EN MARJOL1JN BAD: DE KLOK WEES KWART OVER TWAALF O Jdeer, wees met alle die nu op pacl zijn Churchill gaf het roer over aan Anthony Eden Schoolstrijd in België Krantenloos Londen Her vormd Herderlijk schrijven TOEN eenmaal de gedachte mij door het hoofd was geflitst, dat het wel eens de laatste keer zou kunne" zijn, dat we zo met z'n allen bij elkander zaten, liet ze me niet meer met rust en ik nam de jon gens nog eens scherp op, één voor één, bewust om hun gezicht voor altijd in mijn geheugen te prenten en bü ieder van hei\ vroeg ik mij af of hij het zou zijn, die niet meer terugkeerde En nu, elf jaar later, staat die bijeenkomst op Oudejaarsavond 1944, mij nóg helder voor ogen en ik weet nóg het verloop tot jy de details pre cies. Toen ik als laatste, die avond aankwam in het huis, van waaruit we 's nachts zouden proberen het onbezette gebied te bereiken, merkte ik onmiddellijk, dat er iets aan haperde. De jongens waren onrustig en zelfs Hein-Piet, die in de maanden daar voor in zijn eentje tal van klusjes had opgeknapt en een paar maal ter dood veroordeelden onder de handen <joen van de Duitsers had weggehaald, was nerveus. Hij stond in de hoek van de kamer, geleund tegen de piano en met zijn vingers trommelde hij, bijna zonder tussenpozen, op de klep. Ge rard lag lui achterover in een stoel, met de benen op tafel, zijn handen gevouwen op zijn buik en hij was de enige, die de indruk wekte vol komen rustig te zijn, doch dit was slechts schijn, want ik, die hem al jaren en jaren kende. wist. dat juist als hij zich rustig voordeed, hij inner lijk door onrust verteerd werd. En Wim en Jan, de tweelingen, liepen nu eens heen en weer en gingen dan weer zitten of bekeken de armzalige platen aan de muur, met een belangstelling, alsof het Rembrandts waren Ik wilde de beklemmende sfeer doorbreken en probeerde een gesprek te beginnen, maar het lukte niet. Nauwelijks had ik een paar woorden gezegd, of Hein-Piet maakte met een handgebaar duidelijk, dat ik mijn mond moest houden. Ik pakte een stoel en ging zitten en wachtte af De klok sloeg half twaalf. TK DACHT: Hoog stens nog drie kwartrer, dan is dit afgelopen, want ik wist, dat we kort na midder nacht uit elkaar zouden gaan. ieder van ons met een zelfde boodschap. Dat had Hein-Piet zo beslist. Hij wil de ditmaal geen enkel risico nemen en had daarom be paald, dat onzv groep In zijn ge heel zou worden ingezet. Hoe meer mensen zoveel te meer zekerheid, dat er één het doel zou bereiken. De Oudejaarsavond was uitgekozen, omdat volgens on ze inlichtingen de Duitsers, sentimen teel als ze zyn, de jaarwisseling in hun kamnementen zouden willen vie ren en hun waak zaamheid minder groot zou zijn dan anders, tenzij van hogerhand strenge orders kwamen en met dit laatste moesten we even eens rekening hou den. Ik dacht: Nog drie kwartier, maar hoe komen we die tijd door. was ik maar later gekomen. Waar om zegt niemand wat! Waarom zijn we niet wat vrolijker, het kan toch de laatste keer zijn, dat we zo voltallig bij elkaar zitten. En ik keek de kring rond. Ik dacht: stel je voor. dat één van ons vannacht wordt ge grepen. Wie zou dat kunnen zijn! Jij, Hein-Piet? Nee. jij niet, jij hebt te veel routine, jij bent de gelukkige, jij bent door de kleinste mazen heen- geglipt. Dan Gerard? Misschien, maar dan niet dan na een gevecht op leven en dood En zou jij dat niet winnenHenk soms of Jan? Ach. nee. jullie zouden nog kans zien om de Duitsers zo ver te krijgen, dat ze jullie een vrijgeleide gaven naar de overkant. Ik dacht Wat is het vreemd, dat ik nu niet thuis ben Wat zouden ze thuis doen? Natuurlijk den ken aan mij en zich afvragen, waar ik kan uithangen. Ze zullen wel te gen elkaar zeggen: die komt nooit meer in het gareel en dat heeft de oorlog gedaan. Ze zullen wel boos op me zijn en ik zal er wel wat van ho ren. Zouden ze boos zijn'' Zouden ze op me mopperen of zouden ze zouden ze voor me bidden voor vannacht: TK KEEK op de klok. Het was tien minuten over half twaalf. Hein-Piet onderbrak het trommelen op de piano en kwam wat naar voren, naar het midden van de kamer. We zagen hem vol spanning aan en ik dacht: nu gaat hij rijn plannen bespreken en dan gaat het beginnen. Maar Hein- Piet zei niets. Hij greep onder de ta fel en zette een tas voor zich neer. die hij langzaam uitpakte. Zes bekers kwamen er uit en twee flessen met wijn. Uit één van zijn zakken haalde hij een doek en zeer omslachtig be gon hij de bekers één voor één af te wrijven, hield ze daarna tegen het licht alsof het bokalen waren die hij tot van het laatste stofje wilde ont- zaten i ging toen door met wrijven Wij bleven naar hem kijken zonder een woord te zeggen. Gerard, die eerst zijn voeten van de tafel had te ruggetrokken. legde re weer neer. Wim floot zachtjes: It is a long way, alleen Jan draaide Hein-Piet ineens abrupt de rug toe. Wim glimlachte slechts. Ik dacht: Hoe lang zou dat nog duren' En ik keek op de klok. Het was kwart voor twaalf. 'TOEN GING Hein-Piet spreken. Hij zei: Precies over een half uur verlaten we dit huis en we gaan af zonderlijk naar dezelfde plaats, waai ieder van ons de laatste keer is ge weest. En we brengen daar de bood schap over. die ik jullie straks bij het weggaan zal vertellen. We wer ken niet met briefjes, dat is te ge vaarlijk. Want het kan vannacht bij de Duitsers vriezen of dooien. Er zijn twee kansen: of ze hebben minder wachtposten uitstaan omdat Oudejaarsavond is, of ze hebben meer posten uitgezet omdat, ja, ook omdat het Oudejaarsavond is, jullie begrijpen me wel. Een ogenblik stopte hij en vervolg de toen Ik behoef jullie niet te ver tellen. dat het geen lolletje zal zijn als de Duitsers inderdaad hun wacht posten niet hebben verminderd. Als ins in de gaten krijgen, zal het nieuwe jaar toch nog met schoten worden ingeluid. Maar dat zullen dan vermoedelijk voor ons. wel geen vreugdeschoten zijn. Het kon wel eens gebeuren, dat één van ons de weg terug niet meer aflegt. Voor de tweede maal stopte hij en toen hij het woord hernam, speelde •en glimlach om zijn lippen. Hij Ik zeg jullie dit, niet om jullie bang te maken, want bang zijn jullie nooit geweest en vrees hebben jullie nooit gekend. Maar ik wil nu, dat jullie met beide ogen de werkelijk heid zien, juist nu, omdat we op de drempel staan van oud en nieuw, ook ip de drempel van oorlog en vrede. Verwijt me niet, dat ik sentimenteel ben. gelukkig ben ik dat niet. Maar wat me in jaren niet is overkomen, overkwam me vandaag: ik ben weer als vroeger, toen ik kind was, gevan gen in de sfeer van de naderende Oudejaarsavond en ik wil met jullie, omdat dit de laatste keer kan zijn. Oudejaarsavond vieren. Hij keek op de klok en zei: Het is nu tien twaalf, we hebben nog vijf en twintig minuten. ste was gaan slapen, slapen, net lang slapen, tot het gebeier van de vredesklokken mij zou wekken. In eens had ik genoeg van de oorlog, van de bezetting en van alles wat er voor ons mee samenhing. Ik wou e zeiden geen woord vluchten, en nog op elke Oudejaars avond onderga ik de beklemming van toen. Maar op dat ogenblik kon van niets anders sprake zijn, dan van voort te zetten tot het bittere einde. Hein-Piet vervolgde: Kom. laten we aan tafel gaan zitten. Hij zette een beker voor ons neer en de zesde be ker plaatste hij midden op tafel. Voor het geval, dat er nog een gast mocht komen, zei hij We grinnikten. Voor zichtig pakte hij een fles en lang- Een Oudejaarsvertelling door H. J. Waalwijk zaam schonk hij ons in en we luis terden naar het klokkende geluid, dat het schenken maakte. Met wat fan tasie kun je je nu voorstellen, zei hij, dat de wijn fonkelt in het licht van de kristallen luchter boven onze hoof den. Kijk goed, de wijn hangt zwaar aan de bokalen. Hij moet wel bele gen zijn en van een goed wijnjaar. En denk er om, dadelijk niet zo maar een slok nemen, maar voorzichtig aan het glas nippen en de aroma op snuiven. Geniet er van. Hij hield de beker hoog en wij meenden, dat hij daarmee ons wilde uitnodigen eveneens de beker te hef fen, maar hij beduidde ze te laten staan. Hij zei: Een ogenblikje, asje blieft. laat ik nog even spreken. Straks zal de klok twaalf slaan en is een goede vaderlandse ge woonte elkander dan de beste wen- mee te geven voor het nieuwe jaar. Ik vraag me af, of dit ook nu nog kan. We hebben wel ondervon den, dat een dag zo ontzettend lang kan zijn, we hebben geleerd bij de dag te leven. Voor ons ligt een nacht ve weten niet of we de morgen zullen zien. Ik kan jullie dus hoog stens toewensen, dat de zon voor jul lie weer zal opgaan. Een goed jaar 5 ik hun toe. die de vrede gaan beleven. Misschien hebben we alle maal zoals we hier bij elkander zijn, voorrecht. Misschien zijn het r een paar van ons. Maar zij, die achterblijven, krijgen een zware taak. Laten we elkaar beloven, dat >ns elke dag opnieuw op die taak zullen bezinnen, met ernst. Doen we dat, dan zal er eens van de ellende, die wij nu doormaken, wat goeds uit gaan en dan zullen we met vreugde op deze jaren kunnen terugzien. La- n we die belofte met een dronk be- gelen. Jongens, voor vannacht: het beste. Hein-Piet hief de beker en wij hie- ïn de beker en we zagen elkander één voor één recht in de ogen. We brachten de beker i toen klonk van geratel van een mitrailleur. Als één man sprongen we op, de wijn vloeide over de han den. Automatisch keek ik op de klok. Het was vijf minu ten voor twaalf. Dit is óf de in leiding tot het weg schieten van het oude jaar óf er ge beurt iets, wat we juist niet kunnen hebben op dit ogenblik, zei Hein- Piet. We luisterden of het geratel zich zou herhalen, maar het bleef bij die ene vuurstoot. Wc hieven weer de beker. Voor de tweede maal dan. zei Hein-Piet. jon gens: sterkte van nacht. Maar toen we voor de twee de maal een dronk wilden nemen, hoorden we op de trap haastige voetstappen en voor we ons nog hadden kunnen realiseren wat er gebeurde. werd de deur openge worpen en Mar jolijn stond in de ingang. hijgend van het harde mannen en vrouwen, lopen, het haar verward over het voorhoofd en met moeite, bijna onverstaanbaar, bracht ze uit: Pas op, het dorp is afgezet door de Duit sers, gaat vannacht niet weg, jullie komen er niet door. Zij hield zich een ogenblik vast aan de deurpost, Hein-Piet liep op haar toe en bracht haar naar een stoel. Wat weet je, vroeg hijHoe sterk is de bezetting, hoe zijn ze bewapend en wat zijn on ze kansen? De kansen zijn nihil, antwoordde Marjolijn toonloos. Ik kon er niet achter komen, wat er aan de hand is, maar ik weet omdat ik het ge zien heb dat alle hoofdwegen zijn afgesloten en kleine patrouilles lopen door de straten. Misschien gaan ze nog huiszoeking doen. Ik weet het niet, maar ik ben gekomen om jul lie te vragen dc tocht 24 uur uit te stellen, maar 24 uur, dan zijn de wachten wel teruggetrokken, langer nemen ze dergelijke maatregelen nooit. 0E KLOK BEGON zijn twaalf slagen te slaan. Nu gaat het oudejaar voorbij, dacht ik en ik dacht ook aan thuis. En aan mijn jeugdjaren. In eens schoot me die eerste Oudejaars avond in de gedachten, waarop ik tot 12 uur mocht opblijven om te luiste ren naar het luiden van de klokken en naar het gillen van de boten in de haven. Ik was toen bang geweest nu was ik weer bang. Bang voor wat er zou kunnen gebeuren. Ik keek naar de anderen. Zij stonden met ge bogen hoofden. Hein-Piet had zijn arm om Marjolijns schouder gesla gen en drukte haar tegen zich aan Toen de twaalfde slag was verklon ken, zei hij: van af dit ogenblik nog precies vijftien minuten. Want we gaan, we stellen de tocht niet uit. Al leen dwingen de Duitsers ons nu ons plan te veranderen We hoeven nu niet meer iemand vooruit te sturen om te verkennen of de weg veilig is. De weg is niet veilig. Dat weten w Aan de ene kant maken de Duitsers het ons. dus gemakkelijk. Aan de dere kant weer moeilijk, want trachten ons de weg te versperren en wij moeten doos die versperring heen. Hoor je mij goed, Marjolijn, hij, met verheffing van stem, wij moeten, het koste wat het kost, door die versperring heen. En zich tot om wendend, zei hij: ik ga eerst naai buiten, een minuut later volgt Ge rard, dan weer- na een minuut Wim, dan Jan en als laatste komt Louis. En Marjolein blijft hier wachten tot we terugkomen. We moeten probe ren tot het laatste toe geen gebruik te maken van de revolver, maar wc rnoeten het gevecht ook niet schuwen Ieder gaat zijn eigen gang en trekt zich niets aan van de ander. Dat de enige manier om de opdracht uit te voeren. Hij keek op de klok. Het is vijf over twaalf, zei hij, we heb ben nog tien minuten. r ^JARJOLIJN rukte zich plotseling los van Hein-Piet en ging voor hem staan. Nee, riep ze met hese stem, nee, nee, nee, jullie hebben nog 24 uur. Hein-Piet greep haar bij de t Houd toch op, Marjolijn, zei hij, het is onbegonnen werk, we gaan, en hij keek haar recht in het gezicht. Toen wendde zij zich tot ons. Ze zei: Toe, help me nou. Jullie weten hoe het er hier voorstaat. Zeg toch tegen hem, dat dc tocht uitgesteld moet worden. Praten jullie dan toch met hem. Downingstreet 10 in Londen kreeg een andere bewoner, toen Sir Winston Churchill besloot het commando over het Britse schip van staat over te geven aan Sir Anthony Eden, die jarenlang de tweede plaats achter de „Grand Old Man" had moeten innemen. De 81-jarige ex-premier maakte nog eenmaal het V-teken naar een grote menigte, die afscheid van hem nam. De gemoederen in België raakten tot het kookpunt ver- Een krantenstaking in de hit door de schoolpolitiek van de liberaal-socialistische Britse hoofdstad luidde mid- regering-Van Acker, die lin het wetsontwerp-C'ollard) den April moeilijkheden voor aan het openbaar onderwijs bijzondere voorrechten wilde premier Eden in. Geen en- is-katholieke. Er werd fel gedemon- kele krant verscheen in Lon. beleg I Salk- vaccm Dr. Jonas Salk van de Universiteit van Pittsburgh «USA» ont. dekte een vaccin, dat de kinderverlamming zou kunnen bestrij den. Men was aanvan kelijk nog voorzichtig. sprak de Tweede Ka mer het te volgen tele, visiebeleid. dat neer kwam op het blijven verzorgen der pro. gramma s door de ra dioverenigingen, met gezamenlijke program ma's op basis van vrij willigheid. Prinses Beatrix geopereerd Wegens een acute blindedarmontsteking werd in het Stads- en Academisch Zieken huis te Utrecht prin ses Beatrix geope reerd. „Wij missen een prettige patiënte", zei prof. dr, Nuboer, de directeur, Margaret- Townsend wshongerig op het einde deze staking, die echter i begin was van een hele ie, die de Britse economie Bevan exit Aneurin Bevan, al jaren lang de rebel in de Britse Labourparty, werd definl- De kwestie over een mo- tief uit de Lagerhuisfractie gelijke verloving tussen gegooid, wegens zijn op- prinses Margaret en Peter stand tegen het partijgezag. Townsend werd weer opge- „Een uur voor een toekomst" Een actie, georganiseerd door het Comité Vluchtelin- Als tegenhanger van het Mandement der Bisschop- genhulP 1954- om de viuch- pen gaf de Synode der Hervormde Kerk een „Her- telingen in de kamPen van derlijk Schrijven» waarin het Christen-zijn in de Nederlandse samenleving op uitvoerige wijze werd ]and belicht. Bandoeng was gulden op. conferentie-oord In Bandoeng mocht Soekarno gastheer ijn van de delegaties van vrijwel alle H.K.H. landen van Azië en Afrika. De sprekers MAART - APRIL Wetenschap verloor: flHS stellen het bedrag het Princetonziekenhuis van New Jersey. Alexander Fleming, de man, die als eerste penicilline ontwikkelde, stierf,in Engeland op 73-jarige leeftijd. Prof. dr. R. H. Woltjer overleed na een beschikbaar te ongeluk bij Wassenaar. Deze 76-jarige was een bestrijding van halve eeuw hoogleraar aan de V.U. kolonialisme en Nieuw- Guinea werd weer eens opgeëist. Eisenhower deed een tegenzet door f 134 milliard jrib' Van dat Azië 2/3 deel del OOSTENRIJK VRIJ Oostenrijk sloot, dank zij de bemoeiingen van kanselier Julius Raab, een vredesverdrag met Rusland. De bezettingstroepen zouden nu het land verlaten en er was groot feest m Wenen en ook in de andere steden van Oostenrijk. De klassicus en politicus van formaat. Ook colonel Robert MacCormtck. de beroem- beruchte eigenaar van het blad Chicago Tribune, girig heen. Hij werd 74 jaar oud. Josephine- Charlotte Uit l.et huwe lijk van Jean van Luxemburg en Jo- soph ine-Charlotte Maar we zwegen. Feitelijk deden e of we haar niet hoorden. Toen probeerde Marjolijn het op een an dere manier. Ben jij er voor van nacht de tocht te ondernemen? vroeg e Gerard. Ja. En jij, Wim? Ja. En jij, Gerard? Ja. En jij, Jan? Ja. En jij natuurlijk ook, Louis? Ja. Marjolijn zei: Goed! Ik hoor het, jullie gaan, ik kan je er niet van terughouden. Voor mij is het waan zin, wat jullie gaan doen. Maar-goed, ik wil niet laf zijn, het was Je bent niet laf, Marjolijn, zei Ge rard, je bent helemaal niet laf. Mis schien heb je ook wel gelijk, schien is het wel waanzin, wa doen. Maar we leven ir waanzinnige tijd en we raken daar nooit uit als we geen waanzinnige din gen uithalen. Heus, we begrijpen je ar, zie je, wij worden dat le ven zo zat en daarom willen we er afkomen, hoe eerder hoe liever en daarom trekken we er vanavond op uit. Marjolijn knikte. Goed dan, jon gens, maar mag ik nog één voorstel doen? Als ik.... Neen, viel Hein-Piet haar in de rede, nee, ik zal nooit toe staan, dat jij gaat en wij thuisblijven. Jongens, het is tien over twaalf. Over vijf minuten stappen we op. ^"E TROKKEN onze jassen aan en controleerden of onze zakken leeg waren. Het enige wat we bij ons ;taken waren een vuurwapen, een horloge en een zaklantaarn. Meer hadden we niet nodig. Als we wer den gegrepen, *ou zelfs dat vuurwa pen nog te veel blijken te zijn. Hein- Piet zei: Twaalf over twaalf, en we zetten onze horloges gelijk. Hij zei we straks het huis uitgaan staan alleen niemand op deze wereld kan ons dan nog helpen. We weten, dat we voor een goede zaak vechten omdat we daarvan de zekerheid hebben, mogen we God vragen ons te helpen. En Marjolijo zal nu met bidden. Grote Vier moesten nog beslissen. Dat gebeurde en zo kreeg Oosten rijk, na vele jaren, weer zijn onafhanke lijkheid terug. (bet tweede kind) ge boren. Hij werd Henn genoemd. Westduitsland en de verdragen van Parijs Kanselier Adenauer kwam door het Frans-Duitse accoord en de Parijse verdragen over de herbewape ning voor grote moeilijkheden, omdat de socialisten hem tegenwerkten. Ondanks alles, kon president Heuss toch teke nen. Ook Frank rijk accepteerde In Amsterdam brak eind Maart een staking uit onder het personeel van het gemeentelijk vervoer- Len t "klaard* bedrijf. B. en W. dreigden de stakers met ontslag, maar het conflict breidde zich nog uit. De E.V.C. stookte het vuur Kamer rich even- eens accoord. Staking' in Amsterdam i ook het per soneel van de gas fabriek ging mee doen. Toen de sta king voorby Handelsmarges beknot De middenstand protesteerde fel tegen de maat- werden de leden regelen die werden genomen om de handelsmarges van het stakings- te beknotten. Er kwam een bepaling, dat de winsten comité uit ge- niet zouden mogen stijgen boven het peil van Sep- meentedienst ont- tember 1954. slagen. De radiotoestel len zouden goed- Hct huurbeleid Koper worden, der regering ont- jmdat minister moette fellejegen- Zijlstra het kartel v schorste, dat de winsten (en daar door de prijzen) h'êt kunstmatig hoog hield. EN TENSLOTTE: irof. Gerhrandy 70 jaar. Hy stand in de Kamer. Dit conflict zou zich later zó toe spitsen. dat kabinetscrisi: resultaat wa: De Ziekenfondsen De Ziekenfondsen hadden het ook niet gemakkelijk. Allerwegen ontston den conflicten. Een van 'de felste was dat met de tandartsen, die op een mo ment weigerden, met de fondsen samen te werken. icn by een b >in bij Luik ïarlat liet doek in brand 'pbrand te J7N MARJOLIJN BAD: „God, Onze Vader in de hemel, Gij weet alle alle dingen, óók wat er vannacht gaat gebeuren. Wees met Hein-Piet, en met Gerard, en met Wim, en met Jan, en met Louis en met al die dere mannen er vrouwen, die straks weer op uittrekken om hun plicht te doen. Bescherm ze -«n help ze en als het kan, breng ze weer alle maal thuis. Vader, U alleen kunt ons helpen, help ons dan ook. En laat mij niet laf zijn, geef mij de moed, die zoveel vrouwen in ons land be zitten. Vergeef ons onze zonden en verhoor ons gebed. Om Jezus wil. Amen. J^ET IS kwart over twaalf, zei Hein- Piet, we gaan. Hij nam ons allen apart en gaf ons onze opdracht. Toen keek hij nog eenmaal de kring rond en zei: Jongens, het beste! Hij liep Marjolijn en nam haar in zijn n. We draaiden ons om en op dat ogenblik bad ik: God, laat hem j terugkomen terwille van Marjolijn. lEen deur viel in het slot, Hein-Piet worden afgetrokken. icn koning Gustaaf Adolf VI oningin Louise van Zweden ezoek in Nederland. was weg. We hoorden Marjolijn zeg-: gen: Jouw beurt, Gerard! Gerard gaf ons een hand. ,,Tot straks," zei; hij. Marjolijn bracht hem naar de deur. Ik was de laatste, die ging.i Ik wilde nog wat zeggen, maar ikj kon de juiste woorden niet vinden en ik stamelde wat van: moed houden en aan ons denken. Marjolijni greep mijn arm. Zeg maar niets, zei ze, ik begrijp het wel. Ik zal aan jul lie denken. Met Hein-Piet hoop ik eens te trouwen, maar ik houd van jullie allemaal om wat jullie al die jaren hebt gedaan en nog doen. Zij i boog zich naar mij over en kuste me. Ik begon te huilen. „Toe jó," hoorde ik haar nog zeggen, „wat gaan we nuj krijgen." Toen opende ze de deur en ik ging de donkere nacht in.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1955 | | pagina 18