Zondagsschool in Djakarta
Al
r
maakte grootse groei door
Psychiater en
Theoloog
Landgenotenin \e(|er|f|n(|s student verdient
_e. vre*'mde collegegeld als koster in Chicago
s mannen
f,
God
vaa
alen
k n vrouw
ge
trui kt
Brieven van Boerhaave in
Nederlandse vertaling
INNERLIJK EN UITERLIJK
zaterdag 23 februari 1957
Het begon met een wedstrijd
Djakarta stond plotseling in het middelpunt van de be
langstelling bij de redactie van een Amerikaans, geestelijk
maandblad. Op het bureau, waarom de redactieleden stonden
geschaard, lag een album. Dit album bewees, dat wonderen
de wereld nog niet uit zijn. In talloze foto's en enkele pagina's
tekst werd de geschiedenis verteld van een wonderboom on
der de zondagsscholen die niet verdorde. In zes weken tijds
groeide deze school die door een kleine Chinese Baptisten-
gemeente met 81 leden werd gesticht, van 89 tot 1426
bezoekers.
Dc gemeente zelf is
nauwelijks vier jaar oud
en de zondagsschool werd
pas in het begin van 1955
opgericht. In het begin
waren er alleen klassen
voor kinderen onder de
twaalf, zoals wij dat in
Nederland gewoon zijn,
maar al spoedig werd
besloten om het Ameri
kaanse voorbeeld te vol
gen en ook een klas voor
volwassenen en éón voor
jonge mensen te vormen.
Groot was de belangstel
ling niet, zelfs de leiders
kwamen soms te laat en
de leden van de gemeente toonden maar
heel weinig belangstelling voor de kin
deren. Die zouden vanzelf wel lid van
de kerk worden, daar hoefde je geen
zondagsschool voor te organiseren, dach
ten ze. Toen dan ook de leidster van
de school bij de jonge Chinese predikant
Loong kwam en hem vroeg, of zij de
school mocht laten meedingen in een
wedstrijd met andere zondagsscholen
de gehele wereld, schudde hy zijn
1 dat het geen zin had.
waren moe, en ze hadden lichamelijk en
financieel gedaan, wat zij doen konden.
Ds Loong werd aangeieden en zijn auto
stond een week lang in de garage voor
reparatie, bovendien kreeg hij een zweer
in zijn neus en de dokter moest er aan
te pas komen. De leidster stond op het
punt om bij de pakken te gaan neerzit-
Daar was het probleem van
len. Er was geen geld om n
stoelen of banken te kopen of
Wat te doen? Plotseling stond
re vrouw op en zei: ..Waaroir
we niet allemaal de planken
bed mee, dan kunnen we die over stoelen
leggen en vastbinden." Haar originele
suggestie bracht een lach en bovenal
nieuwe moed. ..Operatie beddcplank"
begon en het stoelen-
probleem was opgelost.
de zondag die aangekondigd was als de
„Dubbelzondag" werd de opkomst in
derdaad verdubbeld, 1426 kinderen en
volwassenen vulden de kerk en zijn
omgeving, de Indonesische klas was
verreweg de grootste en wat belang
rijker was: een groot aantal Moslems
waarde
De vierde zondag
bracht 573 mensen
en de vijfde zondag wa
ren er zelfs 792 kinde-
wedstrijd
op de tafel in de consistoriekamer. Moest
men nu voor drie honderd mensen stoe
len hebben? Maar ze kwamen immers
toch niet allemaal. Eén gemeentelid
stond op en zei: Ik geef het geld voor
vijftig stoelen. Dankbaar werd het ge
schenk aanvaard en men meende vol
doende gezorgd te hebben. Toen de eer
ste zondag van de wedstrijd daagde,
kwamen er 389 mensen. Men stond met
een al voor een geweldig probleem: de
taal. Tot nu toe had men steeds twee
talen gebruikt, het Keh-Chinees voor de
ouderen en het Mandarijn-Chinees voor
de kinderen. Nu kwamen er echter niet
alleen Chinezen, maar ook Indonesiërs
en in allerijl moest er een derde ..taal
gebied" bijgevoegd worden.
De kleine kerk bqod niet voldoende
één krachtige
zou ondernomen
Ieder kreeg ce
kaart met zijn naam er
op. Gevraagd werd om
de volgende zondag
iemand mee te brengen
en de naam op de an
dere kant van de kaart
te schrijven. Op de zes-
e huren. Heeft een dergelijke poging waarde,
en oude- vraagt u? Was het niet allemaal te mas-
brengen saa| en daarom te weinig voorbereid?
Inderdaad, ds. Loong zal dat heus niet
ontkennen, maar hij Is blij met de re
sultaten, want er ontstonden vier nieu
we zondagsscholen in andere wijken van
Djakarta waar veel kinderen vandaan
kwamen en een zondagsschool in Indo
nesië is de „pootaardappel" voor de ko
mende kerk. De leden van zijn kerk zelf,
die zich tot het uiterste hebben Inge
spannen en de voldoening smaakten om
een heleboel buren en bekenden mee
naar de kerk te nemen, hebben nu le
ren praten n'er hun geloof en kregen
een vrijmoedigheid die zij nimmer nog
bezaten. De „Baptist Wei Dau Tang",
de Baptistenkerk van het Woord, Is dank
baar en deze wedstrijd, uitgeschreven
door een buitenlands blad, zal nog lang
in de herinnering blijven voortleven.
Won de zondagsschool de begeerde
autobus? Nog zijn alle uitslagen niet be
kend, maar een ereprijs krijgt ze, dat
is zeker.
i. Nog
poging
morden.
ruimte, zelfs als men de garage ge
bruikte. en de studeerkamer van de do
minee en zijn woonkamer en d«
toriekamer i
niet. Er moest i
ge ruimte was buiten.
Hals
koel(ië) systeem bestond uit een map die
de zondag 509 r
i aanwezig
lege kas
De wedstrijd was uitgeschreven door
het Amerikaanse maandblad ..Christian
Life" dat in de afgelopen jaren veel
heeft gedaan om het werk van zondags
school en kerk te stimuleren. Reeds eer
der werden onderlinge wedstrijden tus
sen verschillende zondagsscholen gehou
den, maar ditmaal dongen ook buiten
landse scholen mee en in Alaska cn
Uganda, in Formosa en de Congo span
den zondagsschoolleiders en leidsters
zich in om hun opkomst te vergroten
en om de hoofdprijs: een autobus in de
wacht te slepen. Ds. Loong had de leid
ster in Djakarta niet ontmoedigd. Bui
ten zijn medeweten, schreef zij een brief
naar de redactie in Chicago en vroeg
om de vereiste papieren voor de aan
melding. Voor haar gold „Ora et la-
bora". Ze bad en bewerkte haar predi
kant, tot hij eindelijk toestemming gaf.
De eerste berg was verplaatst. Maar er
waren nog heel wat bergen aanwezig.
De gemeente was eerst niet warm te
krijgen. Per slot van rekening, wat kon
men verwachten van zo'n kleine groep
mensen in een heidens land, wat kon
men verwachten van een zondagsschool
die nog niet eens honderd leden had, en
dan te denken, dat ze het zouden moeten
opnemen tegen die grote, goed geoutil- anderen te kritiseren. Zij
leerde, Amerikaanse scholen, die ge-| ture niet zo kritisch ingesteld,
bouwen hadden met air-conditioning en
die prachtig materiaal gebruikten. Een i(
kleine koevoet kan echter een grote trein
in beweging brengen en de leidster kreeg
de gemeente aan het rollen, zo zelfs, dat
ze op eigen kracht begon te stomen en
uiteindelijk warm liep voor het plan.
De predikant wekte alle leden op om
mee te helpen. Geld voor een grote ad
vertentiecampagne was er niet. de leden
moesten zelf er op uit gaan. Zijn predi
king begon uitwerking te vertonen en de
boodschap ging branden in verschillen
de harten. Vlak voor het begin van de
wedstrijd, die zes weken zou duren, werd
een avondmaal gehouden. Toen was er
geen sprake meer van sleur, vóór de vie
ring van de gemeenschap, kwamen ver
schillende leden in tranen bij hun domi
nee om zonden te belijden. De gemeente
was klaar: uiterlijk en innerlijk.
Eén week vóór de eerste zondag moest
ieder gemeentelid een lijst met namen
inleveren van mensen, die hij zou uit
nodigen. Na de ochtenddienst lagen er
lijsten met precies drie honderd namen
TER OVERDENKING
Een moordenaar heeft tegenwoordig de
mogelijkheid zijn straf te ontlopen,
als hij kans ziet zich „niet toereken
baar" te laten verklaren. Psychiaters
rijzen als paddestoelen uit de grond en
het zenuwslopende tempo van onze tijd
zorgt er wel voor dat ze niet brodeloos
blijven. Als ze tenminste zelf niet in
handen van een collega psychiater val
len. Een psychiater is een zieledokter,
dat zegt h?t woord, maar hoe kan een
psychiater ooit een blijvend, vrucht
baar werk voor de ziel doen, als hij
niet zelf de weg van de ziel tot God
kent, een weg die alleen via Jezus
Christus loopt?
Zo'n zieledokter constateert, maar kan
niet genezen, hij legt zonden bloot,
maar kan ze niet wegwassen, hij opent
de wonde van het hart, maar kan
geen balsem toebrengen, als hij zelf
geen gelovir christen is. Het legioen
van naoorlogse psychiaters heeft een
ruim arbeidsveld gevonden in de ge
rechtshoven en dank zij hen. lezen we
krantenverslagen tegenwoordig:
In iedere tram en bus van Chicago
hangen grote biljetten met de woor
den: „Maak Chicago de schoonste
stad", maar veel effect heeft deze op
roep nog niet gesorteerd. Deze metro
pool van Al Capone is nog altijd een
van de smerigste steden op het loeste-
•ndeenf-l'yk halfrond. De eeuwige wind jaagt
over kop'kct st0J 'n wolken omhoog, de grauwe
werdeji tênten gehuürd. tSitdaken eigen-1 trottoirs van cement zijn grauwer nog ike_«j_rk_kclóen
lijk, zonder zijwanden. Het was broeiend I door de laag vuiligheid die
onder het zeil en het enige kleeft. En nog altijd, zelfs
reiden op hun zendelingswerk in Bra- n
„avontuur"
I beiden
drïik bezet door kerkelijk en
evangelisatiewerk. Met al hun christelij-
leefden ze heel rustig in één oi
iooiste delen van ons land, tot-!
r h n «inn hit,in rfLii nu hpi latTïk 'da* hun hart de mnerlijke overtuiging
X tn noj nip, ZOJJ «u «ft 'JJ beg0J te groe,en. dat zij zich geheel.™
onder de nul ineenkrimpt, ",ndt,aan het werk van het Evangelie moesten j
RühPivArhooi hoon on «,oon met alcohol doordrenkte lichamen geven Adriaans vooropleiding maakte:
van het Bijbelverhaal heen en wee. j ;r goot j)e prohibitiebonzen zijn 1 het onmogelijk aan een Nederlandse uni-1
?werffzo?d\g0tre?erg4°ol'd'Dd°Pdet" verdwenen, maa? hebben zich veilig i ÏSsrtSS tteologiete'Sudeten en na veel
genesteld in de vakverbonden. Op het navraag en nog meer brieven viel zijn
aandacht op 's werelds grootste zen
dingsinstituut, het Moody Bijbel Insti
tuut te Chicago, waar meer dan duizend
studenten zich voorbereiden op een taak
in het grote werk van God ergens ter
wereld
Als de beide "Jonge mensen terug den-
alle kracht
ar de weg opende zich. Hun huisraad
andere bezittingen werden verkocht
len op een goede dag bevonden ze zich
Ad en Tineke Kooymans hadden Ne- heel onverwacht nog aan boord van een
derland niet behoeven te verlaten om j schip,
een gemakkelijker leven te hebben. Zij
hadden een eigen huis; Ad had
de baan als chemisch analyst en_ Deiaen| ^ys 2g geweten hadden
ag. waren ze misschien nooit aan hun
avontuur" begonnen. Het valt niet mee
m naar de schoolbanken te gaan als
aen al dertig is; het valt helemaal niet
:e om een goede toekomst op te ge-
i, maar dit alles telt dubbel, als men
Chicago komt. Tineke was nog maar
een week of wat in die grote stad, toen
in de hal van de school iemand met een
verheel lijkt gezicht op haai afstormde
ogenblik huivert het woord „moord"
door de koude stad. Nauwelijks een
jaar geleden werden de naakte licha
men van drie jongens langs de weg
'enteleden. De i gevonden, enkele weken geleden pnt-
de zondagsschool was leeg, er dekte een voorbijganger de eveneens
moesten Jpanken komen en nog meer j naakte lichamen van twee meisjes in
tentzeil. Er moesten lessen gestencild j een $neeuwh0op. Van de daders geen
worden en de mimeograaf begaf het. De Frnens in een '•nile wiik van
wMkT"hIdd?nn' tagmnSTh*1werij vanmillioeneastad met al zijn droesem
hun vertrek uit Nederland,
het ongeloof in de gezichten van hun
vrienden., toen ze hun vertelden dat ze
terug gingen naar de schoolbanken,
moeten ze nog altijd glimlachen. Onmo
gelijk leek het. men noemde hen dwaas;
DE BIJBEL IS NIET DOR
Had Kaleb téveel
van zijn krachten
gevergd bij de ver
overing van Kirjath
Arba? Hij was im
mers al oud, ouder
dan wie ook onder
de mannen. Toch
was hij nog lang
bankje^ïn zon. Als iemand Achsa als vrouw/' Deze moorden
hem vroeg, of het geen tijd werd ta de
zich wat uit het actieve leven adjudanten, die zljn oorlogsplan-
terug te trekken, antwoordde hy: nen uitvoerden. Eindelijk brak Ka-
„Ik ben heden vijf en tachtig ieb dan de wachtperiode, maar
jaar oud: ik ben thans nog even hoe De mannen zullen elkaar
sterk, als toen Mozes mij uitzond:
,lk zal nog wel eens zien
de kracht die ik nu bezit
dezelfde, als die ik toen had,
kracht om te strijden en om in
en uit te gaan." Niettemin was
het, of hij iets van zijn oude
veerkracht kwijt was. Kirjath
Arba was veroverd; Kirjath Sefer
was aan de beurt. De adjudanten
van Kaleb hadden er al een paar groeide"
maal bij hem op aangedrongen densagendië
gende blikken hebben
aangekeken. Enkele getrouwden
onder hen hebben misschien wel een
zucht van verlichting geslaakt. Zij
konden ten minste eens lekker thuis
blijven en het aan de jongeren over-
De geschiedenis, die in Richteren
1:12-15 staat opgetekend, is een ro
mantisch verhaal, ongetwijfeld
tot één der vele hel-
later jaren door oude
kunnen besluiten.
echter is van alle romantiek
bloot. In enkele zinnen wordt het ge
geven voor een roman verhaald. Het
dat hij zich wonderlijke is, dat de geschiedenis
zijn enige doch- vrijwel gelijkluidend ook in het boek
hij op haar, Jozua wordt verteld. Het J"
Of hield iets anders hem bezig
Men fluisterde wel
zorgen maakte ove
ter Achsa. Trots
trots als een pauw. Als ze met hem Bijbelschrij
door het leger reed. straalde zijn de
blijkbaar niet om
noch om de sfeer van
n de verheer-
die eenvoudig
-goed God gehoorzaamde. God had
- gezegd dat de steden veroverd
WAT DOEN WIJ
DAGELIJKS?
het blad „Ons Orgaa
Evangelische Gemccnien wc
de berekening aangehaald, die i
l nadenken mag brengen:
een leeftyd van 70 jaar heeft
genoeg voor haar. Maar misschien
durfde daarom niemand te dingen moesten %vorden
naar haar hand. Kaleb was een held
en niemand minder dan een held
zou zijn schoonzoon worden Maar
helden zijn niet rijk gezaaid en een
echte held heeft altijd iets van een
minderwaardigheidscomplex.
vijf woorden
„Othniel nu nam het in." In vijf
woorden verslaat de Bijbel een veld
slag. die misschien vele dagen
duurde. Van Othniels geloof wordt
niet gesproken, van zijn innerlijke
onrust over, en zijn heldendaden
tijdens de slag evenmin. Alle ge
bruikte woorden dienen om het
de aandacht te laten
bruid, die met Kir-
dat het eens een boeken Jath Sefer als bruidschat geen ge-
de kleitafeltjes in noegen neemt. „Een dor land"
onge\
jeslaper
3 jaren gewacht op tram, bus
3 jaren zich gewassen en gekar
2 jaren mei wachten in winkelt
Kirjath Sefer moest veroverd w
den. De geleerden zijn het er r
over eens, waar het stadje pree
lag. Het Debir van de Bijbel
verdwenen onder het stof van ec«-
wen en de ruines van Kirjath Se- zoeklicht
fer dienden om Debir te bouwen Y?jJ.erV
stad
een tempelbibliotheek bewaard
den. De tempel van Kirjath
was reeds een ruine in het jonge huwelijksgeluk niet gebouwd kan
Debir en de brokken droge klei »u-«—
maar was of te trots,
om zijn veel oudere
broer een gunst te
vragen, of hij, die ste
den innam was bang,
als het om een beleefd
verzoek ging. Zou hij.
die zojuist een stad
veroverd had (al was
het dan een stad met
dorre akkers) bij zijn
broer gaan smeken om een stukje
bouwland? Misschien heeft Othniel
het allemaal niet zo letterlijk ge
dacht, maar diep achter dit verhaal
moet toch deze gedachte verscholen
liggen Waarschijnlijk zei Othniel te
gen zijn bruid, wat door de eeuwen
heen de vrouwen altijd weer woest
gemaakt heeft: „Ik zal nog wel eens
zien!" Achsa kende Othniel mis
schien nog niet zo heel erg goed,
maar het is niet onwaarschijnlijk,
dat zij haar vader, de grote Kaleb,
dezelfde woorden hoorde bezigen te
gen haar eigen moeder, als hij in
werkelijkheid wilde zeggen: „Ik
heb er geen zin in."
zelf
Achsa ging er zelf op uit en va
der Kaleb, die zijn dochter nog nooit
iets had geweigerd, kon ook toen
geen „neen" zeggen. Achsa en Oth
niel kregen niet alleen een stuk
bouwland, maar hoge en lage bron
nen om al het dorre land te irrige-
ren. Heldenmoed trouwde met ge
zond verstand en daardoor werd
Othniel een bruikbaar mens. Zonder
deze vrouw was hij misschien een
héld geworden, waarover de wijze
oudsten van het volk zich in de na
oorlogse vredesperiode zorgen had
den moeten maken, omdat hij niet
meer in het gewone leven paste. Nu
wordt hij een evenwichtig mens. Hij
werd jaren later een richter onder
Israël. Hij trad m de voetsporen van
zijn oudste broer, maar hij kon dat
doen. omdat hij de juiste vrouw
trouwde, een vrouw die op de klein
tjes lette en die vooruit zag, die bij
ieder „Ik zal nog wel eens zien,"
haar eigen gewicht in de weeg
schaal wierp. Othniel, de oneven
wichtige, in zeker opzicht misschien
zelfs wat slappe held werd een man,
Gods man, omdat hij in Achsa dé
juiste vrouw vond.
haar vroeg hoe zé het wel vond
Amerika. Uit de grond van haar hart
antwoordde ze „verschrikkelijk" en ze
zag toen pas (tot haar grote schrik) de
microfoon in zijn hand. Duizenden in
Amerika hoorden haar eerlijk antwoord,
zoals zoveel Nederlanders kende ze de
huizen van Amerika slechts uit de foto
pagina's van Life of de Saturday Eve
ning Post, met de hypermoderne keu
kens, de aantrekkelijke stoelen, de rui
me centraal verwarmde huizen. Deze
foto's werden echter niet in Chicago ge
nomen en zeker niet in de buurt, waar
zij twee kamers hadden gevonden. Ka
mers waren het niet, ze hadden meer
weg van een dubbel hol in de grond,
smerig en met ouderwetse stoelen en
dat alles voor twee honderd en veertig
gulden in de maand, zonder kost.
financiën „op"
De financiën begaven het al spoedig
op die manier en Ad moest op zoek
naar een baan. Vloeren schrobben, ra
men wassen, een tijdje helpen in de
verpakkingsafdeling van een groot wa
renhuis, behoorden tot zijn nieuwe er
varingen. Een baan als chemisch ana
lyst vlak bij de school bracht hem te
rug in zijn oude beroep en leverde een
heel goed inkomen op: één dollar veer
tig per uur. Plotseling opende zich een
nieuwe mogelijkheid. Ergens in het zui
den van de stad. ongeveer vijf of zes
kilometer van de school was ccn kerk.
die een koster zocht. Er waren twee
kleine kamers met keuken aanwezig om
te wonen, voor vrije inwoning en de kos
ter zou bovendien nog vijf dollar per
week verdienen. Ad en Tineke verhuis
den en voor ze naar de collegezaal
gingen, stoften ze, zogen ze en wreven
ze de banken en vloeren. De kerk was
niet zo heel groot. Slechts vijf en twin-
ïen de ochtenddienst bij
de avonddienst wordt maar eens per
maand gehouden. Een vergane glorie
schijnt door de gebrandschilderde ra-
naar binnen. Eens kwamen daar
honderd mensen naar de ochtend
dienst, zes honderd Bohemiërs, die in
hun eigen taal hun lofliederen zongen.
Langzaam aan echter zijn de Bohemiërs
weggetrokken, toen de eerste negers
zich in de wijk gingen vestigen. Het ka
rakter van dc buurt begon nog sneller
te veranderen toen er zich een grote fa
briek vestigde en de kerk schakelde niet
op tijd over naar een ander publiek.
Waar eens een schare kwam luistert nu
een enkeling en de koster heeft niet veel
werk om alles netjes te houden.
drie jaar
Drie jaar zijn ze nu reeds op school
Nog enkele maanden en Ad zal afstu
deren. Tineke volgde avondlessen als
haar man op hun zoontje kon passen en
ging enkele middagen naar school als
ze de jongen mee kon nemen die dan
door medestudenten werd bezig gehou
den. De vijfjarige Erik gaat nu 's mor
gens naar de kleuterschool en heeft zijn
Nederlands verleerd. Hij spreekt En
gels met het accent van de straatjeugd,
heeft cowboyschoenen en een grote in-
dianenhoed met veren en in Chicago
voelt hij zich thuis. Zijn vader en
der echter snakken naar een groene
wei en naar een teerblauwe hemel met
witte wolken en Tineke vooral verlangt
naar Holland. Haar heimwee is al lang
over, maar Holland blijft haar thuis, ook
al spreekt ze nu haar eigen taal met
een accent en doorspekt met Engelse
uitdrukkingen.
wat
Wat voor hen ligt? Ze weten het zelf
nog niet. Het liefst zouden ze zo i
mogelijk naar Brazilië gaan, maai
zendingsgenootschap heeft nog geen
beslissing genomen. Het geloof echter,
dat hen naar Amerika bracht, leeft
even sterk in hen als vroeger en met
vertrouwen zien ze de toekomst tege
moet, zelfs als ze naar Nederland zou
den moeten terugkeren, zonder ooit het
zendingsveld gezien te hebben. „God
heeft ons geroepen", zeiden ze. „Wie zijn
wy dat wij aan zo iets heiligs en per-
Jijks zouden tornen?" Als zij ooit in
de toekomst een kerk zullen dienen, kei
:ij in ieder geval het werk van d
koster uit eigen ervaring en wat veel be
langrijker is: Zij kennen het woord „of-
heel nabij.
Hermannus Boerhpave, de Leidse hoogleraar, die leefde van
1668 tot 1738, is in zijn tijd stellig een der grootste geleerden ge
weest. Het loont thint, nog de moeite, zijn studies na te pluizen.
Men komt zo op de hoogte van de stand van de geneeskundige,
plantkundige en scheikundige wetenschappen in zijn dagen, men
komt zo bovendien in aanraking met een gave en aantrekkelijke
persoonlijkheid.
Deze persoonlijkheid spreekt tot ons
wel bijzonder duidelijk in zijn brie
ven, en dan weer speciaal in die
brieven die hij zond aan zijn vrien
den en vakgenoten. Onder hen
neemt Bassand de lijfarts van kei
zer Karei van Oostenrijk een voor
aanstaande plaats in. Met Bassand
heeft Boerhaave een kwart eeuw
lang in hartelijke correspondentie
gestaan.
Wij achten het een gelukkig gebeu
ren, dat van ie brieven van Boer
haave aan Bassand thans een voor
treffelijke vertaling in het Neder
lands is ver sen enen. De oorspron
kelijke taal immers is het Latijn.
Deze vertaling ianken wij aan prof.
dr. G. A. Linieboom. „Boerhaave's
brieven aan Bassand" uitgave De
I jaar
44 jaren samen!
Van de 70 jaren blyvei
26 jaren over. waarin nalui
werd. Maar daar zit ook v
heel stuk „verloren tyd" i
reeds lang verpulverd. Misschien ^^ersw,8
heeft de veertienjarige Manasse een
brok naar een vogelnestje gegooid
en werd de rest door zijn vriendjes
gebruikt om een hut te bouwen.
stilte
zich niet laten vullen met een epos
van weleer. „Een dor land" heeft
bronnen nodig om vruchtbaar te
zijn wist Achsa en die bronnen
moest ze hebben.
„Zij haalde hem (Othniel) over
_>m van haar vader een stuk bouw
land te vragen," maar de bruide
gom bleef zwijgen. Hij was een held
Het weekblad Time beschreef onlangs
in een anekdote, die op dit ogenblik de
van België verleden jaar de stad Warscl
departement van buitenlandse zaken baai
hem of hy ook Rooms-Kalholiek was.
antwoordde hy verlegen. „O, natuurlijk", i
een communist." „Uiterlyk, majesteit, niet
de verhouding tussen kerk en staat in Poli
ronde doet. Toen koningin-moeder Elisabe
nu belucht, begeleidde een officier van h
naar een Hoorns-Katholieke kerk. Zy vroi
Innerlyk, majesteit, maar niet uiterlyk",
rrvolgdc de koningin-moeder, „u bent im
innerlijk", was het antwoord van de off
Erven F. Bohn N.V., Haarlem (275
blz., gebonden f 15.
Van prof. Lindeboom, de hoogleraar
aan de Vrije Universiteit, was reeds
bekend, dat hij een voorliefde had
voor de figuur van Boerhaave
dat hij zijn onderzoekingen naar
Boerhaave zelfs hao uitgestrekt tot
in Rusland Weinu, het schijnt ons
toe, dat hij met deze nieuwe uitgave
de Boerhaave-lueratuur in ons land
belangrijk heeft verrijkt.
Wij hebben deze correspondentie
Boerhaave aan Bassand de
•dere helft: de brieven van Bassand
aan Boerhaave is helaas nin
meer gevonden met grote be
langstelling gelezen. Zij bevestigt
de wetenschap dat Boerhaave
uitermate knup medicus en
groot kenner van de natuur is
weest. Zijn adviezen waren wijd
zijd gezocht. Met name met B
sand heeft zich een allerhartelijkst
contact ontwikkeld ev beide ge
leerden zijn 'aar tot grote steun
en hulp geweest
i'reffend blijkt wel uit deze bru.
hoe de grote geleerde Boerhaave
zich onvoorwaardelijk placht
te geven aan Góds wil en leiding
in zyn leven.
Niet verant
woordelijk
cember werden herhaaldelijk schoten
gelost op voorbijgangers. Een meisje
werd in de rug getroffen, een ander
kreeg een schampschot langs haar
wang, zestien personen ontsnapten
aan een snelle dood, maar maakten
de schrik van hun leven door.
fu is de dader gepakt. Er zal een psy
chiatrisch onderzoek worden ingesteld.
De schutter zelf heeft al verklaard:
„Het spijt me, dat ik zoveel moeilijk
heden veroorzaakt heb. Ik heb echt be
rouw. Maar het komt van tijd tot tijd
over me en dan doe ik dingen die ik
me later niet kan herinneren. Ik ben
niet verantwoordelijk."
iDe vraag die bij mij opkomt is: „Wie
is dan wel verantwoordelijk?" Het
woord „bezetenheid" is tegenwoordig
nogal in de mode, al of niet in zijn
Bijbelse betekenis. Maar als het een
vorm van bezetenheid is, dan moet er
een overgave geweest zijn, aan die
geest, die zonde, die idee fixe is. Een
Veluws boertje verscheen jaren gele
den eens voor de rechter wegens dief
stal. Hij verklaarde, dat hij onschuldig
was, hoewel hij op heterdaad was be
trapt. Toen de rechter om een ver
klaring vroeg antwoordde hij: „Niet
ik, edelachtbare, was de schuldige,
„maar de zonde die in mij woont, mijn
oude mens." De rechter hield er een
betere theologie op na, maar ik ben
bang dat heel wat moderne psychia
ters in de voetstappen van het Ve
luws boertje treden. Dat betekent niet,
dat er geen enkele vorm van „niet toe
rekeningsvatbaarheid" zou zijn, maa-
in menig geval hebben we niet allee-
een psychiater, maar ook een theoloog
nodig om een uitspraak te kunnen
God stelt de mens
verantwoordelijk
In het boek Jozua lezen we van Achan,
die met zijn kinderen gestenigd wordt.
In heel wat meditaties wordt God in
dit verband beschouwd als een Oud
Testamentische wraakgod, die zich in
het Nieuwe Testament bekeerd heeft.
Niets is minder waar. De God van het
oude Testament is de God van het
Nieuwe Testament. Achan had een
mantel, wat goud en een handvol zil
ver gestolen.
Hij werd veroordeeld als een moorde
naar, volgens de Mozaïsche wetten.
Achans straf was geen wreedheid,
maar volkomen overeenkomstig Gods
wet. Hij. zowel als zijn kinderen, die
van het gestolenen geweten hebben,
bracht de ban op het leger, zodat Is
raël verslagen werd bij Ai. Achan was
meer dan een dief; hij was een zes-
endertigvoudige moordenaar.
Hij en zijn kinderen hadden de dood van
deze mannen kunnen voorkomen.
Achan had geen psychiater, die kon
verklaren dat de begeerte zo sterk
werd in hem, dat hij zich wel overge
ven moest. God zou waarschijnlijk niet
eens naar de psychiater geluisterd
hebben. Achan werd verantwoordelijk
apte een Israëliet doodde.
lacune in onze wetgeving, die
man zijn
moeilijk te vullen
buurman in het gezicht slaat, komt hij
voor de rechter terecht en de klap
kost hem een behoorlijke boete. Als
diezelfde man, die buurman met heel
zijn hart haat, kan geen rechter er iets
aan doen. Toch kan diezelfde intense
haat uitgroeien tot een bezetenheid die
tot moord kan leiden. De man kan
dan verminderd toerekenbaar ver
klaard worden, omdat hij het in een
vlaag van waanzin deed. Niet de ha
mer of de bijl was echter het wapen,
maar de haat. Terecht schrijft Johan
nes: „Een ieder die zijn broeder haat
is een mensenmoordenaar."
Ons Nederlands wetboek heeft een aan
tal paragrafen over overspel, maar
kan weinig uitrichten. De Nederland
se geest ziet nog altijd neer op een
man en vrouw die zich aan overspel
overgeven, en terecht. Wat echter ach
ter de gesloten deuren van de geest
gebeurt, weet alleen de eigenaar van
die geest en toch is overspel daar be
gonnen. Zonde groeit, zonde overvalt
een mens niet, maar neemt hem stuk
je bij beetje in bezit.
Daarom als Christus over overspel
spreekt, gaat Hij naar de wortel en
zegt: „Een ieder, die een vrouw aan
ziet om haar te begeren, heeft in zijn
hart reeds echtbreuk met haar ge
pleegd".
De wortel moet
geraakt worden
Christus blijft niet bij de daad zelf staan
en constateert, dat haat, lust, begeer
te of wat dan ook, zo ontzaglijk sterk
was dat de dader wel meegesleurd
moest worden. Hij gaat terug naar
het begin, naar de plaats waar de
mens zich overgat Hij spreekt Zijn
..schuldig" uit, hoewel Hij weet dat
er krachten zijn die de mens niet kan
beheersen; omdat die mens speelde
met machten, die hij niet in toom kon
houden; machten, waaraan hij zich
echter niet behoefde over te geven,
heef?* ^"^lr's^us d'e machten verslagen
Zolang een psychiater bij de gevolgen
blijft stilstaan of de werkelijke oorzaak
over het hoofd ziet. zal hij altijd tot
verkeerde conclusies komen. Eigenlijk
is een psychiater een gevaar voor on
ze geestelijke volksgezondheid, als hij
niet tevens een theoloog is, niet alleen
een theoloog van professie met een
heleboel theoretische kennis, maar een
theoloog van hart, die in gemeenschap
met de hemel leeft.
