PAULKLEE
Cultureel
venster
FRANSE MUZIEK: FRANCK,
SAINT-SAENS en ROUSSEL
h
ZONDAGSBLAD
vSieto
ZATERDAG 16 FEBRUARI 1957
In 1956 ruim 12.000 boeken
GESPREK MET ACTEUR
in het afgelopen jaar
Verleden jaar zijn in de Verenigde Staten
meer dan 12.000 verschillende boeken ver
schenen romans en andere werken, die
elk denkbaar onderwerp of gebied bestrijken.
Vanzelfsprekend is bij een dergelijke enorme
produktiviteit de kwaliteit der boeken sterk
uiteenlopend.
De wekelijks verschijnende lijsten met
best-sellers, de boeken dus die „wegvliegen",
bieden een gemakkelijke en tamelijk nauw
keurige maatstaf om vast te stellen welkt
boeken vlot verkocht en derhalve zoals
mag worden verondersteld ook veel
gelezen worden. Deze lijsten worden samen
gesteld op basis van de gegevens, die door
de grote boekwinkels in het gehele land
worden bekend gemaakt.
leer- wijs gesproken
het leven had
kunnen redden
Ze zijn zuiver zakelijk
zaam daar ze geen andere strek
king hebben dan uit te doen ko
men welke boeken het meest ge- als hij slechts
vraagd worden. En daar het nu
eenmaal een bekend feit is, dat
goede boeken gemakkelijk worden
dood nad ge
kend. Ten slotte
zondere roman
wild side" van Nelson Algren,
en dan vraagt
Job: Waarom blijven
de goddelozen in
leven?
De acteur Sieto Ho
ving legt mij uit,
waarom het hem bij
de voordracht van het
boek Job is te doen. In zijn huis in
de Amsterdamse Vossiuestraat zit ik
op zo'n klein modern stoeltje, (die
altijd sterker zijn en lekkerder zitten
dan je denkt). Naast mij zit Sieto
Hoving, maar hij zit op hete kolen,
want zo dadelijk moet hij nog repe
teren met zijn cabaret „Tingeltangel".
Daar is hij al heel wat keertjes mee opgetreden in de pro- §lETO en Ma-
vincie, voor allerlei verenigingen en organisaties, maar van
middag brengt hij het de eerste maal in het Leidsepleintheater,
voor een kritisch publiek van toneelbroeders en zusters. Tegen
zo'n parade voor het deskundig oog ziet hij natuurlijk op. Wie
zou dat niet doen? Wim Kan misschien niet, maar die heeft
al zolang de hoogste sport van de ladder bereikt, terwijl de
groep van Sieto Hoving daar ginds beneden nog aan het wor
stelen is.
geen problemen
op toneelgebied
iliiiliillllliilllliiiiiililililiiilllllllllllliliilllilllilllllilllllllllllllllli
Maar in ieder geval: hij is op cabaretpianist Wil Hartingsveldt.
Marijke Hoving, vrolijk per-
ryke Hoving
(met Abessijnse
poes) bladerend
in een costuum-
boek op zoek
naar het juiste
voorbeeld voor
het cabaret
.Tingeltangel.''
het leven wordt getekend
hen, die zich op het laagste
de vlotte of slechte maatschappelijke en zedelijke peil
bewegen.
Het feit
verkoop kan evenwel niet als
onwederlegbare literaire uitspraak
voor of tegen een boek worden op
gevat Doch er zal hoogst zelden
gedurende langere tijd een boek
op de bestsellerlijst voorkomen,
dat niet inderdaad literaire
de heeft.
„Andersonville"
^LS we nu de in 1956 meest
E LIJSTEN waarop de veel ver-
kochte doch niet tot de romans
boek behorende werken staan vermeld,
zijn ook van waarde als een aan
wijzing van wat als opmerkelijke
boeken op dit gebied moet worden
gezien. Een dergelijk werk is
..Profiles in courage" van John F.
Kennedy, senator uit Massachu-
dat ook de film nog steeds interes-
the seert Red.), blijft dit gegeven
de lezers nog altijd boeien. Behal
ve het hierboven reeds genoemde
„Andersonville" is er een bijzon
der spannend boek verschenen van
de hand van Bruce Catton „This
hallowed ground".
Stilleven van Amerikaanse boe
ken, die niet alle op de bestsel
lerlijst voorkomen. Op gebied
van techniek en architectuur
verschijnt er echter in Amerika
goede weg enhij heeft
een goede start. Zelf heeft hij bij soontje gaat alvast met
Wim Kan gewerkt en ook zijn lichtblauw hoedje opw-
vrouw Marijke en de andere da
me van Tingentangel, Maya Bou-
ma. komen uit Kan's „Bedrieger
tjes". Zij hebben daar geleerd wat
goed cabaret is.
Dan heeft de groep Tingeltangel zwarte pak gedacht
ook nog de steun van Henk
Ulsen, van v
Ned. Comedie in het stuk „De
man, de vrouw en de moord" een
prachtrol heb gezien, en voorts
van de Negerzanger Donald Jo
nes uit New York en van de Ned.
het i
petitielokaal.
„Ik neem het schminkkoffertje
wel mee", zegt ze „en vergeet jij
je lichte grijze pak niet."
.Ja, heb jij ook
bij de denk ik. Maar ik laat die Hoving,
an wie ik nog wat meer wil we-
n zo maar niet los.
Hij komt uit Delft en daar ko- Maar ach, dat
hij uit een Gereformeerd nest. Zijn goed vakman zijn. Wat het acteren
vader was ouderling bij de Geref. betreft is hij een praktisch man
Kerk. En Sieto zo maar bij het en houdt hij er geen grote theo»
zegt Sieto. toneel? menigeen zal bedenke- rieën op na. Op dit punt geeft hij
lijk kijken en geloof maar, dat me een antwoord, waarvan ik ei-
Sieto zo het een en ander te ho- genlijk zit te rillen. Hij blijkt een
ren heeft gekregen. Het is hem bepaald naturalistisch toneelstuk,
heus niet gemakkelijk gemaakt, dat ik moet afwijzen wegens ge-
op toneelgebied meer goeien ste deel nu wel voorbij, want Sie-
vandaan. Bovendien echter komt to Hoving weet, wat hij wil en hij
heeft bevj/szen wat hij kan.
inhoud, geheel anders t«
Churchill
BIJ HET TONEEL
en zijn beeldend spel
het groot- brek
waarderen.
„Er is", zegt hij, „zo geweldig
in gespeeld en een stuk, dat een
acteur de gelegenheid biedt buiten
gewoon te spelen, is op de e
andere wijze een goeJ stuk."
Van zo'n uitspraak, ik herhaal f
het, ril ik, want ik ben nu een-
maal een onverbeterlijke moralist;
bij alles gaat het mij om de gees-
h kochte romans de revue laten
passeren, dan wordt deze stelling
zeker bevestigd. Eén van die ro-
het prachtige boek uit Adams (in 1803 senator)
setts. In dit boek worden kritieke vermeld kan worden. Het ls e
episodes geschetst in de
van acht leden van het Congres,
beginnend Jota Qumg ie'diga^
hurrah" van Edwin O'Connor, dat
op grappige en leerzame wij
ze de levensloop beschrijft van een
succesvol politicus. Tegen
het eind van het jaar
kwam dit boek reeds 45
weken lang op de best
sellerlijst voor en nog
steeds is de vraag er
naar groot.
Een van de mooiste
psychologische romans
van het jaar is Meyer
Levin's „Compulsion",
waarin een moordzaak,
die dertig jaar geleden
groot opzien baarde,
wordt uiteen gerafeld.
Dit boek geeft een zeer
boeiende verhandeling
motieven en beweegredenen, die
twee intelligente maar
centrische jongemannen
hebben gebracht de zinloze
daad te bedrijven.
Voorts dienen nog ten minste genre is „The
vijf romans te worden vermeld. Kathryn Hulme,
wel onmogelijk bij het samenstel-
lijst van de belangrij-
van het jaar 1956 de
eminente geschiedschrijver voor-
Ï953L'Tn 'elke beschrijving bii te 8aan- die niet met één.
maar zelfs met twee boeken op de
lijst van best-sellers voorkomt
op zichzelf reeds een zeer bijzon-
Expositie in stedelijk museum Amsterdam
kwestie een keuze moet doen tus
sen politieke opportuniteit en de
de stem van zijn geweten. iDe man-
kozen de weg. die door hun
ego- geweten werd gekozen, zelfs op
toe gevaar af hun loopbaan tot een
lis- abrupt eind "te brengen.
(Van onze Kunstredacteur).
In de wondere wereld van Paul Klee kan men
urenlang ronddwalen. Men kan e$ zich verwon-
;eur is natuurlijk Sir Win- deren, men kan er intens genieten, men kan on-
ston Churchill en de begrijpend rondgaan, men kan er ook bewonde-
ho.rfo twton Ti.n Ho Ho. Maar hoe de eigen houding ook is, de kunst
van Paul Klee is niet iets dat men zonder enige
.The belangstelling voorbijgaat. Ergens fascineert ze
toch, boeit ze en als ze iemand zou ergeren is
het een bewijs, dat deze kunst toch iets „doet".
Maar eerlijk gezegd kunnen we ons de ergernis
niet voorstellen, want daarvoor is Klee's kunst
geen goede voedingsbodem. Dat kan men b.v.
doen bij een Appel, om de arrogantie en de bru
taliteit. Maar niet bij Klee, omdat hij te veel
dichter en te veel musicus is.
beide boeken zijn de de
len I en II van zijn ..His
tory of the English-
speaking people'
Birth of Britain"
New World").
van het Amerikaanse leven
den behandeld. In „The mi
the grey flannel suit" van Sloane ziekenhuis
Wilson (bekend door de film die in
ons land draait onder de titel „De
man in het donkergrijze pak")
worden de problemen behandeld,
die een jeugdig zakenman bestor
men en hij heeft met de woorden
„grijs-flanellen pak" deze gehele
groep willen symboliseren. De we
reld der zakenlieden is eveneens
het milieu, waarin zich „Cash Mc-
Call" van Cameron Hawley af
speelt. Grace Metalious beschrijft
in haar „Reyton Place" enkele
van de meer sensationele aspec
ten van het leven in een kleine
stad.
In „The ninth wave" beschrijft
Eugene Burdick het leven
Zoals te begrijpen is
kon hier slechts een
greep worden gedaan uit
de lange lijst van titels,
die in 1956 verschenen
en waarvan de letterkun
dige waarde zich weer
spiegelt in de verkoop. Er staan
nog vele andere boeken op deze
lijsten. Ook zij hadden
worden vermeld, evengoed als tal
van mooie boeken, die om de een
of andere reden niet zo'n grote le
zerskring bereikten. In het alge
meen mag evenwel worden aange
nomen dat over enkele jaren het zinnige fantasticus ook,
oordeel over de beste Amerikaan
se boeken uit 1956, niet veel zal
afwijken
door dc grote kring van lezers op
Een andere best-seller in dit
met als onder-
de verschillende aspecten werp het leven van een Belgisch
meisje, dat non werd. jarenlang
zegenrijk werk verrichtte in een
ziekenhuis in de Congo, maar uit
'naar orde trad om zich tijdens de
2e wereldoorlog bij de Belgische
verzetsbeweging aan te sluiten.
Ofschoon er al duizenden boeken onmiskenbare wijze is uitgebracht. In deze uitspraak ligt iets
geschreven zijn over episodes uit - *- --
Rotterdams Toneel. Daar MM PP W W1 w
hem in verschillende rollen. Later telijke inhoud Maar plotseling slik
om c "a,, ik mijn weloverdachte argumenten
zag ik hem als i
luitenants in „De drie zusters".
Sindsdien is hij niet aan een ge
zelschap verbonden.
„Los zwier ik het leven door", rciIwlia
ïgt hij. Voor de V.U. studenten ijjk 0p te
want ik bedenk me. dat het k
goed is, als een acteur het zo ziet.
Dat zal hem er altijd toe dwingen
zijn vakmanschap zo hoog moge-
- - r lijk op te voeren. Voor een vak-
zag ik hem Jan van de Berghe s man is iedere theorie een dreigen-
Wellustige Mensch regisseren de verleiding. Theorieën zijn zelf-
Een rederijkersstuk, dat het echt bedachte lauweren om erop te rus-
ten. De praktijk alleen houdt de
vakman actief, dwingt hem ertoe
zich zo goed mogelijk te geven:
goed mogelijk te spreken, zo goed
mogelijk te gebaren, zo goed mo
gelijk zich te bewegen, kortom te
de beste expressie.
streven 1
GEESTELIJKE INHOUD
Burgeroorlog (een onderwerp
Toen de Zwitserse schilder Pau. stelling te zien is in
moeten Klee als Formmeister der glas- het Stedelijk Museum
schilderkunst en later van de we- te Amsterdam (tot
verij werkte aan het befaamde 25 maart).
Bauhaus in Weimar had hij de Want wat doet Paul
bijnaam „De boeddha van he* Klee in zjjn kunst?
Bauhaus". Wie zijn kunst beziet Laten we even van het begin
zal inderdaad hierin de glimla- af aanvangen. Paul Klee werd
chende wijze terugvinden, de fijn- december 1879 Münchenbuch-
1 e 10 see (Zwitserland) geboren. Zijn
;envoudig moeder was een Frans-Zwiterse
de juiste en zijn vader een Zwitser van Duit-
schreef Klee eens se afkomst. Aan het kantonale le-
„Das bildnerische Denken"), ra.- -seminarie Hofwyl was zün 3 muziek verder te
ligt iets van de vader muziekleraar en zo kwam verder te
kern van Klee's kunst, zoals die Paul Klee al vroeg met muziek in Eldai!)
NORMAN SMITH, thans op een uitgebreide tentoon- aanraking. Zelfs heeft hij er vrc
400 jaar uit de
getelheid naar voren te komen.
Dat was een zeer belangrijke
daad op Nederlands toneelgebied.
Nu studeert Hoving met de stu
denten weer een stuk in..
Dan regisseert hij voor de
N.C.R.V.-televisie en speelt daar
ook voor (b.v. Molière's „Inge
beelde Zieke"). Voorts leert hij
van tijd tot tijd dominees hun
preektoon af en geeft hij aan, hoe J) voor de vakman de enig
de Bijbel gelezen moet worden. juiste weg om tot de .geestelijke
Het boek „Job" wordt door hem inhoud door te dringen. En wat
voorgedragen. Reeds heeft hij op d hptrpft v,_
tal van plaatsen deze voordracht betreft,
gebracht. Hij is zeer onder de in- téur, die in staat is het boek Jol)^
druk van dit prachtige Bijbelboek, met begrip te verstaan,
Bij zijn voordracht is het hem te gerust zijn Sieto Hoving heeft be- ir
doen door te dringen tot de tekst.
Hij volgt geen enkele school, noch wezen open te staan voor deze m-ui
van Musch. noch - van Royaards. houd. En nog iets anders is
noch van Vogel Alleen de tekst dat deze jonge acteur reeds bewe-|«
heeft: hij is er zelfs
lfzen met begrip. Geen effectbe
jag. Laat het woord voor zichzelf
spreken, dan spreekt het Woord.
Dan blijkt, hoe „modern" dit boek.
is. hoe het leeft en. pndej: ons le
ven wil.
Sieto Hoving wil vóór alles een
Museum t
ger nog wel eens
de schilderkunst.
De muziek bleef echter een be
langrijk deel van zijn leven vullen,
mede door zijn huwelijk
VIA NAALD
ÉN HAAI
prehistorische dieren bestaan.
en het fantastisch sprookjesland
van de diepzeefauna heeft ge
vormd, die nog in de geest van
de kunstenaar werkt en zijn schil
derijen baart.
Bij het beschouwen van Klee';
kunst moet
vend bewijs van: toneel is geea
anti-Christelijke bezigheid.
Maar ook op dit punt houdt hij
er geen theorieën op na. Hij gaat
praktisch zijn weg en doet zijn
werk zo goed mogelijk zonder zich
te storen aan de misverstanden,
die op dit gebied pro en contra,
links en rechts maar al te veel
Heus. het is een plezier te
hoe Sieto Hoving, daarin bijge
staan door zijn dappere vrouw
Marijke (die hij op de Toneel-
escnouwen van s school niet kon uitstaan) deze weg
u dus beslist niet uit- gaat. Zonder grote woorden heef!
uuiuim net icvcu van prp
n, die wist te slagen omdat Unic'
hij nergens bang voor was, doch J'
stierf toen hij zich menselijker-
MUZIEK IN LIJN
Twee boekvinken
vertegenwoordigers van
Fmnse muziek noem
ik dit keer in deze rubriek,
in chronologische volgorde:
César Auguste Jean Guillaume
Hubert Franck (1822—1890), Charles Camille Saint-Saëns „père angélique;
(1835—1921) en Albert Roussel (1869—1937). Drie
langstelling
want de muziek vormde mede zijn
beeldende kunst. Zoals de compo
nist niet
of illustratieve gedachte uitgaat
precies vastgestelde voorstel- rend genieteni a[
de zichtbare werkelijk- h'J niettemin een groot werk i
van de cryptische mys- gepakt.
tiek van Klee zelf, van zijn stre- Voor de toekomst heeft hij op
ven naar het activeren van het ma- het ogenblik geen vrees. Opdrach-f'
teriaal, van zijn beeldende contra- ten komen van alle kanten
puntiek, van zijn vaak kinderlijk hem af. Allerlei verenigingen
naïeve onbedorvenheid of zijn gro- instanties vragen zijn medewer- (j
teske spotternijen. Wie zo Klee be- king. En dat verdient hij ook
ziet, wie zo langs de vele verruk- Als hij eens Job komt voordra-L
epigrammen gen Qf met zijn cabaret optreedt,
L~ overtuig r - Jm ggg~
In de Boekvinkreeds vai
beiderspers. Amsterdam,
veel belangrijke „literatuur
niatuur" verschenen. Daarbij be
horen ook de twee recente deeltjes
„Vuurwater" van Erik
Steen en „Drie dromen'
ter van Steen.
Het eerste boekje bevat een aan
tal op zichzelf staande, knap ge
schreven korte verhalen, waarin
de alcohol nogal eens een rol
speelt. Helaas zijn ze niet alle even
acceptabel, in tegenstelling tot de
drie in het boekje van an Steen.
Deze. eveneens met talent geschre
ven novellen, zijn van grote zui
verheid. Zij vertellen het moeilij
ke leven van een jodenjongen,
eerst geknecht door zijn moeder
en daarna door de Duitsers, die
tenslotte voor zijn land sterft. De
1.90 aari deze Boekvink besteed,
zijn zeker niet weggegooid!
Inleiding tot de
muziek
dus die een bekende klank
de Ar- kregen. Franck was organist var
al Saint-Saëns van de Madeleinekerk
het muziekleven hebben ge-
de Sainte Clothilde te Parijs,
a Roussel was marine-officier.
illen zien, zul- ter
len dit spel niet bewonderen. Maar
hebben zij van het „angélique"
ietwat verkeerde
het Franse klassicisme,
maar dan in verjongde vorm. Ver
bonden als hij was aan Franck en
Saint-Saëns (van Franck's volge-
kelijk-geschilderde
zover nij tenmin- grootste en beste deel van
e Klee's kunstwerk is heel klein)
andelt, kan inderdaad verwonde-
va s het alleen
heerlijk-oplich
tende kleuren, kleurwaarden die
men alleen maar in z'n verbeel
ding kan hebben maar die Klee
dan zelf
EV. GROLLÏ
zichtbaars heeft
tot een compositie te komen, zo
heeft Paul Klee ook niet de opzet
iets te gaan af- of uitbeelden in u u
zijn tekeninsen of schilderijen. ,ichtbaar maakte.
ling? Engelachtig wil niet zeggen ling Vincent d'Indy
1 Saint-
De kunstcriticus
nog kort geleden
trekkelijk boekji
E. Bekius. die
heeft geschreven, is nu bij de Uit
geverij Born te Assen gekomen
met een „Inleiding tot de muziek"
(kleine Pallasreeks) en ook dit is
een aantrekkelijke uitgave gewor
den. Bekius verstaat de kunst i
Wellicht schuilt in deze beroe-
der pen wel iets van de sfeer van hun
Pe- werk: de Sainte Clothilde in Parijs
is van een merkwaardige intieme
ian- en verstilde sfeer, de Madeleine
wordt de „mondaine kerk" ge
noemd en het leven als marine-of
ficier kan beslist heel kleurrijk
worden genoemd. In het werk dei-
drie componisten herkent men het,
zoals ik kort wil aangeven.
ven van zijn tijd zich afzijdig hield
van de glans der schijnwerpers en
in de stilte van zijn kerk schone
klanken ontlokte aan zijn prachtig
Cavaillé Coll-orgel. In de mystieke
sfeer van dat moment ging hij vol
komen op en het wereldlijke en
vergankelijke raakte hem eigen
lijk niet, hij leefde in de eenzaam
heid. alleen temidden van zijn
vrienden en leerlingen. Toen het
publiek echter eens bij de uitvoe
ring van zijn Strijkkwartet wat en
thousiast was. voelde hij toch zijn
verbondenheid en verheugd riep hij
toen uit: „Allons. voilé le publique
qui commence a me comprendre
(Kijk eens aan, het publiek
gaat me begrijpen). Franck leef
de bij zijn orgel en voor hem en
zijn vrienden en leerlingen
overgevoelig, maar krachtig, wel
bewust, schoon en onaantastbaar.
Zo speelt Ormandy Franck.
Saëns' leerling Gigout kreeg hij gung setzt. Der Punkt
lesi wilde hij de traditie dezer Agens) bewegt sich weg, und
groten vasthouden maar ook ver-
der ontwikkelen. En dat kon hij
door inspiratie die hij op zijn
Ich beginne da. wo die bildne
rische Form überhaupt beginnt:
Punkt, _der sich in Bewe- lCifVClia auu mulol
(ais Poulenc denken weet Klee
In de beperktheid aan middelen
hoe sterk doet hierdoor deze
kunst telkens weer aan Mozart en
Het genoeglijke
strijkkwartet
ker^ Speelde, door zijn moeder wereldreizen als marine-officier ten wir ein^weidimensiónales Ele-
al op 8-jarige leeftijd „over^ het kreeg, vooral jn Indo-China. Hij ment". Het grondbeginsel
entsteht die Linie alserste Dimen.
Verschiebt sich die fortbe- Klee teeds asso(,iatiM 2ij„
i_ --hal- kunstscheppen, dit
Een klein boekje voor alle be (l
oefenaars en liefhebbers van ka
mermuziek, geschreven door E
tegenstelling Heimeran en B. Aulich („Das stittjn,
paard werd getild" (al had zij Vond
toen gelijk dat haar zoon op z'n men
20ste jaar eigen composities zou soms,
spelen 1, triomfen vierde als piano- maar' uiterlijke"
en orgelvirtuoos ver buiten zijn Saint-Saëns. Daarv
buiten zijn land, des win- se] te veel dichter.
rit-
kerk
ters graag de exotische natuur
Algiers opzocht (waar hij ook over
leed) en in de muziek vooral de
fraaie vormen bewonderde, het
Zo ook in dit ballet, naar gege-
ens uit de Griekse mythologie,
geschreven in 1930 en door de be-
i de goede 2
1 werk. Geen faamde choreograaf Serge Lifar
het woord. Dit
Klee's kunst
[.Glansrijk muziek van
1 de alleen nist. Mozart zou dit gezegd- kim-
van een nen hebben. Of. wat de modernen
was Rous- betreft, Francis Poulenc.
Paul Klee gaat niet van de of
van een voorstelling uit, maar van
de enkele punt die lijn wordt en
zich tot vlak verbreedt. Klee
speelt als het ware met die lijnen
«n die vormen, zoals een compo
nist met zijn nootjes speelt. In zijn
"i"en wereld trekt hn zich terue *ljn ,*UHSSt °eireii nei oesi geiy
met zijn eigen ingeving. Die irige^ pf^fd "iet zijn eigen woorden
tot de puur abstracte schilders, die vergniigte Streichquartett v
bij de lijn of het vlalt beginnen taald door J°han de Molenaar
bij blijven stilstaan. Klee uitgegeven in de Wereldboog-serll
het lijnenspel riep uiteinde
lijk associaties* bij hem op. Zoals
ook od het hierbij gereproduceer
de schilderij op papier en jute, ge
titeld „Bosheksen".
Paul Klee. die op 29 juni 1940
in Muralto-Locarno overleed en
ruim 9000 /erken naliet, is wat
zijn kunst betreft het best gety-
ving. Klee heeft het zilf duidelijk
gezegd, wil hij zichtbaar maken en v ."ii",,
n>r»f Wal "ana van de kunstenaar vi
k
bierfuif. maar een Frans cham-
volkomen tegenstelling dus tot pagne-feest geworden. Een ballet
dat men vaak moet horen (als het Daai
;de dit met kan ook zien) om er telkens wee
le Pia- nieuwe schoonheden in te ontdek
Saint- ken. Dal is mogelijk door deze al een stapel werken
waardevolle opname onder de ')ad liggen. Klee gaf niets
Franse componist-dirigent Marti-
César Franck
DECCA demonstr
een opname van het Tweede Pia-
het de schoonste momenten als broken licht e
Franck op het orgel improviseer
de.
gewikkelde dingen eenvoudig te Int ^iin ^1".
7papan En 70 is dp wandeling werken van het orgel uit zijn ge-
5??!™-. dacht? Ook zijn enige Symfonie in
d.kl.t.. die hij schreef van 1886-
door de muziekgeschiedenis
iedereen een zeer prettige gewor
den. Maar bovenal een zeer leer
zame. Want Bekius doceert onge
merkt en zijn lessen zijn heus
waardevol. Het was natuurlijk on
mogelijk in een bestek
kleine bladzijden bij elke verschij
ningsvorm in de muziekgeschiede
nis uitvoerig stil te staan,
wat Bekius in dit korte
heeft gegeven kan niet incompleet
worden genoemd. Bekius gaf de
hoofdverschijnselen aan. kundig en
verantwoord. En daarbij heeft hij
zoveel mogelijk de objectiviteit
betracht. Een leerzaam en derhal
ve waardevol boekje, dat
4.90 heel wat kennis
zicht bijbrengt.
corn.:
opdroeg aan Henri Dupai
zijn compositieleerling en schepper
van prachtige liederen Deze Sym
fonie is te beschouwing als een
soort afsluiting van Franck's niet
bepaald glansrijk en zorgenloos le
ven, een leven dat echter voor het
muziekleven enorm belangrijk is dy (25
dit korte bestek geweest, omdat Franck de perspec- R), ee
opende
wantschap der delen (het cyclisch
principe) met de daardoor ontsta
ne eenheid mag een symbool zijn
van Franck's onwrikbaar religieus
principe. Is het slot niet een soort
heilige extase, waarin Franck
uit de duisternis di
komt tot het onvergankelijke lich
van de hemelse vreugde.
Saëns, gespeeld door Moura Lym-
pany en het Londcns Filharmo
nisch Orkest o.l.v. Jean Martinon.
(25 cm. langspeelplaat LX 3064).
Hier is alle brille in kleur en vir
tuositeit aanwezig, hier is de vei^
rukking van de klankzinnelijke
componist, hier is de klankdron-
kenschap. de ritmische verzadi
ging, het sensuele lijnenspel, de
verleidelijke gratie en de char
mante vlotheid van een grandseig-
neur, van een bourgeois-satisfait
In 17 dagen schreef hij het 2e Pi
anoconcert (1868) voor de grote
pianovirtuoos-dirigent Rubinstein
en hij heeft de pianovirtuoos alle
kansen gegeven. Kan men zich eeri
zichtba
jn de til
werken ook absoluut onbelangrijk
gegeven toen Klee
m de
de
kunstenaar volgen de
(f 2.40) van de Wereldbitoliotheel! K
te Amsterdam. De ondertitel is:J<
leer-, lees- en naslagboekje voot
vrienden van kamermuziek. Met
krijgt zo even een kijkje achtci
de schermen van een strijkkwar W
tet, men maakt een repetitie-avoni e»
mee en men geniet er ook van M
Een strijkkwartet is een enorrc
democratische instelling: de vie:
strijkers hebben namelijk alle:
een gelijkwaardig aandeel in h« J'
i. 'sondern totaal, er is geen overheersmi 9'
van de een over de ander. Dal tr
leert U ook uit dit kostelijke boek er
je, U doet repertoirekennis op er
van verschillende componisten
leest U iets over hun strijkkwar
tetten. En dat alles in 124 bladzij-
de kamermu
CORN. BASOSKI.
uitvoering door het Philadel
het phia Orkest o.l.v. Eugene Orman
n. langspeelplaat A 0164:
Amerikaanse vertolking
daarom niet minder ex
ereldernst betere vertolking
iluke licht by de/e opname dooI ccii HiaillBlt
'•an de hoogste rang en een Franse
1 Hit u-.rii wi dirigent, die het wezen van de
1 au *erK eei muz|ck ujt zijn ]and volmaakt weet
te realiseren in klank.
1 vernieuwing, die ove
rigens in kiem in de historische
gegevens besloten lagen.
De vier dolen van deze Symfonir
(Lento, Allegro non troppo. Alle
gretto
spelen, maar heeft het werk ir
zijn grote spanning ook geniaal op
gevangen. Nergens sentimenteel
nergens week-mystiek. maai
krachtig en toch bewogen, subliem
kleur- en klankwerking ook
twee ballet-suites ..Bacchus et Ari-
ane" van Roussel door L'Orches-
tre Lamoureux o 1 v. Jean Marti
non. (25 cm. langspeelplaat A
90748 R), Zeldzaam van kleur,
Franse lichtheid en wijsheid is dit
spel; zuiv r de finesse, de fijnge
voeligheid de sereniteit en de
spanningen verwerkelijkend
ben Franck doen denken aan de Zij die in Franck alleen maar de weergave. Roussel
5 de
jrtzet-
uiterlijke vorm doch alleen
accoorden van lijnen en kleuren uit
het materiaal zelf ontstaan. Zijn
kunst zou men een soort plantaar
dige groei kunnen noemen. En zo
is het ook te begrijpen dat Klee
eerst later tot de schilderkunst ge
komen is: hij was eerst tekenaar.
Maar toen hij in 1914 met August
Macke (vlak voor diens dood in
dat jaar) eenreis naar Tunis
maakte, kwam hij terug met de
verklaring: „De kleur heeft me te
jakken, ik ben schilder"
NIET ABSTRACT
EEN LEZING voor de leer
lingen van het Bauhaus in Wei-
mar beschreef Klee eens hoe dt
vormen, die onder zijn handen ont
stonden. langzamerhand een echt
of een fantastisch voorwerp voor
;zijn verbeelding deden opkomen
en hoe hij dan deze aanwijzingen
volgde als hij meende, dat zij zijn
harmonisch gevoel bevorderden en
hem niet belemmerden als hij de
door hem „gevonden" voorstelling
afmaakte. Deze wijze van schep
pen was volgens hem meer „na-
-uurgetrouw" dan het slaafs co-
jiëren ooit kon zijn. Want de na-
'uur. zo zei hij, schept zelf dooi
de kunstenaar, het is dezelfde mys
terieuze kracht, die de vreemde
vriend Will Grohmann eens. Zo ge
zien is Klee zelf natuur en volgt
hij ook de natuurlijke ontwikkeling den. Onmisbaar
en het natuurlijke spel. ziekman.
Zo porcelein stil en glanzend
van zacht licht en warmte,
zijn adem en zijn vuistjes in elkaar
buigend,
zo een stil tafreeltje
van zacht aangeslopen teerheid
zie ik aan,
op de muur ijspret,
op de grond wagens, kastelen,
een rijk van een groot en zacht licht
en dromen,
en de koning sluapt.
E Brcnt Bescmcr.
(Uit „Ewout", zes verzen by een
kind, Ultg. Boucher. s-Gravenhage).
