MOZARTS «BASTEN» EN
WOLFS LEDKUNST
Uitstekende roman
Cultureel
venster
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 19 MEI 1956
V_
Het leven zelf treedt te voorschijn
uit zijn werk
Van onze kunstredacteur
REMBRAND! is liet nog nodig te zeggen dat hij op
15 juli 1606 in de Weddesteeg te Leiden geboren werd.
waar zijn Vader Haruien Gerritsz. een molen had? Is het
nog nodig te vermelden dat hij eerst met Saskia van
Uylenburch trouwde en na haar dood in 1642 samen
woonde met Hendrickje Stoffels? Is het ten slotte
nog nodig op te merken dat hij een groot schilder was,
doch op 4 oktober 1669 arm stierf in zijn woning aan de
Rozengracht te Amsterdam?
Het zou een overbodige herhaling volstrekt enige plaats in de schil-
zijn van al de feiten, die we op derkunst van de wereld ook. een
aer plaats die vandaag nog even voor-
vat uitstrevend is als 300 jaar gele-
is. den. Rembrandt is niet van de
is gouden eeuw (zoals Nicolaes
Maes, of Ferdinand Bol. of Gerard
Dou, of Gerard Terborch b.v.) en
ook niet van Holland (zoals Pie-
ter de Hoogh, of Jan Vermeer, of
Jan Steen, of Paulus Potter b.v.),
Rembrandt is van alle eeuwen en
van alle landen.
Tijdens de Duitse bezetting lach-
als de Duitsers concerneerende den boedel
school al leerden; het
uitgewerkt relaas worden van wat
in elke encyclopedie te vinden is
Wilt ge het in romanvorm, dan is
hiernaast een bespreking van de
romantiserende vertelling van Rem-
brandts leven door David de Jong.
Wie de geboortedag van Rem
brandt nu 350 jaar geleden
wil herdenken, behoeft niet stil te
staan bij de uiterlijke levensfeiten.
Hij gaat in het Rijksmuseum te
Amsterdam eens geruime tijd stil
zitten voor het schilderij van het
zg. Joodse bruidje. Of hij gaat in
Boymans te Rotterdam langdurig
kijken naar die ontroerende teke
ning .Jezus geneest een blinde"
(naar Joh. 9:17i. De beide Rem-
brandt-tentoonstellingen bieden
voldoende gelegenheid Rembrandt
nader te leren kennen. En ook nog
meer te leren waarderen.
Verguizing en verering
Die waardering voor Rembrandt
is wel heel verschillend geweest.
De befaamde Zwitserse hoogleraar
en kunsthistoricus prof. Jacob
Burckhardt was in de vorige eeuw
helemaal niet zo gesteld op Rem-
brandts werk. ..Rembrandt was een
autodidact, wie het niet gegeven
was aan de schoonheid recht te
doen wedervaren. Op zijn Nacht- leefd i
wacht heeft hij de armzaligste ger
figuren geschilderd, die
evenzovele mislukkingen
zijn geworden. Rem-
bandt bezondigde zich
aan zeer ernstige ver
tekeningen en perspecti
vische fouten en hij moet
wel erg geleden hebben
onder zijn onvermogen
het menselijk lichaam
normaal weer te geven.
In zijn bijbelse werken
ontbreekt het aan cue
combinatie van eerbied,
besef van de tegenwoor
digheid Gods en eenvou
dige gratie, die wij in
deze wereld voor vanzelfsprekend
houden". Tot zover Burckhardt, een
kind van zijn tijd met de grote be
perkingen van die periode.
De 17e eeuwse kunstschilder Ge-
tchnisclu
de schilder en
levensverbeelder
putte ook. Niet omdat mc.i dit van hem vroeg
de kerk bemoeide zich niet met hem en de adel
was hem al vergeten maar omdat hij in de
Bijbel de eigen diep menselijke gevoelens en
hartstochten terugvond cn om
dat hij in alles uit die Bijbel de
tegenwoordigheid van God op
merkte. Hij gebruikte de Bijbel
niet als een bron, maar als de
bron. waarmee hij voortdurend in
innerlijk contact stond.
En dan schilderde hij de Bij
belse figuren niet als uit een ver
verleden, maar als mensen uit
zijn eigen tijd. De Bijbelse voor
stellingen van Rembrandt zijn dan
ook niet extatische, ongrijpbare
beelden vol pracht of vergulde
heiligheid zoals zoveel roomse
kunstenaars deden en nog doen
om de leken door uiterlijke
schoonheid te imponeren maar
ze zijn waarachtige, levensechte
verbeeldingen van de dingen van
alle tijden. De Bijbel heeft meer
dan historische waarde, wilde
Rembrandt hiermee zeggen. Weer
moet ik hier prof. Walter Nigg ci
teren als hij zegt:
..Wanneer Rembrandt zijn Bij
bel las. staarde hij niet met een
gezicht zonder uitdrukking in een
verdwenen verte. Alles kwam bij
hem in de onmiddellijke nabijheid
te staan en de Bijbelwoorden kre
gen een brandende actualiteit, als-
Rembrandt geëtst
1629. dat reeds de
vaardigheid met
an deze 23-jarige bi
over een weerbarstig leven
Membrandts
Evangelie
Bij Moussault's Uitgeverij te
Bussum is een uitzonderlijk mooi
boekje verschenen met als titel
..Rembrandt's Evangelie". Dit
boekje omvat een groot aantal
tekeningen en etsen van Rem
brandt. gemaakt naar Bijbelse
taferelen. Het zijn prachtige re- L
produkties geworden op kunst- j
drukpapier en in breed formaat.
De tekeningen zijn telkens voor- j
zien van de 'betreffende Bijbel
woorden als enig en ook enig
noodzakelijk commentaar. Voor- -
af gaat een met liefde geschre- II
ven inleiding van prof. dr. F. I
v. d. Meer. uit welk voorwoord II
we het volgende citeren: „WatII
Rembrandt's evangelie onder-
scheidt bij zo vele andere afbeel-|
dingen, is wellicht het ontbreken
van het symbolische, om niet te
zeggen liturgische moment: hij is
de uiterste tegenvoeter van de By
zantijnen. Maar wat nog meer
opvalt is zijn afkeer van het
theatrale. Terwijl de grote Italia
nen niet kunnen aflaten van het
grootse, heilige schouwspel, noch
ooit een ogenblik hun bekommer
nis om volmaakte lichamelijke
schoonheid en klassieke draperie
kunnen afleggen, is Rembrandt
er alleen op bedacht de situaties t
en de gebaren en de gelaatsuit
drukkingen te geven, die de ar
geloos gelezen Evangelietekst on-
middellijk oproept". Het is een
waardevol boekje van ruim 100
bladzijden geworden.
spraken van ..unser Rembrandt'
daar Rembrandt nooit in Duitsland Rembrandt va
was en in zijn werk ook beslist Pen. Zijn- huis
niet het type van de edel-ger-
maan was. Maar het is ook kort
zichtig om Rembrandt in een ove
rigens heel begrijpelijk chauvinis
me de meest Hollandse van alle
Hollandse schilders te noemen.
Om de heel eenvoudige reden, dat
Rembrandt zich noch iets van de
Hollandse schildertechniek aan
trok. noch iets van de Hollandse
sfeer, noch iets van de Hollandse
typen, noch iets van de Hollandse
moraal.
Wat men wel kan zeggen is dat
met Rembrandt de Hollandse
schilderkunst een nieuwe geboor
te beleefde, waarbij de academi-
beeld
•cht menselijke
Ryn" te verko-
in de St. Antho-
Breestraat ging met de kunst
schatten over aan de schuldeisers.
Maar Rembrandt zweeg, hij on
derging en aanvaardde, als een verre oudheid had
tweede Job. En hij werkte verder, den afgespeeld, wa-
verbetener. sterker, grootser, in ren op een.
een niet-begrijpende wereld. andere onbegrijpe
lijke wijze opeens
Zelfportret en Bijbel
rechtstreekse bele-
zijn ogen afspeelden. De tus-
senruimte van eeuwen was over- mans te Rotterdam de tentoon-
brugd: uit het stoffige geschiede- stelling van tekeningen van Rem-
niswerk was een boek geworden brandt en de Koningin opende
van het heden, dat hem aanging, gisteravond in het Rijksmuseum
De gebeurtenis-
Hoe weten we nu dat Rem
brandt onder dat alles zo geleden
heeft, innerlijk geleden? Dat ont
hullen zijn zelfportretten, die zijn
de Bijbel
wordt be- zijn psychische gesteldheid.
Saskia i
echtgenoot
op de latere portretten.
Bezie zijn laatste zelf
portret op 63-jarige leef
tijd: leed en zorgen 'neb
ben -hun trekken gete
kend. maar toch is er
gebleven de grote gees
telijke ru-t. Is er zc:'s
niet een lioh'.e glimlach
om de mond? Saskia.
Hendrickje, Titus. al
ien overleden. Een armc-
tierige kamer op de
Rozengracht ij zijn werk
plaats geworden. Toen
een tover van licht en schaduw ging Rembrandt zich afvragen
werd. De schilderkunst in ons a aarom lui eisrenliik n-,e
land heeft dus in Rembrandt de ieefde Het was hem onbegrijpe
lijk. Maar hij besefte dat het zo
was het Rembrandt
mogelijk op zijn
schilderij van de
Heilige Famiiie
zijn vrouw Hen
drickje als Maria
en de kleine Titus
(zijn zoon) als het
geworden Kind Jezus te
schilderen. Daarin
zag hij niets on
gepasts en daar
door heeft hij de
Bijbel ook niet in
het dagelijkse leven
neergehaald, doch
de banale
G3agsheid
all .-
eeuwigheid opge
heven. Daar het
Bijbelse gebeurc
inhoud
boek met zijn pen-
De Bijbel en de Burger, ziedaar motieven, ^n'Ta"„ V GraSn'U dilï
genoeg voor een Protestants schilder die niets begrepen van Rembrandts j.
zonder opdrachten van kerk of adel zijn weg sPe* 'met B®*1* en schaduw. F
moest vinden." P
Gave vertelkunst j1
men. Men bemerkt, als men dit De Jong wijdt veel aandacht aan
omvangrijke boek aandachtig zelfportretten: ..een spookach-f
leest, dat het De Jong vóór alles tig spel van de man voor de spie-
is te doen geweest om Rembrandt gel. Het was een spel vol diepe
in zijn ontwikkeling als kunste- ernst uit liefde en waarheidsdrift!
naar te beschrijven. Heel dit ver- geboren. Was hij de man op wie
haal is doortrokken van een hij leek of leek hij slechts de scha-
diepe aandacht voor het werk duw van degene die hij was?"
van de meester. De Jong heeft in deze met zorg en liefdel
bewust afstand gedaan van het geschreven roman vinden we
len. Een lachje brak open op najagen van goedkope succesjes ook het ontstaan van beroemde
zijn vermagerd gezicht. waarmee hij de lezer op zijn itukken beschreven, zoals de Nacht-
..Harman Becker is betaald, hand kan krijgen. Het is een door wacht, de Anatomische les. Heil
vader Er kan je niets meer en door oprecht boek. de grote joodse bruidje, etc. Als je ditj
gebeuren", fluisterde hij met kunstenaar Rembrandt -
zweverige stem.
Toen greep hij Rembrandts
,,Op een zonnige ochtend in
het begin van september stierf
Titus, kalm en vredig. Magda-
lena had Rembrandt pas op
het laatste ogenblik laten roe
pen, maar Titus was nog vol
komen helder. Hij scheen al
zijn krachten te verzamelen
om zijn vader gerust te stel
hand en bracht die naar zijn
lippen. „O vader", zei Titus,
„wat was het toch altijd goed
tussen ons..."
•aardig.
Tijdgenoot vertelt
De auteur is
ruggeschrokken
techniek voor zijn roman 10e ie
pas>sen. Hij laat het gehele verhaal
door een tijdgenoot van Rem-
Aldus beschrijft David de Jong brandt vertellen, namelijkdoor
in zijn roman ..Rembrandt. Vorst een Portugese Joodse arts. die
der Schilders" de laatste ontmoe- vaak poseerde voor de Christus-
ting tussen vader en zoon. In de- figuur en later huisvriend van
ze sober gehouden scène raakt de Rembrandt
schrijver het hart van zijn lezers, heeft de auteur soms parten ge- Jong De uitgeverij Contact heef
Rembrandt is dan al lang geen speeld, want de verteller kan het boek een aantai zeer goed
j -jij- reprocj unties van Rembrandt
boek hebt gelezen, bekijk
voortaan de portretten van Rem-i
brandts vader en moeder, zijnt
broer Adriaan, zijn Saskia, zijnf
niet voor te- Hendrickje Stoffels en niet te)i
vrij gedurfde vergeten zijn geliefde zoon Titusl
met andere ogen. David de Jon?'
heeft ze ons psychologisch ver)
klaard, alleen maar door zijn ga-|
ve vertelkunst.
de kunstenaar Rembrandt
5V1 1CIIU VC.I1 dan leze
Deze opzet ment£erde roman van David d(
deze rijk^ gedociEf,
iard niet alles
een levend mens, met wie wij, brandts
door de indringende sterk visue- hebben meegemaakt. In vele ge- meegegeven waardoor h<
le beschrijving van David de vallen moest hij dan ook allerlei kostbaar en blijvend bezit
ovaaw ir.n "«>*•- Worden.
P. J. RISSEEUW
Rem-
meesterwerken als illustratief
waardoor het
rard de Lairesse was al niet veel ook de grootste cosmopoliet
vriendelijker met de volgende was. Rembrandt heeft voedsel uit
woorden: ..Men moet sich niet alle tijden en alle landen gezogen
laaten misleiden door deze of gee- en die invloeden gesublimeerd tot
ne manier: volgt alleenlyk de Na- een volkomen eigen Rembrandtiek
tuur zo gy de Konst wil voldoen, levei
Weg met futselen.
geven op t
waardoor met hem
periode begint in de geschiedenis
de ontmoeting
tast
kloecke hand
wel niet
dat God het
En hij schilderde weer, schilder
de, schilderde tot God zelf hem
de penseel uit handen nam. Het m"et de Henigè"Schrift",
was 4 oktober 1669 toen hij dood
in zijn kamer werd gevonden. Van
En hier leren we de verguizing armen werd hii beeraven r j
ta'SrtourfrSVr'Hii viel in febo^'12d!lrt?nd ta*£kt dat de tchuld
èn als mens èn als schilder uit sterdam. Waar weet men niet met twee grote Rembrandt-ten- brandt ingelost
de toon. Zijn grootheid was boven precies. toonstellingen, waarop werken
kleinmenselijke dogma's verhe- z,Ien zijn die 1
ven. De samenleving met Hen- In dat leven was er slechts één ders nooit in werkelijkheid gezien
driekje Stoffels leverde hem de boek. dat Rembrandt las en her- hebben. Prins Bernhard opende tuig*
te Amsterdam de tentoonstelling
van schilderijen en etsen. Tot 5
augustus duren de exposities en
daarna wisselen ze en duren dan
tot 21 oktober.
Jong. vertrouwd zijn geraakt. En voorvallen door derden laten
dat is toch het geheim van een tellen, wat de compositie niet al-
historische roman, dat wij. behal- tijd ten goede kwam. Maar toch
ve het tijdsbeeld, ook en vooral is deze opzet origineel: Rem-
mensen ontmoeten, levende men- brandt, gezien door de ogen van
sen in wie wij kunnen geloven. een Joodse vriend. Geen wonder
Nu is het wel zo. dat het Da- dat wij in deze
vid de Jong er niet om te doen rc>1
is geweest allereerst een sappig
gekruid verhaal
„Renjtjrandt.
steund. dan hebber
volk aan Rem-
Rembrandt is
o___. gestorven, "zijn laatste rustplaats
zijn die de meeste Nederlan- kent
•achting van velen op en bracht 1;
Hendrickje onder de kerkelijke
censuur. En hier citeer ik de Zwit
serse hoogleraar prof. Walter
Nigg: ..Niet één van de geestelij
ke heren kwam in die tijd op de
gedachte in de zachte duif" die
Hendrickje Stoffels was. de ver
borgen engel te zien. die God zijn
zwaar beproefde knecht Rem
brandt te hulp had gezonden om
wat licht te brengen in de name
loze duisternis, waarin zijn gezin
zich toen bevond." Daar Saskia
haar man tot erfgenaam van haar
vermogen had aangewezen zolang
hij niet weer in het huwelijk trad,
was het voor Rembrandt onmo
gelijk met Hendrickje te trouwen.
En wat heeft deze eenvoudige
dienstbode, die z^fs haar naam
niet kon schrijven, enorm veel be
tekend voor de schilder
aruit hij zijn onderwerpen donderdagavond in Museum Boy- tig
erken zijn de welsprekende ge-
van zijn gelovig, waarach-
groot kunstenaarschap.
tiende eeuw te geven. Dat is mis
schien aan een auteur als Jan
Mens in zijn roman ..Rembrandt"
beter gelukt. Maar dan moet de
lezer ook wat door de vingers
zien, want Mens bestond het om
Rembrandt een keer te laten zeg
gen: „Mij niet gezien". Dat zal
aan David de Jong niet overko-
■ö-*-»-*#-*#*#*#*#*#
DE,
E We
VIA NAALD
£N PLAAT
Het leven zelf
Maar wat deed die Rembrandt
toch voor verschrikkelijks
schilderijen? Wat schond hij de
artistieke dogma's, wat een ver
groving van de schilderkunst
bracht hij teweeg, wat een bele
diging van zijn modellen beging
e. arts en niagne'
Anton Mesmer
die tijdens zijn leven dooi
rle één een kwakzalver en
oplichter en door de ander
een genie werd genoemd, had even buiten Wenen in de tuin
hij zijn liuis een kleine privé schouwburg. En toen hij de 12-
jarige Mozart in Wenen had horen spelen ook eigen werkjes
bedacht hij zich niet lang en bestelde bij deze muzikale
knaap een zangspel voor zijn schouwburg. Het werd het zang
spel ..Bastien und Bastienne", door Mozart als hel ware in een
zijn handomdraai gesehr*
op zijn Rembrands of Lievensz,
dat het sap gelyk drek langs het ten maken,
stuck neèr loope: mftar gelijk en gezichten,
mals, dat uwe voorwerpen alleen of dom, -
door de Konst rond en verheeven
schijnen en niet door kladdery".
Er zijn echter ook andere stem
men. De grote Franse kunsthisto
ricus Louis Courajod schreef deze
eeuw in zijn gedrukte „Lecons
professés l'école du Louvre" het
volgende:
„Rembrandt kan beschouwd
worden als de enige waarlijke en
door en door Christelijke kunste
naar van de 17e eeuw. de meest
Christelijke niet alleen van zijn
tijd. maar van het gehele ver
nieuwde Christendom, misschien
zelfs van dat van de toekomst".
Vincent van Gogh die steeds
weer in zijn brieven aan zijn
broer over Rembrandt schreef in
de grootste bewondering
opmerkte dat
Heel veel verf gebruiken
mee dan geen mooie gezich-
maar echte levende
uw soms. trots, lelijk
ns ook wel lief.
Vroeger, tijdens zijn kort en
zeer gelukkig huwelijk met Sas
kia. was het allemaal anders ge
weest. Toen schikte hij zich meer
naar de smaak en de wensen van
die tijd. toen leefde hij vrolijker
en werkte hij vrolijker. Breed en
direct borstelde hij zijn doeken
na haar dood. geheel in strijd met
de opvattingen van de aristocrati
sche heren op de rijke Amster
damse grachten. Zij wilden zich-
Stelt u zich eens voor: uw zoon
tje van 12 jaar schrijft zo eens
achter elkaar een heel zangspel op
muziek, compleet voor orkest i
drie zangstemmen. In laatste
stantie is dit zangspel terug te
brengen tot Rousseau's .^Le devin zijn
du village" (De dorpswaarzeg-
ger>. De Franse actrice Madam*
Favart had dit stuk wat realisti
scher gemaakt en wat minder
tocratisèh onder de titel
amours de Bastien et Bastieni
horen van wat later „Le Nozze di
Figaro" zou worden.
In dat kleine privé-theater van
orkest met dokter Mesmer vond de eerste op-
oering plaats en uit een brief
■an vader Leopold Mozart aan
vrouw in Salzburg weten we
van die prachtige tuin bij
Madame Mesmer's theater. Leopold Mo
zart schreef hierover ..unver-
gleichlich mit Prospekten, Statuen,
Les Theater. Vogelhaus. Tauben-
ae". schlag und in der Höhe eine Bel-
maakt. Die bewerking kreeg Mo- zelfde jaar in Wenen gecomponeer-
zanglcrares van
mg voor de D.G.G.
•i van Hugo Wolf.
beschrijving
krijgen van het
Joodse leven in
het zeventiende
dam. Rembrandt,
voor wie de Bijbel
vrijwel de enige
lectuur was. vond
in de Joden tussen
wie hij leefde en
werkte, een onuit
puttelijke bron
voor zijn fantasie.
En zo glijdt in
deze rijke roman
het leven van
Rembrandt ons
voorbij: zijn jeugd
in het molenaars-
geain te Leiden, de
glorierijke jaren
met de gefortu-
een mislukking en dus werd per neerde Saskia nn
boot de terugreis naar Europa ge- Amsterdam: zijn
maakt. Aan boord zong Erna wel vereenzaming na
eens wat en het succes bij de op- haar dood en de
varenden was zo groot, dat beslo- troost die Hen
ten werd haar verder zang te la- driekje Stoffels
ten studeren. Dit kon door finan- hem bood. Een le-
ciële hulp van anderen. Haar eer- ven vol aanvech-
ste rol was bij de Staatsopera in tingen. een kunste-
Dresden als de pop Olympia in naarsleven waarin
Hoffmann's Erzablunigen van Of- niet werd getran-
fenbach. Toen volgde succes op sigeerd ter-wille
succes, ook bij de Metropolitan
Opera in New York. Nederland
lette niet op deze zangeres en
hier kwam ze nooit.
Haar Wolf-liederen („Dass ver-
lassene Magdlein", ..An eine Aeols-
harfe", Verborgenheit..Der
Knabe und das Immlein". „Zitro-
nenfalter im April". „Nixe Binse-
fuss", „lm Frlihling", „Elfen-
lied" en „Karwocbe") zijn geheel
overeenkomstig het stemtype van
Erna Berger licht opgevat, waar
door meer diepergaande, psycho
logische liederen als b.v. ..Ver
borgenheit" en ..Karwoche" te
veel aan de oppervlakte blijven.
Het verhalende lied brengt Erna 1620 Ali
Berger echter prachtig, dank zij
haar uitzonderlijk mooie stem en
haar beheerste en toch levendige
voordracht. Het is alles zo zuiver
muzikaal, twee eigenschap
goedkoop
succes. Een weer
barstig leven, vaak
tegen de diraad in,
Enkele levensdata van Rembrandt 5
1606 Rembrandt Har
of 1
zij wil-
worden de jonge
herkennen.
Evangelie in Rembrandt is'
muieerde zijn bewondering
..Het Joodse Bruidje" van
brandt aldus: „Wil je wel geloven
dat ik er tien jaar van mijn le
ven voor zou willen gevr~
eens veertien dagen lang v
schilderij te mogen blijvi
korst droog brood als
enig voedsel". En getuigt ook de
volgende zin uit een brief van Vin
cent van Gogh niet van wijs in
zicht? „Men kan niet echt van
Rembrandt houden zonder zeker
te weten dat er een God bestaat".
Over de portretten die Rembrandt het stuk'
maakte schreef Van Gogh: U T-
dan de natuur, iets
Niet alleen trouwe
mens. maar ook van het land
schap. Hij steeg in zijn kunst ver
uit boven de geijkte vlakheid van
het vele zijner tijdgenoten. Rem-
for- brandt onthulde, hij schilderde niet
oor de mens maar de geest in hem.
Rem- hij schilderde niet het zichtbare
landschap maar de sfeer, hij
schilderde niet het moment van
het Bijbelverhaal maar de inncr-
jor dit lijke spanning van de handeling,
zitten. Het leven zelf treedt te voorschijn
erk, dat geen moment
le indrukken di
de ook zijn vermogen tot een volko
men eigen uitwerking. Hij
staat de ti
Wenen had pas in 1925 plaats.
Het zangspel „Bastien und Bas
tienne" verhaalt over de wat luch-
anderen tig levende jongeman Bastien,-*d;
door het licht, dat plotselinge
gewaagde lichten uit schaduwen en
verborgenheden, dat emotionele.
.Het sap loopt als drek langs
t stuk" zei Gerard de Lairesse.
t Is de vertegenwoordiger van het aca-
een demisch-klassicisme. Natuurlijk.
De Lairesse verdroeg
^Zo^Km^k nog veel meer citaten dat Rembrandt had afgerekend
kunnen laten afdrukken, doch de met de zorgvuldigheid, die tech-
.-.i deze vier zeer ver- nische-perfectie-zondei-ziel. Maar
schillende* persoonlijkheden mogen zoals eerst de betekenis van Hen
voldoende geacht worden om „tot driekje Stoffels niet werd gezien,
leeringhe" te dienen. Wellicht ook zo werd hier de betekenis van
om de schilderijen en tekeningen, Rembrandt als vernieuwer onzer
die thans op de twee grote Rem- schilderkunst niet opgemerkt,
brandt-tentoonstellingen worden Rembrandt heeft
geëxposeerd, beter te begrijpen. den. erg geleden.
onder gele-
Weet i
arop die verguizing
jrkte. Hij zweeg ook toer
eigenlijk be- 1658 veilingmeester Thomas
trekking'hebben? Op het mysterie cobsz. Haeringh
ran Rembrandt's kusset, op sijn seord d« i
•lijnse sopraan
deze rubriek al enkele
malen schreef, had men wellicht
niet kunnen vinden. Licht en le
vendig klinkt deze prachtige stem,
evenals die van de tenor Richard
heel erg Holm, die als Bastien zijn partij
Zijnjong""bekoorlijk fantastisch zingt. En last not least
t de liefde niet
meisje Bastienne treurt hier wel
wat om en roept de hulp in van
de toverende herder Colas. Hij
weet alles in het reine te krijgen,
dank zij zijn zgn.
Zo blij zijn Bastien
dat ze Colas
lied zingen.
Toni Blankcnheim een prachti
ge Colas, wijs. waardig, spottend
en ironisch. Opname-technisch is
alles, zoals dat bij dc D.G.G.
tovermiddelen meestal het geval is. uitnemend
afgewogen.
Rijn, zoon van molenaar Harmen
Gerritsz. van Ryn en de' bakkersdochter Neeltgen Willems-
dochter van Zuytbrouck, de 15e juli in de Weddesteeg te
Leiden geboren.
tudent ingeschreven aan de Leidse Hogeschool.
1620—1621 Schildersleerling eerst van Jacob Isaacsz. van Swanenhurg
en daarna van Pieter Lastman.
1625 Begin van loopbaan als zelfstandig kunstenaaar te Leiden.
pen die haar leerlinge Rita Strcich J 1628 Gerard Dou wordt leerling van Rembrandt.
r^,brZin,h?,PeC^i,,!lrUld;„„,VOf.r 1629 V""«" «Upor.r.ll.n.
Ernst-Gunther Scherzer voor de ...n n r
zeer muzikale en knappe pianobe- 1630 L,ood van Rembrandts vader.
geleiding. De opname is prachtig 1632 Vestigt zich te Amsterdam en schildert de „Anatomische les I
Prof. Tulp".
m Uylenhurch.
n Uylenburch.
de St. Anlhonie Breestraat te A'dam. i
loeder.
on Titus, die de 22e september wordt gedoopt
1642 Dood van Saskia. Rembrandt vol-
de laatste maten van het laat
ste lied. Dan begint namelijk de -
pianoklank wat te zweven. l"3' Verloving met Saskia
CORN. BASOSKI. 1634 Huwelijk met Saskia v
X 1639 Krijgt een groot huis ai
^irlririiiriTirirt-ü-tr-tr-tTir-ü-trair-trlrii-ü-trer* 164„ Doo(J yan Rembran(]te
1 Rembrandt 1M G"~,a"
E^EN heerlijk, onschuldig zang-
J spel is het geworden, geen ka- Erna Berger,
raktertekening, maar fris. eenvou
dig. landelijk. In de bezwerings-
,S ik over Rita Streich schrijf
denk ik onwillekeurig altijd
die andere Duitse sopraan,
in Berlijn
nend. Niet alleen was zij de le-
Rita Streich. i
i reeds de beide stemmen na elkaar hoort
nponist. zal terstond de grote overeen-
De Deutsche Grammophon Ge- komst ontdekken. En daarom
sellschaft heeft van dit zangspel
een even verrukkelijke opname
gemaakt met Rita Streich
tienne. sopraan
(Bastien. tenon
heim (Colas, bas), het Münchenei
Kammerorchester. het geheel on
der leiding van ChristoiTh Stepp.
ik als tweede plaat e
name van de Deutsche Grammo
phon Gesellschaft van Erna Ber-
I i Hu-
LPE 17058). Erna Berger,
Furtwangler eens zei: „Uie Bes
te, die wir haben", werd in Dres-
langspeelplaat LPM den geboren als dochter van een
spoorweg-ingenieur. Tijdens de
de eerste wereldoorlog was de fami-
Dirigent Stepp heeft alles i
heeft regisseur Herbert List
echte natuurlijkheid bereikt bij
de ïangkunstenaars. Een meer
Duitsland wilde vader Berger zijn
in Zuid-Amerika proberen,
de farm in Uruguay werd
R embran(d)t, die met de ziel en 't licht
wou spelen,
(d E naam alleen al gloeit van bruin en goud)
on M achtig is de taal bij uw penselen,
het B leke woord wordt stom cn koud.
Geen R oem heeft u verslaafd, geen strijd
gebroken,
en ook A rmoedigheid vond u niet laf:
t/wee han N den. in de kielceintuur gestoken:
zo wach T tet gij de toekomst af.
Dan greep V ermetel weer uw hand de veder
En uitetsn A aid of rietpen stroomde licht.
Verf werd aa N zon gelijk, of duister weder.
Uit ziel gevo R md fs 't menslijk aangezicht;
vertroosting IJ It op englenwieken neder
en in de tempel a N twoordt Gods gericht.
G. RIJNSDORP.
de Nachtw
1645 Hendrickje Stoffels wordt huig-
houdster by Rembrandt.
1654 Cornelia, dochter van Hendrickje
Stoffels, geboren. v i
1656 Inventarisatie van Rembrandts be-
in gen i
zyn
isolve
1658 Veiling van huis en inboedel.
1660 Overdracht huis aan de Breestraat J
aan dc schuldeisers. Rembrandt j
gaal op de Rozengracht wonen.
Wordt in kunsthandel van Hen- j
driekje en Titus opgenomen.
1662 Dood van Hendrickje Stoffels. Rem-
brandt schildert de Staalmeesters, i
1668 Dood van Titus.
1669 Rembrandts kleindochter Titia j
(dochter van Titus) geboren. Laat- J
ste zelfportret. Sterft op 4 oktober j[
en wordt 8 oktober in Westerkerk jjj
te Amsterdam begraver
