De levenstekst van Paiilus werd het
woord, dat de Hervorming schiep
DE ANDERE PAPOEA
De geloofsbelijdenis der
Engelse Presbyterianen
CANTATE DOMINUM....
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 27 OKTOBER 1956
MAARTEN LUTHER
„De rechtvaardige
:al
door het geloof leven
eindigt het verhaal dan met deze con
clusie: „Onmiddellijk beëindigde hij zijn
gebeden, keerde naar Wittenberg te
rug en aanvaardde' !dil als het belang
rijkste fundament van zijn leer."
Drie maal In hef Nieuwe Testament,
drie maal In het leven van Lutner speelt
deze zin een rol. Zij veranderen het
leven van de hervorme-, zij verander
den de geschiedenis van het westen, ja
van de gehele wereld.»
jLf ji-ry ,"U
AC, >^wt„
t ft*
Tot drie maal toe wordt
in het Nieuwe Testament
een tekst uit het Oude
Testament aangehaald. Hij
staat verborgen in één van
die onbegrepen profeten,
die wij maar zo gemakkelijk
overslaan bij ons Bijbel
lezen. Habakuk schrijft:
..Zie. opgeblazen, niet recht,
is zijn ziel in hem. maar de
rechtvaardige zal door het geloof leven". Deze woor
den moeten zich vastgehaakt hebben in het geheugen
van Paulus, want hij gebruikt ze minstens twee maal,
en als hij de schrijver is van de Hebreeënbrief zelfs
vader in de tegenwoordigheid van ons
allen de gehele geschiedenis van zijn
reis naar Rome. Hij zei met diepe blijd
schap dat hij in die stad door de Geest
van Jezus Christus tot de kennis der
waarheid van het Evangelie was geko
men." De zoon gaat dan verder en ver
telt dat in de stad Rome de kathedraal
van de Heilige Johannes is. Daarin be
vindt zich in drie gedeelten een beroem
de trap. of beter gezegd, daar is een
oude trap met naastgelegen trappen.
Mensen lopen rechts en links naar
boven en beneden, maar op de middel
ste trap knielen de pelgrims neer en
zeggen hun gebeden, terwfil zij moei
zaam op hun knieën naar boven klim
men. Op twee of drie plaatsen is een
de
drie maal.
In Romeinen, Galaten en Hebreeën
treffen we de woorden aan. De Romei
nenbrief geeft commentaar op het woord
„rechtvaardige" en in zijn eerste achi
hoofdstukken zegt Paulus dat de mens,
heiden en Jood zondaar is. maar door
woord geloof. Werkheiligheid is bezig
de gemeente stuk te maken. De gelovi
gen hebben "het uitzicht op het geloof
verloren. Op wettische wijze proberen
zij zich een bepaalde levensstijl aan te
meten en menen dat dat heiligheid is,
r Paulus schrijft: niet uit eigen
kracht kunnen we het leven met Chris-
i vol houden, niet door geboden na te
leven, maar slechts door geloof in die
Ene, Almachtige, Alziende God, die zijn
Zoon voor ons gegeven heeft. De He
breeënbrief is een commentaar op het
woord „leven". Deze verspreide Joden
•n met God begonnen, ze hadden
Jezus Christus leren kennen, maar ze
zijn teleurgesteld met hun geestelijk
leven, sommigen werden verleid en vie
len af, anderen zoeken naar grotere
kracht. Paulus of wie deze brief ook
schreef, zegt hun dat er maar één
rorm van echt leven is, nl. door geloof.
GRONDSLAGEN
In deze ene zin ligt fle grondslag van
het gehele Christelijk geloof. Iedere sec-
te die van de Bijbel afdwaalde, kwam
altijd weer in conflict met deze woor
den. Door de eeuwen heen zijn er altijd
bewegingen geweest die de recht-
vaardigmaking gezocht hebben in be
kering, in een vroom leven, door goe
de werken, door berouw. Al deze din
gen zijn echter het gevolg, niet de oor
zaak van geloof. Eerst komt het ge
en naast het geloof mag niets
staan. De vrucht van dat geloof, door
de werking van Gods Geest in ons "Uit
I zich door berouw, goede werken, een
*j vroom leven en bekering.
Omdat deze tekst de tekst van de
I kerk is, werd zij ongetwijfeld ook de
t tekst van de Hervorming. Deze paar
I woorden hebben een geweldige invloed
j gehad op het leven van Luther en op
a de hervorming zelf. Zij werden weer het
fundament van alle kerkelijke dogma-
tiek. God was voor Luther een heidens
Weer overvalt een diep
zondebesef en grote
angst voor de dood hem.
HU wordt verpleegd In
een klooster te Bologna.
Midden in zijn duister
nis lichten de woorden
van Wittenberg weer op in zfln geest
en verlichten zyn ziel met hemelse gloed.
Over de derde keer bestaat enig ver
schil van mening. Sommigen beweren
dat Luther nimmer de trappen van de
St. Pieter beklommen heeft. Er is ech
ter een brief van dr. Paulu Luther, de
zoon van de grote Hervormer die schrijft:
„In het jaar 1544 vertelde onze geliefde
glasbedekking aangebracht, waaronder
zich rode vlekken bevinden. Over deze
treden buigen de gepijnigde pelgrims
zich en kussen het glas. De traditie
zegt. dat deze vlekken bloed van Jezus
Christus zijn. Ook Luther beklom de
Pilatustrap op zijn knieën om zo een
aflaat van de paus te verkrijgen, maar
plotseling denkt hij de stem van de don
der te horen die roept: „De rechtvaar
dige zal door het geloof leven" Zijn zoon
lllllllllllllllllllllllllllllll
Lectuur voor
Congo
De Hervorming zou waarschijnlijk
nimmer zo'n grote invloed gehad
hebben op West-Europa als de her
vormers niet zo'n groot gebruik had
den gemaakt van lectuur. Hun arti
kelen, tractaten en andere geschriften
werden bij duizenden door hongerige
harten verslonden.
het zendingsveld
steeds meer aandacht aan
het gedrukte woord ge
geven In de Belgische
Congo heeft men een
nieuwe stap vooruit ge
daan. Volgens het oordeel
van vele lectuurspecia-
listen is de Congo één
van de rijkste oogstvel-
den voor het Evangelie
De zevenendertig samen
werkende zendingsge
nootschappen. die samen
de Protestantse Raad
voor de Congo vormen,
hebben besloten om de plaatselijke
organisatie voor lectuurverspreiding te
vragen om haast te maken met de
uitgave van een -aantal geïllustreerde
maandbladen in de belangrijkste talen
van het volk Om dit mogelijk te maken
heeft" het Verenigd Genootschap voor
Christelijke Lectuurverspreiding 5000 gul
den beschikbaar gesteld zodat de eerste
drie bladen in hét Lingala, KiKongo en
Tshilu.ba kunnen gaan verschijnen.
liu »-<
V
Het handschrift van Luther. Ook in die dagen konden de predikantei
al krabbelen. Dit is het laatste gedeelte van een brief
aan Giovanni di Sassonia.
O
We leven in een eeuw van ver
nieuwing. Al het oude schijnt niet
meer te voldoen. Men zoekt naar
een nieuwe Psalmberijming, men
heeft nieuwe formulieren inge
voerd en men zoekt ook naar een
vernieuwing van de belijdenisge
schriften.
Over de gehele wereld is dit gelijk,
ook bv. de Presbyteriaanse kerken in
Engeland zochten naar een vernieuwing
In mei 1955 besloot de Algemene ver
gadering van die kerk voorwaardelijk
een document goed te keuren, cjat gc-
Luther in de huiselijke kring
Jod. die zich vermaakte met de zelf-
%±astijding van zijn volgelingen. Hij was
iel en vuur, oordeel en verdoemenis,
^tlet leven van Luther werd één lang-
hitgerekte nachtmerrie, totdat plotse-
fM ing de woorden die hij in het eerste
i^ioofdstuk van de Romeinenbrief las,
f, iplichtten en tot werkelijkheid werden
In zijn leven. Merle d'Aubigne, één van
de grootste van Luthers biografen
.«^chrijft: Deze machtige tekst heeft een
^aeheimzinnige invloed op het leven van
^Luther. Het was een scheppend woord,
Voor zowel de hervormer als de her-
3 vorming. In deze woorden sprak God
f#ijn: „Er zij licht!" en er was licht."
- De woorden zijn hem zijn hele ver
dere leven bijgebleven, maar toch wa-
er nog twee ogenblikken ln zijn Ie-
dat zij met geweldige kracht en
op hem afstormden. Luther
ziek geworden op reis naar Rome.
Uitgeblazen
j Dc vijf jarige Lientje i
dubb eerst mee naar de kerk
n«J d, do mi nr. .pr.k.n ovor
alzo schijnen". Ze hennn
de n van de preek, maar de
d vo onthouden, hoewi
„de 2 oi„
1 legde het haar
de betekenis en-ar
begreep. Haar moedei
uit. „\Te moeten lief er
d. toto.
g 20 Lientje plaagde haar zusje,
te i ontsrhuldigend„Ik heb
(Door ds. H. J. Teutscher. Her
vormd predikant te Rotterdam)
De Amerikanen komen op Nieuw.Guinea
Papoea's en Japanners hadden het lang tevoren zeker geweten, dat de Amerikanen
komen zouden. Maandenlang reeds waren allerwege de geallieerde vliegtuigen gesigna
leerd. Eerst verkenningsvluchten, dan mitrailleurvuur, dan bombardementen. Vele Ja
panners waren uit hun stellingen verjaagd en hadden zich verscholen in de bladerhut
ten der Papoea's. Die waren op hun beurt weer de bossen ingevlucht, waar honger en
dissenterie hen decimeerden. Tuinopbrengsten, varkens, kippen en vruchten werden
ingepikt door rondtrekkende gedesorganiseerde Japanners. Als een horde sprinkhanen
wierpen ze zich op al wat eetbaar was. Met angst en schrik werd 'alom de dag tegemoéX
gezien, waarop dekankee's voet aan wal zouden zetten in Papoealand.
Maar toen het werkelijk gebeurde,
overtrof alles de stoutste verwach-
In april 1944 lag op een morgen,
heel in de vroegte, de grote baai
voor Hollandia plotseling vol met
honderden Amerikaanse vaartuigen.
Een 1
AMIKALE OMGANG
Opvallend was de amikale omgang
tussen militairen en Papoea's. De
Amerikaanse jeeps en weapon-
carriers waren herhaaldelijk afgela
den met Papoea-lifters; in.de kam-
hel brak los in dit kust- ponghuizen ontving men met vreug-
be-
mitrailleurvuur en neervallende bom- rikaanse overvloed aan lekkernijen zuiveren
dig moesten de Japanners de wijk Poea's zaten vele Amerikanen. De
voor de Papoea een
nieuwe tijd en fr
nieuwe toekomst -•
laten afdwingen.
Maar wreed en v';.' v
oncontroleerbaar is
het mensenlot! Plotseling is de oorlog
voorbij! Wat weet de Papoea van een
atoombom op Hirosjima!
Hij weet van de laatste stuiptrekkin
gen der Japanse machthebbers. Zelf
heeft hij meegewerkt om het land te
zuiveren van deze wreedaards. In
dagenlange sluipjachten heeft hij ve
le Japanners overvallen en kortweg
afgemaakt. Bij de inlevering van Ja
panse -koppen of Japanse 4
ke beschrijving, In enige dagen tijdi
werd een voorlopige autoweg uit de
stijle rotswanden gesneden door zwa
re bulldozers. Daarna werd een groot
vliegveld aangelegd, ongeveer 40 km
uit de kust, waar met een gemiddel
de
broeders diakenen als het
breekt het
en zorgeloosheid de Papoea bij de
handen af. 't Schijnt hem toe. dat-
er plotseling een vreemde razernij
in de Amerikaanse gelederen geva
ren is. Amerika houdt opruiming. In
P; onafzienbare dumps worden duizen-
één per minuut, vliegtuigen {£«£*5?'Mansren den aVto's en. honderden vliegtuiger
werden door de
gretig geteld.
Wie vermocht het geheim "van dé
ze wondere dagen te verstaan? Was
nu toch, na alle lijden en angst, de
gouden dag van Mansren Manggundi,
aangebroken? 't Leek er veel op.
gen en daalden. Langs de pas
gelegde autoweg trok
file van 7.000 wagens het land in
en op die manier werden dag in
dag uit enorme hoeveelheden mate
riaal aangevoerd.
HELE STEDEN
Op de toppen der heuvels
gen en langs de oevers
sprookjesachtige Santani-mee
zen hele steden. Pre-fabricated hui
zen werden in i
derkomst uitsprak, richtten de Ame-
eindeloze rikanen hun voorraadschuren
werden enorme hoeveelheder
blikt voedsel, kleding en machine
rieën opgeslagen. Rondom Hollandia
ïate- werkte geen Papoea meer op zijn
tuingronden. Waartoe zou je nog spit
ten, sjouwen en wieden in de bran
dende hitte, als je thuis het mees',
heerlijke voedsel in grote hoeveelhe
den, ingeblikt of in zakken, opgesla-
ber- gen had. Was heel deze situatie niet
het precies overeenkomstig de beloften
de grote Mansren"
vernield. De branders gaan over de
gloednieuwe materialen. Voor miljoe
nen dollars wordt er vernietigd. Daar
zijn de voedsel- en kledingdumps: ba-
hoeveelheden inge- len rijst en suiker, kisten melk en
tv,-./. koffie, balen kleding, lakens, dekens.
schrijfmachines en medicamenten
?.n worden verbrand en de bulldozers
gaan over de verkoolde resten
Zijn die Amerikanen bezeten? De
Papoea redt hier en daar een klei
nigheid uit brand en vernietiging en
sleept het naar zijn paalwoning. Wat
verstaat deze Papoea van contracten
tussen grootindustrie en regering in
Amerika, wat begrijpt hij
In lange gesprekken vorsten vele wichten op de wereldmarkt. Hij ziet
Papoea's
het levensgeheim der
kampementen dwaalden jonge schier ondoordringbare bossen
Papoea's rond om hun nieuwsgierig- nimmer bereden berghellingen,
heid te bevredigen. In wat voor een plaatsen, waar nu 's avonds h
wereld waren ze terechtgekomen. In steden zich baden in het licht
aten de rnlli- schijnwerpers?
deze Amerikaanse vernietigingse
pagne slechts als een vlaag van be
zetenheid. als een verraad aan eigen
lot en toekomst.
Schepen vol Amerikanen varen
weg.-Het ene kampement na het an
dere blijft verlaten achter. Het wordt
weer leeg en stil in Papoealand.
de ruime
tairen allerlei lekkers, dat door Pa
poea's nooit tevoren geproefd
In de keukens
moderne kneed- en mengmachines
in werking en bewonderden ze do
vaardigheid van de Amerikaanse
koks. 's Avonds baadden de uitge
strekte kampementen zich in een zee
van electrisch licht, het gekoelde bier
deed zich smaken, de overal opge
plakte pin-up girls vertoonden met
een papieren grijnslach hun bevalli
ge naaktheid, de radio's schetterden
Geleidelijk aan won een sterk ver-
moeden onder hen veld. Waren niet
iet wisten. ajje Amerikanen jarenlang op school
de meest geweest? Was het niet de daar ver-
gaarde kennis, die hen tol zulke
machtige mensen maakte? Kennis is
macht! Dat was de sleutel van het
geheim der geallieerde vrienden!
Nooit had enig volk op Nieuw-Guinea
zulk een macht, zulk een rijkdom en
zulk een lotsbeheersing gedemon
streerd als het volk der Amerikanen.
Het zou er om gaan om nauwgezet Leeg
eg der Amerikanen te bewande-
LEEG EN VERLATEN
Leeg en verlaten liggen de tuinen,
waar nu de Papoea weer zal moe
ten -zwoegen en zwelen om aan de
kost te komen. Leeg en troosteloos
liggen de sagobosseil. waar nu de
Papoeavrouw weer monotoon het
klopgeluid van haar sagohnmer zal
doen weerklinken, teneinde het'daee-
lijks rantsoen sagopap aan de leden
van-haar gezin te kunnen voorzetten.
'erlaten is 't in de harten
iveral klonk gelach onder het len. de weg der school, de weg der
kaartspel.
Voor de koop
grage militairen
werden com
plete warenhui
zen gebouwd,
die in een schier
eindeloze sor
tering tabak, ci-
garetten, haar-
lotions. scheer-
crème's. tand
pasta's. choco
lade en bonbons
leverden. Rond
om Hollandia
gen tachtig bio
scopen en jong
Papoea zag elke
dere film.
kennis. Langs die weg zou zich ook
een droom? De gouden tijd was vlak
bij geweest, grijpbaar cn tastbaar
Maar juist op 't ogenblik van het
ware toegrijpen en toetasten was heel
de heerlijkheid van dit gulden feest
geweken in verre nevel. En nu leven
ze in- een bittere ontgoocheling, met
de wrede nasmaak van een bijna
verwerkelijkt hunkeren.
Maar uit deze ontgoocheling cn uit
de wrede stilte staan stemmen op.
die roepen om een nieuwe toekomst.
De barre jaren van worsteling cn be
proeving hebben dat ene, zekere on-
nltwlsbaar In de harten gegrift: dat
men zichzelf bevonden heeft een volk
te zijn; dat men zich bewust gewor
den is, dat het volk-zijn een schep-
Intussen z|jn de Hollanders terug
rekomen. Niet groot In aantal niet
machtig. Maar ze zijn er. Wat gaat
dat betekenen7
oteld is: Een verklaring van het chris
telijk geloof. Aldus schrijft de „Irish
Evangelical".
Deze nieuwe verklaring werd goedge
keurd als een uiteenzetting van óc hoofd
zaken van de leer van hun ke.k en
het gebruik ervan werd toegestaan „voor
leerstellig onderwijs en als voorzorgs
maatregel tegen dwaling". Men be
schouwt de Westminster (het Britse
Dordrecht i Confessie als: „te kort
schietend, zowel in verstaanbaarheid
als actualiteit." Of de nieuwe uiteen
zetting beter is? Het blad noemt
haar armzalig als zij spreekt over
de Schrift, de Drieëenheid. zondeval
en verzoening. Zij houdt bovendien
de mogelijkheid van alverzoening open:
.Of God uiteindelijk alle mensen het
eeuwig leven zal schenken, of dat er
zullen zijn. die tenslotte zijn genade in
Christus hebben verworpen, en zodoen
de het oordeel over zich brengen, is
niet aan ons geopenbaard."
Et zijn er enkelen die zich tegen
deze verklaring hebben verzet. Het zijn
tien mannen dié een eerste brochure uit
gaven en gerekend kunnen worden in
grote lijnen tot de midden-orthodoxic.
Later werd een tweede brochure uitgege
ven waaronder nog vijf predikanten hun
handtekening plaatsten. Van meer ortho
doxe zijde is nog niets geschreven.
niiiiiiiiinniiiiiiiniiiiii
Gemeenschappelijk
zaterdagavondgebed
De Hervormde kerkeraad van
Naordwijk—aan Zee verzocht de ge-
refgrmeerde indertijd om medewer
king bij het zaterdagavondgebed. Uit
breedvoerige bespreking van deze
iaak resulteerde het besluit, aan deze
interkerkelijke bijeenkomst publiciteit
te verlenen, omdat hier een gelegen
heid wordt geboden zich voor te be
reiden op de zondag, en omdat zo de
gemeenschap der Heiligen in ruimer
kring mogelijk gemaakt wordt.
(Belijdeti en Beleven
Hervorming
herdenken
Als Protestanten zijn we geneigd trots
te zijn op het werk van de horvormers,
en zo heel gemakkelijk trekken we
een directe lijn van ons kerkelijk don
ken naar die. glorietijd. Het is echter
do vraag, hoc die oude voorvechters
zouden staan tegenover veel van onze
denkbeelden. In alle mogelijke kerken
wordt de hervormingsdag straks her
dacht. maar zou de hervormer, Luther,
in die kerken kunnen preken. „O. na
tuurlijk," zijn we geneigd te zeggen,
maar is dat wel zo natuurlijk?
Lees bijvoorbeeld eens heel rustig de
volgende zin uit een brief die Luther
schreef aan zijn vroegere medemonnik
Georg Spenlcin. Deze had Luther op
dracht gegeven een aantal eigendom
men te verkopen om zijn schulden te
betalen. Luther schrijft hem welke
zaken hij heeft gedaan, maar gaat dan
verder:
„Ik zou erg graag willen weten, hoe
het met je ziel staal Is hij niet moe
van zijn eigen gerechtigheid? Ademt hy
niet eindelijk vrtyuit en vertrouwt hij
nu met volkomen in de gerechtigheid
van Christus? In onze dagen bedriegt
de hoogmoed velen, en ln het bijzonder
hen. die uit alle macht hun best doen
rechtvaardig te worden. Zij begrijpen
de gerechtigheid van God niet, die ons
om niet in Christus gegeven wordt en
willen op grond van hun eigen ver
diensten voor Hem staan. Maar dat
is onmogelijk. Toen je nog bij mij
woonde, leefde je in die valse gedachte
cn ik ook. Ik strijd er nu bij voort
during tegen en heb die gedachte zelfs
nog niet geheel overwonnen."
De grote les van de hervorming is dat
geen mens, hoe dan ook, gerechtvaar
digd wordt, maar dat jn Zijn genade
God ons de gerechtigheid van Chris
tus wil geven. Waar vertrouwen wij
eigenlijk op? Op onze bekering? Op het
feit. dat we kerkelijk zijn? De Joden
waren er in Cristus' dagen trots op,
dat zij Abrahams zaad waren. Velen
zijn er tegenwoordig trots op Abraham
Kuypers zaad te zijn, of Luthers zaad
of Calvijns zaad. maar doen wij de
werken- van Abraham? Christus was
hard toen Hij zei: „Gij zijt uit de
vader de duivel!"
Hervorming beleven
Wat voor zin heeft het om over enkele
dagen: „Een vaste burcht is onze
God," te zingen als we twijfelen of
God wel „onze" God is, als God zelfs
helcipaal geen vaste burcht voor ons
is en we als toevlucht op sociaal ge
bied alleen de vakvereniging kennen,
als toevlucht voor het lichaam alleen
de dokter, als toevlucht voor de ziel
alleen de psychiater.
De vraag is niet herdenken we de her
vorming. maar zijn we „hervormd?"
Luther wees zijn vriend Spenlein de
weg en zijn woorden zijn nog lang
niet verouderd: „O, mijn beste broe
der. leer Christus kennen en Die ge
kruisigd. Leer hem een nieuw lied te
zingen, Leer ln Jezelf te wanhopen en
leer tegen Hem te zeggen: Gij Here
Jezus zijt mijn gerechtigheid en ik
ben Uw zonde..
Gij hebt het mijne genomen en hebt
mij hét Uwe gegeven. Wat gij niet
waart, bent ge geworden opdat ik zou
worden wat ik niet was! Pas er voor
op. mijn beste Georg. zulk een rein
heid voor te wenden, dat ge niet
meer belijdt een zondaar te zijn:
want Christus woont slechts bij zon
daren. Hij daalde neer van de hemel,
waar Hij bij de rechtvaardigen woon
de. om ook onder zondaren te wonen.
Mediteer ip bet bijzonder over deze
liefde vari Christus, en je zult zijn on
uitsprekelijke IroDst proeven. Als onze
werken en ons lijden het geweten tot
rust konden brengen, waarom was
Christus dan nog gestorven? Je zult
geen vrede vinden in Hem, door in Je
zelf en in je eigen werken te wanho
pen en door zijn grote liefde te leren
kennen waartnede Hij zijn armen
gerechtigheid
Honderd jaar Zendingskerk in Antwerpen
Tegen de achtergrond van het
eeuwenoude Protestantisme in Europa
zijn 100 jaar kerkelijk bestaan te
Antwerpen slechts een kleine- periode.
Tegenover de eeuwigheid verdwijnen
zij helemaal in het niet- Toch zijn
deze honderd jaar van betekenis ge
weest en daarom waard m herinne
ring gebracht te worden.
Wij zijn in het jaar 1856.
Bet licht van de Kerkhervorming wat
niet geheel ondergegaan maar had haar
kracht verloren in Antwerpen. Toen' wa
er een rijke Amerikaan die aan di
Evangelische Maatschppij een groti
gift schonk met de bedoeling dat deze
besteed zou worden om er een werk ln
Vlaanderen mee te beginnen. De aan
dacht viel na enig overleg op Antwer
pen. Antwerpen had immers dc zegen
van de Reformatie gekend. In Antwer
pen waren martelaren van het
Evangelische geloof gestorven Tus
sen de vier muren van kerkers en ka
mers hingen nog de psalmen en gezan
gen die de vervolgden er gezongen had
den Lag het dan niet voor de hand dat
men het in Antwerpen zou proberen?
Wie weet: het bloed der martelaren
zou daar het zaad van een
jonge Protestantse kerk
kunnen worden
Er werd uitgezien naar
een plaats waar meiv als
Evangelische Christenen zou
kunnen vergaderen. Maar
overal stuitte men op ver-
zet en weigering. -Is bet voor Protestan
ten?" vroeg men. Dan viel de deur dicht
en moesten de bedelaars om een onder
dak verder trekken. Totdat
Jonge Mannenvereniging
hand uitstak
:en Duitse
helpende
i het "groepje Protes-
daar is het toen begonnen.
Niemand van de thans nog levenden
heeft mij hierover kunnen inlichten. Dit
eerste begin duikt weg in de schadrn
van een verleden dat niemand m
kent. Het enige wat wij weten is dat
God. die graag het begin "der dingen
verborgen houdt, de eerste schuchtere
schreden van de kleine kerk voorspoe
dig moet gemaakt hebben. Want hel
duurt niet lang en dan verenigt ds
Ziegler, die de eerste predikant was. een
100 tal mensen 's zondags in dc twee
kamers Er was liefde, trouw cn offer
zin maar ook haat en felle tegenstand.
Op een zondag toen de gemeenfe" zich
al gezet had om naar de preek van ds.
Ziegler te horen, drong een bende fnan
no, i met woeste gezichten de kamers
binnen. Zij veinsden belangstelling maar
bleken wolven in schaapskleren te zijn.
Zij grepen de stoelen en sloegen ze
aan stukken, verscheurden de Bybels,
sp.iken vervloekingen uit, drongen op
ds. Ziegler aan die zij reeds tussen tafel
en muur geduwd hadden; en niemand
had kunnen zeggen hoe dit zou afgelo
pen zijn als niet op dat ogenblik de po
litic was binnengekomen en met strenge
hand de orde en rust hersteld had
Dit tafereel is zinnebeeldig. p$. hand
die op die zondagmorgen de orde her
stelde was de hand van de gewapende
macht maar de eigenlijke Hand was een
andere, het was de hand die de oude
schilders gewoon waren in een aureool
boven de lotgevallen der mensen te te
kenen, Gods hand en in de schaduw van
die Hand leerde de kleine gemeente
toen vertrouwen.
Later is de gemeente uit die twee Ka
mers verhuisd en heeft zij onderdak ge
vonden in de Kommekensstraat, waar
zij, alweer in een onaanzienlijke omge
ving. een soort bedehuis ontving. Ik ben
daar dezer dagen nog eens gaan kijken.
Wat een gezicht! In wat toen de kerk
was Is nu een auto-garage ingericht. En
kel het gewelfde plafond en de spitsbo
gen in de muren herinneren iemand die
het weet er nog aan dat in deze ruim
te 70 jaar geleden psalmen werden ge
zongen en dat hier een gemeente de Sa
cramenten ontving. Er hangt een on
draaglijke lucht van benzine Waar
thans de motoren ronken klonk aan het
eind van de vorige eeuw de welspreken
de stem van ds Theodoor A. Eggen-
stein.
De jaren gaan voorbij en dan komen
wij omstreeks 1890. Dit wordt een
riejaar voor onze kerk. een jaar u
in „sieraad voor as" gegeven wordt. In
die dagen was cr nl. iemand, Baron
Priase. zelf een Evangelisch Christen,
die van oordeel was aat de zaal ir
Kommekensstraat niet langer een w
dige plaats voor de gemeente was
haar God te ontmoeten. Hij begint uit
te zien naar iets anders en iets beters.
Hij pleit bij onze Synodale Raad. tracht
het oude gebouw aan de Kommekens
straat te verkopen, wat hem gelukt
overlegt uren-, dagenlang met architec
ten en aannemers. Als hij begrijpt dat
het kopen van een nieuw stuk grond en
de-bouw van een nieuwe kerk, de finan
ciële" kracht van de Belgische Kerk ver
tebovon gaat, stelt hij dc grote daad
van zijn leven in het belang van
kerk: hij schenkt ons het gebouw
deau Hij is dc reddende engel, de Ne-
hemia van die dagen, de man die met
zijn bezieling alles draagt en voortstuwt
naar het eind. En als op dit ogenblik
de naam van Baron Prisse nog met zo
veel eer genoemd wordt cn wij gemeen!
hebben zijn naam te moc-len verbin
den aan het Restauratie-fonds waaruit
wij de huidige vernieuwing van ons
kerkgebouw bekostigen, dan is het om
dat onze kerk te Antwerpen nooit de ge
schetste gunstige ontwikkeling had kun
nen doormaken, zonder hém, zijn visie,
gebed en bemoediging.
Dit kerkgebouw is sinds 1892 in ge
bruik. Daar komen wij nog iedere zon
dag samen. Daar heeft een aantal pre
dikanten in de 50 eerste jaren van de
ze eeuw hun werk gedaan. Daar hebben
zij gearbeid en gezwoegd, gepreekt cn
gebeden, hun nederlagen geleden en ge-
triumfeerd. Ook heben zij daar in de
dubbele reeks oorlogsjaren hun gemeen
te achteruit zien hollen. Er zijn Jaren
geweest dat men 's zondags nog slechts
10 mensen onder het gehoor telde. Dan
scheen het haast alsof de Antwerpse ge
meente ten dode opgeschreven was en
God een afgesneden zaak met haar ge
maakt had. Maar telkens na de eb
kwam de vloed weer opzetten en God.
die rijk is aan verrassingen, tilde dan
zijn kleine kerk weer uit de nood en
liet de dageraad van een nieuwe levens
dag over haar opgaan.
Vergeet niet dat het Protestantisme In
België niet kan steunen op dc dingen
waarop de kerk in Nederland steunt. Er
is bijna geen traditie die ons draagt:
het Evangelische geloof wortelt hier niet
in een strijd van eeuwen; wie van het
geloof afvalt wordt niet spoedig opge
vangen en weer terecht gebracht. Wij
missen hier ook de Nederlandse cultuur,
geen eigen radio, geen dagbladen van
uit een Protestantse geest geschreven.
nauweiyks hier en daar een
Christelijke schooL De „ach
tergrond" ontbreekt. Zo
krijgt het werk van de Pro
testantse kerken hier het
karakter van „een poging",
een aanloop, en mist het
constantheid, al lopen wy
i Holland gevaar i
minder dan i
starring in d<
Zo is het eigenlijk een wonder dat de
kerk van Antwerpen na 100 jaren, niet
slechts nog bestaat maar. wij mogen
het dankbaar zeggen, zelfs een bloeitijd
doormaakt. Het aantal kerkgang!
dubbelde de laatste Jaren.
ltijd dat er zich
heden in deze gemeente voordoen,
spreek natuurlijk niet over moeilijkhe-
geld om iets groots
?n verbaasd ben
weinig moeilijk-
deze gei
uurlijk i
den door gebrek aa.. .JS
te ondernemen, dat zal helaas, wel
blijven tot de dag dat dc hele gemeen
te van Antwerpen bevorderd zal worden
tot do hemelse rust. Mapr die zwakke
gemeente heeft toch nog kans gezien een
aanzienlijk bedrag uit eigen middelen
voor het Restauratiefonds te schenken.
Zr. gaan wij de grote feestdag op 11
november tegemoet. Van alle kanten
zullen wij elkander begroeten op die
dag Nadere inlichtingen over de feest
dag cn de autobussen die rijden kunnen
verkregen worden bij mevrouw Wierin-
ga. Koningin Emmakade 167 Den Haag.
Beste vrienden die dit loest. tot wel
ke kerkformatie u ook behoort, ik dank
u allen hartelijk voor A uw medeleven,
voor uw gaven die ik door middel van
uw kerkeraden mocht ontvangen, voor
dc plannen die gij hebt om met ons op
11 november het feest dezer gedachte
nis te vieren. Gij zilt on* welkom als.
of gij zelf van de Antwerpse gemeen
te waart' Komt allen' Deze dag van
11 november moet waardig zijn bezon-
