ENTREVEAUX- A F klein dorp in Zuid-F rankrijl HET OOG VAN DE NAALD een roman van Hofstra „Kunst is in cle eerste plaats: cloen ZÉGT JOHAN WOLDER MUZIEK VAN DE NACHJ EN HET SPROOKIE rTA ZONDAGSBLAD ZATERDAG 5 MEI 1956 (gezien door t oog L'un de kunstschilder 'lilllllitllllllllllllllllllllllllllllUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllt Entreveaux, een stadje in de Alpes Martiines. is in de 14de eeuw ontstaan; een groepje huizen, tegen een steile rotfcwand gedrukt, binnen eert scherpe kromming van de rivier, de „Var". In 1695 heeft Yauban. een stellingbouwer, er een vestingstad van gemaakt, met hoog tegen de rotsen een citadel. De hoofd ingang, een brug over de Var. en 2 poorten met ophaalbruggen langs de bergwand, vormden de toegangen tot de stad. Entre veaux, een doolhof van smalle straatjes, steegjes, poorten en trappen, kon zich veiliger voelen achter de uit de rivier op rijzende muur, in de rug gedekt door de citadel. Zo het de 17de eeuw het thans nog. Geen toeristencentrum, waar alles op de vreemdeling is ingesteld, maar overal nog een volkomen middeleeuwse sfeer. Vlak achter de hoofdpoort ziet men weliswaar 2 of 3 souve- nierwinkeltjes, doch die zijn vergeten voor men tien stappen verder is. Dan staat men op een pleintje, bomen, veltjes van de, meest ■fc gewone bezoeker. Rij zyn verhaal maakt rondom kastanje- fraaie schetsen uit Entreieaux. de oude ge- diepingen hoge huizt rijzen. Bij een objectiev ng, krijgt dit een onverstaanbaar patois, de nieuwtjes van de dag. Nu kan er ook weer gewerkt, geschilderd of geschetst worden veke stadje tweeërlei indruk- tot donker toe. Dit is het hoog- Minutieuze ken: enerzijds fluiting tegen alle Hollandse begrippen van zindelijkheid en volkshuisvesting, anderzijds is het een juwee' van argeloze. schilderachtige architectuur, vol onverwachte artistieke gegevens. van het „stadsleven": Kortelings vestigde de hoor- heeft gehoord als Gerrit in het 5 op de been; de kroegjes spelacteur Johan Wolder de ..„„1 1 op zich door een lezing jjchte" genuanceerde -tem, zo het hoorspel, welke veel ge5chikt om allerlei, zelfs strijdige en landwijn gesmeerde tonge 1 draaien op volle toeren. Pas tegen etenstijd keert de radiotoneel mogen trek dat, alles zijn persoi emoties uit te drukken En inder daad verenigt deze nog tamelijk jonge acteur al deze trekken bedachtza; bijna filoso- schildering van het wereldse leven onderscheidingsvei mo- zijn roomse en protestant- vergt dan velen hunner BLIJMOEDIG zeggen iiscn en ueaac ,tor, tinn o„cv, samengenomen, de hoorspelkern gemoe* tred^nTmet ontwapenende van de Ned. Radio Unie een PSDrjti soms ook ironisch, rond hei pleintje oversteken en nog jaarproductie van 650 a 700 stuk- weg sarcastisch of plotseling met Geen Hollander zou onder der- een paar straatjes doorlopen. En ken moet verwerken! Ook op de felle, ja fanatieke oogopslag. „Je bent jaloers, Isabel. Maar ik vind het niet erg, Het spijt me dat je niets anders uit de oor log hebt overgehou den dan een reeks decoraties. Maar ik ben ook gedeco reerd. En helemaal zonder enige ver dienste. Door God. Ik geloof." Dit zegt Jesse Telling in de ro man „Het oog van de naald" van J. W Hofstra. Deze Jesse Telling is een man van ongeveer veertig iaar, die uit overtuiging rooms- katholiek is geworden en in zijn ruime woning in Sussex, „een asyl voor gestrande actrices en onge lukkige minnaars", allerlei won derlijke figuren om zich heen ver zamelt. met de bedoeling hen als merts te helpen en hen zo moge lijk tot het r.k. geloof te brengen. Isabel Morrin. tot wie hij in het bovenstaande citaat het woord richt, is een Nederlandse verzets- vrouw, met wie hij in de oorlogs jaren op voet van intieme vriend schap heeft gestaan. Na zijn beke ring heeft hij de relatie niet voort- Voorts logeren daar de Joodse diamanthandelaar Nathan Simon- son en de uitgespeelde actrice Ma ria Gullen, een wel zeer wonder lijk „stel", onverbrekelijk aan el kaar verbonden door een voor treffelijk beschreven „Hasslit- be", die eindigt met de zelfmoord van de vrouw, nadat de man, die haar nooit heeft kunnen vergeven dat zij jaren geleden zijn huwe lijksaanzoek op krenkende wijze had afgewezen, haar had verne derd nu ze hém met zoveel woor den als laatste redmiddel ten hu welijk vroeg. Verder komt daar een oude buurdame, mevrouw Sanne Cur- son, een verengelste Nederlandse. Zij heeft haar neef, de Nederland se componist Reyer van Friezen, te logeren. Deze man is door zijn vrouw verlaten, nadat hij haar van een poging tot zelfmoord gered had. Die mislukte poging dernomen uit wanhoop on tuatie, die haar ontrouw drastisch bewees De gehele roman draait eigenlijk om het eindelijk herstel van het gebroken huwelijk van Reyer met zijn vrouw Juliette, welk herstel de happy ending van het bock vormt. omdat gelijke omstandigheden kunn S"tblvmoed.»: tevreden, de het drukt en klein maakt voor de binnen komende lammen, kreu pelen en blinden. Uit reactie misschien tegen al te goedkope en dik opgelegde christelijk- meisjes fris soigneerd, in krotten e rotswoningen. Maar met schtldersoog beke ken, valt dit alles weg en dan daar een stadje als een film- nu .werkelijkheid is of ei droom. Op alle hoeken van straten t steegjes brandt een schamel ve lichtinkje. Dan hangt zijn. Intussen is de vraag, hoe dit alles, deze kaleidoscoop van klankbeelden, hoorspelen, school radio-uitzendingen. tot stand ook décor, met c l_ de suggestie de licht ten dage wel eens geneigd in het andere uiterste te vervallen. Dan laat men het evangelie bijna on derduiken en legt men te veel nadruk op de zwak heid en onvolkomenheid 1 de belijders. In Hof- heden baar-historische achtergrond, zo- schaduwwerking, zo'n sfeer 1 Twee plans Er zijn twee plans: het land huis in Sussex met als centrale fi guur Jesse Telling, en Parijs, waarheen Juliette is gevlucht. Zij is daar bij een vriend van Reyer terechtgekomen en wordt door de ze binnengeleid in een zonderling wereldje van artisten, snobs er verdachte typen. Wat Jesse Tel ling aan de overkant van het Ka naai in zijn kring doet, uiterst on opvallend en bewust als gelovi ge. doet Robert Senger (een m van het type dat in de Bijbel volstrekt veroordeeld wordt) zijn omgeving ten opzichte Juliette, die hij bewaart voor misstap en die hij ten slotte toe beweegt naar haar man terug te keren. En dat zonder enig ver toon van „naastenliefde". Verder kon de auteur dunkt mij in het reduceren van het apologe tisch element niet gaan. De be keerde Jesse, die niet rookt, niet drinkt, kuis leeft, veel bidt voorts zo op het oog aan het wone leven van een man van stand deelneemt, zodat hij als lovige nauwelijks kenbaar is. ook al omdat hij meer predikt door la ten dan door doen. is in het ge heel geen lichtende figuur, ook eigen bewustzijn. En de goede daad van de Parijse homo- sexueel ontneemt om zo te zeggen aan het geestelijk leven van de moderne asceet daar in Zuid-En- geland een deel van zijn overtui gingskracht. Zo laat de schrijver het ten aanzien van de christelij ke strekking van zijn boek op een minimum aankomen. r beland bijna bij 1 de ouderwetse chi n mei zijn duidelijke' stukken 1 tekening, zijn ferme uit-1 lustoord Generalife". spraken, zijn onverbloemde predi- een (fans We zijn hier beland bijna bij^het tegendeel lelijke beter deden uitkomen. Tot op gro- meest bewuste christen Jess hoogte heeft Hofstr. aanpak gelijk. Het zwakke Gods sterker dan de mensen. Wij heb ben de schat in aarden vaten. Op ielijk vlak handelt de we reld vaak christelijker dan de christen. En is het evangelie juist deze daarin voorkomende gelovigen, als elders zelden wordt aange troffen. Als in een drang om de don kere woonruimten te ontlopen, leeft, men hier meest op straat. En met dezelfde neiging, die wij uc hebben om onze woonkamer ge- zellig te maken, zijn daar, met schmidt" als van de jongen „Shen- di") de Eerstgeborene - Fry) een creatie kon maken. Leraar logopaedie Hij is via de woordkunst, dus niet vanaf de Bühne, tot het hoor spel gekomen. De lange weg be- Den Haag bij. de Gerefor- aarzelende, alles behal' zekerde figuur. Van Revers Sanne Curson en van Reye gaat als gelovigen nog veel min der uit. Op een of andere manier, niet voor de zondaars, de zieken hun manier, geloven die óók ten slotte nog. helemaal. Maar de le zer weigert aan te nemen dat dit nu de juiste houding van de chris ten in de wereld zx>u zijn. Resumerend kan men zeggen dat het boek van Hofstra voor De goede" verstaanders een christe- Ander uiterste Maar toch en nu laat ik het typisch-roomse even rusten ge loof ik dat Hofstra te ver gaat in zijn reductie, in zijn uitsparen van het wit in de tekening. De „rijke jongeling" Jesse Telling lijk. nadei kruipt wel door het oog van de genis smaak, het Franse volk eigen, overal waar er maar ntè enigszins plaats voor is. planten zelf bloemen buiten neergezet. Tin. En juist op punten, waar ze het lier, dan ook net „goed doen". ten Zo ziet men zowel eenvoudige geraniums als de meest exotische vetplanten op stoepen, venster banken of in deuropeningen. een grijs zinnig en zó onwerkelijk, dat alleen al om dit te beleven, het de moeite waard zou zijn, er een reis van 1500 km voor te maken. PIERRE HOEKS. Johan Wolder de N.C.R.V. het woord ritme". Geen slecht begin voor de onberijmde psal- SIËSTA Gedurende de 7 s-katholiek eetui- ongeveer 3 dat de strekking ld het koninkrijk der hemelen geschaad wordt door overbodige ten de bewoners „n—r, o.^n nutieusheid in de schildering niet verdiende n het wereldse leven en door bet stadje ii n eenzijdige keuze van mensty- ituatiës Pen, alsook door een te ver gaan de ingetogenheid wat het blootleg gen van de eigenlijke bedoeling be treft. Het boek is overigens met veel vakmanschap, mensen- en mi lieukennis in elkaar gezet. De fi guren zijn met zorg getekend. Het doet even vreemd Senger op blz. 37 te lezen, dat hij slank is. en verder op de bladzij- ter dan» en het huwelijk van Reyer en Juliette wordt wel her steld, maar de beschrijving lerlei louche figuren en s is zo uitvoerig, dat de tendens aan de schrijver ontsnapt en het ver haal omkantelt. Ik vind het prachtig de tekst uit Jacobus geïllustreerd te zien: „Hoe kan iemand, die zijn naaste, die hij gezien heeft, niet liefheeft. God liefhebben, die hij niét gezien heeft?" Maar ik geloof niet dat de be- J gaafde auteur Hofstra. de knappe den 41 97 en 188 dathij kiein milieubeschrijver en de minu- PPinnf ik tieuze stylist, de aanprijzing van Verder geloo: zijn geloof kan blijven voortzetten gens iets uitgestorven. Dan genie- 1 hun al dan Dan brandt middagzon. Kleuren zijn. verdwenen, alles is hel wit en zwart. Weg sfeer, wég fijne nuances van licht oker tot warm bruin, van grijzen en groenen in alle bestaanbare schakeringen. Hiervoor in de plaats slechts Robert fe^e lichten en zwarte schadu- velen interessant. i Maar het meest belangwekkend blijft toch de acteur zelf. die on- zichtbare figuur. bezield is via de luidspreker bereikt. 'nt is hij voor een mens„Het had natuurlijk niets Soms komt de voorstelling, die UB, maar toch krijg je gevoel e onwillekeurig van hem maken »oor_de sehoonhe.d^ de werkelijkhc men bevatten juwelen van dicht kunst. Op de 5-jarige HBS vond I hij in de leraar Nederlands D. I Breebaart een mentor, die hem I voorthielp en adviseerde in de I voordrachtskunst zijn bestemming te zoeken. Misschien was het geen toeval dat de bijzitter op zijn eindexamen niemand minder was dan Profes sor Jan Walch en dat gedurende meer dan de helft van de beschik bare tijd de jonge Wolder grote de len uit „Das Hexenlied" van Max Wildenbruch moest voordragen. Alle begin is moeilijk, dus be gon Johan Wolder met spraak lessen te nemen en hij bekwaam de zich omdat het toch in één moeite doorging als spraakle- raar. Maar het was intussen 1941 geworden Hij moest dagelijks vanuit zijn woonplaats Den Haag naar Utrecht reizen, waaraan -de grootste risico's waren verbonden, vooral omdat hij, teneinde aan de Arbeitseinsatz te ontkomen, met een valse Ausweis moest reizen. En daar men moeilijkheden vaak het beste ontloopt door er middenin te stappen, stapte de jonge Wolder brutaalweg maar in de D-treinen! Langzamer ging het heen en drie uur terug) met verraderlijke reflexen. mei mensen. Wolder zal, getrouw aan zijn devies dat kunst in de eerste plaats is „doen", voorzeker nog tot gróte dingen in staat zijn. CARL LANS KUNST Ut KORT boeken verschenen over bekende Amerikaanse schil- John Marin en Morris 'es. De boeken zyn van de 1 van Frederick S. Wight, essor in dc beeldende kun- en directeur van het Uni- Igor Stravinsky hand gelegd aan sacrum ad bono- lale Muziekfestival te de eerste uitvoering de C. Pas als de zon wat lager komt, herleeft men. De bewo ners komen vit hun „holen", men zet zich op stoepen of in RIJNSDORP deuropeningen en bekakelt in In deze oude en soins bou krotten leven de men Hella S. Haasse was in Italië VIA NAALD EN PLAAT llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll „Nachten in de tuinen van Spanje" het is een verleidelijke titel, waarbij men onwillekeurig denkt aan een film voor boven de achttien. Zij die Spanje van nabij kennen denken dan natuurlijk aan de mooie donkere Carmencitas, de Spaanse schonen, die ^~"hcetlus^ '„"„^r'o'nteTuTn gedanst sprookj, men openlijk complimentjes mag maken en haar guapa stromen, men ondergaat de zach- (schoonheid) mag toefluisteren Die complimentjes of SrS?eldfacKPéeTgitaa" M „piropos" zijn soms erg poëtisch. Theo Stols heeft in zijn ritme aangeeft, in de tweede noc- boekje otter Spanje enkele van dit „piropos" vertaald. Hier «»emee. over allen vallen en laat Iw de kelder een tovermiddel men waardoor de jonge edelman boeken Naar de omroep In 1943 vestigde hij zich als ge diplomeerd spraakleraar te 's-Gra- venhage. Belangrijker was dat met de verkregen feilloze dictie het pad naar zijn kunstenaar schap was gebaand. Ook al wilde Johan de Meester hem na de oor log bij het Residentietoneel invoe ren en werkte hij zelfs enige tijd v,;; u1X166 aan het Ned. Jeugdtoneel on-' bij het der Rob Gerards: de woord- rF.1f* kunst, eerder dan het toneel had ■li, zi^n ware hef de. En zo kreeg hij samen met Robert Sobels in 1947 Het Wereldvenster te Baarn thans een engagement bij de hoorspel, de vierde, ruk geïllustreerde druk k„„ va„ de Ned. Radio Unie. „Venster- Hoe brengt Johan Wolder nu i Bij Daame Haag verse niet Uitgei Uitgeverij te Den Hella S. Haasse is een- vertelster en een voor schrijfster Dat werd c eens opnieuw duidelijk doorlezen van haar „Kb mozaïek", een boekie n liaanse impi nog De befaamde filmprodur regisseur Cecil B. de Mi Hollywood hrengl dit ja< scheen erandert en Kastche: velt. Ten slotte huwt Iwaï der prinsessen. Het is eei geschrev Haa: ?rslag (Pockets). Het haa tocht die Hella 1952 sa- laat ik er twee volgen Tot nu toe heb ik bigamie Altijd infaam gevonden; Maar meisje, als ik U zo zie Begrijp ik eerst die zonde", it een iets nettere: „Waart gij mijn vrouw, al klinkt net gek. 'k Girty 's nachts steeds van U scheiden. Want bloemen in een slaapvertrek. Die dient men te vermijden" de befaamde Russische balletlei- het der Diaghilew. Dit in 1910 geschreven ballet is igenlijk te beschouwen als Stra vinsky's eerste meesterwerk. il de latere compo- rol tót leven? „Hoe ik het doe", verklaart hij. „is eigenlijk praat-achteraf Kunst is allereerst: Kunnen. Als je gaat zitten verzinnen hoe je dit of dat moet gaan doen zit je er al de laatste nocturne n;s roept de Andalusische atmosfeer du volkomen op met de echte Spaan- sprookjessfeer vol goede Probeert u dat soort dingen echter niet zo maar in het open baar op de Lijnbaan te Rotter dam of in de Breestraat te Lei den, want u loopt de kans dooi de Hollandse schone minder heus behandeld te worden Maar om terzake te komen, de nachten in de tuinen van Spanje waarmee ik begon, hebben hier alleen maar een muzikale bete kenis. Het is namelijk de titel van drie symfonische impressies („Noches en Los Jardines de Es- panavan de Spaanse compo nist Manuel de Falla (18761946) De ondertitels van deze orkest .In het oud-Moorse drie nocturnes. Men hoorl zijn karaktervaste "chris- tuinen van de Sierra van Cordo- lofse tragiek geesten )k. DECCA heeft het werk s een klinkend mys- gekleurd makten door Italië, verslag van in hoofdzaak zintui- gelijke waarnemingen, aangevuld met lekepraatjos op cultuur-his torisch gebied", zegt de schrijf ster zelf van haar reismozaïek. Die zintuigelijke waarnemingen en die zgn. lekepraatjes geven ech- een voortreffelijk inzicht dit feit ten nutte De in leven en cultuur van Italië. Dus (zegt Wolder„Jij speelt boze dat we dit kleine boekje graag on- niet het stuk. Het stuk speelt jou' ai- De hoorspel-artist is dus veel Dassief dan zijn toneel- ru5 T,e.c„TTrwETFi.instrumentatie, levendig door de M; fifl ritmen en rijk aan melodie. Op len 25 juni 1910 werd de eerste uit- oering gegeven in de Parijse The New Symphony Orchesti London o.l.v. Enrique Jorda (25 cm langspeel LW 5216). De sfeei hier ideaal vastgehouden, deze onei „/-wit, r-f.1 de te houden in het zonnige Italië ook zij dié thuis blijven zul- van genieten en er door ■rijkt interpretatie heeft een echte Spaanse grandezza, waarbij Clif ford Curzon knap de pianopartij speelt die geheel in het orkest is opgenomen. Enrique Jorda voelt als Spanjaard deze muziek na tuurlijk heel zuiver aan. maai hij heeft ook kans gezien het orkest tot uitzonderlijke prestaties brengen. De lichte ruis van olaat geeft wellicht nog een e: mysterieus accent aan deze my: o.l.v In de Spaansi orkes telijke held'en en heldinnen, waar- va". Het zijn echte muzikali van bepaalde karakterfouten. schilderstukken, zwakjes geschetst, hun geestelijke en zedelijke superioriteit des te Men moet deze ïek ondergaan 's avonds thuis met een enkele schemerlamp, niet muziek-critisch ingesteld, maar alleen maar 1 ionistisch hebbend de sfeer va nacht te proeven sproken, kent U het ballet ..De Vuurvogel van Strawinsky? Da) is mysterieus. Niet alleen de mu ziek trouwens, het gegeven ook Het is een oude Russische legen de over de wonderbare vuurvo gel die aan de jonge edelman Iwan verschijnt voor de poorter van het betoverd slot van de reus van Kastcheï. Iwan komt hel kasteel binnen, ziet prinsessen voor hem dansen cn wordt bij dc ■langen komst van Kastcheï beschermd Spaan- door een veer die hij van dc vogel heeft gehad. 1919 bew kestpartij, waardoor thans elk normaal bezet orkest deze parti tuur' kan spelen. Het is DECCA geweest die dit hu gehele ballet dus ni»t alleen esl de orkest-suite uit dit werk tc heeft opgenomen op de plaat, gc- dc speeld door het Orchestic dc la ra Suisse Romande onder leiding var. Ernest Anscrmet. Het is een won derlijk goede opname geworden, waarin niet één orkestraal detail is verwaarloosd. Dat mag ook niet. want dat doet afbreuk aan de bijzondere kleur en ook aan dc harmonische spanning. die soms éven doet denken aan „L'Ap- prenti sorcier" van Paul Dukas welk werk in 1897 werd geschre- -ie tekst aankomt, valt niet te dok- Dé eigenlijke schepper van het hoorspel een spel van gelui den! is volgens Wolder dan ook de regisseur, de spelers zijn diens instrumenten. Het is een nieuw gezichtspunt. waar ongetwijfeld wat waars in zit. doch Johan Wol der doet zich zelf toch o.i. hierbij Ijoen dollar. eens Philharmoniscfa Orkest onder leiding van Paul inith in Japan gespeeld en concert in Tokio liad men jrces, dat een toegift moest Paul Hindemith had er ■ekend en „Freut eurh des i" van Johann Strauss in- eerd. Toen liet applaus aanhield was en tweede nodig. Onvoorbereid en muziek speelde hel orkest nplatenmaatsrhappy eg onlangs in een kinderen van 8 'oor cn wedstrijd „De beste kinder van Arasterdam", trotse ouders meld- Afwisseling gelukkig In de eerste nocturne bij het komt terug, doet een diepe slaap Zulk werk ligt hem en hij laat het orkest tot uitzond%lijk hoge prestaties komen. Deze opname (30 cm langspeelplaat LXT 5115) is ongetwijfeld een der beste ver tolkingen van dit moeilijke werk. CORN. BASOSKI A"? "f Maar Wolder particuliere leven, man en hoeft de eer die hem toe" komt niet zo nauwkeurig af te meten: hij heeft teveel afwisseling om overal bij stil te kunnen staan We noemen hier zijn werk voor Je Schoolradio-uitzendingen, waar in de acteur voor leraar speelt (of mogen we hier zeggen: de le raar voor acteur?i We vermelden 10k de voordrachtsavonden, die hij met zyn echtgenote, de beken de declamatrice Maud Cossaar in alle delen van het land houdt... Leven en werken van deze woordkunstenaar mogen dus wel bpvestigen dat kunst het beste ge dijt in afwisseling, en in contact De bekende Par Dr. A. B. de Vries, de directeur van het Mauritshuis te Den Haag ..V posterboek" (pocketboekje) reprodiiklie •andt,

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1956 | | pagina 18