Christelijk Con eel
in cle 'Duitse Sowjetz
„VERWEERDE STENEN"-
one
boeiende roman,
maar anachronisme
Onbegrijpelijke
mens m
situatie van de
de wereld
Cultureel
venster
r^rz": ZANG en DANS
Traject, gedichtenbundel
van A. Mar ja
<£De ancjót|t
NIEXTE LEIDSCHE COURANT
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 31 MAART 1956
KUNST
KORT
,,God kent geen zonegrenzen". zegt
Horst Behrenil
West-Berlijn
i ..De Joden"
600 armoedig
Een kerk in de Sowjetzone
van Duitsland, temidden van
troosteloze puinhopen....
Het is avond en het miezert.
Binnen zijn 300 aandachtige
toehoorders saamgekomen, dit
maal niet oin een predikant te
horen, maar om een toneelspel
te zien van de Engelse dichter
Christopher Frv, ..Droom dei-
gevangenen".
Terzelfdertijd is in een fa
brieksgebouw i
van Lessing voo
zekledc vluchtelingen, terwijl
in een jeugdgevangenis „Hel
Dagboek van Jeremia" wordt
opgevoerd.
Dezelfde avond zit ik met de
leider van al deze toneelgroepen.
Horst Behrend. in zijn woning in
de Flemmingstrasse. omringd door
zijn meer dan drieduizend boeken,
die hij allemaal samengepakt heeft
in een kleine kamer.
„God kent geen zone-grenzen",
zegt Horst Behrend, „en de arme
mensen aan de overkant hebben
bijzonder veel behoefte
culturele zendingswerk. Sinds 1949
hebben wij zoveel voorstellingen
gegeven in Oost-Duitsland, dat vri'
ze niet meer kunnen tellen. Ern
stige moeilijkheden hebben wij
daarbij eigenlijk nooit gekend. In
tegendeel. wij werden meestal z
De leider ran de Christliche
Herlijn. Horst Behrendfi
ten te boven ging, geheel op God
en is er vast van overtuigd, dat
hij die vurig verlangde, en voor
de financiëele ruggegyaat van
zijn onderneming noaige, eigen
schouwburg binnen enkele jaren
zal hebben.
Bij zijn zware taak voor het
oog van een critische wereld zou
dit eigen gebouw een waardige Jjfi
bekroning op zijn werk zijn. --
FRANK DAEN
Intuss
Berlijn door de Kul-
tussenator Prof. dr. Tiburtius
een klein theater geopend. De
eerste opvoering was „Die
Heilige Johanna" van Bernard
Shaw. Het adres van de Va-
ganten-Bühne-Berlin is: Kant-
strasse 12a, Berlin-Charlotten-
burg.
Dc Nederlandse
Salzhurger
Jigd dit ja:
- de leiding
Fcstspicle n i
tijdens de F
Ben var. Eysselsteijn dateert zijn nieuwe roman „Ver
weerde stenen" aan hei einde van de 18e eeuw, toen een
nieuwe tijd klaarstond cm veel wat oud en, zoals het heet,
vermolmd was, weg te vagen. De storm van de tijd gaat
ook over de oude Drentse havezathe De Rheehorst met het
heerlijk gesiacht van de baronnen Van Linge. In 1755
treedt Bernier baron van Linge in het huwelijk met Char
lotte Emilie baronesse van Elbach Lenting Op de Drentse
havezathe bergt Charlotte haar jonge meisjesdromen op.
Eens heeft zij in het frivole Holland haar hart gegeven aan
een Franse luitenant, wispelturig en charmant.
Nu is zij getrouwd met een festem Schritt". Het oude werd
ernstige Drentse landedelman, opgeruimd zonder traan, omdat
Hier in het Noorden, tussen de men iets beters had gevonden
zwijgende mensen neemt haar le- Hoofden liet men onder de guil-
ven onmerkbaar de strakke plooi- lotine vallen, omdat deze lieden
en aan van de Drentse ernst. De toch hadden afgedaan. Men dood-
oudste zoon Elso lijkt in alles op de uit een verhoogde levenslust,
zijn rustige vader; de jongste. Men was bezeten van een optimis-
Ayolt. luchthartig en avontuurlijk, tische reorganisatielust.
is voorbestemd voor een militai- Eerst veel later, na veel bloed
re loopbaan. Elso komt in een en tranen, zou men ontwaken uit
stormnacht om het leven; Ayolt deze levensblije droom;
adiophonisrl
Pan 15 juli
houden door dc
rocalisten ge-
ingschool van
Inlichtingen
een soms een ogenblik in het le
ven. dat men zich een kerklied uit
zijn jeugd herinnert, zoals men dit
als kind geleerd heeft en wellicht
komt dan eens in het hart een
diepe stilte, waardoor men zijn
ïrlijke leegte bewust wordt en
zoekt, het contact terug te vinden
met hogere dingen."
..Die Vaganten" hebben grote
behoefte aan een eigen schouw-
openhartig gesteund". En dan legt burg Hel;
Zij wachten op antwoord*) zij, nl. wij mensen, en zij
wachten tevergeefs. Zij wonen in een land aan de overzijde ftump»
van de stroom, zij schrijven brieven aan de bouwheer van
de stad. de Grote Onbekende, doen die in flessen, die ze in
't water werpen, die fle-rsen drijven af. Waarheen? Komen
de millioenen verzoeken ooit bij de bouwheer? Niemand
weet het Is het dan vo.komen zinloos, wat ze doen? Er is
een grootse organisatie gesticht voor het sorteren en ver
zenden van de flessen, met priesters en opperpriesters, die Je^ ^sT^de'
verzekeren, dat de bouwheer zéker helpt, op directe of
indirecte wijze, maar niemand" heeft dit ooit ervaren.
trekt weg
Zo
•eet toch niet, wie zij als der; Charlotte sterft; de Rhee-
Och. wii ellendige horst vervalt, Bernier verlaat dit
leven als een vereenzaamde en na
Ayolts dood weigert zijn
lijke -
stumpers ontglijdt
wereld, omdat ons verstand te
veel ontleedt en geen gehéél meer
weet te grijpen' Een geheel kan
men altijd met een
naam noemen. Liefde
heel. Ik geloof, dat ik Angelika
niet heb 'liefgehad, ik heb haar de plaats waar
ontleed." stond.
De levensles, die Fröhlich moet
'oudige dienst
de naaste, uit simpele liefdi».
het lijden.
»n van het le
Dan schrijft Hugo zijn ..Miséra-
bles". denkt Schopenhauer zijn
pessimistische „Gruebeleien" uit.
beleeft Kierkegaard zijn eenzaam-
de'Erfenis. ~*Een" brand beid ontdekt Rüekert. dat God
List, Julianalaan 13, Utrecht.
I Ile' Mozarlmuscuiu tc Salzbu
is in het bezit gekomen van i
viool, die Mozart bü zjjn ve
trek uit Salzburg in 1771 a:
zyn zuster gaf. Deze heeft b
hel befaamde
jaar 1881 dus precies 75
geleden is op kunstgebied
ren byzonder jaar geweest.
Hon-
erwoest de Rheehorst en tussen
oudige de rogge herinneren alleen nog
de beelden van Saul en David, of
ge wilt. Mars en Apollo, aan
de Rheehorst
Een portret
KAFKA
Dit
het
haal. Het geeft de schrijver gele-
ontvluchten
Dan leest men Psalm 139 met
nieuwe ogen; „Waarheen zal ik
vlieden voor uw aangezicht...."
Romantiek
Met andere woorden: deze visie
op de 18e eeuw is geïnspireerd
door de romantiek. In de 18e eeuw
is nooit existentieel aan God ge-
'"•ijfeld; hoogstens ethisch of in-
ANGEI.riA
hij mij stapels pers-critieken
over avonden in Görlitz. Witten
berg. Potsdam en vele kleine ste
den in Thüringen. „Ginds bestaat
de mogelijkheid, om de mensen via
toneel in kerkelijke zin aan te
«preken, terwijl het schouwburg
publiek in het Westen
voor het grootste deel
versnobd en verzadigd is
Het geld is echter meer
dan schaars, maar toch
mogen wij ons werk in
het Oosten niet opgeven
Onze spelers werken
praclisch alleen voor reis-
en verblijfkosten", ver
telt Horst Behrend.
Ondanks deze moeilijk
heden is het gezelschap
van „Die Vaganten" sinds
1949 van een volgens zijn
eigen zeggen „zigcune-
rende" groep spelers uit
gegroeid tot een cultureel centrum
met vijf reizende gezelschappen.
Ondanks alle veszoeken om on
dersteuning voor dit kerkelijk-
culturele werk is de heer Behrend
er niet in geslaagd, enige noe
menswaardige steun te verkrij
gen De kerk in Berlijn is door
het enorme vluchtelingenprobleem
soms een neiging tot het negatie
ve. wanneer het gaat om iets te
financieren, waarbij ook de Oost
betrokken li
erheidssteun
verkrijgen. Reed:
deze toegezegd als erkenning
de verstrekkende culturele v
de. die het optreden
ganten" bijvoorbeeld
telijke vorming van de vluchtelin-
overlijden
terhaald. Eerst dr, Ehlers,
voorzitter van de Bondsdag e
november jl. de Berlijnsc CDU
tisch, de maatschappij, de moraal,
het geloof, de economie, de auton-
In dit land komt op wonderlijke teitcn De wereld heeft hervorming
nodig. Voor die hervorming is
macht nodig, en kennis geeft macht.
Over de mens alles te weten, geeft
de macht, de mens nieuw te schep
pen, en dit anders, béter te doen
zich dan de onsterfelijken in hun ijdel-
heid hem wilden maken en de
natuur in haar blindheid hem tot
stand heeft gebracht. Een toekom
stige wereld zal ons vi
iheid, die door o;
beeld.'
engelachtig
gel:ka Haar gezicht is oeroud er
heel jong, even oud en even jonj
ais de reine mensenziel. Zonde:
„Die Va- door het vuil van de omgeving be
de goes- smet te worden, beweegt
ls slaapwandelend in het vreem
de land, waar ze zich
nooit recht thuis voelt
komt. ze heeft een brief schiep
bij zich (misschien staat
het daar in?) maar die
opent ze niet. Nooit, ook
niet na vele jaren. Heeft
ze haar tijd goed besteed
en iets geleerd?
Onder de bewoners van
het Stroomland is ook de
psychiater dr,. Fröhlich,
die niet alleen door mid
del van het intellect het
zieleleven wil blootleg
gen, maar zelfs de hele
mensheid op een verstandelijke
richten. „Ik ben er voor,
de wereld in een laboratorium te
veranderen en daarin te experi- haar"doorzi
monteren met krachten, die de ik Weet vee
Tilmanns natuurlijke groei ver zullen
Horst Behrend vertrouwt bij treffen". Hem ter zijde sts
zijn werk. hetgeen in ede voorbije mephistophelische figuur Muni. fecten en
moeilijke jaren bijna zijn krach- „Al het tegenwoordige is problema- len. Waa;
PARADIJSDROOM
We zien het: de droom uit het
Paradijs, de oerzonde van de
mensheid, als God te willen zijn.
Het gelukt aan Mimi (het intel
lect in hoogste potentie! en Frö'h-
lïch om het grootste deel van de
mensheid te vernietigen. Fröii-
blijft
>ver. Aan het eind
vraagt hij zich a
Angelika? (m.a.w. -
Ik heb haar toch bestudeerd,
grondig en vakkundig, ik heb
als mijn patiënten.
lange lijst met haar eigeiischap-
n. remmingen, af-
plexcn kvmncn vu'-
Er is in de Oostenrijkse pers
een polemiek ontstaan over de
vraag, in hoeverre Jeannie Eibner
door Kafka beïnvloed is We vin
den inderdaad vele verwante trek
ken, vooral het sterke gevoel
voor hel metaphysische, dat het
lot van de mens bepaalt, maar
dat we niet kunnen benaderen.
O.m dit uit te beelden, gebruikt
zii dezelfde middelen als Kafka:
•en oen schuift de ve*e instanties van
de almachtige bureaucratie (van
zicnzetr het oostenrijk uit de keizertijd)
tussen de mensen en de bouwheer.
Bij het vergeefse zoeken van con
tact met deze hoogste autoriteit
denkt men direct aan de vruchte
loze pogingen van de landmeter,
urn toegang tot het slot te krijgen
of van dc bankemployé uit Het
Proces, om zelf zijn zaak bij zijn
rechters te kunnen bepleiten.
Evenals Kafka tracht ze op een
reële manier irreële processen uit
le beelden; is alles gehuld in een
geheimzinnig soms irriterend
■i 'weet flikkerend licht, en leven we in
nziel?). de voortdurende wisseling van
droom en realiteit, waardoor we
in permanente onzekerheid blijven.
Het is in zulke gevallen altijd
gevaarlijk, over rechtstreekse be
ïnvloeding te spréken: wel kun
nen we constateren dat deze ro
man in het geestelijk klimaat
van Kafka is ontstaan en dat hii
symptomatisch is voor een groot
isheid van tegen-
genheid met grote liefde een por- tellectueel. De romantiek heeft
tekenen van het Drentse ze existentiële twijfel eerst mogc-
aan hij zijn lijk gemaakt, door als het ware
Maar de een derde dimensie aan het mens-
waarde van deze roman moet zijn toe te voegen: de bewogen-
toch in iets anders gezocht wor- heid. Zeker, „het gevoel" begint
den; in de visie op het levensge- zich incidenteel ook reeds in de
voel van de tijd. 18de eeuw te vertonen, maar hel
Het einde der 18de eeuw is een zijn slechts kiemen. De mens als
fascinerende tijd; een tijd van de meest verwarde, als de een-
vlucht. Wat oud en vertrouwd is zaamste van Gods schepselen
wordt losgelaten, ook - op het moet men nog niet in deze eeuw
Drentse platteland. De belangrijk- zoeken; men vindt hem eerst in
ste figuur is voor mij dan ook ds. de 19e en pas in de 20e kan men
Roelf Zwiers, een Drentse hem meer ontlopen.
gunrse componist Bcla Bartók,
«I Franse schilder Pablo Picasso
en de Duitse schrijver Stefan
Zwcig. In dat jaar overleden twee
bekende Russische kunstenaars,
nl. de componist Modest Mous-
sorgsky en de schrijver Fjedor
Dottojcwsky.
Hei is thans 50 jaar geleden, dat
in Parijs de Franse kunstschilder
Paul Cézanne overleed. Dit feit
zal tijdens liet Holland Festival
herdacht worden met een grote
tentoonstelling van Cézanne't
werken in hel Haag6e Gemeente-
I Iedereen kent wel zonnebloemen
en iedereen zal ze prachtig vin
den ook. Maar weet u, dat deze
„Wie
tot dit werk gekomen is. Het
gekomen
blijkt, dat hij gedurende enige ja
ren van krijgsgevangenschap de
gedachte heeft opgevat om. buiten
de bijbellezingen, welke hij regel
matig in de kampen hield, door
middel van het lekespel
degevangenen afleiding
uit Roemenië
Hongarije
en Spanje
irdig.
raad
VIA NAALD
EN PLAAT
IK kan het heus niet helpen
dat mijn muziek zo opwin-
Iedere keer opnieuw
or de radio heb ge-
■- speeld, ontvang ik stapels brie-
Een mensheid, die
veet (eerst zou dezp roman ver-
chijnen onder de titel: De Hui-
mensheid. die snakt
ar een antwoord oo de vraag
ar-het doel van ons levpn. en
•ergeefs op dit antwoord wacht.
J. H. SCHOUTEN.
d end
Jeannl
atwort. 404 blz.
Ste
deze de enige boodschap ven van jonge
te brengen, die in de moeilijke oude luisteraarsters, d'
jüirn houvast kon geven schrijnen hoe mooi Zr
Hu is daarin ro geslaagd, dal k vmd.„ Ik
hij na de oorlog besloot, dit werk rir,:c
voort te zetten en „Die Vaganten" natuurhjk erg op prijs.
heeft opgericht Deze groep heeft
thans internationale bekendheid
gekregen en Horst Behrend is
reeds verscheidene malen in En
geland. Zwitserland en Scandina
uiaarderen als de inhoud ver-
r-:eld gaat van huwelijks
aanzoeken in bescheiden e')
bescheiden
opgetreden of heeft daar lezin- telde de Roemeense violist
"ï.fnoorkestleider Gregor Serban.
v.rnnmnn Nederlander u
Wie Gregor Serban
hoord heeft met zijn ii
orkest (als enige Nederlandc:
de Rooy Hongaa:
gen
dat thans ook in Nederland vooi-
bereidend werk wordt verricht
met het doel. dit jaar tot een tour
nee van ongeveer 10 opvoeringen
in Nederland te komen.
Men speelt uitsluitend met be
roepsspelers. ..Het spel gaat voor
alles", zegt Horst Behrend. „en
moet esthetisch onaanvechtbaar
Wat hij speelt? Wel. alles van
het Oude Testament tot aan Rin-
gelnatz. Klassieken naast stukken
met een speciaal christelijke ten- I jHHHI
dens, maar vóór alles het „Be- 'wiïlëm Mengelberg k'.v
wahrte naar Serban luisteren en schonk
Het optreden van deze christe- hem zelfs een foto met opdracht
lijke toneelgroepen in de diverse Pierre Monteux is nog steeds en-
Europese landen, waarbij Duits- thousiast en Stefan Askenase laat kcstspel
land en Engeland ons land ver geen gelegenheid voorbij gaan om dat een
voor zijn. en het toenemende con- Serban in Nederland te horen. De
tact tussen de protestantse schnj- twee bekendste Nederlandse con
vers en dichters, heeft er reeds certviolisten Theo Olof en Herman
toe geleid, dat er meer goede to- Krebbers, concertmeesters
neelstukkcn. geïnspireerd op eer !J ^_1
religieuze grondslag, worden ge
speelt de pianist N;
mee), zal ook enthousiast zijn over
het spel. Als Serban de muziek
van zijn geboorteland speelt, als
hij het ritme en de zang dei
ners overbrengt, dan weet
een met een groot kunstenaar te
maken tc hebben. Vele musici van
naam hebben openlijk hun bewon
dering voor Serban uitgesproken.
I" graag
KEN andere vorm van volks
muziek heeft het Hongaars
Volksensemble gebracht,
door optreden in ons land als door
opnamen op de grammofoonplaat.
Philips heeft hiervan nu een klei
ne 45-toerenplaat uitgebracht (402
034 NE) met „Vier miniaturen"
van Bartók (vrouwenkoor met or
kest), „Dudanöta" lied van de
doedelzak) van Csenki Imre en
..Kossuth Lajos verbunkja" (solda-
tenwervingslied» van Lajtha Laszlö.
Welk een prachtige samen-
r zang is er in de vier Bartók-
wera miniaturen door het vrou-
s wenkoor en welk een ras-
ionaal echte en gezonde volkskunst
dt hier gegeven door dit
ensemble onder
Csenki Imre. In
het „Lied van de doedelzak
is het alsof het gemengde
koor één groot instrument is.
een vreugdezang van jongens
en meisjes. Koorzang van het
hoogste niveau. Ten slotte is
er dan het mannenkoor met
het krachtige sterk-gerit-
meerde wervingslied, mar
tiaal met het prachtige or-
ij. Een plaatje
dat eens te meer jaloers
doet zijn op de schat aan
volksmuziek in Hongarije.
paso-doble.
De paso-doble is een specifiek
Madrileense dans, die echter in
el geheel Spanje is te horen. Het is
triomfale muziek van een echt
Spaanse geest. Zonder paso-doble
kan de Spanjaard niet leven. Ze
wordt ook gespeeld tijdens de
stierengevechten om de torero's
te eren en hen te belonen voor
nun werk. Spanje kent nog meer
van dergelijke volksdansen, zoals
b v. de „sardena". ..cobla" en „jo-
Kamperfoelie
Kitty de Jo-
1903)
de Jong (geb.
die bescheiden
de Nederlandse poëzie,
over het hoofd gezii
de toekomst
schreven.
Overigens zijn vele toneelstuk
ken ingesteld op specifiek Duitse
problemen, die ons als Hollanders
weinig te zeggen hebben, tenzij
Residentie-Orkes
vrienden geworden.!
Als jongeman speelde
Serban'?
ensemble v
A LS laatste opname een
Spaans ensemble, nl. Jo
sé Granados et son orches-
typique. Het
Serban al
vader mee om ge'.d te verdienen lumbia 45 toeren plaat van bijzonder
het grote gezin. Na de dood gehalte iESDF 1059). Aan de ene zijde
problematiek
zijn vader
rtrok
met de Dui
vertrouwd zijn.
Hier noemt Behrend dan enkele,
die betrekkin)! hebben op het Fj'-dlrmann
Joodse vraagstuk, ro.l. De Jo- rid'e^moS! met al
deu van Lesaing ..Het Dag- mede-leerlmg de loei
boek van Anna Frank en ..Haupt- nOE onbekende violis
Teister door hemzelf ze- Haitian Milstein In 19r
Duitsland
Gregor ging aan het
Berlijnse Conservatorium
prof. Alexander
speelde
schreven. Hij laat mij uitstekende
recensies zien van „Der Weg",
het blad van de Joodse gemeente
De bekende protestantse schrij
ver Manfred Hausmann heeft t
toneelstukken geschreven
„Die Vaganten", namelijk „Die
Hafenbar". waarin het werk van
het Leger des Heils tot uitdruk
king komt en „Der Fischbccker
Wandteppich".
Verder lees ik op het program P
ma enige stukken van de protes- technisch'' sublië..
tantse schrijver Walter Gutkelch. nomen. Serban's viool
van Karl Zuckmayer. Edgar Al- zang en het heerlijke rit
lan Poe. Elliott, Ludwig Holberg, me van cimbalist Tim>
Tschechow en niet te vergeten Balasz zullen vele koudi
,.Ihr werdet sein wie Gott" van harten ontdooien met di
Armand Payot. Russische zigeunermu
ziek. metde^Horarit
Innerlijke leegte
„T~\OOR het afwisselen van kla?-
L/ sieke met kerkelijke kunst",
tegt Behrend, „komt voor menig- veel meer vrienden kry-
Serban
door hem ge
vormd ensemble voor hel
5 land lin Den
Haag' en van die tijd af
is Nederland zijn tweedi
vaderland geworden.
Telefunken heeft nu
een 25 cm langspcelplaa'
van Serban uitgebracht
•net Zigcunermuziek (TW
10040'. Het is een verruk
kelijke plaat geworden
Malak-
hani. Door deze plaat zul
len Gregor Serban en zijn
figuren
l.die^ licht L__„_
niettemin recht den tegemoet,
hebben op wat aandacht. Ze heeft
veel gereisd en veel sociaal werk
verricht; ook is zij sècretaresse
geweest van het Ned. P.E.N.-cen-
trum. Na een viertal vorige bun
dels poëzie is zij onlangs met een
nieuwe bundel gekomen, die naar
een van de verzen „Kamperfoelie"
heet. (Uitg. H. P. Leopold. Den
Haag). De dichteres is de manier
van uitdrukken, die iu haar jeugd,
de twintiger jaren, gangbaar was.
getrouw gebleven; het gedichtje
Er washerinnert zelfs aan
Adama van Scheltema! Bij figu
ren als mej. Dc Josselin de Jong
dient men te bedenken, dat ook'
de kleine talenten een functie
'nebben in het gehee'.: ze zijn geen deven
vergissingen van God. Afgezien
van het volkomen mislukte „Wie
gelied" en de zwakke „Vijf Ron
delen" staan er verscheidene goe
de. zij het conventionele verzen
in dit boekje. De dichteres reikt
althans nergens boven haar macht op zichzelf
uit en kent haar grenzen. Een en
kel vers getuigt van Godsbesef.
pachterszoon, die de „mythe"
de tijd onder woorden brengt. Dri
maal legt de auteur hem
ge peroratie in de mond. Door ds.
Zwiers spreekt, naar mijn mening,
Ben van Eysselsteijn zelf.
Ergens zegt de dominee: „Wij
mensen zijn de meest verwarde en
eenzaamste onder Godsschepse
lenWij dwalen allen van God
af en ontgroeien aan onze kinder
lijke inzichten, maar als wij la
ter weer voor God komen te staan
blijkt hij oneindig groter gewor
den
Niet voor niets koos de schrij
ver als motto voor zijn roman het
woord van de Duitse romantische
dichter Friedrich Rüekert: „Vor
Gott ist keine Flucht. als nur zu
Ihm".
Indrukwekkend wordt deze
vlucht getekend. Daarom spreekt
dit werk ons zo aan; wij herken
nen onszelf, want hier ligt de ge
lijkenis met onze tijd. Deze visie
geeft de diepgang aan het boek.
In verzet
Toch vraagt men: is deze visie
juist (niet is zij: waardevol, want
dat is zij zeker; ook niet: is zij goed
behandeld, want het is een kun
dig boek) maar: is zij juist? Komt
zij overeen met de historische si
tuatie? Op dit punt kom ik voort
durend tegen deze roman in ver
zet. Zeker, de 18e eeuw heeft ge
twijfeld, maar niet zoals in onze
tijd. omdat men „het-oiet-meer-
wist", maar veeleer omdat men
het beter wist. Men was toen naar
eigen mening God niet kwijt,
maar meende Hem integendeel
;eel klaarder te kennen. Men ging
:t als ontgoochel-
Van Eysselsteijn heeft een diep
bewogen, menselijk boek geschre
ven, waarvoor men de hoogste
waardering kan hebben, maar zijn
datering naar vóór de romantiek
is een anachronisme. Eenzelfde
anachronisme, als bij voorkeur
ook door G. B. Shaw werd gehan
teerd. Het boek werd er niet
slechter door, maar als historisch
portret niet gelijkend.
EV. GROLLE
Ben van Eysselsteijn: „Verweer
de stenen" Uitgave H. P. Leo
pold n.v. 'f-Gravenhage.
blo.
de 17e eeuv
rrd gebruikt als
srhilderij-lysten. Die lyslen wa
ren echte pronkstukken, dorh
vroegen wel eens meer aandacht
dan het schilderij. Over die zon-
nchloem-lijstcn schrijven J. Bruyn
Hzn en J. A. Emmens een inter-
«fisiint artikel in het Bulletin van
het Rijksmuseum te Amsterdam.
SCHRIJVERS
SCHILDERS
-4. Marja pseud, vaii A. Th.
Mooij, geb. 1917 is een dich
ter, wiens losraken van het ge
loof, waarin hij is opgevoed,
hem een scherpe blik heeft ge-
i foor alles wat onwaar-
achtig en halfzacht is aan men
sen, die een officiële ideologie,
welke dan ook. belijden.
als Besef,
echte dichter te
denk hier aan
Wakende. Het W
diepe vragen van leven ei. dood
wordt gemediteerd, met dat drm-
accent van iemand, die an
deren uit zekerheden heeft zien
leven, waaraan hij zelf niet meer
geloven kan. Zijn afkeer
En tot zijn eer moet gezegd
vromigheid belet hem echter niet
eén zekere ruwe waardering op
brengen voor iemand,
Een boek") met een vrij lange
ondertitel, nl. „Verhalen cn Liede
ren uit Noord- en Zuid-Nederland,
van Veldeke tot Lucebert, verlucht
doen hebben. Ik met 150 reproducties van geest-
verwante werken der beeldende
kunst". Na zijn verzamelbundel
..De liefde tót zijn land is ieder
aangeboren" is W. L. M. E. van
Leeuwen met de bundel „Schrij
vers en Schilders" gekomen, waar-
thans de 2e gewijzigde druk
medewerking
Op aller landen wegen.
De eeuwig lege wegen.
De wind. de zon. de regen,
En onontkoombaar: Gij.
Et
en prei
esultaal daarvan is dicht
werk dat. bij een gevoelige er
misschien zelfs wel weke onder
grond. een bovenbouw van stoer
heid. mannelijkheid en onver
schilligheid vertoont, die meer
als verworvenheid, als tweede «U sprak
natuur, dan als natuur aandoet.
Hoewel hij elke mooidoenerij doet men
In de beschrijvende gedichten haat. hebben sommige van zijn
dikant
verscheen
van Marnix '.Gijsen. Het is
een heerlijke bundel geworden,
-erzameling proza en poëzie
fijn kan „grasdui
nen n.r staan bekende verzen
en verhalen in uit de Ned. litera
tuur. maar ook onbekende. En bij
die verhalen en bij die verzen
staan er de reproducties van
schilderijen, passend in de tijd.
De zwart-wit reproducties zijn het
best. de reproducties in kleur zijn
wat onecht. We zouden
helaa:
iisell Spaansedunsgroep.uaarhij
(klankhoutjes in de handen
hanteren.
ia". De tango
niet Spaans, m;
werd eerst in 1911 naar Europa
overgebracht. Het is een matig
langzame dans in 2 4 maat. José
Granados speelt op deze plaat
ook twee tango's nl. „9 de Julio"
,-n „Él mac mahon". Veel over-
-■enkomst vertoont de tango met
Je Habanera, die uit Cuba
?tamt. Beide dansvormen heb-
ien een welhaast aristocratisch
José Granados heeft deze mu-
iek uniek vertolkt met zijn
jrkest. Subliem is het spel van
Ie trompettist Adrien Terme en
aet castagnettcn-spel van Ma
dame Adelita in de paso-doble
flamenco. Voor verzamelaars
van muziek uit verschillende
landen een waardevolle plaat.
i althans
r a j e c t die ik hier op het
oog heb (uitg. N.V. De Arbèi-
nog steeds te weinig "raag veel uit deze keurig uitge-
aan cultuur. ?even bundel citeren. Maar dat
te veel plaatsruimte kosten,
een enkel voorbeeld te geven:
..Het Bin-
oog neD (Uiig. in. v. ue Aroei- u~* 1 van „nei oin-
derspers Amsterdam), iets myste- gaat het nietwaar ook om nenhuis" van Jozef Israëls staat
klem geheim, dat elk
gedicht ten slotte hebben moet en
dat bewijst da» we hier met een
Het huis wil niet van mij weten,
deur en vensters ontkennen mijn bestaan,
maar ik weet hoe de muurstenen zweten
wanneer daar weer helder
vanuit de kelder
mijn klopsignalen door klinken gaan.
Het huis meent: het rees mij te boven,
die daarin is voorgoed van mij af;
maar dit muurvast verkrampte geloven,
ik noem het van drempel
tot nok toe: mijn tempel:
en ik ben de bouwheer ik breek het af.
de laatste dingen!
Zijn adamsappel danste op en
neer
boven de toga of het khaki-
hemd.
over het godsrijk sprak hij
hooggestemd
en blozend over sexueel ver
keer.
Hij sprak over zijn eerbied
voor het leven,
en dat God altijd kracht naar
kruis wil geven
hing ingelijst in zijn studeer
vertrek.
Hij leek een halfzacht ei, 1
heel toepasselijk vers,
eens van Jozef Israëls. eei
voudig, maar zuiver vers.
Zo
donkere
visserskot,
oud, waar
CORN. BASOSKI. efca&sjj.
Inge Lievaart.
Doen trillen het dak
tochtigen wand,
Is daar nog iets lieflijks te
vinden?
Ja Toch! Bij dien haard, waar
de rook en 't roet
Hun kleur op de muren
pencelen,
En alles U aanziet zo oud
en verweerd-
Zit een kind in zijn stoeltje
te spelen".
Deze bundel zal hen. die graag
"20 eens wat hebben uit litera-
toen ze kwamen en schilderkunst", zeker blij
hem met knuppels onder en- ens„iets doen leren
har,den namen UE'LTd7.'yfengeSSgeSCh'Ct,en's
ld hij voor 't eerst en tol
het laatst zijn bek!
C. R. Haan, N.V.," Utrecht.
