DELFZIJL SODA in de greep van de VERBLUFFEND STAALTJE VAN AMERIKAANSE AANPAK Investering: een kwart miljard „Nacht und Nebel" geen film voor de Duitse jeugd ZONDAGS BLAD BRIEVEN AAN DE Hieuw? Cciterljc tfoiiranl ZATERDAG 11 MEI 1957, Er liggen weer heel wat aan vragen in onze brievenbus-map. Door deze laten wij die zonder dralen in uw bus glijden OIVS OUDE NEDERLAND Menger, Adamshofstraat 132 b, terdam-Oost, die het boek genoemd in de titel over ons goede vade land wenst. Het is van L. Pe ning, uitg. D. A. Damen. OVER DE GRENZEN Zo heet in tegenstelling met hi vorige het gezochte bock do. mevr. J. den Hollander )- Lodder, Tonsedyk 3 te Klunder De schrijfster is Tine Bonncma. „En het leven gaat v mevr.. A. M. de Moor- zou Th. Oevermans, 12 a (by Ameide) graag zit hebben. VER LOR ENT I Hei lond Chr Zangverenigingen, gedrukt by C. Blommendaal in Den Haag. Het betreft: „Mijn Heiland, sla rnjj ga de". „Beveel gerust Uw wogen" (andere zetting dan gezang 180 en 180 a), „Vader, die hoe hoog verhe ven", „Van U zijn alle dingen", „Verlosser, Vriend" e.d. De uitgc- VERLORENf II Ongelukkigerwijs is A. de Groot, Meerdyk a 107, Leerdam, het vers „De gefopte Vogelaar" dat onze lezeres Wilma van Ewjjck hem toe stuurde, eveneens kwijt geraakt. Wil Wilma hem wederom helpen? „Ik zoek al lang naar de luit voordracht „Toen Krelisboer 't Uilenpad" etc. en „In een mTv. 6van u vdc"-"Van Venneperweg 19, Nieuw Ven Hulp op komst? P. Moleveld, Julianastraat 18, Zalthommel, zoekt „Miet van Dijk", een boek van Jo van Dorp Ypma. „Pas uitgegeven, maar to taal uitverkocht", klaagt hij. Hongaarse galeislaaf" zijn de wen sen van mej. J. van Duisenboden, Pletterijkade 38, Den Haag. FOTO'S Voor zy'n foto- en ansichtkaarten verzameling vraagt C. Ch. Wester- veld. Jozef Israëlslaan 212, Ryswyk (Z.H.) voorstellingen van Den Haag,, Ryswyk n-ni graag oude. En kerk i broek, handelende s Hendrik- TWEE NETON Het laatste verzoek deze van H. A. de Vet, Prii straat 5, Bodegraven: ten eerste het jongensboek „De twee Neven", waarschijnlijk van Joh. Kievit en ten tweede iets heel aparts voor de ze rubriek. Hy verzoekt om een overtrek van een kussen, waarop een afbeelding van de Ramp voor komt. Het ontwerp is van een da me in Noordholland. Een dame in Den Haag verzond ze destijds voor vier gulden met materiaal erby, schryft hy. Ergens nog zo'n kus- IN Delfzijl, waar de kustvaarders zo graag iu- en uitlopen, heeft de soda het nu voor het zeg gen. Dit ligt er duimendik bovenop. De zuinige Groninger, die daar tot l!llllllll||||l|||l|llll! voor kort nog in centen dacht, droomt nu van miljoenen, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Dit Delfzijl van de soda is zichzelf niet meer. Het wordt geleefd en gestuwd in een richting, die het eigenlijk amper kent, zegt men. Maar zo denkt alleen de toevallige voorbijganger erover. De „Delfzieler" gelóóft in de soda, waarvoor het zout een vijfentwintig kilometer van zijn woonplaats op aanboring ligt te wachten. Zoals Heerlen en de Staatsmijnen tot één machtig begrip werden en Schoonebeek met zijn olie tot onze fantasie ging spreken, zo zal ook Delfzijl weldra een gou den toekomst tegemoet gaan. In stede van een rustig blijkt hun streven v op gericht, tot een havenstadje, waar overigens mogelijke produktie v de. frisse zeewind klein- he00f"oSij^rLd steedse dufheid steeds ver- beid bereiken wil. Want sor]: doceren zij. is een heel goed dreef, treft ge er thans een massaorodukt. waarvan ve oord aan. dat schudt en trilt ?S'"8Ö, van durf en energie. Ze doen er net, alsof er schatten in de bodem zitten, terwijl het bij al dat gejacht toch slechts gaat om doodgewoon zout. u't Winschoten wordt aangevoerd Een kilo van deze ammoniak is bij deze namelijk vijf maal zo duur als ;en kilo soda, waarom het ten lotte begonnen is. Doch dit niet weg, dat vóór alles in die soda i heel goedkoop de slui: eikei Eemskanaal en ichter hel ,.Perni; sodafabriek-in- wording. En dat zit niet Delfzijlers zelf in de grond, zo'n goede vijf uur gaans verderop ergens onder Winschoten. Daar ervaringen el ders in het land hebben geleerd, dat de ontwik- stieten boorders, op zoek dlge overleg een lonende soda- olie, op een knaap zouthorst, die zeker vierhonderd meter diepte heeft. Geologen. blikken zich telkens' weer op deze plek richten, rekenèn het u de hele wereldbehoefte produktie zeer goed mogelijk is. illllll lllllll llllllll MIMI lllllll MIIIIII Mil lllllll: llllllli Hlllllll llllllll lllllllll Mlllllll Mllllll lllllllll lllllllll III de zeehaven Delfzijl is het te zoeken, nu rechtsomkeert voorgoed met de i De plaats schudt gedaan. Wanneer men erin slaagt, een 300.000 ton per jaar te produceren. zal het eigen land hiervan nog geen grondvesten, dat men derde nodig hebben. De export r.„„. „,r„r !al het des moeten doen. En om ,Ud Gronbijen al ,orEen eter die mogelijk te maken was een maakt. Immers, de economische zout kan erdoor worden ge- forse jngreep jn het landschap positie van deze stad (de com- dekt gedurende wel »'n driedui- nodig. Er werd daarom een nieu- mlssarls vatl de Kontagta mr. 01- ferhaus, wees er onlangs nog opl chemische in dustrie nooit stilstaat, doch werkt als eet. sneeuwbal. An dere industrieën hebben zich dan ook al aangediend en venvacht wordt, dat dit proces nog veel ster- KWAKZALVER zend jaar. Aan de oppervlakte die i het Eemskanaal ge graven. die met een gigantisch sluizen complex op de buitenhaven kan er ernstig door i Delfzijl uitmondt. De soda-fa- ontzaglijke zoutmijn valt weinig briek. zoals men de zout-, chloor- soda-installaties te makshalve noemt, krijgt een lang gerekte. enigszins gebogen bijzonders te aanschouwen blijft beperkt tot een weiland, ien hegje eromheen, kortom stèekhaven op de veldje waar je anders ge- arr i aan voorbij loopt. En toch E?5, is dat vredig grazende koetje bo- ais die zouthorst ka rakteristiek voor de situatie. Want voor Delftzyi is het soda- project zoveel als een schier onuitputtelijk melkkoetje, dat weidt onder Winschoten, in de eigen gemeente gemolken ordt Zeeschepen kunnen dan di- n het laad- en losterrein Wat stellig belangrijk ken Want elke Delfzijler wil hun oude stadje 'HHVBHPWHH op haar de zee tot een Nederlandse her voortgang zal hebben, zodra de r zich in „boom-town" wordt gebombar- sodafabriek op gang gekomen is. deerd. Intussen werd de vestiging van de Ned. Kabelfabriek hier al, een feit. Negen fabriekshallen van de ze fabriek zijn reeds in gebruik en het is nog steeds goed putten Soda heet dus het levenselixer uit het arbeidersreservoir dat oos- rnn Delfzijl. Maar de man, die het telijk Groningen bezit. toedient Ls niet meer de in ons Daar komt nog blj' dat nu ook toedient, is niet meer ae m ons de plaatselijke bevolking haar Noorden zo berucht geworden geld in dez0 njeuWe toekomst van kwakzalver Sequah, die met vier ons Noorden durft te steken. De tra kunnen verrijzen, en voorts beplulmde schimmels rondreed om middenstand gaat daarbij voorop. Overal worden zakenpanden ge- :Un boerenbedrog met smeersels bouwd bestaa„de wtokels worden •n drankjes te plegen. Neen, het uitgebreid en gemoderniseerd, en rT Is de jonge economische socio- op een krantje als De Eemsbode, de provincie graaf drs. S. A F. Roeien, aan wie dc taak is toevertrouwd, een compleet nieuwe stad. vele ma len groter dan de tegenwoordige, op poten te zetten. En dat is een kolfje naar zijn hand. omdat niet alle wegen meer de stad voeren. In elk geval zal de grootse ontwikkeling van Delf zijl de hoofdstad weet. dat°de fabriek da- niet ten goede komen. Bovendien is ook in het nabijgelegen Appingedam een res pectabele opleving aan de gang. zodat het geenszins als uit gesloten moet worden beschouwd, dat deze Groninger. plaatsen tot één wel. Hij Wie zou zich echter onder zulke omstandigheden terstond op zijn gemak gevoelen? „Import" van deze categorie staat dus vreemd. wild-vreemd soms, tegenover het nieuwe Delf zijl. Maar dan zijn er nog die ande re uitersten, die weer om heel andere redenen moeten worden „thuisgebracht". Dat zijn zij, die zich, zó uit het Westen overge plant, als in de rimboe wanen. En soms wonen die beide uitersten met elkaar op één trap! De heer Geertsema en zijn collega's vra gen zich in zulke gevallen ernstig af. hoe het op zo'n trap toegaat. Zij leggen er bezoeken af, vragen, aan de hand van hun lijsten, naar eventuele wensen en liefhebberij en. de bewoners zelf hebben ook hun vragen. Daarom krijgt iede re nieuweling van het gemeentebe stuur een adresboek waarin aller lei nuttige wenken en heel het verenigingsleven zijn vermeld. Wie dus van zingen houdt, kan aan sluiting zoeken bij een zangvereni ging. en wie de kanarieteelt wenst te beoefenen wordt in dit boek eveneens de weg gewezen. NET PERNIS stad behoeven worden aangevoerd. Er waren dus moet het op het ogenblik nog doen ter in uitgestrekte kaden nodig langs met ruim twaalf duizend ingezete- i, die meer verwant zijn Burgemeester Roeien is geen 3r nuchter is hij dachten we, zijn conglomeraat zullen taak op als een kwartiermeester, zijn uitgegroeid nog die voortdurend het beeld van 80.000 zielen voor ogen moet hou den. Na zijn Indische jaren deed hij in Enschede als sociograaf stedebouwkundig werk, Vier jaar vóór deze einde is. Tegen tijd zal men zich 70 a 80.000 inwc- erbazen. Delfzijl geleden ging hij als burgemees- Daarom zijn de Delfzijlers hun schik met de omvangrijke in- het nieuwe fabriekscomplex stallaties, die daar achter de vet- niet minder lange langs de bui- te dijk van de Eems verrijzen, en tenhaven. straks een overvloed aan zout, so- ,n chloor zullen produceren. Ze zijn zelfs zó omvangrijk, dat nu al over „het Pernis van het hoge 'noorden", gesproken wordt. De arm van het Eemskanaal. En inderdaad doen de silhouetten die ongeveer drieduizend meter die uitgebreide installaties lang is. wordt voorts met een sterk aan de Rotterdamse olie-in- persbaggermolen op de vereiste dustrie denken. diepte van 5.80 meter gebracht, trie. i dé chemische indus- OP DIEPTE Maar zoveel is hun wel duidelijk geworden, dat»er met hun woon plaats iets geweldigs staat te ge beuren. Heeft burgemeester Roe- Delfzijl. „Ik wist toen nog niet wat er met dit stadje stond te gebeuren", zo zegt hij nu ronduit. „Maar het me welkom! En van_alle kan ten niet het minst door Den Haag wordt er koortsachtig meege werkt. Dat is ook wel nodig, om- ucure... JSi UUIgeu,e„vcr «»c- dat behalve de vijftig milj<wn len hun het niet zelf voorspeld? «"'den voor de eigenlijke sodafa- De produktie vacht dat zich de eerste br;^k nog :n minste 1250 nieuwe gezinnen in Delfzijl zullen vesti- dat het aantal gloed- terwijl het kanaal, dat gemiddeld geH en dat,het ?an a,- Hot zeventig meter breed is. te ziiner gedurende de eerste dertigduizend zal stijgen. land. Vandaar dat zeventig meter breed is,~ te zijner zich onlangs een tiental deskundi- tijd in de nieuwe zeesluizen en in gen naar Amerika begaf om prak- de binnenhaven van de soda-fa- tijk op te doen bij de Diamond briek zal uitmonden. DH werk Alcali Company in Painsville schiet al op. Van de (Ohio). Na deze studiereis, die en- bar® bruggen eehonderd miljoen gulden in omliggende zaken moe ten worden gestoken Onteigeningsprocedures zijn er bij de vleet. In een jaar tijd scheidene „(Delfzijlers". die hun emigratiepapieren al op zak droe gen. hebben die namelijk weer naar Den Haag teruggestuurd. Amerikaanser dan beweeg- sluizen kele maanden zal duren, hopen kanaaia5mnu,a1én meïiufdeze Delfzijl kan het immers nergens deze chemici in oktober in de xanaaiarm zaï nameiijx aeze eigen fabrieken aan de slag te maand een belangrijke verkeers- gaan. Dit jaar nog wil men met weg afsnijden^ zodat automoMis- de produktie van soda beginnen, een half jaar later anders in de wereld toegaan. En gaat de^'brügTeWk 'and"he't Sm 'welvaart! mwn per jaar. 'ïi zulten moeten maken 8 d' werden diverse kapitale boerde rijen met veertig tot vijftig bun der land elk, verkocht. Er is nu eenmaal veel ruimte nodig. Ook die tweemaal per week verdwenen tal van kleine schip- schijnt, loopt men met si hun "eiffèri pershuisjes om plaats te maken Plannen rond om er een dagblad nun eigen hoogbouw. En dat var> te maken. Voorts deed hier door. Tot dusver °°k de „supermarket", een groot •tempo van 700 wo- zelfbedieningsbedrijf. al zijn ,Jict geld kumt er zeiden voorzichtige en. Gaan wondar dus. dat voor al da ongeveer achthonderdduizend g* die installaties, welke ten dele kubieke meter bagger uit de ka- nog in aanbouw zijn, de kapitale naalarm op een meuw industrie- som van vijftig miljoen gulden ten-eg van dertig hectare gespo- moet worden geïnvesteerd. Als 'en- mede hierdooi werd het ge met die soda-mensen praat. 1 Psalm 103 8 en 9 Dit is de wind die jaagt het hete zand vanuit woestijnen naar de groene weide. Samoem, de wind, hij waait door alle tijden en doodt het gras, verkleurt de bloem en plant. Geel wolkt de lucht over het dorstend land. Zelfs als de zon door 't duister heen komt glijden, wijst nog de rook de plaats aan van het lijden en wat nog staat is door de gloed verbrand. Zo is de mens die eens de donk're macht des doods ontmoet.. Maar juichend wordt zijn strijden, als hij God vreest en doorvecht inde nacht! Samoem, de wind, verliest het als de kracht van Gods gena zich uitspreidt over 't lijden Zijn trouw rust zelfs op 't late nageslacht! Voor A. D. VAN BOXEL JR. Delfzijl zrspreuk Waar een jaar of drie geleden nog de koeien graasden, slaan thans kolossale schep- en graafmachines haar stalen kaken in de vette klei. Of deze viervoe ters hebben het veld geruimd voor schapen, omdat deze. met de lammeren aan haar zij, min der gevoelig blijken voor al het wild geraas. Want zoals gezegd zelfs zo. dat jonge Delfzij- paar jaar geleden in Amsterdam, Den Haag of Rotter dam hun anker uitwierpen op een bus of tram trede, er gaat een flat van negen verdiepingen verrijzen, de veearts onn IWAN moet het veld r"imen voor de OUU ITI/vlI dokter en de wethouderssalarissen Nu kan niet worden gezegd dat gingen na _ampele__ besprekingen de soda-industrie erg arbeidsinten- "3n driehonderd 1500 tot 2500 omhoog. Van- ici ecu uiicuuimciu ...a.. 'e«e de toenemende wel kunnen volstaan. En delijkheid. hiervan komt dit jaar pas de bestaan helft „onder de wapenen". Maar zuinige uj ,u*u ,un Delfzijl. in de gemeente, dan de grond moet, zo- i deze plaats wij- neri mum voor net nieuwe. Zo ook het gebouwtje op dc voorgrond, kantoor zal worden gebouwd. ?el ouds Delfzijl telt nu al 250 vereni gingen, zodat er keuze genoeg is. Zo wandelen de maatschappelij ke begeleiders, goed geïnfor meerd over de plaatselijke om standigheden. van huis tot huis. En dan blijkt ook, dat dit Delf- zijl-aan-de-zee gewend is met vreemdelingen om te gaan. Het voegt zich gemakkelijk naar hun gewoonten, gemakkelijker zelfs dan omgekeerd. En intussen saneert en rationa liseert men dat het een lieve lust is. Men veegt de krotten gewoon weg en vaagt alles van de bodem wat als een sta-in-de-weg moet worden beschouwd. De onteige ningen zijn niet van de lucht en spoedprocedures zijn aan de orde van de dag. Zodoende nemen ur gente onteigeningen maar twee maanden in beslag. Dat menig een hier wel bij vaart ligt voor de hand. Helaas zijn de prijzen der huizen hoog geworden. Een huis, dat voor de oorlog tiendui zend gulden deed. brengt nu in eens veertigduizend gld. op. „Haal uit je winst", zeggen de Delfzij lers dan. Verbaast het u dus dat iedereen nu in het sprookje van de soda gelooft?! Doch dan kan plotseling bij zó veel voortvarendheid, de ietwat zbinige natuur van de Groninger weer bovenkomen. Zómaar, in de gemeenteraad bijvoorbeeld. Daar is men de laatste jaren wel ge wend met miljoenen om te gaan, maar onverwachts kunnen dc stemmen toch staken. Dan krijgt de burgemeester zijn voorstel er niet door. Over welk groot pro ject gaat het nu weer? Over niets meer en niets minder dan over de oude trouwe Adam, de prachtige molen daar op de oude stadswal len, midden in historisch Delfzijl. De molen staat daar goed. maar behoeft een opkikkertje. Het kan ten hoogste 22.000 kosten en dan valt er met dit eerbiedwaardige monument van alles te doen: er zit een prachtig museum- en ex positieruimte in en/of een restau rant. Maar burgemeester Roeien kan praten als Brugman. hij krijgt zijn zin niet! Nog niet al thans. Voor zo'n oude molen nog zoveel geld neertellen? „Het ken neit oet" zeggen vele raadsleden. En dit is dan het oude Delfzijl dat bovenkomt. Maar toch zullen ze binnen niet al te lange tijd ge voelig worden voor de argumenten, die voor het behoud van de molen pleiten Want naburig Appingedam maakte van een cultuurmonument als het buiten Ekenstein ijlings een stichting om het te kunnen be houden. En daar logeren nu de hoge soda-heren tot groot ver driet van de Delfzijlers. Dc oude Adam zal dus nog wel gered worden, dank zij de poli tiek van Appingedam. Ook zulke dingen dragon ertoe bij, dat er al schertsend gesproken wordt van Appingezijl! Dit is de maquette van het soda-complex ten voeten uit. Op de voor grond de nieuwe sluizen uitmondende op de nieuw gegraven arn op het Eemskanaal en op de achtergrond dn witte bergketen van sodi of kalk. Zo worden de miljoenen, die in de zouthorst onder FFin schoten verborgen liggen, naar deze zeehaven in Noordelijk-Groningei gepompt. Ook de Groningse wetenschap kende haar plicht ten aanzien van het „Klondike van het Noor- den". Professor Bouman stuurde, kort na dc ontdekking van de zout horst onder Winschoten, al zijn studenten erheen. De „Delfzie- lers" vertellen er nog graag vay, want „de jongeheren üt Stad" vroegen hun by die gelegenheid het hemd van het lijf. Vragen die varieerden van wat zij zondags na kerktijd deden tot naar welke radioprogramma's ze het liefst uisterden. Maar de „jongeheren" an toen zijn de sociografen van traks! En op het ogenblik doen weer andere vragen (lijsten) de Ditmaal zijn ze echter niet af komstig van de .jongeheren üt Stad", maar van de dames en heren der werkgroep „Maatschap pelijke begeleiding". Kortgeleden is men hier namelijk begonnen met het treffen van maatregelen voor een zo snel en goed moge lijk opvangen der honderden nieu we gezinnen die zich in dit Delf zijl vestigen. „Deze mensen moe ten niet het gevoel krijgen, also! ze hier op een eiland, belanden", zei ons een van die maatschappe lijke begeleiders, de heer H. Geert sema. Maar het vraagt heel wat vijsheid om dit te verhinderen. Bovendien wordt wederzijds eer behoorlijk aanpassingsvermo gen gevraagd. Want de overganj van zo'n heel klein landarbeiders huisje ergens in de zuidoosthoel naar een moderne, comfortabele woning in Delfzijl is wel heel groot. De regenput heeft afgedaan en aBP plaats gemaakt voor een warm- BH watergeiser. Met een handom- draai heeft men elektrisch licht, zodat men de olielamp vaarwel kan zeggen. En dan het huis zelf 'van hun éénkamerwoning stappen de'nieuwe „Delfzielers" in een huis met diverse kamers, een keu ken, douchecel en ander gerief. De franse concen tratiekampfilm „Nacht und Nebel" („Nuit et Brouillard") van Alain Resnais, die op de avond van Witte Donderdag door de Beierse Radio-omroep in zijn televisieprogramma werd uit gezonden en vermoedelijk door rond vier miljoen men sen werd gezien, is door de filmcensuur van het land BadenWürttemberg onge schikt verklaard om voor scholieren te worden gedraaid Het ministerie van onderwijs van BadenWürttemberg had vertoning van de film op de hogere en kweekscholen aanbevolen velen, die de nazi's in de '.ratiekampen hebben bedreven Zij is een documentaire film waarover in binnen- en buiten land zeer veel te doen is ge weest. Op de avond van haar vertoning in het televisie-pro gramma van de Beierse omroep, vèrd het T.V.-publiek aangeraden le kinderen naar bed te sturen De Baden—Württembergse cen- suur-commissie, die voor de be oordeling van de film was ver sterkt met vertegenwoordigers van het onderwijs en de jeugd-organi- saties. heeft dé aanbeveling van het ministerie naast zich neerge legd. Zij was van oordeel, dat het van scholieren, die voor een groot deel van de oorlog nog maar va ge herinneringen hebben overge houden. teveel gevergd zou zijn, hun deze film voor te zetten- Immers, vele toeschouwers, voor- vanVr°UWelÜkC' werden er onwel Ook de landsregering van Beieren heeft vertoning van de film op de hogere onderwijs-in- stellingen aanbevolen, doch men verwacht, dat de landelijke cen- suur-commissie het voorbeeld van BadenWürttemberg zal volgen «m dus eveneens de film voor scholieren verbieden zal. Inhet gunstigste geval zullen alleen de hoogste klassen van H.B.S.-en en gymnasia ervoor in aanmerking komen. Bij alle achting, die men ook in Westduitse kringen heeft voor het door Alain Resnais behan delde thema, en zeer wel besef fend. dat het noodzakelijk is deze documentaire voor volwassenen in circulatie te brengen, achten ve len de beslissing van de censuur- commissie van Baden-Württem- berg wel juist. Doch bij enquêtes, die men, na besloten vertoningen voor volwassenen, heeft gehouden, bleek 84 procent van mening, dat vooral ook de jeugd van deze film kennis moet nemen! (De 'ilm zal hier te lande van 17 mei 3f in de theaters De Uitkijk te Amsterdam en Den Haag. alsook in Het Venster te Rotterdam, worden vertoond en wel geduren de één week. Red).

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1957 | | pagina 13