a A >ia Jk NIEUWS oitdeSLEUTELSTAD De mangelplank: een stuk vergeten volkskunst NIEUWE LE IDS CHE COURANT 9 MAANDAG 7 MEI 1956 VUCU/OtQ IXUb/ Op 1'2 mei in De Lakenhal Klassiek Verbond houdt zijn verbondsdag in Leiden HET NEDERLANDSCH KLASSIEK VERBOND, een organisatie waar toe allen die belangstelling hebben voor de Klassieke Oudheid, kun nen toetreden (en niet alleen classici of zij, die een klassieke opleiding heb ben genoten, zoals soms wordt aangenomen), viert dit jaar de verbondsdag te Leiden. Deze dag wordt gehouden op zaterdag 12 mei in het stedelijk museum „De Lakenhal". Belangstellenden kunnen, op dezelfde financiële voorwaarden als de leden, deze dag bijwonen. In een aan het N K V. gewijde brochure schrijft prof. dr. J H. Thdel: - ..Het verleden is er niet om het levende heden te kluisteren en te verlammen maar geen boom kan groeien zonder wor tels en de klassieke beschaving is één vai de hoofdwortels van de boom onzer hui dige cultuur. Het is een bedenkelijk schijnsel, dat in vergelijking met vijftig jaar geleden het percentage klassiek-ge- vormden onder de Nederlandse intellec tuelen aanzienlijk is gedaald, doordat steeds meer studierichtingen ook voor niet-klassiek-gevormden zijn opengesteld. Dit was wellicht tot zekere hoogte on vermijdelijk. maar deze percentage-ver mindering is er niet minder bedenkelijk De doelstelling van het verbond is: ,.de ons door Grieken en Romeinen overgele verde culturele waarden, die gedurende de gehele ontwikkeling van onze bescha ving een belangrijke rol hebben gespeeld, te helpen bewaren en verdedigen" Het N.K.V. richt zich daarom niet alleen tot classici en hen die in het bezit zijn van Lezers schrijven ons Onjuiste voorlichting Ondergetekende voelt zich gedwongen enige opmerkingen te maken naar aanlei ding van het betoog van de heer P. van Loo voor leden van de Arjos Leiden over de verhouding tot de S.G.P Dat de Geref. Gemeenten in het hoofd bestuur de meerderheid van 5 zouden hebben, is onjuist. Er hebben vijf predi kanten zd'bbing, 3 Herv.. 1 Ohr.-Geref. en 1 Oud-Geref. Het is geen partij van de Geref. Gemeente: er is plaats voor leder. I die instemt met de formulieren van Enig- heid. Ten tweede merkte de heer Van Loo op, dat er weinig belangstelling bestaa: I voor actuele vraagstukken. Ik stel daar tegenover, dat niet alles in de krant komt. De vurigste pijlen worden steeds op haar afgevuurd, wat ook te begrijpen is. want de S.G.P. is het geweten van de A.R.P. en de C.H.U. Door het verwateren van de beginselen van deze partijen is de S.G.P geboren. Ds. Kersten heeft niet uit poli tieke eerzucht de stoot tot oprichting van deze partij gegeven; de beginselen, door de Hervormers beleden, waren hem en met hem velen In den lande lief. Als men strijden wil. laat men dan eer lijk strijden. Geef juiste voorlichting aan de leden van de Arjos. Bespreek liever de beginselen der Ohr. partijen naast de beginselen der S.G.P. Men heeft gepro beerd, de S.G.P. dood te zwijgen, maar het is niet gelukt. Zij wenst volk en over heid terug te roepen tot God en Zijn Woord. Ook Groen van Prinsterer moest iin zijn dagen veel tegenwerking ondervinden: „een veldheer zonder leger". Maar de bp- ginselen. door hem beleden en geschreven, werken nog door. En de S.G.P. hoopt deze tot meerdere erkenning onder het volk t« brengen. Zij laat zich leiden door deze beginselen en ndet door /ie omstandig- Leiden LEIDERDORP „Zijlkwartier" hield kindermiddag Het was zaterdag voor de kinderen van het Zijlkwarticr weer een belang rijke middag. Hun vriendjes en vrien dinnetjes traden op met muziek en «pel o.l.v. mevrouw M. Doorn-Blok in de kantine van de touwfabriek. Natuurlijk waren daarom ook vele ouders aanwezig om getuige te zijn van de prestaties van hun kroost. Het pro gramma was erg aantrekkelijk en de af werking gaf de indruk, dat alles goed was inigestudeeird. Behalive 't optreden in groepsverband brachten eniige kinderen ook wat individu eels. Zo gaven Reneetje Wagenaar, Hilde Ouwerkerk en Miep Ba- rendse piano soli, waarna Betty Burink een leuke voordracht hield. Fred, Hans en Carta Kiel speelden accordeon en gui taar. In groepsverband werden leuke spelen en dansjes uitgevoerd. Bijzonder aardig was het bloemenspel, waaraan niet minder dan zeventien kleine meis jes meewerkten. Een groep grotere meis jes en jongens voerden een kleppermars uiit met zang, blokfluiten en mondorgel- spel. Tot slot brachten de kinderen „Da Rattenvanger van Hameien". Het pro gramma, dat uit niet minder dan zeven tien verschillende nummers bestond, viefl zeer bij oud en jong in de smaak In de pauze vertelde mevrouw Doorn iets over de voorbereidingen met de kin deren. Zij was erg enthousiast samenwerking van de jeugd bij hun spe len. Op die manier leren de kinderen kening te houden met elkaar. Het bestuur van „Het Zijlkwartier" de oudere toonden zich zeer erkentelijk voor het werk van mevrouw Doorn haar medewerketere. Burgerlijke Stand Geboren: Jan Janse, z v J. Koning een diploma gymnasium, m tot allen die belangstelling hebben voor de Westerse cultuur. Voor de doelstelling van het verbond wordt belangstelling gewekt door middel lezingen, cursussen, leeskringen, mu- seumbezoek en excursies. Het onderlinge iet wordt verstevigd door het maand blad Hermeneus. Jaarlijks worden prijs- en uitgeschreven onder studenten en scholieren en zijn er vertaalwedstrijden voor niet-elassici. De uitslagen worden ook dit jaar op de verbondsdag bekendge maakt. Op de verbondedag zullen de deelne- mers 's morgens om tien uur worden ont vangen in „De Lakenhal", waar de voor zitter van de afdeling Leiden, mr. A. J Sormanl, een kort welkomstwoord zal spreken Na de algemene jaarvergadering zal het gezelschap om kwart over twaalf in het stadhuis worden ontvangen. 's Middags is er een vergadering van de wetenschappelijke sectie, waarna prof. dr. Thiel een rede zal uitspreken geti teld: „Monsieur Bergeret als classicus" Verder krijgt het gezelschap gelegenheid, onder deskundige leiding de gerestau reerde Egyptische afdeling in het Museum van Oudheden te bezichtigen. Met een diner wordt de dag besloten. Aan de vooravond van de verbondsdag wordt een feestelijke bijeenkomst gehou den in het gymnasium aan de Fruinlaan Leerlingen van de meisigs-HBS zullen het angspel van Mozart „Bastlen en Bastien- le" opvoeren. Dr A J. Koster brengt dan iiano-muziek ten gehore en Hans van den Bergh, leider van het Amsterdamse Stu dentencabaret „Publiek Schandaal", zal Is conferencier optreden. Op deze avond reikt de voorzitter van het Nederlandsch Klassiek Verbond, mr. J. Schadee, de prijzen uit van de opstel lenwedstrijd voor gymnasiasten en lyceïs- ïn van de artistieke prijsvraag. En kele inzendingen van deze laatste prijs vraag zijn op zaterdag 12 mei in „De Lakenhal" te bezichtigen. KATWIJK AAN ZEE Geslaagden aan de visserij school Bij de zaterdag aan de vlsserijschool door de rijkscommissie voor dc s lieden-examens, gevestigd te 's-Gr: hage. afgenomen examens in kenni bepalingen ter voorkoming van a ringen op zee en de toepassing dai zijn geslaagd: Gerrit Aandewicl Pzi dc KW 47; Matthijs van der Marei AZn van de KW 210; Jan van Duijvenbodi Jzn van de KW 91, allen alhier en Henk Barmentlo Hzn van de VI 97; Cornells L van Duijn Lzn van de VI 89 en Cor nells Mar ij t Jzn van de VI 97, wonende te Noordwijk aan Zee. Alle geslaagden werden opgeleid aan de visserijschool alhier. Ds. Monster beroepen te Gouda Ds. P. P. J. Monster, Hervormd pre dikant, is beroepen te Gouda. Ds. Mon ster heeft reeds voor 13 beroepen bedankt Diamanten huwelijk Het echtpaar L. Schaap en A Schaap- Zwanenburg, Adrianastraat 51. hoopt op 16 mei zestig jaar gehuwd te zijn. Het diamanten feest wordt gevierd met grote schare van kinderen, kieinkindi en achterkleinkinderen. Hoog en laag water Dinsdag 8 mei: hoog water 1.33 en 13.54 uur, laag water 9.29 en 22 uur. KATWIJK AAN DEN RIJN Aquariumvereniging 'ergadert de iond. Afdeling N.C.V.B Vrijdagavond om kwart voor acht ver gadert de plaatselijke afdeling van d« Ned. Christen Vrouwenbond in het ge bouw aan de Rijnstraat. De heer J. Vink uit Katwijk aan Zee zal spreken over hel onderwerp „De ballade aoor de eeuwen" KATWIJK Burgerlijke Stand Geboren: Anneke, d v C. J. Koetsiei en Kr. Hasenoot; Hendrik C., z v J. v. d Meq en A. Bosma; Gustaaf Th., z v G Th. Beetz en W. H. Dykstra; Christiaan A., z v C. van Tol en E. M. van Leeu wen; Cornells, z v J. Hartevcld en C. J. RavensbergenAdriana en Maartje, d v M. Ros en M. v. d. Bent; Marian na, d v J. Pool en N. van Egmond; Hendriks J., d v F. E. Bruin en H. E. van Mourik: Jannetje P., -dvC. Ruwaard en M. V kevisser; Trijntje, d v D. N(jgh en van Duqn; Neeltje A., d v J. Ouwehand en A. van Duyvenbode. Ondertrouwd: G. G. de Bel en C. Oi hand, W. Guijt en Tr. den Hollander, C. Kr. Mejjvogel en H. J. v. d. Spek. Getrouwd: D. Verburg en A. N. Plok- ker. W. de Wit, Resedastraat 72; Petronella. d v W. de Graaf en C. G. Anker, V. d Valk Boumanweg 38; Anna M., d v T J. Disseldorp en H Hendriks, Meije- laan 13. Ondertrouwd: W. F. Vermond, 25 j., Leiden en E Hoogeboom, 23 j., Dr. van Rhijnstraat 12 Gehuwd: M. van Dodewaard en M. R van de Groep. A. Wijers en D. Verhoogt, H. G. Bloemendaal en D. A. Boekee. Rustig bevrijdingsfeest De viering van het bevrijdingsfeest is in Leiderdorp rustig verlopen, 's Mid dags en 's avonds werden in Irene films vertoond, waarvoor goede belangstelling bestond. De kinderen zagen Oranje- en tekenfilms. In de avondvoorstelling wer den „De bevrijding van Nederland" en „Verloren Grenzen" vertoond. Ds. Sweepe bedankte Ds. H. Sweepe. Geref. predikant, heeft bedankt voor het beroep naar Amster dam-West. In de morgendienst in d- kerkzaal heeft de heer Keus de dank der :ente overgebracht; de heer A. Wijngaard deed dit in de avonddienst. Beide keren zong de gemeente de pre dikant toe. NOORDWIJKERHOUT Gym uitvoering Zaterdagavond om acht uur gaf de r.k. gymnastiekvereniging „Gios" een uit voering op het schoolplein aan de Lange- velderweg. De kleintjes begonnen met een soort openbare les onder leiding van enige dames. Daarna kwamen de groteren aan de beurt. De vele toeschouwers hebben volop van de oefeningen genoten. 's Avonds werd een muzikale rondgang door het dorp gem; Op De Chr. muziekvereniging „De Harpe Davids" gaat op Hemelvaartsdag naai concours te Vianen. Men zal in de afdeling spelen. HOE D Noordwijker hout Hans Boelee dirigeerde voor het laatst Concordia Hans Boelee gaat het Noordwijkerhoutse Concordia verlaten. Nu wilde hij zijn koor nog één keer in het openbaar dirigeren. Het witte Hervormde kerkje bood daarvoor weliswaar een bescheiden ruimte, maar dan toch ook een, die aan dit laatste concert iets plechtigs gaf. Boelee's afscheid ge schiedde zonder enig tam-tam, even gewoon als hij zélf is. Maar men kon er op aan, dat het èn de dirigent èn de koorleden moeilijk viel. De BOERENJONGEN, die op' lange winteravonden met een eindeloos geduld en een uiterste inspanning om het mooi te doen in een eikenhouten plank de woorden sneed: „Indien een maagd Goed mang'- len kan, Zo raakt zij licht Aan eenen man", heeft onbewust meegehol pen een rijk cultuurgoed uit een oeroud verleden in stand te houden. Hij is in al zijn eenvoud een schakel geweest in de kunstzin der ge slachten, een behoeder van een volkskunst, die bij de toenemende ver stedelijking van ons platteland en de om zich heengrijpende industriali satie tegenwoordig zo goed als verdwenen is. Ds. M. J. S. de Jong onthulde dit in zijn sympathieke toespraak. „Het spijt ons erg, dat u weg gaat, al kunnen we de beweegredenen respecteren. Maar we hebben hier geen blijvende stad, we zijn op reisDe koorleden bekennen, dal heel veel, bijna alles, wat er bereikt aan Boelee hebben te danken. Con cordia en Boelee hoorden bij elkaar, wa ren aan elkaar gehecht! Spr. gaf het koor de raad, ook onder de nieuwe dirigent samen de schouders onder het werk te zetten. En het moge de heer Boelee in Woubrugge even voor spoedig gaanl Het programma bestond uit werken, die, toen in combinatie met anderen, ook op de laatste zangavond in Katwijk aan den Rijn werden uitgevoerd. Die herha ling was dus nuttig, in zóver, dat we n" een zuivere indruk van Corcordia's mo gelijkheden konden krijgen. Men hoorde dan. dat de zang rustig, homogeen, zuiver en in velerlei opzicht verzorgd, klonk. Boelee heeft met dit koor inderdaad veel Mevrouw in hel offensief JÈ/*' S9zo bereikt. Enkele opmerkingen: bij de be scheiden zingende tenoren en bassen ont dekte men nu en dan enige aarzeling in de melodievorming. Maar het geheel be vredigde toch wel. In Bruckners ..Locus ste" viel weer even de onzekere intona- :ie van de sopranen in „Sacramento" op De heer Boelee moge het ons niet ;uvel duiden, dat we, bij alle waardering /oor zijn werk, nog maar eens op de voordracht attenderen. Hier toch ligt. onze mening, de zwakke stee van zijn directie. Bij muziek, waarin de e* voelige stemming overheerst, „Caro mio ben", of waarvan het karakter zuiver liturgisch is, „Locus iste", van Bruckner, valt dit niet zo op. Maar de uitvoeringen iet zegekoor uit „Judas Maccabaeus", HSndel, het Pilgerchor uit „Tannhauser", Wagner en „Land van hoop en glorie". Elgar. ten onrechte in het Nederlands gezongen, toonden alle een tekort aan geestdrift, al werden de accenten dan ook op de juiste wijze geplaatst In zulke ogenblikken zou men de veer wel eens vig willen opwinden! Wanneer Hans Boelee méér, zichzelf vergetend, door de iek bezeten zal geraken, heeft hij alle s, gezien zijn natuurlijke muzikale en pedagogische begaafdheid, een voortref felijk dirigent te worden. We geven hem die van harte gemeende wens naar Wou brugge mee' De dirigent, bespeelde, ter onderbre king van de zang. het orgel met twee Trumpet-Voluntaries van Purcell, fan tasieën over Valérius-liederen van Jan Zwart en variaties over het Wilhelmus Na drie, door het koor uitgevoerde En gelse hymns, de melodieën tenminste, waren Engels, de tekst niet, zongen de niet talrijke toehoorders het slotcou plet van Eén naam Is onze hope" mee. Bij een volgende geleeenheid moge men het programma nauwkeuriger bewerken: naast een doziin andere fouten was de mam van de dirigent driemaal verkeerd getypt. Joh. van Wolfswinkel. De plank, die deze jongen sneed, was een zogenaamde mangelplank. Zo'n plank is ongeveer ten meter lang en een 15 cm breed en meestal rijk ver sierd met zessterren, zonneraderen. toverknopen, krakelingen, uitgesneden harten en wat al vcor symbolen meer. De meeste van deze tekens dateren al uit de Germaanse tijd en moeten in vroeger jaren van een magisch beteke nis geweest zijn, maar toen deze Jongeman in 1813 dit gedicht voor zijn meisje in het hout kerfde, was hij de Ger manen al lang verge ten. Hij wist alleen, dat hij iets moois moest maken voor het huis houden; dat hij straks met Dirkje Willems beginnen zou. W.iartoe diende zo'n plank eigenlijk of be ter hoe werd hij ge bruikt? Mevrouw Van Heeswijk aan de Den- neweg in Den Haag weet u dit pre cies te vertellen. Bij zo'n plank hoorde een rond houtje; het fijne linnen werd om dit stokje gewikkeld en de plank werd daar be hoedzaam overheen ge rold. Op de foto ziet u mevrouw Van Hees- wijk dit mangelen de monstreren. Aan de muur hangen nog andere mangeiplanken uit de collectie van de familie. Een zeer rijke verzameling. De heer Van Heeswijk heeft er in de loop der jaren heel wat bijeen weten te garen. Hij heeft op dit gebied de grootste verzameling in ons land: 19 stuks. De oudste dezer planken dateert uit 1617, de jongste uit 1854. De oudste zijn de mooiste, de jongste laten in ruwere afwerking zien, dat men de zin voor de ware huisvlijt aan het verliezen is. Toen aan het eind der vorige eeuw het mangelen in onbruik raakte (voor het grote mangelwerk had men de mangel- bak in gebruik, die eenzelfde systeem vertoonde als de mangelplank; later de uit Engeland geïmporteerde cy- lindermangel) kwamen de mangeiplan ken op de rommelzolders terecht De bijbehorende ronds stokken gingen meestal de kachel in en van deze ge hele huishoudelijke vaardigheid bleef weinig over dan dc herinnering, die spoedig vergeten was. Dank zij de historische speurzin van verzamelaars als de heer Van Heeswijk is er thans hier en daar nog een enkel exemplaar weer aan de vergetelheid ontrukt. Trouwens, als men bij de heer Van Heeswijk thuis is, ziet men tal van voorwerpen om zich heen, waarvan men zich nauwelijks bewust was, dat zij ooit bestaan hebben. Houten school tassen bijv. (rijk versierd met schilde ringen en snijwerk), beschilderde spa nen dozen, dichte kakstoelen op wiel tjes, opklaptafels, kinderspeelgoed, beddebankjes en wat niet al. BOVENLICHTEN UEN bijzondere interesse heeft de heer Van Heeswijk voor boven lichten. Zijn zijn tegenwoordig zo goed als geheel uit het stadsbeeld ver dwenen. In vroeger jaren echter gaf de win kelier behalve met zijn gevelsteen en uithangbord ook met het bovenlicht boven zijn winkeldeur de aard van zijn negotie te kennen. Bij een tabakshan delaar bijv. een rokende moor kunstig uitgesneden tussen balen tabak, lange pijpen, potten varinas (en, als het reeds uit het begin der negentiende eeuw dateerde, ook met sigaren, want omstreeks deze jaren werd dit rook artikel in onze streken bekend). Een fraai bovenlicht in het bezit van do collectie Van Heeswijk moet vroeger RIJHSBVR G Zes jubilarissen bij Van der Vijver Woensdagmiddag om dne uur zullen in de kantine van de conservenfabriek Van der Vijver zes jubilarissen den gehuldigd. Het betreft hier de heren A. v. d. Eykel, Jac. de Mooy, S. Remmerewaal.è.,bs Terule, L. Gijsman te Leiden, R. de Mooy en Jac. Remmers waal. Kaiwij k aan Zee. De 4 eerstgenoemde hebben als hun onmiddellijke chef, drie generaties Van der Vijver gehad. Zij zijn namelijk veer tig jaar geleden reeds ir» dienst van de firma gekomen. De heren De Mooy en Remmerswaal vieren hun zilveren arbeidsjubileum. VOORSCHOTEN Koster benoemd Tot koster van de Gereformeerde kerk is benoemd de heer J Oosterom. Van de afgetreden koster, de J. v. d. Bosch, werd gisteravond na de avond dienst met een korte toespraak door ds. den Boer, officieel afscheid genomen. Raadsvergadering Vrijdagavond om acht uur komt de raad ln openbare zitting bijeen De vol gende voorstellen een grutterij in Den Haag gesierd Naar de initialen G. v. d. B. Is het waarschijnlijk, dat de grutter Gerrit van den Berg heelt geheten. Van welke winkel dit bovenlicht even- af kor Fraaie donkergroene palm en in hout gesneden buigen ver de winke'artikelen. zakken, Bij de foto's: boven: mevrouw Van Heeswijk demonstreert het mange len met de mangelplank; midden: een mangelplank uit de collectie Van Heeswijk; onder: het bovenlicht daf eens de pui van een (Haagse'') grutter moet hei-ben gesierd. oliekannen, win- keiladen. Dit bo venlicht moet naar de vormgeving nog dateren uit de 18e formaat te oorde len. moet het boven royale winkeldeur hebben geprijkt. Ach, op het ge bied van de oude volksgunst is 2eer veel te .beleven. Het is een zeer gevarieerd onder werp, want onze voorvaderen heb- Len heel hun leven en bedrijf door de eeuwen heen altijd omgeven met de proeven van hun kunstvaardigheid. Jammer, dat er zoveel verdwenen is en dagelijks nog verdwijnt, want het nageslacht heeft dikwijls de srr.aak voor die oude versierings kunst verloren en menig goed stuk maar bij de oude lorren geworpen. Gelukkig echter, dat er tegenwoor- j dig in de collecties I van particuliere j verzamelaars, van j streekmusea en. I niet te vergeten, an het openlucht- j hem nog veel voor de ondergang be I hoed wordt. Een volk, dat leeft, mag zijn verleden niet vergeten. W. komen Iel: Het verlenen van medewerking voor de aanschaffing van meubilair e.d ten behoeve van de Chr. kleuterschool; het vaststellen van een verordening op de heffing van opcenten op de hoofdsom der grondbelasting voor gebouwde en ongebouwde eigendommen; het aanwij zen van een lid van de commissie van Bijstand voor de gemeentebedrijven en het benoemen van een tweetal onderwij zers aan de openbare U.L.O -school. Opsporing verzocht van de veertien jarige William Carl Eberle uit IJmuiden. die sinds 30 april is verdwenen. Hij gaf voor naar Rotterdam te gaan, daar hij veel belangstelling heeft voor zeevaart De jongen lijdt aan een nierziekte. TER AAR Dodenherdenking Tijdens de dodenherdenking heeft ds. W. Wijma uit Alphen aan den Rijn een toespraak gehouden, die werd afgewis seld met Schriftlezing en muziek. Da heer Goedhart droeg enkele gedichten Geslaagd De heer J. A. Koeleman heeft aan de Rijkswerkplaats te Leiden het diploma constructie-bankwerker behaald. Burgerlijke stand Geboren: Johamna dr v J Treur en J van Vliet, Oostkanaaiweg 40; Elisabeth G dr v L G Besemer en Tr Verduijn, Kerk- weg 61; Cornelia M A dr v H J Hartveld en A M Kroft. Kortenaarseweg 1. Ondertrouwd: C M Straver 36 jr en A C Cl Rijkelijkhuizen. 25 jr; J Th v d Laan. 25 jr en G A J Hoogervorst. 22 jr. Gehuwd: G Kalshoven. 41 Jr en C Ver- duijn, 35 jr. Overleden: J A J Egberts. 3 maanden. Dr. Ir. A. L. S. BSr, de vroegere landbouwattaché in Buenos Aires, dr Ir A. L. S. BSr, is benoemd tot directeur van de Agrarische vertegenwoordiging buiten land. een nieuwe afdeling van het minis terie van landbouw, visserij en voedsel voorziening.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1956 | | pagina 9