REIS DOOR
door k
Bloednacht van Ajam:
Koningin bij Mozartlierdenking
in het Concertgebouw
Sociaal-democraten in
W.-DuiIsland paraat
5
DINSDAG 10 JULI 19S6
(Tioe Pasoetji zijn vader wreekte)
IK TROK M'N JUNGLE-LAARZEN uit <le stinkende, zuigende modder
van de oever der nederzetting Agats en volgde resident Boender
maker in de richting van het huis van controleur Scheele. De anderen
volgden eveneens. Er werd niet heel veel gesproken. Ik denk dat we
allemaal zo onze eigen gedachten hadden, in die ogenblikken.
In dat huis, opgetrokken van atap en gaha gaha, stond de vrouw van
de controleur Scheele. Ik heb die vrouw eens goed hekeken. Zo jong
nog. Even in de twintig. Doch wat zij had meegemaakt maken niet veel
Nederlandse vrouwen mede.
Men zou kunnen opmerken: hóren er vrouwen in zo'n gebied Ik
geloof daarop dit antwoord te moeten geven: er is geen enkele reden
om aan te nemen, dat vrouwen minder moed kunnen opbrengen dan
een man I
Er kwam koffie. En tegelijk met die
koffie het relaas van de gebeurtenissen.
Het was een lang verhaal. Ik zal pro
beren het zo kort mogelijk weer te ge
ven, ontdaan van de meest bestiale de
tails. Men moet immers ergens een grens
trekken bij het releveren van gruwelen.
De moord bij Agats was geen op zich
zelf staande zaak. In de Asmat wordt
periodiek en regelmatig gesneld. Hier
volgt ter illustratie een opsomming van
enkele acties in deze streek gedurende
de laatste twee maanden.
Prauwen uitgemoord
Begin maart vielen Asmatters uit War-
sem, tussen de Oetoemboewee en de
Eilandenrivier, twee prauwen met volk
uit de kampong Manep aan. Er werden
28 personen gesneld.
Op 19 maart snelden mannen van
Kaimo, aan de Eilandenrivier, bij de
Wildemanrivier 23 personen. Op 20 april
overvielen bewoners van Kaimo en Jao-
sekor, die buren
zijn, de kampong
Amborip aan de
monding van de
Eilandenrivier. De
kampong bleek leeg
te zijn. Het resul
taat was „slechts"
één gesnelde plus
één geroofde vrouw.
Op 23 april snelden lieden van Kaimo
en Jaosekor 24 personen van Damen,
waarna ze de huizen in brand staken.
Op 30 april overviel Ajam een groep van
29 bezoekers uit Jlpajct aan de Lorentz-
rivier en doodde allen. De lijken werden
opgegeten. Dit was het drama, dat de ac
tie ontketende.
Voorts waren er nog diverse andere
botsingen waarvan het aantal slachtoffers
niet bekend werd. Op 20 april tussen de
kampongs low en Biwar. Op 27 april ver
gaderde kampong Atsj in verband met
een sneltocht. Op 29 april roept het ov
vallen van Damen de kampongs Ajam
Warse op, teneinde gezamenlijk een a
val te doen op de kampongs Kaimo
Jaosekor.
Ziedaareen kleine staalkaart
de Asmat! En het teleurstellende er
was, dat juist de laatste tijd het c
tact met de missie toenam, terwijl op
tal van dorpen een zogenaamde cate
chist aanwezig was. Dit zijn Papoea's,
die door de missie in de kampongs wor
den geplaatst, teneinde het contact per
manent te doen zijn. Teleurstellend ook,
omdat drie dorpen bij Agats, waar de
onderafdelingschef Scheele het bestuur
vertegenwoordigde, feitelijk reeds ondi
bestuur stonden: Sjoero, Ewer en Ajar
Men moet niet precies naar de mi
tieven voör dit soort dingen vragen. 2
zijn te gecompliceerd voor de Europeaan,
en daardoor onbegrijpelijk, ja, duister.
Wat de moord van de Ajammannen i
die van Jipajet betreft, er bestond ei
oude vete, in verband met de aanwezig
heid in beide dorpen van vrouwen, die
als kind waren geroofd. Voorts
paar maanden geleden een man
zien uit Ajam bij een bezoek aai
door een speerstoot gedood.
Waarom deze moord
Het wordt schemerig in het bestuurs-
huis, als het verhaal wordt verteld. Men
luistert en vraagt zich af: Is
verhaal, of het droge relaas
massamoord?
Buiten zitten de Asmatters. Maar niet
lang. Ze klimmen de boomstammetjes
op die de trap naar ons verblijf
en zetten zich rustig neder. Zc
ons aan met hun vochtige, wilde ogen.
Ze krabben zich, schurken hun huid
hoesten. Anderhalf uur lang glijden hi
blikken over ons heen.
Ik kan me geen somberder, vreen
der achtergrond voorstellen dan dei
groep Asmatters. Een van de mannc
heeft een baby op de rug. Het kind
slaapt. Volmaakt rustig. Soms strijkt de
vader zijn hand over het kind
voelen of het wel goed zit. De man heeft
doorboorde oren en een doorboorde neus
Er is geen twijfel aan of hjj heeft ge
moord. Misschien
Misschien vele
len. Alle Asmal
moorden, omdat het
moorden ttft hui
adat behoort. Het,
heeft iets met hun
„religie" te maken
doch in geen geval
met een ..misdrijf'.
Hoewel bestuur en
missie bezig zijn
deze gedachtengang
om te buigen. Dit
moet echter zijn
tijd hebben, maar
gaat met diepe te
leurstellingen ge-
Het verhaal gaa'.
verder. Op de 29ste
•pril arriveerden
lil de nacht vier
prauwen uil Jipa
jet te Ajam. In diie
boomstammen be-
'onden zich
catechist. 22 mannen,
vijf kinderen.
Het doel vam de tocht was een door
de catechist van Ajam te Jipajet gekoch-
prauw af te leveren. Doch zoals hier
boven vermeld, was er kort tevoren een
vermoord in Ajam. Die man had
oon, Pasoetji. Pasjoetji stond voor
de noodzakelijkheid zijn vader te wreken.
Hij dacht aan die wraak en wist de kans
te scheppen. Hij aarzelde echter. Waar
om? Misschien als gevolg van zijn contact
of bestuur?' Wie zal het zeg
gen? In ieder ge- ,p->
val: ifcoen de bezoe-
kers dn zijn kam
pong aankwamen.
hij ernstig na
te denken. Toen
kwamen de
Het zijn de vrou-
en der Asmatters,
dde doorgaans de
directe aanleiddng
moordpartijen. Een
n d'ie niet snelt
geen man, me-
i zij. Een man.
die niet voor kop-
zorgt, kan nu
eenmaal niet het
predikaat man dra.
gen. Daarom hitsen
de vrouwen de
inen op. Zij be
ledigen ze en hou
den hen hun laf
heid voor, als ze
de felbegeerde
koppen niet bin
nenbrengen.
De jonge Pasoetji
ut in het mannen,
huis van zijn dorp en kreeg bezoek van
wen. Men moet zich dat tafereel
voorstellen. Een groot langwerpig huis,
bewoond door tientallen mannen. Het
mannenhuis kan men wel vergelijken met
soort sociëteit, een verblijfplaats
jongelieden, die daar 's nachts bij el
kaar zijn, Iedere man heeft een vuur
plaats en een deur. Bij een der vuurplaat-
i, waarop stukken hout lagen te smeu
len, zat Pasoetji. Hij dacht steeds.aan zijn
vader.
Toen kwamen de vrouwen. En een
van hen greep een stuk brandend
hout en drukte dat op de borst van
de jongen, omdat hij zijn vader nog
niet gewroken had. En zij herinnerde
de jongen uitdagend aan zijn plicht.
De jongen blééf nadenken. Later
vertelde hij, dat z'n gedachten al die
uren alleen vervuld waren van
moord. Hij wist, dat zijn wraak on
ontkoombaar was. Hij wist, dat zijn
vader hem riep. Nee.... niet alleen
zijn vader. Een eindeloze reeks voor
vaderen allen Asmatters riep
hem. Er was geen macht ter wereld,
die hem die nacht nog kon tegen
houden. Geen bestuur en geen mis
sie! Het bloed sprak! En het sprak
luid en dringend!
Er zijn in Nieuw-Guinea ver
schrikkelijke oorden, oorden die
noch water, noch land kunnen
worden genoemd en waarvan de
muskieten een hel maken. Toch
moesten we door zulke gebieden
heen zo goed en kwaad als het
ging ook per prauw.
dat vlakbij die dertig men-
Stuk voor stuk zijn vijanden.
En hij wist, dat het uur gekomen was.
Dus stond hij op en verliet met een paar
indere jongens het mannenhuis. De nacht
vas stil. De jungle rondom de kampong
vas alleen vervuld van het eindeloos ge
ronk der bruikikkers en krekels. Het was
ien warme vochtige sterrennacht.
Dan gebeurt het
Dan vindt de moord plaats. Stil en
inel. De jongens stuiven het mannenhuis
loor, waar de Jipajets in diepe rust zfjn.
De speren schieten door het halfduister.
inkeie ogenblikken z\jn er verschei
dene doden. Anderen worden wakker. De
■teltenis onder hen is onbeschrijflijk.
Wie nog ontkoi
i poogt zich t
de catechist
De kampong gaat leven. Overal komen
de mannen en vrouwen uit hun huizen
en men weet. dat het weer zover is. Het
kamponghoofd Ewok en enkele andere
vooraanstaande mannen doen nog een po
ging, verdere slachting te voorkomen.
Maar ze hebben niet de geringste kans.
huis van het drama reinigen. Ze droog
den de voorwerpen. De twee meisjes ei
de kleine jongen waren op dat ogenblik
)g steeds in leven. Maar hun uren
Tot in het merg
De dag daarna ging de kepala, het
hoofd van de kampong, maar de bestuurs
post te Agats om de zaak te rapporteren.
En dan begint de tegen-actie.
Op 30 april zendt de controleur Scheele
:ijn assistent, de adjunct-administratief
ambtenaar Van der Voort met zes pa-
poea-agenten per prauw naar Ajam, om
onderzoeken wat er precies is gebeurd.
Pastoor Welling begeleidt hem op de
tocht, die zes uur duurt.
Wat de jonge bestuursambtenaren
en de pastoor dan te zien krijgen
schokt hen tot in het merg. Ze be
landen temidden van een kanndba-
lenfeestmaal. De mannen hebben
zich ingesmeerd met kleurige klei en
dragen him „feestgewaad"'. 1500
Op deze foto ziet men twee reis
gezellen van Anthony van Kam
pen: links resident Boender
maker en rechts de controleur
Frans Cappetti.
(iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Men heeft bloed geroken en zal niet rus-
atste bezoeker is afgemaakt,
dringen het huis van de ca
techist binnen. Het proces duurt slechts
kort. Als het geëindigd is. z\jn alle bc-
gedood. In leven zijn nog alleen
die drie kleine kinderen. Want wie moordt
die snelt niet, volgens een oude wet.
Anderen komen echter en die snellen
wel. zij het ook niet die kinderen. En
als de hoofden van de lichamen geschei
den zijn dagen de vrouwen op om zich
nceslcr ie maken van de koppen.
Zó was die nacht. Een nacht van ver-
chrikking. Een nacht, die een hel was.
Men moet daarom over deze dingen wer
kelijk niet in details treden hoewel ik
liet benijdenswaardige eer had die
bijzonderheden te vernemen. En dan
komt men er werkelijk toe zich af te
•agen, of dit wel mensen zijn.
de ochtend gloorde over de rivier
HET GISTERAVOND in de grote
zaal van het Concertgebouw te
Amsterdam gegeven galaconcert ter
gelegenheid van de herdenking van
de geboortedag van Wolfgang Ama-
deus Mozart, is bijgewoond door
koningin Juliana.
Bij het betreden van het Concertge
bouw werd de Koningin verwelkomd door
de minister van onderwijs, kunsten en
wetenschappen, mr. J. M L. Th. Cals,
en de burgemeester van Amsterdam, mr.
Arn. J. d'Ailly.
IJlt concert werd gegeven op verzoek
van de Nederlandse regering, die hier
mee een bijdrage heeft willen leveren
tol de internationale Mozart-herdenking.
In de pauze werden in de Jullanafoyer
aan de Koningin voorgesteld Eduard van
Beinum. dirigent, Hans Henkemans, pia
nist. Jan Bresser en Tibor de Manchula,
Dick Mesman, voorzlt-
lang niet zonder gevaar was in de totaal
opgewonden kampong. Doch het gelukte
hem. Hij kreeg de koppen, sprak vervol
gens met de mannen en verheelde niet,
dat deze zaak ernstige gevolgen zou heb
ben. Dit zouden noch de „kompanie" noch
de missie nemen.
Toen hij was uitgesproken kwa
men de Asmatters tot de overtuiging,
dat er inderdaad onaangename con
sequenties aan hun daad zaten. Ze
renden dus weg, grepen hun prau
wen en verdwenen gezamenlijk in
de kreken van het binnenland. Het
dorp lag totaal verlaten. Geen man,
geen vrouw, geen kind bleek te zijn
achtergebleven
Dit verslag is compleet op één bijzon
derheid na.
Toen controleur Scheele op Ajam bezig
was de koppen in te rekenen, ontving
mevrouw Scheele, die nog steeds in Agats
I zat, het antwoord-telegram van resident
Mensen zijn bezig dat feest te vie- hield in' dat
ren. En zo hoog is de feestvreugde I
gestegen, dat er geen sprake van kan
zijn hen tot rede te brengen en het
feest te stoppen. Het dorp Ajam is
anderhalve kilometer lang.
Dan laat controleur Scheele zich ook
per prauw naar de kampong brengen.
Want deze had eindelijk radio-contact
met Merauke gekregen. De verbinding
was namelijk enige tijd verbroken ge
weest. Het eerste contact met resident
Boendermaker had dus plaatsgevonden.
Intussen zaten pastoor Welling en Van
der Voort niet stil. Ze zagen kans de
mannen te bewegen de 29 gesnelde kop
pen af te staan. Toen zij ze echter goed
en wel hadden, werden ze gedwongen ze
weer terug te geven. Waarschijnlijk
speelden ook hier de vrouwen een rol.
De drie kinderen waren nu ook niet
meer in leven. Deze waren op dezelfde
bestiale manier afgemaakt als de oude
ren. Van het gehele gezelschap was dus
niemand meer over. Maar de vader van
Pasoetji was eindelijk gewroken.
ter var. de vereniging het Concertge
bouworkest, Marius Flo thuis, artistiek
leider van de Nederlandse Orkest Stich
ting en mr. H. Waage, zakelijk leider
van de Nederlandse Orkest Stichting.
Oost-Flevolancl
de dijk is dicht
Tot vanmiddag twaalf uur hadden de
issers van Elburg de gelegenheid nog
ee te kiezen d'oor het sluitgat in de ddjk
an Oostelijk Flevoland. Na dit tijdstip
wamen de profielzuiger Zuid-Holland,
en zeer grote kieleemkraan en
draglines in actie, die het dijkprofiel slo-
Op de plaats waar het gat werd gedicht,
zal echter een overslag worden gemaakt
s, opdat zij hun vangsten
langs een kortere weg naar de visafslag
kunnen brengen. Het is nog niet bekend,
voor hoelang de overslag kan worden ge
bezigd, maar zij spaart de Elburger vis-
tocht van ca. vijftig kilometer
Koppen opgeëist
Controleur Scheele besloot bij zijn a
i de kampong, gingen de catechisten bet komst de koppen op te
talina zou komen.
De jonge vrouw aarzelde geen
ment. Ze ging naar buiten en liet
zioh door twee Asmatters naar Ajam
brengen. Dit wil zeggen dat ze zes
uur lang door twee naakte roeiers
werd voortgestuwd over een rivier,
diie was omringd door wraakzuchtige
moordenaars. Doch ze bereikte haar
man en overhandigde hem het tele
gram. Ik geloof derhalve te mogen
zeggen, dat mevrouw Scheele een
vrouw met möed is. Ja ik waag het
te betwijfelen, of iedere man zoveel
durf had kunnen opbrengen.
En dit is dan het verslag over de
moord te Ajam. Zeer in het kort
zonder details der hartverscheurende
gruweldaden
Toch is het zo
DE THEORIE VAN WEGENER
ndenken, dal het
i een plezierig
mde voor populariserende
gingen uitrekenen dat de
afstand van New York naar Cherbourg
dagelijks met 1 mm toeneemt en dat de
pyraraide van Cheops 4 km naar het
zuiden is afgezakt sinds de bouwers er
de laatste hand aan legden. Anderen
wisten te vertellen dat Odysseus, indien
hij in onze tijd zijn zwerftocht zou aan
naai z
i de tijd der
-cfs zou uit-
Charybdis en dal ook de
ilessina 1/3 aan breedte heeft
eden de oudheid. En een van
mufjes op dit gebied vertelt
ins dat de Amerikanen die in de tweede
vereldoorlog het benarde Europa te hulp
nelden, dit keer 10 m verder moesten
'er zü voet aan wal konden zetten
1917. U ziet, een plezierig terrein
lurnalistieke wetenswaardigheden.
thai
■tdriftig
:r dan in de dertig
een volgende keer.
(Nadruk v
uit
i thuis
Een van de draglines wordt aangewend
ior profilering van het dijklichaam.
De keileemkraan, die twaalf meter
breed is, blijft buitendijks, omdat zij de
sluizen niet kan passeren en na slui-
de dijk, door het sluitgat bij
Lelystad uit de polder zal moeten wor
den gebracht.
De produktie van gebakken metsel
steen heeft in mei de 120 miljoen ge
haald. Ook de aanmaak van ongebakken
stenen verliep gunstig, even als de pro
duktie van straatstenen.
In tegenwoordigheid van ko
ningin Juliana werd gisteren in
het Concertgebouw in Amster
dam een gala-concert ter gele
genheid van de herdenking van
het tweehonderdste geboorte
jaar van Mozart gegeven. Bij
haar aankomst werden de Ko
ningin in de Julianafoyer bloe-
n aangeboden door de echt
genote van de tijdelijke zaak
gelastigde van Oostenrijk, me
vrouw Agstner.
Geslaagde noodlanding
van Harvard
Een Harvard van de vliegbasds Leeu
warden heeft gistermiddag bij het vlieg
veld een noodlanding moeten maken. Het
toestel raakte tijdens een scheervlucht
met de propellers de grond, waardoor het
onmiddellijk snelheid verloor. De piloot,
die zijn tegenwoordigheid van geest be
hield wist het toestel, dat nog voldoende
snelheid had, over de bijgebouwen van
het vliegveld te trékken en het daarna
enkele kilometers verder in buiklanding
op het weiland neer te zetten, Juist tus
sen twee diepe sloten In. De bestuurder
kwam e:
i lichte hoofdwond af.
Vrijgezellencongres
Zaterdag 28 ju'ld zal te Grevenbicht het
vierde jaarcongres van Westeuropese „al
leenstaanden" worden geopend.
Het programma is op twee categorieën
ingesteld: in twee grote tenten zullen
resp. de maatschappelijke problemen van
de ongehuwde en de mogelijkheden tot het
beëindigen van hun staat worden behan
deld).
Congres in München
Winst zal waar maken van beloften
moeten betekenen
(Van onze correspondent)
VANDAAG begint in het „Deutsche Museum" in München het jaarlijkse
partijcongres der Westduitse sociaaldemocratische partij. Honderden
journalisten, waarnemers van diplomatieke missies in de bondsrepubliek
en gasten uit het buitenland, alsmede 776 S.P.D.-gedelegeerden uit geheel
West-Duitsland zijr\ ter bijwoning van het congres naar de hoofdstad van
het land Beieren getrokken. Dit illustreert de bijzondere betekenis, die aan
dit socialistische congres wordt gehecht en welke het voorspel is van de
algemene verkiezingen voor een nieuwe bondsdag in 1957.
De S.P.D. gaat deze tegemoet in
overtuiging, dat haar rol als opposi
partij dan een einde zal nemen en dat zij,
tezamen met haar tegenwoordige oppo
sitiegenoten, de liberale „Vrije Democra-
en de vluchtelingenpartlj de eerste
nort-Adenauer regering na de oorlog in
West-Duitsland zal kunnen vormen. De
kans daarop wordt ook in niet-sociaalde-
mocratische kringen zeker niet gering ge
acht. Voor de sociaaldemocraten houdt dit
'venwel tevens in, dat de partij er voor
:al moeten oppassen zich op het Mün-
chense congres vast te leggen op beslis
singen. welke zij als eventuele regerings
partij zou moeten uitvoeren en die in het
licht van de politieke toestand in de
wereld, zoals die misschien over een jaar
zal zijn, niét houdbaar zullen blijken.
In haar rol van oppositiepartij, die
erre in de minderheid was, heeft zij
eigenlijk nooit behoeven te vrezen, dat
de partij aan haar woord zou hou
den. Deze situatie heeft zich gewijzigd, nu
zij wordt geruggesteund door twee par
tijen. die vroeger tot de Adenauer-coalitie
behoorden, doch thans in de oppositie zijn
gegaan en straks de coalitiegenoten van
de S.P.D. zullen zijn (gelijk op landelijk
niveau in Noord Rijnland-Westfalen reeds
is geschied en kortgeleden In de stad-staat
Hamburg maar ternauwernood is ver
meden).
De uitvlucht, dat zij als minderheids-
partij in de Bondsdag „toch niets kan
uitrichten" zal niet meer gelden zodra
zij aan de macht mocht komen.
Niet minder dan honderd moties zullen
aan het partijcongres worden voorgelegd.
Vanmiddag zal partijvoorzitter Erich Ol-
lenauer een grote redevoering houden
over de buitenlandse politiek der Bonds
republiek. zoals de sociaaldemocraten me
nen, dat deze moet worden gevoerd. Ol-
lenauer zal zich daarbij ongetwijfeld af
wenden van politieke- en militaire bin
dingen aan de N.A.V.O. en de opneming
van een herenigd Duitsland In een ge
meenschappelijk veiligheidssysteem pro
pageren.
De strijd tussen de gematigden en ra
dicalen In de partij zal ongetwijfeld ont
branden over een motie, die aandringt op
het aanknopen van directe onderhandelin
gen over de hereniging van Duitsland met
de Oostduitse „regering" in Pankow. Dit
is tot dusverre door het partijbestuur van
de hand gewezen. Moskou heeft herhaal
delijk te verstaan gegeven, dat het daar-
zijn toestemming tot hereniging van
Duitsland afhankelijk maakt. Een heftig
debat verwacht men over de herbewa
pening van West-Duitsland en de dienst
plicht. De S.P.D. heeft in de Bondsdag
irige week zich heftig geweerd hierover.
Binnen de partij bestaat evenwel geen
absolute eenheid en de Westduitse kiezer
zal niet gemakkelijk kunnen begrijpen
waarom de partij principieel w e 1 voor
herbewapening, doch tegen de dienst
plicht is. Met andere woorden, niet tegen
het feit dat West-Duitsland zich weer
baar maakt, doch wel tegen alle conse
quenties daarvan.
