w»
Groene Kerk Oegstgeest wordt
donderdag heropend
BRYLCREEM
RYLCREEM
Opening van koor maakte nieuwe
inlichting mogelijk
t BRYLCREEM
Aantal ontdekte gevallen was
verheugend laag
ME UWE LEIDSCHE COURANT
VRIJDAG 2 NOVEMBER 1956
Na modelrestauratie van twee jaar
(Van een onzer verslaggevers)
K
wordt vermeld in een oorkonde van het jaar 1063, werd gewijd aan
Willibrord en ongetwijfeld tot de oudste in het vroegere graafschap Hol
land behoort, wordt volgende week donderdagavond om half 8 na een al
gehele restauratie, die ongeveer twee jaar heeft geduurd, heropend. Toen
bepaalde gebreken aan het kerkgebouw enige jaren geleden evident aan
het licht traden, hebben de kerkvoogdij en de kerkeraad niet kunnen ver
moeden, dat het werk zou uitlopen op wat het geworden is, maar nu men
er achter staat, prijst men zich gelukkig om het vérstrekkende besluit tot
een herstel, dat weliswaar financiële offers vraagt, maar de kerk voor vele
jaren in goede staat heeft behouden.
De naam van de Groene Kerk
der bezwaar gewijzigd kunnen worden
In bijvoorbeeld Willibrorduskerk,
want het klimop, dat de kerk indertijd
haar wijd en zijd bekende naam gat
komt er niet meer aan. Dat is een rede.
lijk besluit, omdat jui9t dat klimop de
Hechte staat van de kerk heeft verhaast.
Het was in de muren ingegroeid en de
>ude stammen, waarvan verscheidene de
Jikte van een pbls hadden, trokken het
nuurwerk uit zijn voegsel.
Toen het welige groen er was haast
[een plekje meer aan de kerk waar men
let metselwerk kon zien verwijderd
vas, sloeg de onderzoekers de schrik om
let hart Het was meteen duidelijk, dat
let niet verantwoord was, het muurwerk
n deze staat te laten.En aangezien
langevreten metselwerk zijn onttakeling
liet beperkt tot de buitenkant, maar zich
•ok aan de binnenkant van de muren
needeelt, kwam het spoedig vast te staan,
lat hier een groter werk moest worden
erricht dan men aanvankelijk had ge
acht.
Medewerking
Nu
het e
gunstige omstan-
Igheid, dat het plan van architect Van
er Sterre te Leiderdorp niet afstuitte
p onwil bij de burgerlijke overheid
an Oegstgeest, de provincie en het rijk.
eze drie colleges bleken bereid te zijn.
en aandeel in de kosten te dragen.
De percentages zyn in zoverre op
merkelijk, dat het rijk „slechts" met
vijftig procent subsidieert niet met
60 en de gemeente Oegstgeest tus
sen het rijk en de provincie (15 pro-
(K.R.O. 20.50 uur)
„Requiem" van Mozart.
Met zijn Requiem heeft Mozart afscheid
In het leven genomen: op zjjn sterfbed
lm h\j het nog door en heel zocht pro-
terde h\j zelf de alt-partij te zingen. Bij
it „Lacrimosa" viel hij achterover in de
issens en huilde. HU kon niet verder
ngen en kon niet verder leven: hij raak
bewusteloos en de volgende dag over-
Ed de 35-jarige componist, met als laat-
woorden de verstilde smeking uit het
lcrimosa. Het Requiem is nimmer vol-
oid geworden. Aan de hand non schet-
n en gegeven aanwijzingen heeft Mo
rt» vriend en leerling Franz Süssmayer
't werk voltooid. Het i» niet precies uit
maken wat Süssmaj/er er precies aan
daan heeft. Het is een compositie van
n verheven ingetogenheid, een werk
Et een altijd verstaanbare taal en een
lijd begrijpelijke vorm. Geen subjectief
leven horen we in dit Requiem, maar
stem van de mensheid in haar geheel.
Iarom liet Mozart ook na grote aria's
i te bedelen aan de solisten. Zij zingen
in kwartetverband of als deei van het
or, als een soort woordvoerder van de
Ensheid. De stemming van rouw en
leking symboliseerde Mozart door hel
ten domineren van de donkere tinten
n lage blazers. „De dood is de loaarste
beste vriend van de mens", zei Mozart
n». Het is alsof zijn Requiem daarvan
n bevestiging is. De uitvoering vanavond
schiedt door het Radio Fith. Orkest en
t Groot Omroepkoor o.l.v. Bernard
litink.
cent) met 25 procent in de regel niet
meer dan 15 procent in staat.
De subsidies gelden alleen voor di
restauratie van de kerk, dus niet voo
de verwarming, de vergroting van he
orgel, de herinrichting van de kerk ei
De preekstoel van de gerestau
reerde kerk is verplaatst naar de
hoek van het koor en het noorder-
dwarspand. Dat was nodig in ver
hand met de nieuwe liturgische
inrichting van de kerk. De histo
rische wapenbank is geplaatst
schuin tegenover de preekstoel, op
de hoek van het schip en de zui-
derarm.
et meubilair. De Hervormde Gemeente
e moet bovendien nog 10 procent van
e restauratiekosten opbrengen.
Liturgische functie
Het restauratieplan is voor het inte
rieur van de Groene Kerk van grote
betekenis geworden. Gezegd kan wor
den. dat de kerk nu zodanig is inge
richt. dat zij zich heeft aangepast aan
euwe liturgische inzichten voor het
Protestantse bedehuis, die al op vele
plaatsen in ons land. ook in oorspronke
lijk niet-Protestantse kerken, hun con-
-etisering hebben gevonden.
De plattegrond van de kerk vormt een
kruis; een rechtgesloten koor. een een-
beukig schip en twee dwarsarmen. Het
koor was van schip en dwarspanden af
gesloten door een koorhek met houten
schot. In het midden van de afsluiting
;tond de preekstoel Het koor werd voor
verschillende doeleinden gebruikt, ook
K>r begrafenisplechtigheden
In de gerestaureerde kerk krijgt hel
koor de functie van liturgisch centrum
Op de hoek van het koor en het noorder-
dwarspan.' is de kansel geplaatst en ln
koor, boven de treden naar het koor
staat de avondmaalstafel aangericht. Vóór
de koortreden heeft de doopvont een
plaats gekregen. Een Hervormde Gemeen
te in de omgeving was bereid een doop-
voor de Groene Kerk af te staan,
omdat het doopstel van de kerk vóór dc
heropening niet klaar komt,
In het koor Is aan de lengtemuren een
bank aangebracht voor de avondmaals
gangen. De preekstoel van de Groene
Kerk is van eikenhout. De panelen van
de kuip zijn versierd met gesneden
festoenen.
Opvallend is het grote koor van de
De Groene Kerk staat at vele
eeuwen hoog op haar terp. Zij
is nu in een staat gebracht, die
haar bestaan met vele jaren
kan verlengen. Zo heeft dit ge
slacht zijn plicht tegenover
voor- en nageslacht gedaan.
Aan de kerk is bij de restaura
tie zo weinig mogelijk veran
derd. Aan deze kant is een
tochtportaal aangebouwd, ter
wijl een nieuwe gevelmuur
werd opgetrokken. Aan de
steensoorten is echter te zien,
dat deze onderdelen niet tot 't
oorspronkelijke gebouw be
horen.
(Eigen foto's)
kerk, dat evenveel vakken (traveeën)
heeft als het schip. In de koorafsluiting
is een groot raam, waarin, als het ogen
blik daarvoor gekomen is, met gla
lood een kleurrijke voorstelling van
librord zal worden aangebracht. De Groe
ne Kerk is immers de oudste Willi-
brordkerk van het land.
Ingang verbeterd
De hoofdingang van de kerk is in di
westgevel, aan de kant van de weg dus.
Dat was vroeger ook zo. maar deze in
gang werd toch haast niet gebruikt in
verband met de windkracht op het por
taal. De werkelijke ingang was in hei
koor.
De inrichting van het koor tot litur
gisch centrum maakte het nodig, dat deze
ingang kwam te vervallen en dat aar
de westgevel ter verkrijging van eer
deugdelijke ingang iets moest worden ge
daan. De koorafsluiting is nu dan ook ge
sloten en aan de westkant is een afdoend
deurensysteem gerealiseerd, dat de kerk
voogdij en de architect nogal wat hoofd
brekens heeft gekost.
Aanvankelijk was het de bedoeling
aan de westkant, waar vroeger ei
toren heeft gestaan, die in 1825 i
stortte, een tochtportaal met een
grote ruimte te bouwen, maar dat is
niet doorgegaan omdat de bouw- en
restauratiecommissie van de Ned.
Hervormde Kerk en de rijksdienst
voor de monumentenzorg ervan uit
gaan, dat aan een historische kerk
zo weinig mogelijk veranderd mag
worden. Het tochtportaal moést zo
klein mogelijk worden; men besloot
uiteindelijk tot een kleine aanbouw,
waaraan men kan zien, dat hij niet
tot de oorspronkelijke kerk behoort.
Er is nog even aan gedacht, de toren
te herbouwen, maar Monumenten
zorg wilde dit toch niet, omdat de
juiste historische gegevens over het
Ingestorte bouwwerk ontbreken en
herbouw niet in een restauratieplan
kan worden opgenomen; restaureren
is immers vernieuwing van het be
staande.
De eerste deur brengt de bezoeker nu
in het aangebouwde tochtportaal. waarin
het daglicht door twee ovale raampjes
binnenkomt. Het portaal wordt gedekt
door een gewelfplafondje.
Achter het portaal is door het optrek-
eiY van een nieuwe muur een tocht-
sluis ontstaan, waar een toilet en enkele
kasten konden worden gebouwd.
Deze ruimte, met vlak eikenhout be
timmerd, is in de kerk uitgebouwd om
;t orgel te dragen.
Aan de buitenkant Is de scheiding
tussen de oude en de nieuwe muur dui
delijk te zien door kleurverschil in de
iteensoorten en een andere bewerking
'an de stenen. Het verschil tussen het
metselwerk van de kerk en dat van het
aangebouwde portaal is nog groter. Er is
dus niets verbloemd. Men moet kunnen
ien. welke veranderingen bij dit herstel
ijp uitgevoerd
Principieel kon geen bezwaar tegen
deze veranderingen bestaan, aangezien de
westgevel toch niet oorspronkelijk was.
Toen men de toren sloopte, nam men de
meest westelijke travee van de kerk met
de daartegen aangebouwde kapellen mee.
Interessant is. dat men de fundamenten
van de afgebroken doopkapel wist bloot
te leggen. Deze blijven nu zichtbaar, op
de rechterhoek van de westgevel. Binnen
de omtrek van het fundament ligt nu
de grote steen van het graf van de familie
De Kempenaer.
Bij de restauratie werd ontdekt, dat
vroeger in de zuidelijke muur een deur
heeft gezeten. Deze is daar nu opnieui
aangebracht. In de hoek tussen het koor
en het zuider-dwarspand bevindt zich
de consistoriekamer. Het was een
nauwd vertrek, dat ruimer van opzet is
geworden. In het raam van de consistorie
kamer is het zegel van de Hervormde
Gemeente van Oegstgeest uitgebeeld, dat
onder meer een schip vertoont.
Wapenbank behouden
Het grote venster van het zuider-dwars
pand werd gevuld met een raam. w1-
op tien wapens van Leidse regenten
Het
dat
tiende eeuw dateert, werd ln 1944 be
schadigd en na de bevrijding gerestau
reerd. Achteraf is gebleken, dat dez
restauratie niet volleri'g geslaagd ii
waarom het raam dan ook voor de tweede
maal onder kunstenaarshanden is terecht
gekomen.
Vóór de heropening zal het niet klaar
zijn, zodat een voorlopig raam in het
venster moest worden geplaatst.
Het raam in het itoorder-dwarspand,
een geschenk, kon niet meer worden ge
bruikt. In dat venster is het gewone glas
gekomen, Duits mondgeblazen glas.
In het oude interieur stonden twee
monumentale herenbanken. Door de ver
plaatsing van de kansel bleek het nodig,
de hoek van het schip en het noorder-
dwarspand vrij te maken. De wapenbank
staat nu schuin tegenover de preekstoel,
op de hoek van het schip en de zuider-
Deze herenbank was voorheen bestemd
voor de regering van Leiden, die in
1615 de heerlijkheid van Oegstgeest had
aangekocht. In het lofwerk van de pane
len komt het jaartal 1689 voor en de
kap wordt geornamenteerd door het wa
pen van Leiden, temidden van een vier
tal wapens van burgemeesters. In de
dwarsarmen van de kerk zijn de luifel-
banken geplaatst, nu niet gescheiden door
een pad. maar aaneengesloten.
Elk onderdeeltje
Verder zijn alle banken vervangen door
oud-Hollandse stoelen met biezen zit
tingen. Deze zijn zo geplaatst, dat ze
niet kunnen verschuiven. Aan de ach
terkant van de ptocfleb is plaats.voor een
bijbeltje en het gezangenboek.
De koperen kaarsenkronen zijn ook ge
restaureerd. Zij dagtekenen uit het jaar
1662. Eén heeft acht armen. Het is het
plan, in het koor een soort kaarsverlich
ting aan te brengen. De vrouwenvereni
ging zorgt voor een vloerkleed voor het
koor, maar ook dat behoeft de goedkeu
ring van Monumentenzorg. „Er is geen
onderdeeltje in en aan deze kerk, dat niet
door deze rijksdienst is getoetst", zegt
men. Het is dan ook zo, dat de Groene
Kerk van Oegstgeest een „model-restau
ratie" heeft ondergaan. De kerk zal wor
den verwarmd door een warmeluchtver-
warmingsinstallatie.
Wat ook opvalt ts, dat de raamtra-
ceringen aan de binnenkant zijn ge
pleisterd, zodat het rood van de
steensoort dus niet te zien is. Men
heeft dit in Zwammerdam ook toe
gepast. In oudheidkundige kringen
is men de mening toegedaan, dat het
niet overeenkomt met het historische
gegeven als het metselwerk in het
interieur zichtbaar wordt gelaten.
De traceringen zijn echter zodanig
gepleisterd, dat het voegwerk nog te
De grootste Sinterklaasverrassing
komt niet uit Spanje, maar uit Engeland!
Geef hem dit
TELEVISIEGESCHENK
geef uzelf ér» hem de kans* op echte
TELEVISIETOESTELLEN
Philips 17TXI40A- wiirdt f 995.-)
1 de grotè prijs in de
TELEVISIE PRIJSVRAAG
De Sint komt dit jaar met een allemachtig leuk cadeau-idee:
1. TWEE potten BRYLCREEM,
samen in één bijzonder aardige
televisie surprise verpakking.
2. GRATIS meedoen aan de
Brylcrcem Televisie Prijsvraag
met kans op schitterende Philips
Televisietoestellen: een voor uzelf
en een voor degene, aan wie u de
BRYLCREEM-set cadeau gaf!
DOE DIT:
Koop een BRYLCREEM televisie
geschenk. Haast u, want dc voorraad
is helaas beperkt I
Vul de daarbij behorende prijsvraagkaarl
in en doe die zonder postzegel op de
bus. Meedoen kost u dus niets extra!
Wint u de hoofdprijs dan gaat er een
prachtig Philips televisietoestel naar u
en naar degene, aan wie u de Brylcreem-
set cadeau hebt gegeven.
Om iedereen evenveel kans te geven
mogen maximaal TWEE oplossingen
per persoon worden ingezonden.
De TWEE potten BRYLCREEM,
zo aantrekkelijk verpakt, kosten
samen f 3.90. De prachtige kansen
op extra cadeaux voor uzelf en
uw „ontvanger" krijgt u GRATIS
op de koop toe.
Dit ,,cadcau-met-kans-op-meer"
wordt het grootste succes van de
Sinterklaasavond
the perfect
hairdressing
zien is en zij dus geen strakke lijn
zijn geworden.
Steensoorten
In verband met de bouwperioden stel
de de vernieuwing van he-t metselwerk
de restaurateurs wel voor bepaalde
lijkheden. Delen van het muurwerk da
teren nog uit de tijd van vóór de brand
(de Spaanse tijd. omstreeks 1572),
namelijk de stukken van het koor waarin
de hoekblokjes van tufsteen voorkomen.
Volgens dr. E. H. ter Kuile in „De mo
numenten van geschiedenis en kunst In
Leiden en westelijk Rijnland" zal dit met
selwerk niet vcefl ouder zijn dan het eind
van de vijftiende eeuw. Het grootste deel
vari de muren dagtekent uit de zeven-
De moeilijkheid bij de restauratie was.
steen te vinden van het juiste formaat
de juiste kleur. Het gelukte stenen
kopen van een buiten in Voorschoten.
Ze zijn alle met de hand bewerkt om het
muurwerk niet dood
Orgel vergroot
Van groot belang is ook de
e van het orgel. Dit is met driehonderd
pijpen uitgebreid Het is gerestaureerd
door de firma Van Leeuwen te Leider-
dorp-Zoeterwoude. De dispositie ziet er
Fotu Leiden in 1955
In het verslagjaar 1955 hebben zich
geen bijzondere gebeurtenissen voorge
daan. Zo schrijft de" samensteller var
verslag van de Stichting „Fonds tot
Het inferieur van de Groene Kerk
vervangen door stoelen. Het orgel is
naar de nrgelzijde De banken zijn
met d. .zlwnderd pijpen uitgebreid.
Hoofdwerk: 1 prestant 8'. 2 roerfluit
8'. 3 octaaf 4'. 4 mixtuur 5-6 sterk 2';
positief: 1 holpijp 8'. 2 roerfluit 4'
3 prestant 2'. 4 cymbel 2 sterk Vz', 5 na
sard 1 1/3'. 6 regaal 8';
pedaal: 1 subbas 16'. 2 bourdon 8';
nevenregisters: 1 koppel pos. hoofd
werk. 2 koppel hoofdwerk ped., 3
koppel pos. pedaal, 4 superoct. koppet
pos. pedaal. 5 tremulant.
Er zijn in totaal 879 pijpen.
De onderbouw en de opbouw van het
orgel hebben een lichte kleur gekregen,
geheel in overeenstemming met het kleu-
rengeheel in het interieur. Een donkere
kleur hebben alleen de kansel, de ban
ken, de houten tongewelven en de rr
stijlen met consoles, die accentuerend af
steken tegen de lichte tinten. Onder het
orgel is in de balustrade een ijzeren
hekwerkje aangebracht met vergulde ro
zetjes.
Ranke spits
Wat het exterieur betreft kunnen wij
>g vermelden, dat het dak van de kerk
is gedekt met Engelse leien, die met
de hand zijn gehakt. Deze leien hebben
het voordeel, dat ze tegen het zeeklimaat
en. De houten bakgotcn zijn ver
en door vrij licht geprofileerde ko
peren goten. De toren heeft zijn hoofd-
i behouden. Alleen de spits is iets
ranker geworden. Deze draagt een smeed
ijzeren kruis met vergulde bal en wind-
Op het dak van het voorportaal
staat een loden pinakel, die eindigt in
de zespuntige Davidsster
De Groene Kerk bevat ongeveer drie
honderd zitplaatsen Het aantal is door
de restauratie niet vermeerderd. Omdat
door de openingsdienst uiteraard ver
tegenwoordigers van allerlei instanties
worden uitgenodigd, zal slechts een klein
gedeelte van de Hervormde Gemeente
deze kunnen bijwonen. Op zondag 11 no
vember wordt er de eerste gewone kerk
dienst gehouden.
Burgerlijke stand van
Leiden
GEBOREN: Awtonlus Hendrikus An-
scharius Maria, zn van .1 B H N. Pceters
C. A. M Broekhof; WI1ma, dT van W.
Gra<vekamp en M. van Rijn; Janneke Cor
nell. dr van J. Dijkstra en E A. Joohem-
Anne. zn van J A de Goede en C.
M T. Ammerlaan.
GEHUWD: C. G. J. de Jong en S. I.
Gryte; A. B. van Buuren en M E. Jacobs;
M. J van Zijl en A. G. D R Stol; J. de
Ruiter en C. Chaudron; J. GIJzenij en K.
Burger; C. Bonnet en C. van den Berg; J.
B. Slimmers en B. E. Noest; J. J. Wulms
en M. T van den Ertiof, A. L. Deegenaars
en E. H Zwanenburg; C. L. Ruwaard en
J. Beij; B. N. Wassing en E G van Kem
pen
OVERLEDEN: A van Doornik, huievr.
van Van KooiJ. 75 jr; M Wilrfcchut, wed.
van Eeuwijk. 82 Jr; P van den Assem,
huisvr van Hooidonk. 52 Jr; R. H Snaar,
zn. 1 dag; J. C. Bisschop, man 40 Jr.
sporing van tubercuflose Lelden". In de
samenstelling van het dagelijks bestuur
kwam geen verandering. De financiële
administratie en de correspondentie wer
den op dezelfde wijze als voorheen ge-
In het medische verslag wordt meege
deeld, dat 14 gevallen van actieve long-
tuberc'ulose werden ontdekt op 53.000
onderzochte personen. Dit kan verheu
gend laag worden genoemd. Er werden
282 inactieve processen opgespoord, het
geen er op wijst, dat waakzaamheid ge
boden blijft. Van d$ze als inactief ge
boekte gevallen komt zeker een aantal
toch weer tot duidelijke acttviteltsver-
schijnselen. Nu deze mensen op het con
sultatiebureau bekend zijn. bestaat de
mogelijkheid, dat bij periodieke controle
deze activiteit in een allereerste stadium
wordt ontdekt. Een cijfer van 106 andere
afwijkingen is uit het oogpunt van alge
mene gezondheidszorg niet minder be
langrijk.
In Leiden en Katwijk
St. Nicolaas-wandel-
tochten op 17 november
De wandelkring Leiden en omstreken
organiseert op zaterdag 17 november te
Katwijk en Lelden weer de bekende St.
Nicolaas-wandeltochten over afstanden
van 10 en 15 km. Er wordt gestart tussen
2 en 3 uur en wel te Lelden bij Oud Hor-
tuszfcht. Witte Singel en te Katewljk bij
Casa Cara, Tramstraat I.
Men kan zich melden bij: W. de Wekker,
ResedastraatlB, Leiden; A. van Heusden,
Jul. van Stolberghof 37. Leiden; W Bree-
develt. Levendaal 15, Leiden; A. Erke-
lens. Kanaaldijk 4. Katwijk aan Zee;
D. Oudshoorn. Smitstraat 13. Rfjnsburg en
J. v. d Mark, Tulpstraat 5. Katwijk aan
den Rijn.
Tentoonstelling L.K.C.
Van 10 tot 24 november houdt het Leids
Kunstcentrum ln de Boerhaavezalen een
tentoonstelling over „Toegepaste kunst".
De tentoonstelling wordt volgende week
zaterdagmiddag om 3 uur door de wet
houder van onderwijs, de heer J. C. van
Schalk, geopend.
Veertig jaar Jahn
Het beetuur van de Chr. gymnastiek
vereniging Jahn zal op woensdag 21 no-
ernber van 6 tot 7 uur in de atadsgehoor-
aal een receptie houden ter gelegenheid
•an het veertigjarig beate an.
Puzzel-prominenten
L J Oosterman Jz.. Vriesekoop 3,
Leimulden; 2. J. J. Schoonhoven^
Witte de Withstraat 19. Noord wijk
aan Zee; 3 A. v. d. Putten, Heeren
straat 147, Lelden.
