Paul Cézanne, ■E2E8S2EEI- „EEN ZIN UIT MIJN GEBED Cultureel venster ORKEST-VARIATIES en KOORWERK VAN HINDEMITH ZATERDAG 9 JUNI 1956 hui iimi min muil iiiiiii mill mill nun mum uiiiiui uil» itini uiiiii vernieuwer en behouder Unieke tentoonstell ing in Haags Gemeentemuseum "REMBRANDT staat thans in het moderne kunst die eigen conse- naar de harmonie in leven middelpunt der belangstelling. Met twee grote eigen tentoon stellingen in Amsterdam en Rotterdam wordt deze Holland se meester geëerd. Het is im mers 350 jaar geleden, dat hij geboren werd. Helaas is men in de viering van dit feit al- serveren leen maar bij twee tentoonstel- de verschillende lingen gebleven, behoudens dan lende delen van een schilderij vende, warme quenties niet meer doorziet de basis van elke kunst verlaat om in het luchtledige verder te werken. Het verstandelijke bij hracht, tot die vele modernen een wetmatige rr bewogenheid. De methodi sche constructie bij Cézanne niet een gevolg van koel ob- zanne bepalen. Niet de kleuren kunst die hem tot die onverge lijkelijke verbeeldingen kleur-kunst Cézanne van het hoogste gehalte. Kleur- spirituele kunst, ja, want het zijn juist de kleuren die het werk van Cé- zijn streven van de goedkoop ingelijste samenstel- producties, maar de echte, een enkele expositie die op Rembrandt's tijd betrekking heeft, zoals in Leiden. hecht krijg' innerlijke orde tot compact geheel te Hij was geen intellec- De leiding van het Holland tu€el schilder, maar een door- Festival had deze herdenking schouwend kunstenaar, echter nog meer luister moe- wie ten bijzetten met bijv. de ope- ra ,,De Nachtwacht" van Henk Badings of het toneelstuk „Rembrandt" van het Schau- ma£ spielhaus in Düsseldorf. Hoe het echter ook zij, Rembrandt is in twee exposities uniek ver tegenwoordigd. Het Haagse Gemeente- wilde de zaak niet topzwaar maken en zocht naar een andere mogelijk heid. Die is gevonden en beslist niet langs de weg van de minste weerstand. Met heel veel moeite is thans voor ons land de eer ste grote Cézanne-ex- positie georganiseerd met werken uit mu sea en van particulie ren uit ongeveer 12 landen. En het is ook een herdenkingsten toonstelling geworden, want de Franse schilder Paul vrienden samenstellen- in „Zittende man", zo raak in kleur verbeeld, of die ster ke moderne expressie van de ietwat lijdelijke van de „Man met pijp", een der de werkelijkheid een heilig meest geniale werken van de «ras expositie. Of de meer scherp ge- maar tevens het hei- tinte verbeelding van de „Jonge als het alleen Italiaanse", niet in lijn- maar in kleurcontouren gevangen. Daarnaast de ranke, slanke le nigheid van de „Kastanjebo men bij" de Jas de Bouffan" met de lichte diepheid in het landschap. Zie eens hoe al die kleurvlakken het prach tige bladerendak samenstellen. „De kleur is de plaats waar ons hoofd en de hemel verloor maar als een vla'k en in teken achtige contouren gedwon gen beeld werd weergegeven. God, geef mij humor in mijn leven dat is een zin uit mijn gebed ofschoon een Frans sar cast eens heeft geschreven dat Humor nooit geknield ligt voor het bed. Ik bid zo vaak die gave van bevrijding om vaardigheid van woorden tot een lach dan vraag ik simpel om de weldaad van Uw leiding de tong spreekt immers heel de dag. Ik weet, wij zijn zo gauw genegen de lach te laten glijden bij wat spot; uit humor blijkt als honingmerk verkregen voor U, voor mij de liefde tot mijn God. De vreugd is vaak de bron van humor niet door 't oog der naald gaat nooit een kemel veeleer een blijk van toegedekt verdriet. Ik las onlangs: er is geen humor in de Hemel C. JOH. SCHREURS. Kleur-kunst HET WAS bij Cézanne, deze merkwaardige driftige en een- Cézanne overleed 50 jaar den, nl. op 22 october 1906 in Aix. Deze tentoonstelling, ook al zijn dan niet alle belangrijke werken van Cézanne aanwezig, is zeker even uniek als de beide Rembrandt-tentoonstellingen. En de betekenis van Cézanne in de schilderkunst is eveneens zeer groot geweest. Vader der modernen zijn elkaar raken" zei Cé zanne eens. Is dat niet merkbaar in het won derlijke stilleven „Ap pels en biscuits". Het is alsof Cézanne in die kleur het gewicht en het volume van die appels wil bepalen, zonder zich iets van de omgeving aan te trek- Hartstochtelijk heeft hij zich op die blozen- werd de vruchten geworpen. Aqua- tekeningen vervol- Zijn leven foto s in en documenten Schatten der schilder- I kunst De Wereldbibliotheek te Amster dam heeft thans de 26-ste reeks „Schatten der schilderkunst" uit gegeven. U kent die reeksen wel met reprodukties in kleurendruk naar werken uit Ned. en Vlaam se musea en particuliere verza- minder dan Heinrich Strobel. Het is geen diepgaande, geen analyse rende, geen esthetiserende be- schouwing, slechts een inleiding deze °P hetleven genaial Hindemith. Maar vol liefde ge schreven, dat uit deze woorden Paul Cé- kopieën het Ge- aanstellingsbr verlaten, die door de jeugd en rellen de ouderen werd uitgelachen, maken het beeld die zich altijd weer door ieder- zanne, dat thans een op de tenen voelde getrapt, meentemuseum van Den Haag omslag-ontwerpen, die zijn leven lang geleden wordt getoond gedurende de heeft onder het wanbegrip van maanden juni en juli. Een ten- zijn vader, het was bij Cézan- toonstelling de kunst van Cé- ne juist het grote verlangen zanne en de naam van dit mu- de kleuren van zijn schilde- seum TN de „Naald en Plaat"-rubriek A worden twee werken van de Duitse componist Paul Hindemith besproken. En daarin wordt toondichter. Dit boek is kort gele den verschenen bij B. Schott's Söhne te Mainz en heeft als titel ^e jiguur van Hindemith vc „Paul Hindemith, Zeugnis in Bil- In 87 bladzijden kunstdrukpapier wordt ons een beeld gegeven van het leven van Hindemith, niet door 'oorden (o.a. krantenuitknipsels, ven. tekeningen en Slechts vier bladzijden bevatten een beschou wing in woorden over Hind» een beschouwing bauen eine Stadt"). Zijn reizen naar Holland, Egypte (met Bar- tok en Venetië (met Honegger) vinden we terug in het boek, als ook de tragische periode van de Duitse boycot (hij had immers twee Joden, de violist Szymon Sebleven. naar werken De foto-afdeling begint bij de geboorte-aangifte in Hanau door Goldberg en de cellist Emanuel vader Rudolf Hindemith en met het Feuermann een strijktrio) met de geboortehuis. En zo wandelen we verdwijning uit Duitsland naar de Hin- eenzaamheid in Zwitserland oprijst. beelden het hele leven demith zijn vroege jeugd slotte i wordt ons thans een Cézanne voorgehouden zoals de mees- ten van ons hem niet kennen. De- talrijke reproducties heb ben we wel gezien, maar niet het echte werk. en dat is een groot verschil. Heel eenvoudig, omdat er in óns land maar 3 Cézanne's zijn. En we hadden er zoveel kunnen hebben als in 1916 de eenzijdige gerichtheid van de directeur van het Rijks museum er niet was geweest en deze directeur op de toen ge houden Cézanne-expositie heel veel werk had kunnen kopen. Bij museumdirecteuren komt wel meer eenzijdigheid voor, maar dit is toch wel een erger lijk bewijs. Ook van kortzich tigheid. Tien jaren na zijn dood zag men nog niet de betekenis van Cézanne. Als diezelfde museumdirec teur nu nog zou leven, zou hij wellicht andere inzichten heb ben en constateren dat de hele moderne kunst eigenlijk niet denkbaar is zonder Cézanne. Er rijen, zoals we die thans m het Haagse Gemeentemuseum zijn er die dit willen ontkennen. heb «,n ontdekt. maar dat doen ze alleen maar In zijn eerste periode de ve- om Iets anders te zeggen dan dlkl.e verf met een r0_ de normale wetenschap. Het ge- mantische bewogenheid uit vaar bleek echter te bestaan dat gesmeerd op het doek. Daarna modernisten zich in hun meest zim versobering heldering broertje Rudolf en zusje To ni, we vinden foto's van zijn le raren aan het Conservatorium in Frankfurt. Arnold Mendelssohn en niemand gernhard Sekles (compositie) en Adolph Rebner (viool) en zien en lezen uit foto en brieffragment, dat Paul Hindemith 1918 in militaire dienst heel wat componeerde en zelfs een reis maakt. Een waardige met drie van zijn dienstmakkers leerzame „Bildbiographie" een strijkkwartet had gevormd, prijs is slechts DM 9.60. dat toen al Debussy speelde. zeer waardevol bezit. De nieuwe reeks bevat prachtige kleurreprodukties (het is juist de grote verdienste van deze reek sen dat de kleuren zo goed zijn Jan Steen („De Gamalenverkoper", „Sint Nicolaasfeest", „De zieke dame" en „Het Oestereetstertje") Franz Courens („Zomer"). Fer- de erkenning in Ame- nancj Khnopff („Bij het beluiste ren van Schumann"), Emile Claus („De vlasoogst") en Jac- zijn ques Ochs (De gele clown") De laatste vier schilders zijn Vla de mingen, resp. geboren in 1854, waardevol bezit. Het 1858, 1849 en 1883. Bij de losse met Hindemith zelf reprodukties zijn ook heel korte levensbeschrijvingen gevoegd. Het formaat van de bladen is 20 x Corn. B. 28 cm. ika. Ook geestige eigen gemaak te tekeningen zijn gereproduceerd. En zo gaat het door tot 1955, foto van Hindemith en vrouw in het Duitse landschap. Dit prachtig uitgegeven boekje alleen KUNST KORT 1 Van 3 tot 11 augustus zal te Benenden (Kent) weer een Sum mer School of Music gehouden worden met onderling musiceren, lezingen, e.d. Inlichtingen by Lies Lebhings, Churchillaan 222, Am- Barenreiter Verlag te Kassei een boek verschenen onder de titel „Fünf echte Bildnisse Johann Sebastian Bachs", waarin een vijf tal onbekende portretten wordt afgebeeld en beschreven, o.m. een portret van Bach uit omstreeks 1740, een nieuwe pasteltekening en een documentair vastgesteld jeugdportret uit 17l5. Te Hongkong is een nieuw Chi- nees Luthers gezangboek ver schenen, dat steunt op het eerste Luth. gezangboek in China van 1920. Onder de 500 liederen be vinden zich 50 originele Chinese. In Amerika is thans gemaakt met dc opnai film over Joh. Seb. Bach. De: film wordt, evenals de Lutht film, gemaakt in opdracht van c Luth. kerken in Amerika. schets voor zijn Strijkkwartet Op. 16 uit 1921. De Berliner Illustrier- te Zeitung van september 1922 be handelde (met foto'si onder één titel „Manner von denen man spricht" twee bekende figuren uit het Duitse leven dr. Oswald Spengler (schrijver van „Der Un- tergang des Abendlandes") en „DE KRANS DER UREN" Geen kleine versjes met veel inhoud De oude kerk heeft het etmaal volkomen in tegenspraak met de n acht groepen elk van drie uren heersende opvattingen en dat feit uc vuui cu tegenstanders in de ingedeeld, met Latijnse namen, verklaart voor een deel, waarom dagbladkritieken. We maken ken- die de rooms-katholiek en yooral de officiële letterkunde vrijwel nis met Hindemith's moeder en de kloosterling vertrouwd in de geen notitie van deze man neemt, zijn vrouw. Gertrud Rottenberg oren klinken. Martien Beversluis. Niets ligt dan ook meer voor de (met wie hij in 1924 huwde), als- de ruim zestigjarige dichter van hand om hem retoriek te verwij- ook met de kring van vooraan- christelijke poëzie, heeft deze La- ten en soms is het inderdaad staande persoonlijkheden op mu- tijnse benamingen aangewend als moeilijk dat niet te doen. Toch ziekgebied die zich had gevormd titels voor de acht hoofdstukken, moet men hier voorzichtig zijn. rond het door Hindemith in 1921 eik tien gedichten omvattend, i Men beweert te Marburg een tot dusver onbekend manuscript van Poolse liederen van Chopin ont dekt te hebben, dat naar men aanneemt omstreeks 1830 voltooid zou zyn, toen Chopin dus 20 jaar 3000 bezoekers. De zaal maal deel uit van een gebouwencon plex, dat aan de Detroitrivier i aanbouw is en de naam zal drage van het „Henry en Edsel For Auditorium". begonnen Donaueschinger Musik- fest, dat jaarlijks hedendaagse muziek voor het voetlicht brengt. Zeer exclusieve foto's zijn er der halve van Otto Klemperer. Ar nold Schönberg, Joseph Haas, Ernst Krenek en Alois Haba. zijn verzenboek (bijna zo dik als Gossacrt cn Hendrik de een roman„De Krans der Uren"*) behoren met Beversluis stylistisch Deze indeling en deze regelmaat is typerend raditionele gebondenheid Veere .■nzaamd levende dichter, saert en De Vries, hoe onderling Want ook de verzen zelf hebben verschillend deze dichters ook zijn, dat regelmatige, dat strenge wat duidelijker waar te nemen dan bij Cêsam i betreft. De dikwijls uit gehaalde regel van Jacques Perk: uit „De ware vrijheid luistert Ta- de wetten" bevat i waarheid, die Beversluis. Toch zou ik niet dur- bewèren, dat ze bij dez ste geheel ontbreken. Wel smaak in Frankrijk, die „kunst van de oppervlakte" langde, hebben we hier met soort kunst van de op- bij deze laat- pervlakte te doen. Het doet den- TH.i ijsbloemen op de ruit. ouderwetse ik doel hier speciaal op de i Pathos i voorbij en melodij zich dan af, of dit HET Berlijng Philhar- monisch Orkest vier- 1932 zijn gouden jubileum. Tien jaren lang gtond dit orkest toen al iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinii» VIA NAALD ÉN PLAAI werk, dat Hindemith ook in op- chaat'ren. noeg, daar niet van. Maar wat n vraagt men mift is het bezonkene, het werkelijk echte diepe van gevoel en visie, De tijd ligt nog te dat zich in weinige woorden weet ons, dat men dit grif uit te spreken. De dichter Bever- om nu reeds een sluis herinnert aan de polemist i de beiden zichzelf kan de criti rig vinden, dat te midden vrij bandeloze en nerveus het nieuwe zoekende versproduk- tie van de z.g. vijftigers en hun genomen navolgers een oudere man met werk komt, dat onze grootvaders niet vreemd puber nooit gestor ven, beiden zijn als het ware voorbeschikt om niet au sérieux worden. zanne beriepen en de uiterste ^eer tot het meer emotionele in consequenties van hun abstra- zijn barokke bwogenheid. Het is r herend streven op deze Franse merkwaardig te ontdekken dat leidJ1°«lvain de befaamde dirigent prof. dr. Wilhelm Furt- meester terugbrachten. Dat was en is natuurlijk volkomen grijpt onjuist, daar Cézanne wel de weg wees naar het abstrahe ren, maar tevens sieke eenvoud. Zelfs in zijn ver nieuwing was Cézanne klassiek en zijn schijnbaar kubistische werken hebben weliswaar het vlakkenritme maar in die kleu- renstructuur vinden we toch ook nog de gebondenheid aan h£t impressionistisch colo- Cézanne „vader Cézanne in zijn late periode eigenlijk toch weer terug- mj dïwat b°e»eItZUde blwo'gShïïd I"" kleur en ritme. De tusseinlig- gende tijd was meer timide, had vroeg Furtwanglei -vinoT- iolc- ,iir /la Hocf-hrnnmrlp gier, die Artur Nikisch als zodanig was opgevolgd. De bij Furtwangler op, dat een der meest vooraanstaande jubileumgeschenk zou geven in de orkestwerk. Zonder zicli een ogenblik te bedenken de beschroomde kijker in het heelal. Het was al tijd de kleur, die constructie, expressie en verinnerlijking dit n positie i Paul Hindemith, toen nog hoogleraar de Berliner Hochschule für Musik. i het werk bepaalde. En uit orkestwerk die complementeren de k'ei contrasten voorschijn. r 20 r ten onder de titel sches Konzert". een compositie in zeven delen. nl. een thema en 6 variaties. In dit werk heeft Hin demith aan de verschillende in strumentengroepen van het orkest griff" van 30 november 1934 een verklaring, waaraan ik de volgen de zin ontleen: „Wij protesteren er met kracht tegen dit kunste naarstype als zuiver Duits te zien aangegeven en willen zijn rasecht germaanse oorsprong slechts zien als een bewijs, hoe diep ons eigen geïnfecteerd met Een jaar Rijkskanselier werd benoemd, werd in Berlijn het grote muziek feest gevierd met het nieuwe Philharmonisches Konzert van Paul Hindemith. Zes jaren later, in 1938. moest Hindemith Duitsland verlaten en werd zijn muziek Jn het nazi-Duits- de toen 37-j land verboden. „Entartete Kunst" heel Berliji U kunt materiaal hierover vinden in het elders op deze pagina besproken boek van Schott's Söhne. Mainz „Paul Hindemith. Zeugnis in Bil- dern In 1932 was het nog mogelijk enthousiast te zijn over werk van Hindemith noemde men die muziek, dii van 1934 af geboycot werd. In de Deutsche Allgemeine Zeitung van zondag 25 november 1934 kan men een bericht lezen van het Deut- Hindemith sche Nachrichtenbüro, wordt meegedeeld, dat Furtwangler bij Goebbels zijn ontslag heeft aange- i dat bij het jubi leum van het grote orkest. Furt wangler was ook enthousiast is dat ook altijd gebleve mocht hij dan later opdracht schreef nl. het koor- ben geklonken. werk „Apparebit Repentina Dies De Harvard Universiteit in Cam- Hoofdzaak is natuurlijk of bridge organiseerde in 1947 een in Beversluis met een echt dichter symposium over muziekkritiek en te doen heeft. Ik meen van wel. Het zijn grote kinderen geble ven en dit oordeel houdt zowel lof als blaam in. Critici, die het zich niet moeilijk willen maken, zijn hier met hun oordeel spoedig toevoegen, dat klaar. Maar telkens komen we bij heel eigenaardig dich- Beversluis toch regels tegen, die lerschap gesproken moet worden, lets groots hebbe„p zoals v. in een dichterschap dat zich met ken- merkt door oorspronkelijkheid, ook "et gedicht „De Rebel de Yale University, een koor- k opgedragen. Na zijn orato- li „Das Unaufhörliche" (1931). zijn opera „Mathis der Ma- niet door diepte" (waarmee ik niet- 1934—1935) had Hindemith genlijk geen groot vocaal werk meer geschreven. Na afloop van de tweede wereldoorlog voelde hij het woord nodig te hebben om de mensen door de muziek heen te bepalen bij het einde dezer we- deze opstandige heet: Straks scheurt hij zijn woedende vingers tot bloed aan Gods muur, die niet wijkt uit zijn lijn. in een rietstengel vangt hij Diens vuur. en verlangt met Zijn arend in tweekamp te zijn. En hij voelde ook dat hierv< maar één mogelijkheid was: uc u ruggrijpen op het Woord, zij het geheel gedoofd dan in de vorm van vroeg-middel* nooit gehee, be'ioond eeuwse latijnse gedichten uit het Oxford-boek. Zo kwam Hindei tot de Openbaring va de wederkomst van Chrij het jongste gericht ei door Jezus Christus. De latijnse verzen zijn streng maar van een krachtige expressie en een gewel dige diepte. Dat alles greep Hin demith zo aan, dat hij er een sug gestief, doch nergens pathetisch Zo wordt de belangstelling nooit geschikt citaat, dat de lezer een -jtoch yQfc indruk van de bundel geeft, te i blijft de besluiten.De verzen zijn zo lang.. ïezer mei een gemengde indruk Naar kleine versjes met veel in- achter. In de veelheid der woor- houd zoekt men vergeefs; van Goe den onbrak het gemakkelijk maak- the en Heine heeft deze dichter werk niet, maar iets verhindert ons niet veel geleerd. Eindigen we toch dit werk geheel terzijde te met de laatste vier strofen van schuiven. Het is niet gemakkelijk, „Arcadisch", een van de soberste deze korte beschouwing met een en minst breedsprakige gedichten. ai PA VL HINDEMITH, de boden Dui ihthousias- waarin me kan 24 jaar later, nog de- dat Wilhelm len. Heel eenvoudig omdat dit Rijksminister Philharmonisches Konzert van Hin demith nog steeds als een mees terwerk kan worden beschouwd, een meesterwerk op het gebied van de variatiekunst. In zijn mu- de Berlijnse Staats- ziektheoretisch werk uit 1937 „Un- opera. dit als protest tegen de ge- terweisung im Tonsatz" schreef organiseerde Hindemith-boycot. In Hindemith: „So viel können dasz Philharmonisches Konzert thans ■"■'"i"" 1,1 das Handwerk nicht mehr'stort, op de pla,-* J- "u werk van maakte, kracht van het woord en de diep te van het Woord beleefd wordt. Dit koorwerk van ongeveer 16 mi nuten heeft een dramatische span ning en soms een bijna gregoriaan- net met Honegger De boer berekent bij het rooien En ziet de zakken in t' verschiet. Hij overschouwt zijn wondermooie. De aquarellen ziet hij niet. boden als vice-voorzitter Rijksmuziekkamer, als leidei het Berlijns Philh. Orkest directeur thema met scherp gepunteerd rit me'. De orkestleden hebben het er niet gemakkelijk in, maar het is wel buitengewoon dankbaar. Het is Telefunken te danken, dat dit hetzelfde blad schrijft Furtwangle een hoofdartikel onder de titel: „Der Fall Hindemith". waarin hij zijn standpunt zeer duidelijk en onomwonden uiteenzet en zeer dui delijk onderstreept, dat iongere componisten niet één is die Nergens zoveel voor de Duitse muziek heef* puntische gedaan als Paul Hindemith. yn schaffen wird, das J'" sein". In deze orkestvariatii öe de bevestiging van deze woorden deze geniale contra- variaties krijgt men even de gedachte aan de materie. Het is er allemaal ver bovenuit geheven, het is alles als Gusz" geschreven. het NSDAP-partijblad „Der An- gebouwd op een heerlijk klaar een gelijkwaardige weergave. declamatie. Men een „Roi David" kunnen vergelijken. De heldere en transparante be geleiding van tien koperblazers geeft het grote accent aan de be tekenis van het woord. Een werk, dat onze zangkoren zeker eens moeten uitvoeren. Een goed bezet •schenen (lang- gemengd koor zal er dankbaar aan werken. Telefunken nam het op in een uitvoering door het koor van de Wiener Singakademie, leden van het Weens Symfonie Orkest en de dirigent-componist Paul Hindemith Een zeer gespannen vertolking en prachtig opgenomen deze Hindemith-plaat heeft ken. Én ook van opname-tech- Telefunken niek. Een sterk aangenaam knap stuk echte B het orkest waaraan het werk das Ziel gedragen (Berliner Philharmoni- ligt keri en gedirigeerd door de com ponist zelf. Een vertolking zo on- gelooflijk perfect en gespannen, dat men hier werkelijk van een hoogtepunt in orkestspel kan spre- De jagers doen de kirfazanten neerstorten in 't gepluimde riet. Ze tasten 't vlees aan alle kanten. De gouden weerschijn zien zij niet. De ploeger scheurt d'ontblote velden En golft door zijn verplukt gebied. Hij ruikt de opbrengst leeds der gelden. De geur der aarde ruikt hij niet. De middag is van alle gaven alom ten boorde toe gevuld. Voor ons, die om de winsten draven. O God! vergeef ons onze schuld. C. RIJNSDORP CORN. BASOSKI

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1956 | | pagina 12