De Hoensbroechszijn de Hoensbroecks niet meer KOOPT U OP AFBETALING? KOUDE SALADE KWAM VAN UITZENDHUIS VAN DEN BOER Systeem, dat industrie, handel én koper tot voordeel kan zijn (II) ZONDAGS BLAD BRIEVEN AAN DE ilieuiu* Cciterljc (üouraiü ZATERDAG 21 APRIL 1956 De stapel brieven, die wij deze week van u hebben ont vangen, was weer zo groot, dat wij in deze kleine rubriek een keus moesten doen. Onze abon nee A. P. uit Oudemolen in Noordbrabant stuurde zelfs een goedrijmend gedicht en wij kunnen dat, jammer ge noeg. niet helemaal opnemen. Een fragment van zijn poëzie vindt u hieronder- PUZZELS Ook ik kan m\j gelukkig noemen Want als geboren puzzelaar Zag ik zaterdag een puzzel. Daar was men zo maar niet mee klaar. Ook op allerlei gebied is 't Zondagsblad vooruitgegaan, Hulde, aan de redacteuren! Heus. wij danken u spontaan. A. P. NOTARISSEN Zoudt u in het Zondagsblad eens kunnen schrijven, wie de eerste no taris in Nederland was en ook over het eerste kerkorgel? G. I. Wij zullen daartoe binnen kort overgaan. VOORBEELDIG Onze dominee is geen ontaarde vader, maar een zeer voorbeeldige, die veel van zijn kinderen houdt. H. N. Dat „ontaard" stond toch tussen aanhalingstekens en was natuurlijk als een grapje be doeld. Dat zal dan iedereen ook zo wel hebben opgevat! RADIOKNOP Ik heb veel waardering voor uw blad, zoals het de laatste maanden is. Vooral pagina 2 van de gewone krant is uitstekend. Ik heb écn be zwaar: het bespreken van zondagse radioprogramma's in het Zondagsblad. Kan dat niet vervallen? W. de G. NAAR EMIGRANTEN Zondags- ir nu het valt het Cen grafelijk huwelijk op een Limburgs kasteel "F-o, 7; 1740 Wjj i blad n de kerk I ar. als he ig wordt gelegd. Mevr. C. v. E.- 9 Mevrouw, gelukkig kregen wij van een immigrante in Canada ook een brief en daar uit blijkt wel, dat u toch wel met de ook door ons natuur lijk zeer gewaardeerde door zending kunt doorgaan. VERRAST inbond. blad in d. Ik kijk i het w Canada. dat u zich kunt ordt gewaardeerd, Een strijkje van gepoeder de en gepruikte musici speelt een sprankelend menuet in de balzaal, en het zachte geluid van hun snaarinstrumenten vermengt zich met het getrappel van briesende paarden voor een karos, die juist een hoge gast heeft gebracht op het met keien belegde, binnenhof van kasteel Hoensbroek in het Nederlandse Limburg. De grafelijke vlag waait wijd van de tinnen en herauten en hoornblazers zetten de instrumenten aan de mond. Frans Arnaud, markies van Hoensbroeck treedt met rinkelende degen op het bordes bruidegom en kasteelheer op de dag van zijn huwelijk met de Reichsgrafin Von Scliönborn. Met zijn dames schrijdt Frans Arnaud over het binnenplein en bij het poortgebouw voegt zich de bruid met haar grafelijke begeleiders achter de stoet. En zo lopen ze door een dubbele haag van juichende Hoensbroekers naar het oude dorpskerkje, waar het huwelijk zal worden ingezegend. En heel Hoensbroek, het Limburgse dorpje, viert feest, eet en drinkt op kosten van het kasteel en als 's avonds het lawijt van dans en spel verstorven is, maakt de bottelier de rekening op: het huwelijk, dat een heel dorp meevierde, heeft honderd twee-en-negentig gulden en vijftien cent gekost.... Het is dan ook 1740.... In de ochtenduren glansen de veren van een blanke ztvaan, die in de slotgracht naar voedsel zoekt; de toiletten van de gasten op dit kasteel pretenderen eenzelfde charme. Statig staat kasteel Hoensbroek met de lompe torens, de wat vermodderde slotgracht en de strenge glas-in-lond ramen te midden van het prachtige heu velland van de Limburgse mijnstreek het is nog stil op het slotplein en de torens spiegelen zich matgrijs in het stille water van de gracht, waar een eenzame zwaan wat snaterend gerucht brengt. We staan op de hobbelige keien van het slotplein er is nog niemand, en onze auto contrasteert vreemd met de middeleeuwse rust van dit uit 1300 daterende laat-gothische kasteel. Het zal echter druk genoeg worden, vandaag, want er zal een bruiloft in- oude stijl worden gevierd. We pakken het krantenknipsel met de aankondiging nog eens, en lezen het aandachtig. Eind 1700 vluchtten de graven Hoensbroeck van hun kasteel uit Limburg naar Duits land de nasleep va., de revolutie maakte hun de grond te warm onder de voeten. En de Hoensbroecks wer den de ,,Von und zu Hoer.sbroechs", niet al te rijke landadel in Duitsland op hun kasteeltje Kellenburg bij Julich. En één van de nazaten, rijksgraaf Paul Lothar, trouwt vandaag en heeft aan de huidi ge beheerders van hun oude kasteel, de Limburgse Staatsmijnen, gevraagd, of de bruiloft op het kasteel gevierd mag worden. DAGJESMENSEN ator, de heer J. Germa- nus, is de enige, die voetstappen van nieuwe zwarte schoenen laat klinken door de plavuizengangen, op de trappen en in de zalen. Dan komt er motorge rucht onder het poortgebouw een be- modderd, niet al te nieuw Volkswagen tje draait binnen en de bruidegom stapt uit: rijksgraaf Paulus Lothar, dagjes mens op het kasteel van zijn voorva deren. Dan komen er meer auto's: de Mercedes Benz van Graf Rekihardt, broer en ceremoniemeester, een ander Volkswagentje met familie, en dan de rijke oom cn tante, in een BMW met een in parelgrijze livrei gestoken chauf feur de aanwezige adel (bruigom in cluis) snelt op de auto toe. opent ge dienstig de portieren en kust tante de hand cn omarmt oom tot zijn monocle er nerveus van aan het zijden koordje blijft heen en weer slingeren. Hakken geklap. handkussen, omarmingen én, vergis u niet, de auto's dragen op het voorspatbord de grafelijke stan daard. rood en wit gestreept met de gekroonde gouden leeuw in het midden! Maar de jacquetten doen een beetje verschoten en gehuurd aan, de lak schoenen knellen wat en een van de gasten, besnord en de monocle in het oog geschroefd, klimt moeizaam uit zijn Fiatje, trekt een roodbruin sportcolber- tje met leren stukken op de ellebogen uit en schiet een jacquet aan in de open lucht, naast het open portier van zijn wagentje. AUTO'S Daar staan ze dan naast elkaar de Volkswagen van de bruidegom, de Mer cedes van de ceremoniemeester en de BMW van de (enige) rijke oom, waar op de in het parelgrijs gestoken chauf feur nonchalant staat te leunen. Het Morrisje van de tante, en de auto's van een paar andere gasten (neen, vergis u niet, die mooie wagens daar zijn van Nederlandse journalistenstaan er ook, maar die interesseren ons niet zo wél de chauffeur, die maar al te graag tot een praatje bereid is. „Ja, graaf Reinhardt is de enige, die een beetje geld heeft. Ja, die Mercedes is van hem. Hij heeft een boomkweke- rijtje, en nu staat die wagen daar wel mooi opgepoetst, maar je moet hem door de week eens zien: onder de mod der, bomen slepend in het bos, pootgoed vervoerend.... tja, hij moet er zijn broodje mee verdienen Maar niet alleen de auto's vertellen hier een verhaal ook de schoolkin deren van Hoensbroek, die vrij hebben en ilangs de weg staan opgesteld om dc 1956 Een Volkswagentje bromt de poort door van het Kas teel Hoensbroek, waar con servator J. Germanus al klaar staat, met de witte haren in de zon. Uit het oude, bemodderde autootje stapt een jongeman in een wit gabardine regenjasje, een groen hoedje op het hoofd. Onder zijn regenjas steken zijn benen in een officieel gestreepte broek, en aan de drie journalisten, die wat verveeld op het binnenplein staan, stelt hij zich voor, het hoedje in de hand, de hakken nederig tegen elkaar: Paulus Lothar Reichsgraf von und zu Hoensbroech von Kellenberg de bruidegom van vandaag, die in het huwelijk zal treden met Stephanie, Freiïn von Failly-Eltz. Hij heeft het druk: hij haalt cen koffertje uit zijn autootje, kleedt zich om in een van de zalen van het kasteel, en als dan even later een van zijn tantes, Reichsgrafin von und zu Zus en Zo met een stokoud Morrisje de binnenplaats optuft, geeft hij met brede armgebaren aan, hoe ze moet parkeren. Gelijk bromt een grote vrachtwagen binnen: de auto van Maison Van den Boer uit Veghel, „Uitzendhuis van diners", en daar komt dan het koude slaatje en het warme hapje voor dit huwelijk uit, een huwelijk, waarvoor de Hoensbroechs uit Duitsland naar Hoensbroek kwamen, om nog één keer een brui loft op het oude, in 1796 door hen verlaten kasteel te vieren. En daarvoor vroegen ze toestemming aan de.... Staatsmijnen. Maar het is dan ook 1956, om juist te zijn 17 april. langstrekkende bruidsstoet uitbundig toe Aan de toren van ,wIn,Sde Freiherren en Frei- kasteel Hoensbroek innen, de Grafen en Grafinnen trekken r,- t„ gezichten of het zo hoort en knikken f.?. "aPPert zelfs niet minzaam terug. Wij uit het e SraffllJke vlag; nuchtere Noorden zeggen: de Hoens- voor één dag zal broechs zijn de Hoensbroecks niet meer, hier het sprookje maar het anders ingestelde Limburgse van een adellijk heuvelland juicht nog enthousiast langs huwelijk herleven. de weg. Waarschijnlijk juichen ze om het uitje en de mooie japon van de bruid, waarschijnlijk juichen ze om het feestelijke gezicht van al die officieel M geklede mensen, die uit de kasteelpoort komen schrijden naar het kerkje, waar de Probst Von Recklinghausen het paar za-1 trouwen met assistentie van twee op het kasteel een serenade brengen om ..alles eens van dichtbij te zien", want onderhorigheid en valse eerbied voor verarmde, vroegere adel kan men Lim burg toch moeilijk aanwrijven Maar de Von und zu Hoensbroechs ne men al deze vrolijke en opgewekte nieuwsgierigheid en hartelijkheid als eerbetoon en zij nemen dat met adel lijke gezichten in ontvangst, ook al rijden ze straks weer in hun Volks wagentjes naar Duitsland, met het (ge huurde?) jacquet in een kunstleren kof fertje achterin. HISTORIE Het contrast is in wezen niet zo scherp, als wij het hier in zwart-wit schilderen de Von und zu Hoens broechs zijn gewone mensen, die met bomenkweken en andere nijverheid aan de kost komen, die zich helemaal geen illusies maken over het feit, of het kas teel nu al dan niet aan hen behoort, en die het gejuich van de schoolkinderen en de serenade van het zangkoor niet als onderhorigheid zien. Maar toch was het even zo, dat ons de historische ver houding tussen de adellijke dagjesmen sen en het dorp duidelijk in herinnering kwam. In 1360 stond er van het slot een to ren en een vleugel, en in dat jaar treedt Herman ridder Hoen (die het kasteel en het dorp dus hun namen gaf) voor het eerst op. In 1388 verwierf hij adellijke rechten en werd van toen aan Graaf van Hoensbroeck. In 1643 had er op het kasteel een praalhuwelijk plaats, tussen Adriaan baron van Hoensbroeck en een jonkvrouwe Loe tot Wisse. Toen ontstond ook een wapenspreuk „Ware liefde vergaat nooit" en de strijdkreet „Ongeschonden vrede zij u". Maar het huwelijk, waar het geslacht Hoensbroeck nog jaren trots op is geweest, werd op het kasteel gesloten in 1740, tussen Frans Arnaud markies Van Hoens broeck en de rijks gravin Von Schön- born, die later in de fabels „de moe der van twee maal vierentwintig kinde ren" werd geheten. In werkelijkheid was het zo, dat toen haar 24ste kind stierf, het 25ste de plaats van het 24ste innam, en „de tweede 24ste" werd Haar vierde zoon, Phi lips Dammian. bracht het tot bisschop van Roermond, maar vluchtte in 1789 voor de revolutie naar zijn ouderlijk kasteel terug, waar hij vier jaar in een verborgen kamer verbleef. In 1796 werd de revolutionnaire grond de Hoens broecks te warm onder de voeten en zij vluchtten naar Duitsland, het Lim burgse kasteel aan plundering en ver val overlatend. BERTUS AAFJES Pas in 1927 kocht een liefdadige ver eniging het en na restauratic werd het als sociaal centrum in gebruik geno men. In de tweede oorlog woonden er evacué's uit IJmuiden, na de bevrijding werden er politieke delinquenten In ge- dergebracht, soms 600 Iegelijk.... In 1946 namen de Staatsmijnen het beheeT over en zij verhuurden weer een deel aan de dichter Bertus Aafjes, die in een van de torens nu Brabants bonten Een dissonant in deze adellijke omgeving. Voor één dag had het kasteel weer in de oude luister van een praalhu welijk hersteld, kunnen worden ware het niet, dat de Hoensbroeqjhs daar het geld niet voor hebben, en ware het niet, dat een dergelijke ver- spillerij in deze nuchtere, efficiente tijd geen enkele zin meer heeftWant wat er dinsdag op Hoensbroeck ge beurde, was wel wat erg schetsmatig en we kunnen ons niet voorstellen, dat de gasten met de adellijke vlag gen op de autospatborden, met hand kussen en hakkengeklap terugzien up een waardige vertoning. En in de ge schiedenis van het kasteel, dat nu voor een kwartje te bezichtigen is, was dinsdag nu waarlijk geen hoogte punt Maar Hoensbroek stond langs de weg, toen de stoet naar het kerkje ging. En Hoensbroek juichte en klapte in de handen. En het was alles bij elkaar toch tuel een gezellige dag. JA dat het Ne derlandse volk, maar ook de overheid, de af betalings systemen aanvaarden, tolereren en toepassen? Is het aloude volksprincipe „eerst sparen, dan vergaren" in deze een overwonnen standpunt geworden? In hoeverre heeft de overheid het recht, zich met de budgetering van het gezin te bemoeien op basis van democratische overwegingen? Is het juist, dat de winkelier de aankopen op afbetaling stimuleert, dringend nodig, omdat hij dan betere zaken maakt en meer verdient dan bij betaling- Bezwaren van het afbetalingssysteem worden genoemd: het onzorgvuldig be steden van het inkomen en het over schatten van de toekomstige financiële draagkracht. Daarom is voorlichting alle maatschappelijke organisaties STUKJE PRAKTIJK Moet de colportage met verkoopsartikelen worden verboden of gereglementeerd en dient er landelijke administratie te zijn van de lopende afbetalingen? Is de renteberekening wel verantwoord en weet ^eken1 de consument wel, hoeveel rente hij bij afbetaling in totaal neertelt? Dit zijn tal Een belangrijk stukje praktijk vormen de houding van de winkeliers en de ren tebetalingen, zoals deze thans, bij ont reken van reglementering, zijn. Het moge bekend worden geacht, dat urgente vragen, welke thans dienen. Bepaalde 6^6 vari zaken nu zó is. dat banken - i 1 i i i i de afbetaling in feite financieren. Wie organisaties zijn reeds tot uitspraken gekomen en het zal nu aan de een stuk koopt op afbetaling, neemt er regering zijn, haar standpunt in deze te kiezen. over het geheel niet of nauwelijks nota van, dat hij bovenop de verkoopsprijs van het artikel een flinke hap rente be- Wij menen wel te mogen bevesti- aanmerking komen voor afbetaling, taalt. Deze rente bedraagt 13 pet. van gen, dat het Nederlandse volk zijn maar die niet meer mogen kosten dan de prijs, en bij lagere bedragen mag dan oorspronkelijke principes inzake af- f 3000: het niet-verplicht stellen van nog eens 4 pet administratiekosten betaling dient te herzien. Afbetaling, landelijke registratiebureaux; regeling worden berekend. Deze rente wordt bij mits met verstand toeirenast is zeker van de ta™even van financiermgsmaat- elke termijnbetaling gevorderd, maar Set wJwernJSk of onde/eliik schappijen de prijzen a contant en de blijft altijd 13 of 17 pet. van het totaal tLG.icf Koe!» 0Pslagen; de duur van een afbetalings- verschuldigde bedrag, ook al is dit, na De overheid heeft, juist op basis contract en van termijnbetalingen; het enige tijd, veel kleiner geworden. In we- van democratische principes, tot taak opmaken en publiceren van goede sta- zen loopt de rente dus op tot 30 a 35 pet op dit gebied oriënterend, voorlich- tistieken betreffende het afbetalingswe- van het totaal, tend en regelend op te treden, opdat zen en de instelling van een commissie 's lands economie in evenwicht blijft van advies en bijstand, welke de minis- D® winkelier laat de koper een for en geen ondermijning van de prijzen- ter van voorlichting kan dienen bij de stabilisatie optreedt' uitvoering van de wet. e« o™.Jlebareaa. De ^akte^ van Zij heeft zich daarom reeds in 1954 °P l,Jn beurt reageerde de Ned. Huis- heel particulier zijn in sommige ge- doen voorlichten door een staatscom- houdraad weer op andere wijze. Deze, meenten zijn zij meer centraal door de missie, welke het afbetalingswezen on- van de huishoudelijke belangen uitgaan- industrie opgezet en dat zij dus nooit derzocht heeft en een rapport r'ienaan- de' w" de colportage totaal verboden „alles" kunnen weten. Het bureau on- gaande, compleet met een schets voor z'en- mede met het oog op de platte- derzoekt de crcdietwaardigheid van de een ontwerp van wet, heeft ingediend. landsbewoners, die weinig of geen ver- koper en geeft al of niet zijn fiat tot De bemoeienis met de budgetering £elijkingsmateriaal kunnen zien naast de koop. van het gezin is daarbij slechts een on- bet gebodene. Ook voor de volkswijken Wordt dit formulier, voorzien van het derdeel, het voornaamste is de regie- acbt de NHR de colportage alleen maar flat van een informatiebureau, aan de mentering van de systemen welke bij een euvcl- bank waarmede dc detaillist in connec- de afbetaling worden toegepast (postor- De lijst van artikelen welke voor al- l'e 's; voorgelegd, dan betaalt de bank ders, renteberekening, colportage, admi- betaling in aanmerking komen, zou de de winkelier uit en int verder afbeta- nistratie van de afbetalingen per gezin NHR gespecialiseerd willen zien; moet ,in8 of termijnbetaling plus de rente, etc.) en daaruit vloeien dan aanwijzin- men „woninginrichting" (welke dus bo- InfHpn rip WnnPr in „h-pUp h gen voor de inkomensbesteding in ver- ven 3000 zou kunnen vallen) als één wordt Lt arSel vri^el nooit ter5ÏSl band met termijnbetalingen voort. geheel noemen of in gedeelten splitsen? haald (daaraan heè de bank fmmfrs Over dit rapport hebben verschillende De raad is wél voor registratie en zou nje»ci\ maar vnlvt lnnnhe«iao organisaties het hunne gezegd. de mogelijkheid daartoe in de wet wil- s loonoesiag. len zien opgenomen. MENINGEN Het convent van chr. soc. organisa- Tn j.p»mkp. knhhm i ities ,L' uitsPraak gedaan, dat de Wij spraken met een aantal winke- .LS n werkgevers- levensmiddelensector van afbetaling, liers, die wasmachines, fornuizen, ra- irganxsaties in Nederland gezamenlijk dient te worden uitgesloten, en dat bij dio- en televisieapparaten e.d. verkopen nota doen verschijnen naar aanlei- de koop op afbetaling van duurzame ar- en vernamen, dat zij de koop op afbe- n het rapport van de staatscom- tikelen in nationaal verband grote eco- taling maar al te gaarne zien. En hun Hierin wordt o.m. aangedrongen nomische voordelen zijn aan te wijzen klacht luidt- op een bijzondere vergunning voor col- De afzet wordt dan versneld, de produc- „Maar er' wordt tegenwoordig meer porteurs, het schriftelijk vastleggen van ue vergroot, de prijzen dalen en de wel- meer contant gekocht en daarvan elke koop op afbetaling, hetwelk dan ge- vaart neemt toe, zodat opnieuw aan kunnen wij niet bestaan". Dit moge u paard dient te gaan met het Invullen schaf van luxe-gebruiksgoederen 'als ongelooflijk in de oren klinken, maar de van een lormuller van inlichtingen, van wasmachines, stofzuigers, bromfietsen verklaring ging erbij: - j, contant komt kopen, meent, dat hij de enige is, die zich dat kan per- OVERAL: GRAAG ding mitteren. Daarom begint hij direct kor ting te vragen en aangezien iedere win kelier neringziek is en dus graag ver koopt, doen wij dat. Anders lopen de klanten weg Maar dat betekent voor ons prijsderving. Kopen de klanten op afbetaling, dan vragen ze heus i.iet naar korting. Meestal vragen ze ook niet, hoe hoog de opslag (rente) is, die ze moe ten betalen. Ze horen de prijs en wat ze telkens moeten betalen en dat aan vaarden ze. Maar bij zo'n koop krijgen wij van de bank de volle prijs uitbe taald laten de mensen dus alsje blieft op afbetaling kopen!" Natuurlijk zit er hier wel Iets scheef. De klacht „wij verdienen niet op con tante betaling" klinkt erg triest, maar ge kunt het zelf proberen: indien ge in een zaak een groot stuk contant koopt, wordt u de korting dikwijls al van te voren aangeboden, ook, als ge er niet om vraagt. Of dit geoorloofd is? Neen. Maar.de concurrentiestrijd werkt dit in de hand. Aan de andere kant bewijst deze klacht toch wel, dat de afbetaling nog lang niet zo algemeen is, als men wel zou denken. Vraag het de wink lier en ge zult er verbaasd van zijn. Dat het dus hoog nodig is, dat er een behoorlijke wet op de afbetaling komt, wordt ook begrijpelijk door dit stukje praktijk. KLACHT: CONTANT Trowens, het „graag afbetaling!" hoort ge bij de meeste leveranciers en in vele sectoren. Want afbetaling werkt verkoop in de hand en doet de mensen bovendien sneller besluiten tot een duurdere aankoop. De paar gulden, die men bij periodieke betaling méér moet geven, worden onderschat: „komt men over de hond, dan komt men over de staart" zegt het lakonieke spreekwoord. Maar wie maandelijks of driemaan delijks een bepaalde opgespaarde som aan één artikel uitgeeft, koopt niet zo veel tegelijk als degene, die deze som besteedt aan meer artikelen op afbeta ling. Zo denkt de leverancier en daar om is afbetaling in zijn voordeel. De colportage heeft andere aspecten. Hier worden dikwijls verkopers met al of niet deugdelijke waren op provisie uit gezonden. Het is dan voor hen zaak, ko; wat 't kost, zijn artikelen aan de man te brengen bij de goegemeente. Daarom wordt enerzijds geadviseerd, colporteurs een weekloon met al of niet provisie te garanderen cn anderzijds, de colportage te verbieden. Het is wel duidelijk, dat bij onvoldocn de controle en registratie het zwakke ge zin licht tot excessen komt en verdrinkt in de afbetalingsverplichtingen. Het voor en tegen van landelijke registratiebu Op de binnenplaats, zonovergoten achter de donkere poort, staan de auto's van de gasten geparkeerd. En dat het enige verschil IJ 1740.. irige bruiloft, reaux berust op de hoge administratie kosten welke hieraan zijn verbonden en toch ergens vandaan moeten komen. De ze zouden dus in feite weer prijsverho gend moeten werken, want de consu ment zou deze kosten voor een deel moeten dragen. Dat er echter ook in de controle behoorlijke regeling dient te komen, is niet tegen te spreken. De overheid is thans aan het woord. Zoals de zaken nu staan, wordt het hoog tijd, dat zij tot daden komt, eer midden stand en kopers zich verwarren ln cen net van betalingssystemen, waarin steeds minder gemakkelijk orde valt te scheppen. Afbetaling negeren of stilzwijgend af keuren, zoals dat voor de oorlog ge schiedde, is niet meer mogelijk en zou ook volkomen onjuist zijn. Het is nu tijd voor een positief geluld en openlijk han delen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1956 | | pagina 13