaan. En nu die overda dige bloesem. Opeens kwam het wilde ver langen in mij op een arm vol violette weelde mee te nemen. Maar ik deed het niet. Waar om niet? Ik geloof, dat ik de schoon heid van de boom, die tegen dat oude verweerde muurtje des te voller uitkwam, ongeschonden wilde laten. Misschien zouden er meer voorbijgangers komen, die, getroffen, een paar ogenblikken het beeld van de bloeiende boom op zich zouden laten inwerken. Om dan gesterkt en gelukkiger verder te gaan. Zoals ik Want was deze seringenboom geen symbool? Een symbool van alle waardevolle geschenken, die 't leven vlak bij ons brengt, maar die we vaak achteloos 's Morgens verlangen we naar de avond, 's avonds weer naar de andere morgen. Altijd is er een verlangend uitkijken naar dat, wat komen zal. En zo kijken we voorbij aan het mooie, dat is. Als we maar opletten. Als we ons de tijd maar gun nen het te ontdekken. Soms gebeurt het, dat we het plotseling zien en dan komt de wilde honger om toch niets te missen, alles te bezitten, zoals ik de paarse trossen had willen plukken. We nemen zo gauw te veel Het ten volle genieten van de goede dingen van ons leven, zonder begeerte, zonder egoïsme, is immers oneindig veel mooier. En de herinnering blijft gaver. Zoals de herinnering aan die zon-overgoten meimorgen, toen ik plotseling de seringenboom zag. RIE B.-WEEDA. pen, die de i by hun aan t MIJN mening bU de nabe- spreking over de boks- match: jongens, die zich trai- nen; die zich aan een bepaald doel wijden dat is altijd X winst, ook al vind ik dat e voor de hele mens is. H gemakkelijk genoeg om d te zeggen en dat te preken SUPER-BENZINE Omdat er in Engeland, waar de benzine gedistribueerd ia, nog ateeds geen regeling is ingevoerd voor extra-bonnen is een slimmerik op het idee gekomen die bonnen toch in handen te krygen. Hy achreef naar het ministerie van Bevoorrading om extra-bonnen en kreeg prompt een afwyzende brief. Daarop scheef hy een tweede brief, waarin hy de heren bedankte voor hun toezegging, maar hen er op attendeerde, dat zy vergelen had den de bonnetjes by hun antwoord in te sluiten. Per kerende post kreeg hy een beleefde excuusbrief met een vel benzinebonnen LILLIPUTTERS HALVE PRIJS In Reno (Ver. Staten) is een internationaal congres gehouden van lilliputters en dwergen. Het congres heeft een resolutie aange nomen, waarin de wenselijkheid wordt uitgesproken, dat lilliputters voor vliegreizen het halve tarief betalen. De resolutie zal ter kennis worden gebracht van alle vliegtuig maatschappijen ter wereld. VAKMAN In de gevangenis aan als je hen alleen maar een bepaalde sport leert. Het gaat „Je bedoelt waarschijnlijk", toch om hun zielNee, vervolgde de hoofdleider, „dat dat zeg ik verkeerd. Maar het verder niets te doen. Het èn deze bokssport èn die uit- gaat toch niet alleen om hun goedkoop ook. We zouden lichaam, het gaat toch óók om als kerken kunnen volstaan hun ziel?" met een paar kerkgebouwen „Ze geven mekaar op hun en een paar dominees. Maar ziel" zei onze jongste vo- omdat we bij de hele mens edeler ontspanningen bestaan loedneus op te lopen. Trou- lontair vlegelachtig en kreeg ook zijn lichaam inbegrijpen, bestraffende blikken naar zijn daarom wordt het werk drukkingen van onze instruc- fSn teur ïe niet l^en- ber}f geen sport gewoon waarbij je kans loopt om een stevige dan deze sport. Ik lees liev een goed boek. Of ik geef de voorkeur aan tennissen. Maar mij hebben ze lezen en stude ren geleerd, en m. konden een racket en een dure club betalen, tewijl deze jon zijn stem werd i heel klein tikkeltje gemeen hoofd, tennissen. Maar je doet geloof ik helemaal •-m en etude- niet'veeI aan sport. En ooer ^et christelijk leven spreek je de bijbelse termen: God lichaam je naaste liefhebben. En nisch?" lijk e kostbaar. Nu moeten we den. Bij het Joodse paasfeest, als spe ciale etenswaren moeten worden gebruikt, die door de extra ver vaardiging grote financiële offers vragen, werd de kas op tien gulden na geledigd en in gelijke porties onder de leden verdeeld. Met de emancipatie was veel van de organisatie overbodig gewor den. Op den duur hield het gilde dan ook geen stand. gens dergelijke kansen niet dan hou je „os kregen. De mening van de hoofdlei der: deze jongens begrijpen niet zuiver ge- dat we op de wereld zijn om noeg zullen elkaar te helpen. Daarom pas- stellen. Dat we sen ze wel op om elkaar ge- vergeten zul- meen te behandelen. Ze zijn fair en sportief. hart vast Uit de VOLKSWIJK zondaren zijn. Maar waarom met ben je zo argwanend?" Jk merk nooit dat je hen wat hebben die met het evangelie voorhoudt!" weinig <x het evangelie uit te staan? Jk dacht dat het evangelie wijkgebouwen hebben, de héle mens omvat", zei ik. sportzalen. En douches. En „Is heel die scheiding van clubleiding. En kampen. Nu ziel niet plato- kost het opeens het tienvoudige van vroeger en we moeten daar ,Ja maar je krom voor liggen. Maar nu kunt toch niet zeggen we tenminste verstaan- ontkennen dat baar dat het lichaam er óók je met je li- bij behoort. Nu bewijzen we chaam bokst!" dat zwart op wit. En daar zei de vi- gaan ze over nadenken. En jto caris ad rem. kom je tot die gesprekken. Zo Hij voelde zich ga je samen begrijpen dat we sprongen veld de aarde bewoonbaar moeten Jeugd niet maken!" „Dan snap je er toch bar Het gesprek was rond: we van", zei de hoofleider waren op ons uitgangspunt stribbelde de vicaris tegen. weer. ,Je lichaam gehoor- teruggekomen. Onze gesprek- dat je met hen sport, zaamt je geestelijke instelling, ken doen dat vaak. De hoofd- Ik, ik ben daarstraks misschien Als die jongens gedisciplineerd leider vond het kennelijk Eerst zeg je moraliserend ook wel wat onbillijk ge stoeien, want wat is boksen orde; de vicaris zat nog een dat je dit soort sport beestach- weestHU steeg opeens anders zolang het sportief tikje bedenkelijk na te pieke- mijlen in mijn achting: het is blijft, dan waakt hun geest er ren'> volontair had een oopvol teken als predi- tegen dat ze gemeen worden, nieuw ongepast grapje. En ik a wat terug willen ne- dat ze zich door kwaadheid oj had het gevoel dat er nog heel dat zie je niet vaak, ze haat laten meeslepen, dat ze wat te doen valt voor de we- wereld bewoonbaar maken hebben altijd zo ie wijsheid in unfaire dingen doen. Maar het reid werkelijk bewoonbaar zal niets met het evangelie heeft pacht. Jk kan JJ~* ~j CSfiT H tig vindt omdat het te C te dierlijk is, en dan gc X hele betoog overboord vindt dat elkaar helpen uit te staan. Ja. wat wil je dan eigenlijk?" De vicaris keek opeens be verenigen dat ze t sport doen, al blijf ik het ri ••inden. Maar wat heb je desnoods voornaamste dat het ons ernst evangelie. Dat we het menen als we zeggen dat het evange- Mexico- ttüitirtrairüvvü-CrUiiitii-ttTXliUUUïruu-ait-a-üiiiraii-CiirteiitiitttU-aitKviiii-CrüiiUiiï&üüülrüitirCrlrlrüliülrirCtïiIrtrüititüïrüüiiliirüvüii-a-ti-üüP-irü De jeugd voelde nie: voor het werk van de ouders, die ondanks alle zorgen de humor niet had den vergeten. Zelfs zo, dat <n 1787 bij de gevechten op het Am sterdamse Kattenburg tegen Oran je de Joodse visverkopers met een grote bot op de markt ver schenen. Op de rug van de bot was een oranjekleurige W geschil derd. Een gedichtje herinnert nog aan dit voorval. Wanneer Prins Willem wierd gelasterd/ d'Oranje kleur verwenst, verbasterd/ Zoo gaf God wond'ren aan de Vis/ Men zag ze met oranje-vellen/ te Amsterdam ter Markt stellen/ Ja: met de Naam als deezen is. God zij den lof/Van Neêrlands brave toegeweid/ Oranje Leeft al schijnt Hij dood/ in Eeuwigheid. Het ls ook dit college dat mede Amsterdams Jodenbuurt tot een van de kleurrijkste buurten van Nederland heeft gemaakt; een buurt waarnaar men heimwee kan krijgen door zijn romantiek en schilderachtigheid, levendig door zijn bonte straathandel, tierig door de breedsprakigheid en het vlugge beweeg van zijn bewoners. Het is deze buurt die in de Am sterdamse Galerij voor een poos je herleeft. Een herinnering aan een vervlogen tijd. e pagina drukten wij een plaat van kijkende mensen af. aandacht voor het gedoe van de apen in de dierentuin, eeu ander slag brutaaltjes uit het dierenrijk: De huis- i op het station aan een goede boterham komen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1957 | | pagina 16