uw lint
erfenis van kolonisatie-ideaal
•li "S
Bb* x
ijjP J
i U
irs, c
GERESERVEERD
HERFST
urn iimm
1 'K
ZONDAGS
BLAD
BRIEVEN AAN DE
üieiiiu? Ccitecljc (Toiirnnl
ZATERDAG 3 NOVEMBER 1956
IZ
Alleen vragen en opmerkin
gen van algemeen belang wor
den in dit correspondentiehoekje
behandeld. Niet in breed betoog
maar in slechts enkele regels.
Uit correspondentie blijkt, dat
veie lezers zo'n hoekje op prijs
stellen. Is een vraag voor
„openbare behandeling" niet ge
schikt, dan geven wij antwoord
per brief. In elk geval laten wij
iets van ons horen.
zo" byzt
-al dc laa
«par
liceren. Oorlogs'
niet meer in trek.
begrijpen. M
edenis van de
n maakt op de
lering. Ze le,
liege
r vermogen. Na dit feuille-
,mt er erhter een van heel
«trekking. „Elrk wat wilg-
beproefde regel, die wy
roveel mogelijk in praktyk
NIET .IALOLIIS
de heer V. L. i
200.000 gulden te verraaaei
torh heeft hy 't verhaal m
interesse gelezen. Pre
WIE HELPT
Mej. L. v. \T, te
mdttentoonstelling. Pa
rdaad een fraai hoek mei
rend geslaagde rcproduklie?
VOORZICHTIG
Naar aanleidir
wordt t
wezen naar bijbelteksten ove
verhouding Israël-Egypte. M.
iw O. J.—T. te I.. vraagt onz
ling hierover. Men kan ni,
oeg waarschuwen tegen derg,
oppervlakkig bybelgebruil
vinder
Vooi
Stichter was zijn tijd 100 jaar vooruit
van het Dorpshuis van Frederiksoord; en als we het
autootje onder de druipende bomen langs de rechte, stille
weg hebben neergezet en de deur openduwen, staan we
midden in het bruiloftsfeest van een kleinzoon van een
kolonist. En boven de tante van de bruid, die vrolijk glim
lachend aan de wit gedekte tafel zit te stralen, ontwaren
we een oude prent aan de muur: een gravure van het
„Logement van Frederiksoord", getekend in de eerste ja
ren van de vorige eeuw. En in datzelfde logement, dat nu
de naam van het hotel draagt, hebben we zojuist de „Hol
landse Koffietafel" geprobeerd en uitermate overvloedig
bevonden.
En we komen
langs Rustoord
I, en langs het
nieuwere Rust
oord II, de ko
loniehuisjes
rijen zich, soms
witgepleisterd,
langs de rechte
strakke weg, er
staan gelijkvor
mige hoeven,
het land is in
gelijke stukken
verdeeld en
in de verte golft
blauwgrijs de
bosrand, en in
het wijde land
van Drente ste
ken de bomen
hun kruinen als pluimen
naar de herfstige wolken
lucht.
Tja. Frederiksoord een uni
cum in ons land. een erfenis van
eengroot en geniaal Nederlan
der. Generaal Johannes van den
Bosch, die dacht het probleem
van armen- bedelaars, vagebon
den. wezen en delinquenten in
tien jaren op te lossen Dat
was in 1818, toen hij d"e Maat
schappij van Weldadigheid op
richtte. met het doel. door mid
del van kolonisatie van Drenthe. lcllU4acil ÏUU4 4Ct4aaac4
de paupers op te heffen tot land- opvoeding. Zijn ideaal ging
bestaan vuningt
directeurswoning, een school,
een roomse, een protestantse kerk
en een joodse synagoge en de
bewoners kwamen Paupers, in
derdaad, zonder stiel en zonder
geld. De Maatschappij
van "het haveloze stel. toen het
aankwam in Frederiksoord. en
één ra een jaar. trots geposeerd
voor de boerderij, met een koe.
een schaap, allemaal p.ekfijn ge
voed en verzorgd En met die
maakte de Maatschap-
i huisje, de Maatschappij zette pij reclame. De
het ontginnen en aan de
landbouw. En het ging. Willems
oord kwam, Wilhelminaoord daar
na, en op een gegeven moment
hadden de koloniën een bevolking
van 11.000 zielen!
Alom in het land oogstte Van
den Bosch' initiatief lof en bij
val: de Maatschappij van Welda
digheid kreeg 22.000 leden, die
ieder 52 stuivers per jaar be
taalden (de contributie bedraagt
ook nu nog 2.60. oftewel 52
stuivers per jaar....!) en vele
begunstigers bedachten haar met
giften en donaties.
In 1819 kocht .men het oude
fort Ommerschabs en maakte
daarvan een tehuis voor duizend
bedelaars, men bouwde Veenhui-
zen: drie gestichten voor wezen,
vondelingen en bedelaars, men
bouwde een eigen landbouwinsti-
eigen
i 1818 d,
om het drankmisbruik tegen te
gaan. De kerkgang werd gestimu
leerd: van ieder gezin moest
minstens één persoon elke zondag
ter kerke gaan, op straffe van een
boete van een stuiver, schoolbe
zoek, scholing en omscholing wer
den ter hand genomen en gecon
troleerd Het leek de kolonie goed
te gaan: ip 1843 eèn bevolking
van 11.000 zielen, waaronder 4731
..bekeerde" bedelaars en 1619 we
zen, allen werkend en levend op
een oppervlakte van maar even
tjes 7000 ha! Maar financiële
moeilijkheden stonden voor de
déur. In 1859 had de Maatschap
pij een schuld van 3.600.000 aan
de staat, en een ongeveer even
groot bedrag schuld a^n anderen
De staat kreeg 2600 ha terug,
met alle gebouwen en huizen van
Veenhuizen en Ommerschans, en
in ruil daarvoor haalde ze een
dikke streep door de schuld, en
betaalde ze bovendien de andere
schulden van de Maatschappij
Ja. Van den Bosch was zijn tijd
wat betreft de sociale ideeën hon-
de grond Arbeiders- derd jaar vooruit; rendabel wist
uniform model, boer- hij zijn kolonie echter vooralsnog
makenHij stelde in
die eerste jaren reeds voor, een
ministerie voor armenzorg op te
richten eerst honderd jaar la
ter. in 1933, verscheen het Minis
terie van Sociale Zaken op het
schenen dan onder elkaar- en als
tekst stond erbij: ..Zó kwamen
ze bij ons aan en: ,,Na een
jaar zien ze er zo uit!"
Toen vertelde de Maatschappij
de man eens, dat hij in plaats
van vijftig gulden pacht per jaar,
voor zijn boerderij zeventig gul
den moest gaan betalen. En toen
antwoordde de man: ..Dat is
goed, maar dan op één voor
waarde, en wel, dat er bij die
twee reclamefoto's een derde bij
komt-"
„Een derde....?"
„Ja. dan laat ik me met mijn
hele gezin in ons ondergoed foto
graferen. die foto plaatsen we
dan onder die twee. en dan
schrijven we eronder: „En zo
worden ze uitgekleed....!"
De man blééf vijftig gulden
pacht betalen.
i
«-«Kas
s afet 5
t fcr l
Fragment
het prachtige doophek uit 1773.
de Po olzee.
jacht op icalvii
'Sn SCrimpen'ö kerk leven herinneringen
aan de walvisvaart-
In middeleeuws
Holland: wolven en wilde varkens
ikje Drent\ landschi
rende boerderijen.
minaoord, hij stampte de dorpen
derijtjes, huizen voor de ambte- njet
naren, een directeurskantoor die
en de dorpen groeiden. Een spoor
lijn later, ean logement, scholen,
een magazijn, een mandenmake
rij, tehuizen voor reclassering en
bouwers, de
en de wezen een tehuis te geven.
En hij bouwde Frederiksoord,
hij bouwde Willemsoord. Wilhel-
het feit. dat zij i
i-I
financieel suc-
het nooit geworden
En nu heeft de overheid de
zorg voor de werklozen en ar
men. op zich genomen nu heeft
de Maatschappij van
heid zoals ze door de idealist
Van den Bosch was opgezet,
eigenlijk geen zin meer. Ma;
Maatschappij bestaat nog.
heeft haar kantoor midden in het lijke opzet,
Frederiksoord van Van den Bosch, van crisis
dat er met enkele detailwijzigin
gen nog net zo ligt als het in
1818 geprojecteerd en gebouwd
Het Is heel vreemd, rond te lo
pen in die erfenis van een sociaal paupers
hervormer, die zijn tijd een eeuw
vooruit was, en het is vreemd,
bespiegelend te bemerken, dat er
ook op dit gebied al weer niets
nieuws onder de zon is....
Maar laten we geregeld vertel
len de historie van Frederiks
oord wettigt dat ten volle.
Johannes van den Bosch. 2 fe
bruari 1780 te Herwijnen geboren,
naar Indië als officier, bij zijn
repatriëring in 1813 door een En
gels oorlogsschip ..buitgemaakt",
gedwongen een tijd in Engeland
te wonen, in 1815 in Nederland
tot generaal bevorderd hij was
een man met grootse ideeën En
het plan. dat hem zijn hele leven
bezighield, was dat van een land
bouwkolonie voor paupers en be
delaars. De tijd was er rijp voor
niet voor niets was de achttiende
eeuw. die mert wel de ..bedel-
noemde, juist afgelopen,
niet voor niets staat het jaar
1817 als „het hongerjaar" bekend,
en niet voor niets was in 1805
j de helft van de Amsterdamse be-
In 1904 stichtte de Maatschap-
tehuis voor bejaarden
nog ongewij-
Johannes van den Bosch en zij, die zijn werk voortzetten,
bouwden hun kolonie-dorpen compleet. In Frederiksoord
verrees zelfs een hotel, en een „pauper" kreeg de kans, dat
logement te drijven Hij deed het. maar moest een contract
tekenen, waarin hij beloofde altijd een paar kamers vrij te
houden voor het geval de heren commissarissen zouden
komen.
Want dat was in die da
gen een hele onderneming
In oude stukken staat trots
opgetekend, dat een van de
commissarissen, door zeer
vroeg op pad te gaan, er
in geslaagd was. de reis
van Den Haag naar Frede
riksoord per rijtuig in twee
dagen te volbrengen. Dat
volking bedeeld <108.324 bedeel
den van de 217.024
Afgedankte soldaten versterkten
de gelederen van het leger van
bedelaars, dat ons land over;
zwermde, kinderen werden bij
honderden te vondeling gelegd.
En toen kwam Van den Bosch'
plan: een nieuw dorp bouwen in
Drenthe, en de paupers de kans
geven, zich daar een bestaan op
te bouwen.
De ..Maatschappij van Welda
digheid" werd opgericht,
prins Frederik als voorzit
kwam geld. er kwam koninklijke
toestemming, en in Dienthe. even
boven Steenwijk. in het woeste
landschap van hei, zand en bos,
verrees het eerste dorp: Frede-
Rustoord I. dat er nog ongewij
zigd staat*, in 1950 stichtte zij
een opvoedingstehuis voor debiele
Weldadig- jongens, waarvan voor reclasse-
ringswerk druk en gaarne gebruik
gemaakt wordt. In 1930 moest
men Willemsoord uit geldnood
erkopen, en van de oorspronke-
na al die jaren
oorlog niet veel
over: de Maatschappij is huis
eigenaar. en is self supporting
door de huur- en pachtopbrengst
van huizen, gebouwen en lande
rijen En de bevolking? Geen
ipers meer, hoogstens nog hier
en daar een nakomeling van een
kolonist. Een gewoon Drents dorp,
met gewone, hardwerkende men
sen, met hun zorgen en hun
vreugden, met bun tevredenheid
en klachten en wensen.
Een van de meest gehoorde
klachten over Frederiksoord, de
ze erfenis van een verlicht Ne
derlander, is, dat de woningen zo
erbarmelijk slecht zouden zijn. Ja.
ik heb het gezien: de twee oude
dames bijvoorbeeld, die rond het
kachelte zitten in het kolonisten
huisje. dat sinds 1818 verbouwd
noch vernieuwd is. Een kamertje,
een gang met ledikant en toilet,
een achterhuis veel is het
niet. en je moet bukken om er te
kunnen binnengaan.
Maat de Maatschappij zou deze Krimpen aan de Lek zul-
en dergelijke uit-de-tijdse behui- i.
zingen graag willen aftreken en ke merkwaardige herinne-
door nieuwe vervangen; maar het - i
mag niet. en de autoriteiten zeg- ringen bewaart aan liet ver-
zulke huisjèl^Frede'rfksoord lïh" leden Cn Wel hct
lemaal geen uitzondering.
Het was de heer Van Berneveld,
die destijds de gehele Ambachts
heerlijkheid Krimpen kocht voor
de luttele som van 15800.
Vele onderdelen van het snij
werk van dit hek herinneren aan
de walvisvaart. Zo zien we o.a.
eem walvis en een walvisvaar
der. voorts een sloep bemand met
roeiers, blijkbaar uitgezonden om
het grootste aller zoogdieren te
harpoeneren. Duidelijk uitgesne
den zijn vooral ook. de harpoen en
jjjj de jacht Qp waj.
in bizonder warme kleuren uit
gevoerd is evenals de andere
fraaie gebrandschilderde famen.
die deze dorpskerk sieren van de
Rotterdamse kunstenaar M. C. A.
Meischke.
Alleen reeds de bezichtiging van
deze ramen maakt een bezoek aan
de Krimpense dorpskerk tot een
ZERK-DEKSEL
We verlaten het kerkgebouw
liïtn gebruikt"' DTt'ViïaTUrin! h",ï0rt".LOïï!?r
nert aan het werk der koene
vaarders, die naar het hoge
aandacht getrokken
t nunc uuui- wordt door ®en verticaal, tegen de
oeriode dat binnenmuur geplaatst zerk-deksel
jvv-nyuc, uai „„a -7
de Lek minstens één,
Hoe weinig is het bekend,
De fraaie zandloper op de
oude preekstoel.
Zodoende is het interieur v
n die
hij
aan de walvisvaart van de
17e en 18e eeuw. Het is wer
kelijk de moeite waard om
met het oog hierop de Ned.
de Hervormde Kerk van dit
'eggeha^aidWom onder de rook van Rotter-
vervu1unr"'"n dai" ?el<,Sen dorP eeni le be"
land terugge- zichtigen. Een goed waar-
„Toch bouwen
eens een geheel nieuw Frederiks
oord zijn zegt hoofd-directeur J.
van Leenhof beslist.
Van den Bosch bleef na de
stichting van zijn kolonisatie-dor
pen niet met de handen
schoot zitten. Reeds
kerk een spiegel geworden homt pas
van de Krimpense historie. En die aaa ,n
historie is zeer interessant, dank
zij de walvisvaart en de koop
vaardij. die alle als het ware hun
sporen hebben nagelaten in oud-
Krimpen en ook hun stempel heb
ben gedrukt op het interieur van
deze dorpskerk.
Daar is in de eerste plaats de
Krimpen
maar soms ook wel Hvee walvis
vaarders uitzond op hoop van ze
gen In de visserij, over het al
gemeen gesproken reeds een wis
selvallig bedrijf, gold dit niet in
het minst van de walvisvaart.
Op een lijst, die hier voor ops
ligt en waarvan de gegevens ont
leend zijn aan het Nederlands His
torisch Scheepvaart-Museum te
Amsterdam vinden we b.v. bij
1730 vermeld: ,.De Hoop van
Dort" een Krimpense walvis
vaarder! vangst: nul vissen.
Stel U dit droevig resultaat eens
voor na een zware reis van vele lands
maanden en dat In een tijd, toen
de schepen nog niet zo'n accom
modatie hadden als tegenwoordig.
Maar „De Hoop van Dort" voer
het volgend jaar weer uit op hoop
van zegen. En wat lezen we dan
over dit schip? Een regel slechts,
enkele woorden: „De Hoop van
Dordt".gebleven.
RECORDVANGST
Daartegenover vinden we bij 1736
vermeld: Dertien vissen gevan
gen door „Den Dam". Dertien
walvissen, dat betekende voor die
tijd een recordvangst! Niet min
der dan vier honderd vaten spek.
afkomstig van elf vissen vinden
we bij 1739 genoteerd, alle aange
bracht door de Krimpense „Groen-
landia". terwijl de „Jan en Jo
hannes" van dezelfde rederij zich
tevreden moet stellen met nog
geen vier vissen en honderd twin
tig vaten spek in dit jaar.
De in 1773 uitgezonden „Groen-
landia" schijnt in het noorden te
hebben overwinterd, want dit schip
1774 terug en
gaat in datzelfde jaar dan ook
rode Wezerzandsteen. Zeer
merkwaardig is de vondst geweest
van dit deksel, dat bij het slopen
van de oude kerk twee meter on
der de vloer van het schip werd
aangetroffen. Hoewel deze deksels
rnecr voorkomen, zijn zij van ho
ge ouderdom en wel uit de Ro
maanse tijd, dus uit de 11e tot
13e eeuw Afgezien van het feit.
dat de bovengenoemde zerk bin
nen een kerkgebouw is gevonden,
zouden deze deksels in het alge
meen buiten de kerken gebruikt,
een bescherming geweest zijn te
gen de grafschennis van wolven.
Winsenius wiens oud-Neder-
de taal van onze tijd
zegt van deze wolven o.a dat zij
de houten kisten, die niet sterk
zijn. gemakkelijk openmaken en
de lijken verschuren.
Juist in de periode, dat met gro
te spanning op „de Groenlandia"
wordt gewacht, komt het boven
vermelde doophek gereed: wat zul
len vooral de in Krimpen achter
gebleven familieleden met ge
lde gevoelens dit nieuwe
oude preekstoel met het fraaie doophek bezien hebben...
houtsnijwerk, daterend uit 1615.
In de drie panelen aan de voor- RMENEN
nijwerk op het mid-
in hel doophek
i bijzondere
schoonheid.
Op het belangrijkst
van Johannes van drn Bosch'
„Maatschappij van ff rldadigheid".
daarvan
net keerd. werd hij minister van ko- j e i
Er loniën. tot 1839. toen hij als slacht- nemer ziet reeds vanat de
offer van een twist tussen de Ko- wp„ tnr.n Wj)]^.
ning en de Staten-Generaal moest 031 ae IOren een »aiv»
heengaan De Koning eerde hem als windvaan draagt, jnaar
door hem tot minister van Staat c
te benoemen en hem in de adel- veel merkwaardiger is
stand te verheffen! i
Frederiksoord ligt stil en rustig interieur van h<
in Drenthe. Een gewoon dorp. dat gebouw. Het is een geluk-
gewoon op onze wegenkaart Staat,
de weg van Diever naar kige gedaehte geweest om al
het oude en waardevolle uit
het
kerk-
Hij noemt de aarcofaagdeksela
een beschermingsmiddel daarte
gen. Trouwens ook zwervende
honden en zg. Antonlusvarkens.
welke laatste dieren In de Middel
eeuwen eigenlijk alles mochten
doen, souden sleh volgen» deskun
digen ook schuldig hebben ge
maakt aan dit euvel. (St. Anto-
niuH varkens, kenbaar aan de
toen^^iet ^aantal glippen of spleten in de oren
htrn In de Middeleeuwen vrij
wat,
moest men daar drie da-
Treinen verschenen puf
fend. óók in Frederiksoord
de wegen werden verbetera
en nu rijd je Den Haag—
Frederiksoord met zee.
veel gemak heen cn terug
op één dag, waarbij je dan
nog tijd genoeg overhoudt
om daar zaken te doen. be
sprekingen te voeren, een
vergadering bij te wonen
een inspectie te onderne
men. Maar in het contract
met de logementhouder
stond nog steeds de ver
plichting. kamers vrij te
houden voor de commissa
rissen. Met de laatste ver
nieuwing van het contract,
nu enkele jaren geleden,
heeft directeur Van Leen
hof erin toegestemd, die
clausule maar te laten ver-
Steenwijk er dwars door heen.
Maar Frederiksoord is niet ge
woon. het is het enige dorp. dat }1Pt vroegere kerkgebouw,
door een particulier in zijn ge- n
heel werd gebouwd. dat ii> 1939 werd gesloopt.
Een anecdote tot besluit.
Er kwam eens een stadsgezin over te brengen naar de
Op een schoen en een slof. met on dezelfde „lants
wat haveloze spullen, wat kleren indns °P n<*zenue piHBIS
in een sloop gebonden En dat staande kerk. die uit 1940
gezin kreeg een boerderijtje, dat
gezin werkte zich op. De Maat- dateert.
zijde zien we twee gekruiste an
kers met de stelen omhoog en on- Niet alleen uit de zeventiende en
der elk paar een der drie volgen- achttiende eeuw. maar ook uit la
de woorden: ..Pugno pro patria." ter tijd zijn in de Krimpense kerk
dat is: „Dc strijd voor het vader- herinneringen bewaard gebleven,
land." Dit was het devies van de Daar is o.a. het prachtige gc-
Oostindische Compagnie. Wij moe- brandschilderde kerkraam, ont-
ten ons Krimpen aan de Lek uit worpen door ir M. C. A. Meisch-
de zeventiende eeuw voorstellen ke en dat herinnert
als een plaatsje met een levendige dagen
zeehandel. Krimpen bezat toen Rhenense vluchtelingen, dat
pakhuizen, waarin Oosterse wa- Krimpen gastvrij werd ontvangen, door de gëmëétite~rond~loi
ren zoals specerijen werden op- vele honderden bedroeg. Dit glas kregen het afval uit de woningen
geslagen Een tijd. waarin de is dan ook destijds geschonken en werden geslacht voor de ar-
Krimpense jongens op school door de Rhenense vluchtelingen men.)
droomden om evenals vader, oom Het hoofdmotief van dit raam is
of neef eens kennis te maken met een voorstelling van de Barmhar- Om nu nog even op de gevon-
bruintjes op Java en dc Mo- tige Samaritaan, die het slachtof- den zerk terug te komen, zij nog
Vele handen vonden in fer van de roofoverval tussen Je- vermeld, dat het te Krimpen i
verk in het maken van ruzalem en Jericho op z'n eigen J
de scheeps- rijdier heeft geplaatst en nu naar
tot grote de herberg leidt. Op de achter-
grond" zien we de brandende Rhe
nense Cuneratortn. Ook dit raam
lukken
deze tijd
allerlei scheepstuig c
timmerwerven kwarr
bloei. Er was zelfs lange tijd" i
visserijsehool in deze plaats
Het bos steekt zich in feestgewaad
Er drijft een mutfe lucht van zwammen;
maar 't lover van plataan en beuk
staat als een vuur-bocket te vlammen.
Een fijne ochtendmist verzacht
de gloed van 't najaarszonnegloren,
welks felle stralen priemen door
de blaad'renmozaieken boren.
Hoe vreemd, dat voor de eigen dood
het bos zich hult in feestgewaden
en ik een afscheid mee-beleef
op gouden, enkel gouden paden.
P. DE VRIES.
ZANDLOPER
Het fraaie koperwerk met zand
loper naast de lessenaar met Sta
tenbijbels aangebracht op deze
preekstoel dateert uit de acht
tiende eeuw. Immers de inscriptie
vermeldt: „Aan de
kerk present ge
daan: Kornelia.
Johanna van der
Geer cn Neeltje
van der Geer den
29 augustus. Anno
Het gedenkraam door de
Rhenense vluchtelingen uit
het jaar 1940 geschonken
aan de gemeente Krimpen
aan de Lek.
Uit de achttien
de eeuw dateert
doophek, dat ruim
te voor de preek
stoel afsluit. Op
het zwierige lint
onder het deftige
wapen fci het mid
den prijken de
namen:
..Weledelgestren
ge Heer M. van
Berneveld. Raat
en Vroetschap der
Stat Gornighem.
Heere van Crim-
pen op de Lecq.
etz. en Mevrouwe
M. Bruinigh".
>•(■1 lila,
w- m
ir£ 't*
us fr-steae
vermeld, r„.
de Lek gevonden sarcofaagdcksei
een zodanig ornament vertoont,
als tot voor 1939 niet was gevon
den.
Geen wonder, dat dit eerbied
waardige exemplaar een plaats in
de nieuwe kerk heeft gekregen
Het mag wel een zeer gelukkige
omstandigheid worden genoemd,
dat het slopen van de oude kerk
en de bouw van de in 1940 gereed
gekomen kerk onder zeer deskun
dige leiding zijn geschied.
Niet alleen werd daardoor
genoemde zerk, die reeds in
tweeën gebroken, byna met
het puin werd weggevoerd,
behouden, maar ook al het
waardevolle van het vroe
gere interieur heeft een pas
sende plaats gekregen in de
nieuwe kerk. En dat is wel
op een zodanige wijze ge
schied, dat er geen contrast
is ontstaan tussen het oude
en het nieuwe. Integendeel
oud en nieuw vormen hier
een volkomen harmonieus
geheel om te dienen tot eer
van de Grote Kunstenaar en
Bouwmeester, die historie,
heden en toekomst in Zjjn
hand heeft
