Aan het
om
ontkomen
Waarin schuilt de waarde des levens?
BACH-MUZIEK IN HIROSHIMA
EN MÜNCHEN
Cultureel
venster
3
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 27 OKTOBER 1956
Iets over de mens
en schrijver Max Tau
Teruggekeerd uit Bremen, waar ik een voor
drachtavond van dr. Max Tau bijwoonde, tracht
ik mijn indrukken te ordenen.
Beelden van de stad, klanken van de taal, door
ons Hollanders jarenlang verfoeid, dringen zich
op. Dan plotseling is er stilte. Al het andere wordt
verdrongen door het beeld van een kleine, wat
onaanzienlijke, tvpisch-Joodse figuur achter de
katheder: Max Tau.
De avond was belegd door de Evangelische Ar-
beitskreis, de Goethe-Gesellschaft en het Landes-
verband van uitgevers en boekhandelaars. Een
tot de laatste plaats bezette bovenzaal van de
Liehfrauenkirche luistert in de grootste aandacht.
Want de stem die de stilte breekt, roept een nog
diepere stilte op, een inkeer. Op de onbevangen,
simpele manier van een kind doet deze stem een
beroep op het beste dat in de mens leeft, maar
wat pas na harde strijd zijn eigendom wordt.
Max Tau is in Duitsland geen lukte terug te ke-
onbekende. hij heeft een lange ren naar Noorwe-
gen rijpte in hem
>U.t rat diCTi.l Jarenlang, tot het plan lot hr,
aan het Hitlerrégime. was hij li- stichten van een
terair adviseur voor de Bruno Cas- Vredes Btblio-
sirer Verslag. Berlijn: een compe- theek; e-?n serie
uitgaven waarin d>
tmt en cnthoualaat liermddelaar Upda„ va„ Ellr„pa ,oud,„ gunnen
tussen literatuur en publiek. Tij- samengaan, werken, die de vredes-
dens zijn werk bij Cassirer ver- gedachte over Europa, over de
gehele wereld zouden kunnen bt
achenen daar uitgaven van twee torderen, de gee.t ten goede die-
generaties dichters en prozaïsten. nen
vele door hem zelf ontdekt, en een En zijn plan is werkelijkheid
lange serie uitgaven der grote geworden
Sinds korte tijd bestaat en werkt
Engelse Russiiche, Franse,en zij de fioor Tau opgerichte Vre-
Skandinavische schrijvers. Maar des Bibliotheek. Zijn werk vond
zijn levenswerk werd door de loop erkenning in de door de Duitse
der „Oeurtentaaen „nderdrotten. ^.nde^a.n hent^itg,™*,,
en zijn naam was jarenlang in o a ook Albert Schweitzer ont-
vergetelheid. ving. Als eerste deel in de reeks
Want ook voor Max Tau was de verscheen in ons land het boek
van A. den Doolaard: ..De thuis-
grote lijdeneweg begonnen, waar- |n Uw handm- me, de
van ontelbaar velen niet zijn te- aangrijpende foto's van Cas Oort-
ruggekeerd. Het relaas van zijn huis. een kunstenaar, die, even-
uitwiiken naar Noorwegen en la- eens «ekweld door de angst om
uitwijxen naar «oorwegen, en i. wat h|j zag sedwongen was zijn
ter. toen ook Noorwegen bezet gevoel m foto-s vast te iegRen.
werd. van zijn vlucht naar Zwe- Als tweede deel staat een werk
irschillende
1055: „Denn übei
i 2 drukke.
den. vormt een lijdensverhaal op
zichzelf.
DE OMKEER
Maar juist tijdens deze laatste
tocht, waarop hij zich voortdurend
in doodsgevaar bevond, voltrok
zich in Tau het andere, dat nu de
ze mens volkomen domineert.
Een overtuiging werd in hem ge-
Kazantzakis (schrijve:
van: Christus wordt opnieuw ge
kruisigd) op het plan. een werk
over de van vrede als van licht
doorschenen figuur van Francis-
van Assizi.
„WANT BOVEN ONS
IS DE HEMEL"
ONTMOETING
„Ontmoeting", het letterkundig
en algemeen-cultureel maandblad,
heeft in het September-nummer
enkele uitnemende verzen opge
nomen van Ger Brendels. moderne
poëzie met inhoud. Alleen al zo'n
klein en eigenlijk simpel vers als
„Kleuter" bewijst dat men hier
inderdaad met een dichter (dat
is ook een ontdekker en zeil
scheppen te maken heeft. Hier
volgt het;
Spelend over de wereld gaan
ontdekken dat een bloem
bloem heet en dat het leven
op twee benen loopt
en de wereld is
wonderlijk".
Overigens hebben Fred van
Vliet. Marius Goedhart. Freek de
Leeuw en Dirk van der Ploeg
ook goede verzen in dit nummer
gepubliceerd. Het korte verhaal
van M. Mensinga ..Het laatste oor
deel" heeft een wat al te erge
filmische doorzichtigheid en P. J.
Risseeuw schrijft naar aanleiding
van de romans van Job Sytzen
over het realisme in de roman
kunst. Hij waarschuwt voor een
te veel. waartegen de Protestant
se soberheid op komt. ,,Te veel
peper is nog altijd smaakbeder-
vend". zegt Risseeuw. Maar ach.
de smaken verschillen nu een
maal ook altijd. Een grote Kro
niek der Duitse Letteren schreef
J. H. Schouten en Ev. Grolle geeft
een beschouwing over „Spoken"
van Ibsen naar aanleiding van cfc
opvoering van dit stuk door de
Haagsche Comedie. Vanzelfspre
kend zijn er ook weer tal van
boekbesprekingen opgenomen. De
uitgave is van Bosch en Keuning
„Oorlog .„vrede"
als boek en 1ilm A
De Film-maatschappij Para
mount komt binnenkort uit met
de verfilming van het magistra
le werk van Leo Tolstoi ..Oor
log en vrede". Dat wordt een
enorm groots opgezette film,
die kapitalen kostte en waarin
de hoofdrollen worden vertolkt
door Audrey Hepburn, hair
echtgenoot Mel Ferrer, May
Britt en Jeremy Brett. Er ko
men in deze film grote scènes
voor met oprukkende Franse en
Russische legers. Op boven
staande scène-foto. die we uit
Amerika ontvingen, ziet U v.l.
n.r. May Britt, Jeremy Brett
en Audrey Hepburn. De doch
ter van de Russische schrijver
Tolstoi, gravin Alexandra Tol
stoi. verklaarde over de ver
filming van dit boek: „Als de
film „Oorlog en Vrede" over
de gehele wereid wordt ge
draaid dan zal er bij het pu
bliek niet alleen meer interes-
vader ontstaan, maar dan zal
er in de harten van vele kij
kers ook het verhingen kamen
iets meer te weten inzake de
filosofie in de andere romans
en artikelen van mijn vader, welke filosofie bevrediging en hoop
zal geven aan de mensen die thans vermoeid zijn van het mate
rialisme van vandaag". De Ned. actrice Audrey Hepburn speelt
er de rol in van Natasha en haar echtgenoot Mel Ferrer die van
Prins Bolkonsky.
In hoeverre deze film geslaagd is. valt natuurlijk nog niet
te zeggen, maar voor hen die zich voor deze wereldvermaar
de roman interesseren vermelden we hier. dat de Uitgeverij
Bigot en Van Rossum in Blaricum een onverkorte uitgave (1017
bladzijden) deed verschijnen in een uitstekende vertaling van
René de Vries, gebonden in halfleren band. „Oorlog en Vrede"
kan inderdaad wel een der meesterwerken uit de Russische klas
sieke literatuur worden genoemd, waarvan Tolstoi zelf zei: „Zon
der valse bescheidenheid, dit is als de Ilias". Een kolossaal
epos dat het hele maatschappelijke leven van een vol decen
nium beschrijft, benevens een vrijheidsoorlog en het kiemen van
nieuwe, hervormende krachten. Een historische roman van enor
me omvang, maar zo boeiend en zo beeldend geschreven, dat
men wil doorlezen. Tolstoi schreef dit werk tussen 1863 en
1869. De uitgave van Bigot en Van Rossum komt dus wel pre-
zal U enkele avonden gespannen bezig houden.
De ontmenselijking van de mens
Erich Kastner als criticus van onze tijd
Daarover gaat het in de jong-
1950 de ste roman van André Chamson:
wat is leven en hoc is de ver-
Duitse Boekhandel. houding tussen het leven en de
stoffelijke werkelijkheid: kan
het die missen of wordt het dan
verminktEen probleem dut,
diep zijn gevallen dat dat ons allen raakt.
„La Neige
i het werk i
dat wij I
wij onze idealen de oer-zin niet
terug vermogen te geven, en h:j
vecht, gelovig als een kruisvaar
der. met al de wapens waarover
zijn warm kinderlijk hart be
schikt. Hij durft nog vechten, want
zijn houvast ligt in God- Hij durft
nog het zaad uitwerpen op de ak-
Chan
der meest Vïnici.i'
léven wil. Innerlijk ontworstelde der Himmel" Over dit tweede
hij zich aan de verleiding van te boek wil ik liever niet teveel zeg-
haten. hij vocht met zichzelf om gen omdat het door mijzelf ver-
de vrede te bevechten. Hij ontdek- taald werd. Alleen: dat het mij
sympathieke Franse schrijvers
van deze tijd. Protestant en
Cevenol van afkomst, heeft hij
zr de kenmerken var. behouden.
Er is in rijn werk een zekere
zuiverheid van toon, een kuis
heid in de uitdrukkingswijze,
„sens moral", die de pro-
Om hem
dromen.
Op haar achttiende jaardag zal kend dat hij inde
hij haar komen halen om haar
te trouwen. Als de dag is aange- -
broken, snelt ze in verrukking, in
het wit gekleed, de tuin in. Zal
dit jaar publiceerde de zeepbel breken? Neen. ei
uwste roman ..Adeline treedt een nieuw element
die speelt in deze tijd. in. Enkele weken la'
jjH la fleur".
de na-oorlogse jeugd wordt gete- kristalliseren zich
kend.
In 1954 zag het licht ,.Le Chif-
fre de nos jours", jeugdherinne
ringen. die de weerspiegeling ge
ven van het hugenoots milieu,
waarin hij is grootgebracht. Ein-
Erich Kastner is bij het
grote publiek 't meest be
kend als auteur van kinder
boeken (bijv. „E m i 1 u n d
die Detektive") en hu
moristische lectuur, terwijl
hijzelf ook de draaiboeken
voor de verfilming van zijn
werken schrijft. („D r e i
Manner im Schnee";
„Der kleine Grenzver-
k e h r"). Zo hebben de mees
ten alléén oog voor de sector
van zijn oeuvre die 't minst
belangrijk is, en is hun onbe-
eerste
plaats criticus van oftze tijd
is. Een criticus, die door
vlijmscherpe satire de men-
maar ons verplaatst in een won- we zijn in '39 breekt
derlijke wereld met wazige con- de oorlog uit. De soldaten
aan het front treden,
voor zover ze vrijgezel
zijn, in correspondentie
met „marraines". Dank
zij de bemiddeling van
touren en weg-schemerende ein
ders. en doet denken aan de sfeer,
het werk van som
mige romantici.
Op een landgoed in de Ceven- öi
nen leeft, na de plotselinge dood Maria, slaagt Adelin
haar man, Madame Venician jn de jonge man te adop-
zichzelf om
e bevechten. Hij ontdek-
dat haat en bloedvergieten, met persoonlijk, ondanks het
dezelfde munt betaa.d. alleen nog werk aan de vertaling verbonden,
grotere ellende oproept, en zijn beel veel gaf. vooral in de hoofd-
hart weigerde te haten. Hij, de figuur, de oude Joodse marsk>-a-
r Schmul. In de
nederige oude man
oog. uitdaging. ma
Hoe? Ik heb er hem niet naar Smk -
durven vragen: dit zijn zaken tus
sen de mens en God Vele na-oor- tionale figuur,
logse gesprekken met Joden be- den
ligt
grote rejd vergaat?": ..Plant
mijn jongen!"
Max Tau heeft een Instelling als
weinigen. Misschien: de Jood een
ergernis, de Griek J
i begrip gewor- binnen-
-B- -8- -B- -fr -ö-
i "mij, hoezeer, en hoe volko
men naar de mens begrijpelijk,
deze groep, die zoveel onnoem
baar leed kreeg te dragen, als ge
laden is met baat. hoe zij weigert
te vergeten. Niet alleen Duits
land. de gehele Christenheid.
en wie weet met hoeveel recht
verwijten zij hun ellende, hun on
telbare doden.
Niet alzo Max Tau. Hij doorvoel
de de ellende van de mens. ver- „Tot 1944 was Hiroshima een
doold in de jungle van ons tijd- ,fa(j zoals alle andere steden,
perk. en hij boog zich in deemoed. maar nu IS Zl, een symbool ge-
Juist in zijn moeilijkste tijd ont- worden voor aüe menSen, die
eigen boekPdat hij vlak daarna. Mar vrede verlangen. De 61-
in 1942 schreef Glaube an den jarige Duitse pianist VV ilhclm
Menschep. Een b..ek w.arv.n de Kempff lejt dir .n een korte tortpraak op de grammofoonplaat.
quintessens is: alleen liefde kan waarop hij tuerken pan Bach speelt op het orgel van de wereia-
ienczen, strijden mogen wij al- vredeskerk in Hiroshima. Op de plaats waar de eerste atoombom
,in tijdens de tweede wereldoorlog ontplofte, is deze kerk gebouwd
ten tot een tournee door Japan kwam Wilhelm Kemp,f zelf op d<?
gedachte hier een orgelconcert te doen opnemen, van hieruit de
mensen over de gehele wereld toe te spreken en ook hier de
klokken dezer kerk over alle landen fe doen horen
de vrede. die - om weer een woord van Wilhelm Kempff
te gebruiken voorboden kunnen zyn van de „pax eterna
de eeuwige vrede Welke muziek, aldus Kempff. zou beter
Mits
evangelist genoemd.
Eerst regionaal schrijver, heeft
boom. hij later, nog vóór de Tweede
Wereldoorlog, toen zijn
veld zich had verruimd,
gegeven, die trachtte/ het
derne leven uit te
_1U het zwijgen gedurendi
Toch biedt deze tengere figuur tingsjaren Chamson heeft een
*-stevig partijtje meegespeeld in het
verzet komen enkele boeken,
die de jaren van schande en ver
nedering tot onderwerp hebben,
en in 1951 het zeer bekende en
LIDY VAN EIJSSELSTEIJN ook in het Nederlands vertaalde
tje Adeline,
de omgang
moeder zelf haar onderwijs. Con-
zijn gezichts- tact met de buitenwereld had Ade
line alleen door Maria, de werk
ster. die zich de hoedster van het
beelden. Na kind voelde en het ook inderdaad
ar het kind door Ze is uiterst gelukkig
anderen slechts in dit schriftelijk con-
tact. waarin ze evenwel
haaf diepste gevoelens
onuitgesproken laai. Na
de wapenstilstand in '40
keren de mannen terug en ni
neemt Adeline, dat Pierre
iveld als held.
houdt, krijgt hij van zijn lijfarts
een dodelijke injectie. „Ongehoor
zaamheid is een ziekte, die in ons
land een dodelijke afloop heeft".
Het achter de schermen rege
rende kwartet (de professor, de
lijfarts, de premier en de minis
ter van oorlog) houdt zijn dood
geheim en leidt een aantal imi
tatie-dictatoren op. afgericht met
dezelfde gebaren en stembuiging,
om bij voorkomende gelegenhe
den voor de massa of de radio
te paraderen. Hun ziel is een be
stuurbaar mechanisme geworden:
het ontmenselijkingsproces is bij
hen heel ver gevorderd. Het zijn
papegaaien in geklede jas, opge
wonden automaten, marionetten
die redevoeringen houden, minis
ters afzetten, gedenktekenen ont
hullen, bij aanslagen gewond wor
den. maar zonder iets individu-
Zij zijn dan ook willekeurig!
verwisselbaar. De „professor" be
heerst de methode mensen in1
werktuigen te verande-l
ren. Hij wil die nog ver-I
der perfectioneren, zo-
dat de mens een machine
wordt, die uit de verte
bestuurbaar is, exact'
functioneert en nieuwe
machines voortbrengt. En g
de lijfarts
cynisch: „De
ten nog niet, hoe prettig]
men leeft zonder rugge-
graat".
sn:g
i
zien. ook iets
de ander kan doen.
In haar lectuur was Adeline ge
heel vrij. met het gevolg dat ze
uit de elementen daarvan zich een
droomwereld opbouwde, die haar
wereld was. Als ze jong meisje
is geworden, ziet ze toevallig
een jong ingenieur, die in de
de
sluit zich op
in de herii
verleden, dat alleen
ver* sen probeert wakker te ma-
ken en hen te waarschuwen,
dat zij op deze wijze de on-
haar werkelijkheid
kwijnt weg ei
maanden als
erft
meewïfig„bekliia,8d d2°r 'onder d'é HrttaièreS
snu.rhl M..r «.n, 4» „j „oijgtn. pmda, hem dia
twaalf jaar een schrijfverbod was
opgelegd. Toch heeft hij. ofschoon
hij in Zürich of Hollywood een
veel rustiger en veiliger leven had
kunnen leiden dan in Berlijn, in
1933 Duitsland niet verlaten, om
dat hij het als zijn plicht be
schouwde. in deze jaren bij
VIA NAALD
€N PLAAT
__i het hart. Wij moeten
andere denkwijze komen.
Geeft deze gedachte, waarvan
Tau als bejeten is. zijn kleine fi
guur dat „ontwapenende"?
..De ontketende macht van het
atoom heeft alles veranderd, al
leen niet onze denkwijze", zegt
„Als wij voortgaan
catastrofe tegemoet zoals de ge
schiedenis nog nimmer toonde. Wü
de mensheid blijven voortbestaan
dan zal ons denken omgeschakeld
moeten worden."
VREDESBIBLIOTHEEK
De Deutsche Gramophon
Gesellschaft heeft deze plaat
uitgebracht en daarmee niet
alleen een prachtig historisch
document gegeven, maar ook
een ontroerend. Als de klok-
It deze Max Tau een fantast, ken van de Wereld vredeskerk
met zijn bezetenheid voor de vre- in Hiroshima in uw huiskamer
desgedacht*? Een fanaticus met klinken
een vredescomplex' w"'
Dan toch in ieder geval
fantast
gmi
de melodie
het Bach-koraal „Ich ruf zu
dir. Herr Jesu Christ" u even
nuchtere, bepaalt bij de woorden van
«Ijn ectle- het derde vers ven dit ko-
temperemenlvone netuur hield 'd dr„ feinden
In toneoeam bevochten overtur au
bevochten i
g tevens de dwang tot hande-
in. Reeds voor het hem ge-
Voor de
balletliefhebber
'ordt
Nadat Wilhelm Kempff
zijn oproep tot vrede heeft
gesproken klinkt dan het ko
raal van Bach ..Wenn ich ein-
mal soil scheiden" Aan de an
dere plaatzijde speelt Wilhelm
Kempff |MMr"*s'-
„Passacaglis
BH c-moll" van Ba(
plaat LPE 17969
ich. (25 c
Kay
kunnen
zich natuurlijk
afvragen waarom
.w dergelijke plaat niet
P0®* een internationaal vermaard
goe- organist is gevraagd in^plaaLs
Kwis
Het handige boekje var
Ambrose „The ballet-lover
ketbook" is nu In een zee. m
de Nederlandse vertaling van Kwis ^aenmpfJle Maa'^het is juist altijd
van Essen verschenen bij Uitge- vi'ilhelm Kempff geweest, die op
verij J H Gottmer in Haarlem, zijn concertreizen steeds weer ge-
H.t I, een kl.^ boekje slecht. w«
65 bladzijden. m>ar onmisbaar Wilhelm Kempff. die het
voor iedereen die wel eens ballet- initiatief nam tot deze plaat Bo-
ultvoerincen bijwoon, en let, weer -a.cn 1-^.1^^,^
wil weten over de techniek van ganist die weliswaar in de Bach-
de dans. de betekenis van de bal- koralen (overigens prachtig in stijl
Ier Ins. de ws.rde ven de choreo- fespeeld' een het
de d.n.kled.n, en de be- "^SSSé
lichting. Het is een boekje dat ZWakheid heeft in Bach's Passa-
natuurlijk in de eerste plaats voor caglia. masr|>odi| d> J*"
de leden van een balletgroep be- 2°£_b£beersing. Een uitzonderlijk
stemd is. maar dat ook alle bal- mooi opgenomen grammofoonplaat
letliefhebbers zal inten
Men vindt er nlrt alleen een klar. dis^-dlel
klaring van |Oi vaktermen, maar muziek en woord een ieder zal
nok tekeningen van alle posities aanspreken
en bewegingen, bovendien van de rpfXEFUNKEN heeft ook weer
costuums en de schoentjes. Een 1 aandacht geschonken aan de
zeer verhelderend boekje. muziek van Johann Sebastian
Bach" schreef Bach 30 variaties,
waarvan elke derde variatie een
canon is. De afstand der canoni-
sche stemmen neemt trapsgewij
ze toe van eenklank tot none.
Of de Russische gezant er mee
uit de slaap gehouden is weet ik
niet. De geschiedenis vertelt dat
Graaf von Kayserling meerdere
malen in slapeloze uren aan zijn
huisclavecinist Johann Theophilus
Goldberg moet hebben gevraagd
„Lieber Goldberg, spiele mir doch
:n Variationen".
deze compositie
ontving Bach een gouden beker
met 100 goudguldens, de grootste
gift die Bach ooit gehad heeft.
deze varia'
opgenomen in een vertolking
prof. Karl Richter, thans professor
voor orgel aan de Staatlichen Mu-
sikakademie. organist aan de St.
Markus-kirche en leider van he-
Bach-Chor in München. Karl Ricn-
ter is de laatste leerling van de
..organistenvader" Karl Straube
uit Leipzig en werd in 1926 in
Marienberg geboren. In 1947 werd
hij organist aan de Leipziger Tho-
maskirche. waar Günther Ramin
de" Italiaanse koopman (de tekst toen cantor was. Thans woont hij
spreekt namelijk over Minerva in München en is een der beste
godin der wijsheid en het hand- Bach-kenners. Dat bewijst ook de-
werk'. die van Duitsland in zijn ze vertolking, die niet alleen tech-
vaderland Italië terugkeert. De nisch feilloos is, maar bovendien
cantate bestaat uit 2 recitatieven stylistisch onaanvechtbaar. De
cn 2 aria's, voorafgegaan door een opnametechnici van Telefunken
vrij grote orkestinleiding In de hebben uitstekend werk geleverd
de buitenwacht. Maar Maria, die
haar droom heeft zien bloeien en
ineenschrompelen, prevelt: „Ze
heeft meer geleefd in luttel tijd
dan velen in zestig, zeventig
jaar". Niet de duur. maar de
diepte der gevoelens bepaalt hun
waarde, zo overpeinst ze.
Door de eenvoudige boeren
vrouw spreekt de schrijver. Naar
hij mededeelde in een interview.
verleend aan een Nederlands °&en le
journalist, heen hu willen uitbcel- mtsvormd kan worden. Tot onher-
i blijven en met zijn eigen De
GEEN KATHARSIS
De acht pseudo-presidenten ..g«f
nieter." allerlei „voorrechten" 4*
ze behoeven niet te werken. moW
gen vrij beschikken over de halo'
rem van een vroegere presi»
dent „een erotische uitlcenbiblio*-
We,'" theek". zijn echter volstrekte geJ
ij dit -„-.JjJ
tijdge-
volkomen verlies van eigeif
persoonlijkheid. Eerst dèn zijn zb°
bruikbaar. Deze gedegradeerde^1
mensen kennen geen tragische
conflicten, geen grootheid em;
schuld, geen leed en loutering. E:
is geen ontwikkeling, geen groefy
geen katharsis.
Het regerende kwartet wordt
door een coup d'état weggevaagd:
Tijdens de republiek
dus vóór 1933. deed hij dit hoorzaamheid schuldig
t.. .professor", die hen africht t'
machthebber i
vaB
voor een zinspeling op het ontwa
ken van de liefd? en een toe
spraak tot een verloofd paar. Het
is heel gewone gelegenheidspoëzie,
waarvoor Bach echter zeer wel
sprekende muziek schreef. Strijk
orkest en hobo kondigen aan. dat
de winterse vorst verdwijnt en
Phoebus rijdt met snelle paarden d k
(verrukkelijk springende baspar
tij, gespeeld door de fagot) door
de nieuwgeboren wereld. Dan
komt ook Amor (solo-viool) op als
de lentegeuren opstijgen. Zijn
mooiste tooi is als het ene hart
het andere kust Een echt lande
lijke dans is de aria „Sich üben
im Lieben" met de springende
fagotpartij.
tates op Italiaanse tekst van
Bach.Men neemt aan dat de tekst
hier slaat op een muziekminnen-
den. dat. als het leven zich
kan manifesteren in de werkelijk
heid. het zich een fantasiewereld
opbouwt, waarin liefde, zowel als I
haat, even fel. ja feller kunnen penklêrën'
zijn als in de realiteit van de
dag; gelukkig kunnen maken,
maar ook kunnen doden. Het wa
re leven van de mens is inner
lijk en kan ontsnappen aan de
dwang van de stoffelijkheid
Is de schrijver in zijn opzet ge
slaagd? Is zijn verhaal niet al te
onwaarschijnlijk? De nuchtere le-
schudt het hoofd.
broken,
waarde
Bach. Allereerst door de opna
me van twee cantates voor so
praan en orkest, nl. „Weichet nur.
betrubte Schatten" en „Non sa che
sia dolorc". resp no. 202 en 209
De uitvoering geschiedt door de
sopraan Gunthild Weber en het
Kammerorchefter „Pro Arte"
o 1 v Kurt Redel en met cemba-
lospcl van Karl Richter.
De Cantate „Weichet nur, be-
tnlbte Schatten" is een van de
twee bruiloftscantates van Bach.
Voor wie deze cantate geschre
ven is. is niet bekend, maar ze
is een van de meest genoeglijke
wereldlijke cantates van Bach op
tekst van Picandor. In deze can
tate heeft Bach de beschrijving
van de verjonging der natuur als
een rhetorische aanloop genomen
jrdt de smart
de achterblijvenden getekend, in
de tweede aria de vreugde van
de terugkeer.
Men kan Telefunken niet dank-*
baar genoeg zijn voor deze prach
tige opnamen, waarbij de sopraan
Gunthild Weber zeer stijlvol en
technisch volkomen beheerst haar
partij zingt. Het Kammerorches-
ter „Pro Arte" uit München o.l.v.
Kurt Redel speelt uitnemend,
waarbij een speciaal woord van
hulde voor de fluitist Kurt Redel,
de hoboïst Hermann Töttchef, de
violist Ulrich Grehling, de cem
balist Karl Richter en de niet-
genoemde fagottist. Een waarde
volle aanwinst voor de Bach-dis-
co'.heek(30 cm. langspeelplaat LE
6575).
langspeelplaat LK 40115)
CORN. BASOSKI.
-pOT
SLOT
en Bach-plaat
uit München:
rganist-cembalist-dirigeni
prof. Karl Richter met de Gold-
berg-variaties van Bach, gespceln
op cembalo, natuurlijk op cemba
lo, want deze band van de Cla
vier—Uebung is speciaal voor dit
instrument geschreven, een cem
balo met twee manualen. Dt
Gold berg-variaties zijn bij Bach
besteld door de Russische gezant
in Dresden. Graaf Hermann von
Kayserling. Diens clavecinist
Goldberg moest hem namelijk in
zijn slapeloze nachten wat opvro
lijken Op een aria uit het „No-
tenbüchlein für Anna Magdalena
opdat de symbolische
in Chamson's fictie te
u spreken en ons te
meer zou aangrijpen.
Zo is dit boek een uiting van
het spiritualisme van Chamson.
een spiritualisme, dat evenwel de
weg naar he
is kwijtgeraakt en daardoor
zichzelf verstikt. Dit laatste te
demonstreren is natuurlijk niet de
bedoeling van de schrijver ge
weest. maar het is. na lezing van
de roman, de voor de hand lig
gende conclusie.
In eenvoudige, maar zuivere
taal geschreven, is dit boek ge
makkelijk toegankelijk voor de
Hollandse lezer. Boeiend in de ge
wone zin des woords kan men het
niet noemen. Daarvoor grijpe
men naar „La Neige et la fleur"
of „Le Chiffre de nos jours".
Maar het dwingt tot bezinning
tvcr de waarden des levens. Dat
s ook een verdienste en geen ge-
inge.
DR. M. C. v.d. PANNE.
kenbaarheid toe. al bleef de foto- iaten jullie me zo alleen?" sterl
grafische gelijkenis bestaan. hij. Voor de nieuwe dictatuur dij
„Gedresseerde honden, op de vestigt, was hij alleen hr
achterpoten huppelend of in pop-
penkleren, maar een afschuwelij
ke indruk, maar de gedresseer
de, zijn waardigheid en eigen ge
weten apporterende, de als mens
vermomde levert de verschrikke
lijkste aanblik. Hoewel hij iedere
beschrijving tart, werd gepro
beerd, hem te beschrijven". De
ze poging vinden we in het to
neelstuk: „Die Schule der Dikta-
tur" 1). „eine Komödie in neun
Bildern". De inhoud is als volgt:
Een president wordt in een ge-
ensceneerde betoging 'door het
„volk" tot dictator uitgeroepen
(de spreekkoren eisen zijn verhef
fing in ingestudeerde mechani
sche confectiegeestdrift), en
snorkende rede
aan. Kastner
grootste gemene deler van dicta
tortoespraken te geven, waarbij
hij echter zorgvuldig elke ontle
ning aan redevoeringen van Mus
solini of Hitier vermijdt. De z.g.
president is niets dan een gedres
seerde schoenmaker, die op insti
gatie van enige gangmakers han
delt. Wanneer hij éénmaal op
eigen initiatief 'n korte toespraak
Dr Viinchener organist-elavecy-
nist-dirigenl prof. Karl Richter
speelde voor Telefunken Bach'*
Gold berg variaties, een werk dm
speciaal voor clavecymbel met
2 manualen werd geschreven.
Ik denk: Laten God mijn balansen koud.
Wat kunnen Hem de kasuitgaven schelen
buiten wat ik de armen uit wil delen.
Vindt Hij soms mijn belegging goed of fout?
De aandeelhouders spreken graag en veel,
bij voorkeur over de gemiste kansen.
Na afloop gaan ze straks gezellig schransen
en smeert de wijn hun drooggerookte keel.
Intussen spreekt mijn stem over 't bekende
en dringt zolang door de sigarenmist
totdat niet één de toelichting betwist
en men accoord gaat met de dividenden.
Eindelijk alleen Maar God staat achter mij.
Zijn ogen glijden langs guldens en centen.
Dan volgt Zijn boeking op de staat „talenten".
Eerst stemt het mij heel droevig: daarna blij.
Wel is het debet-saldo soms ontstellend, maar
er ligt een borgtocht-acte voor ons klaar.
FRANK DAEN.
Trojaanse paard, of zoals zij i
gen: De Trojaanse ezel.
tator is gevallen, de
blijft, met de beproefde i
van terreur, moord en leugen.
De mensen zijn geen individu^
persoonlijkheden, zij dragen or
geen naam, maar worden als f
het expressionistische drama
geduid als' de minister van
log. de stadskommandant.
professor, de lijfarts. Van
wordt geen beeld, maar een
rikatuur gegeven, een karikatut,
die soms aan het groteske gre
De dialoo'g is spitsvondig, „g
reich". maar niet genuancee*
naar de karakters, om de zA
eenvoudige reden, dat de sprek^,
den geen karakter hebben.
Uit de weergave van de inhal
blijkt wel. dat het ondanks af
„pointes" een pessimistisch b»
is. Een boek. dat alleen gesch#
ven kon worden door een diep I
leurgesteld mens. Door iema^n
die steeds gehoopt heeft op
overwinning van het gezond v
stand, en van de ene desillun?
in de andere is gevallen. En (Je
toch nog hoopt, de mensen d(Mto'
deze caricatuur te laten schr1
ken, en hen te laten vechten vq
het behoud van het edelste, c
ze heeft menselijkheid.
J. H SCHOUTE»
1) Uit». Ocllle Dr«
ëel
