SUBSIDIE SCHILDERWERK Niet één, kt< Waar CALVIJN wooncie en werKte t voordeel bezorgen 1 van het draaiboek NIEUWE LEIDSCHE COUHANT ZATERDAG 29 OCTOBER 1955 Wekelijkse bijlage Zaterdag 29 October 1959 Iheume jteiteclte (ffonranl Na verbanning met open armen ingehaald In Genève herinnert nog veel aan tie grote Hervormer AANSTAANDE Maandag is het Hervormingsdag. Dan gedenken alle „protestanten" over heel de wereld de geloofsdaad van Maarten Luther op 31 October 1517. Met zijn naam wordt vaak in één adem genoemd die van Johannes Calvijn, de man, die op de door Luther gelegde grondslag heeft voortgearbeid. De Lutherse reformatie liet zich vooral gelden op het gehied van kerk en gezin en kwam met name in Duitsland en de Scandinavische landen tot grote bloei. Het Calvinisme bewoog zich behalve op kerkelijk ook op staatkundig, maatschappelijk en cultureel terrein en wist .vooral toegang te verkrijgen tot Frankrijk, Engeland, Nederland, Hongarije en Amerika. Zo zijn Luther en Calvijn voor vele landen van grote betekenis geweest. Op Hervormingsdag staat meestal Luther in het middelpunt der belang stelling. Ditmaal willen wij de aandacht vestigen op Calvijn, die, bij alle verschil, toch steeds het grootste respect toonde voor de hervormer van Wittenberg. RUIM een uur gaans ten Zuiden van de geboorteplaats van Calvijn, het oude Franse stadje Noyon, ligt de abdij van Ourscamp. Het laatste gedeelte van de weg van Noyon naar Ourscamp slin gert zich door een donker bos. Dan op eens opent zich de muur van groen en door een lichte poort zien we op een paar honderd meter afstand de abdij. dat aan die levenswandel bij vele inwo- ners nog wel het een en ander ont breekt. Streng zijp.de wetten en bepa lingen waaraan de overheid zich voort aan zal dienen te houden. En het volk begrijpt dat achter dit alles Calvijn en Farcl staan. 3ngrenzende klooster en de oude ka pel, waarin zgn. relequien van de hei lige Anna. de moeder van Maria wor den bewaard. Naar deze abdij ging de jonge Cal vijn aan de hand van zijn moeder Zelf schreef hij met het oog op de over blijfselen van Maria's moeder: ,,Ik laat de gedeelten ervan, die verspreid zijn over meer dan honderd plaatsen maar buiten beschouwing, o.a. herinner ik mij, dat ik een gedeelte gekust heb in de abdij van Ourscamps. nabij Noy on, waarvan men een groot feest maak te... Ik had mij halsstarrig overge geven aan de bijgelovigheid van het pausdom." Ongetwijfeld is de streng godsdiensti ge opvoeding, die Calvijn, vooral van zijn moeder, heeft gehad van grote in vloed geweest op de vorming van Jo- han. Het is dan ook ongetwijfeld zeer moeilijk geweest voor Calvijn om in later jaren met de kerk. waarin hij is opgevoed, te breken. Lang heeft hij gehoopt op een reformatie binnen de kerk, maar op den duur leerde hij hier van de onmogelijkheid inzien. CALVIJN was nog maar een knaap, toen zijn moeder overleed. Op veer tienjarige leeftijd ging hij naar Parijs, bezocht daar het gymnasium en ging vervolgens rechten studeren in Or leans en Bourges. Na zijn studiën in de rechten voltooid te hebben, studeer de hij aan de hogeschool te Parijs, waar hij in botsing kwam met de kerk. Pro fessor Nicolaas Cop hield nl. in deze periode een rede, waarbij hij typisch protestantse ideeën naar voren bracht. Calvijn heeft waarschijnlijk meege werkt aan het samenstellen van deze rede, die op 1 November 1533 (Aller heiligen» in Parijs gehouden, veel stof deed opwaaien. Kort daarna moest Cal vijn zelfs uit Parijs vluchten. Tn deze tijd maakte Calvijn zich los van de rooms-katholieke kerk. Nu begint een lange zwerftocht. Wan neer hij op deze tocht in Bazel voor enige tijd tot rust komt, schrijft hij in 1535 zijn beroemde „Onderwijzing in de Christelijke godsdienst." In deze Insti tutie verdedigt hij krachtig het Franse protestantisme. In 1536 ontmoet Calvijn, na een be zoek aan Italië, op z'n doorreis in Ge- ncve, Farel, een bekend Geneefs pre dikant. Deze weet Calvijn te overreden in Genève te blijven. Farel heeft nl. dringend hulp nodig en terecht gevoelt hij niet te zijn opgewassen tegen zijn zware taak. Eveneens ziet hij zeer terecht in Calvijn een krachtige per soonlijkheid, die hem ook met het oog op zijn hervormingsplannen krachtig terzijde zal staan. Farel heeft zich niet vergist! Al spoedig toont Calvijn, dat hij de rechte man op de rechte plaats is. Hij tracht er in woord en geschrift de bevolking van te doordringen, dat leer en levens wandel moeten samengaan. Wat dit laatste betreft, bemerkt Calvijn spoedig. De Rue Calvin, waarin de hervormer gewoond heeft van 15431564. IN St. Gervais, een voorstad van Ge nève. staat een zeer oude kerk. Veel vreemdelingenbezoek heeft deze kerk in onze tijd niet. De meeste bezoekers trekken naar de grote kathedraal van Genève, de St. Pieter, die in het cen trum van de stad staat. Van deze kerk zijn vele foto's in de handel. Tever geefs echter zoekt men in Genève bijv. naar kaarten van de kleinere, maar niet minder merkwaardige St. Gervais, die nog altijd ingericht Ls voor de protestant se eredienst. Op een Zondagmorgen in de afgelo pen Augustusmaand trof het ons, dat een groot aantal bezoekers, waaronder vermoedelijk weinig vreemdelingen, de St. Gervais vulde. 't Was in deze kerk, dat Calvijn op Paaszondag 1538 het laatst voor zijn verbanning preekte. In die predikatie wees hij op de wanorde en de zonden, die in de stad heersten. Fel hekelde hij de laster en spotternij tegen God en Zijn Evangelie. In verband hiermee deelde Calvijn evenals Farel dit op deze morgen in de St. Pieter deed mee, dat hij wei gerde in zo'n goddeloze stad het Heilig Avondmaal te bedienen. Dinsdag daar aanvolgende verbande de Algemene Raad Calvijn en Farel uit de stad. Calvijn trok toen naar Straatsburg. Drie betrekkelijk rustige en gelukkige jaren heeft hij hier doorgebracht. In Straatsburg huwde hij met Idelette de Bure. In deze plaats werkte hij ook ijve rig aan een psalmberijming en begon hij aan zijn uitlegkundige boeken over de Bijbel, waardoor hij een grote naam als exegeet heeft gekregen. Na deze drie jaren in Straatsburg ver zocht de Raad van Genève Calvijn te rug te keren. De Hervormingsgezinde partij had in Genève weer de meerder heid gekregen. Men had Calvijn tijdens zijn afwezigheid leren waarderen. On danks het feit, dat Calvijn begreep, welk een zware taak hem in Genève wachtte, keerde hij terug naar deze Hij had zich niet vergist: Hoewel hij met open armen door velen werd inge haald. vond hij in Genève een moeilijk arbeidsveld. Menigmaal waren er in verband met de strakke ordebepalingen, die Calvijn voorstond, relletjes en op stootjes in de stad. Zelfs honden liet men op de hervormer los. Maar moe dig hiedd Calvijn vol. Twee of driemaal per Zondag ging hij voor in de dienst des Woords en een paar maal in de week. Ontzaglijk veel werk heeft Calvijn tij dens deze tweede ambtsperiode ln Ge nève verzet. In 1564 nam de Almach tige hem tot zich.... IX/ANNEER men in onze tijd, de St. Pieterskerk van Genève bezoekt, kost het weinig moeite zich terug te denken in de historie. De kerk zélf on derging weinig veranderingen. Nog altijd is daar de kansel, die Calvijn zo vaak beklom. Dicht bij de preekstoel staat nog de stoel, waarin Calvijn vóór en na de dienst in de consistorie plaats- Staande bij de hoofdingang zien we in onze gedachten het ruime gotische kerkgebouw gevuld met een duizend koppige menigte en als er onwillekeu rig woorden uit Calvijns werken in on ze gedachten komen, is het alsof we in deze grote ruimte zijn stem horen. Zal hij hier ook niet menigmaal ge sproken hebben in de geest van deze woorden uit z'n beroemde Institutie: „Wanneer zullen de verzoekingen ons een wapenstilstand toestaan, zodat wij ons niet behoeven te haasten om hulp te verkrijgen? Daarenboven moet het verlangen naar Gods Koninkrijk en Zijn heerlijkheid ons niet bij tussenpozen maar voortdurend tot zich trekken". Na een bezoek aan de St. Pieters kerk dwalen we nog enige tijd verder door het Genève van 1955. Veel spo ren uit de tijd der reformatie zijn uit gewist, maar daar is nog altijd het ge- De St. Gervais te Genève. nog steeds bij de protestanten in gebruik. In deze kerk preekte Calvijn voor het laatst vóór zijn verbanning in 1538. bouw van de Theologische faculteit, dat ons herinnert aan het feit, dat Calvijn de grondslag legde voor deze beroem de universiteit. Beza. Calvijn's jongere vriend en gro te medewerker, heeft met Gods hulp Calvijns werk aan deze hogeschool voortgezet en vooral door zijn toedoen heeft ze wereldvermaardheid gekregen. Dankbaar gedenken we en in het bijzonder toch zeker wel in dit jaar, nu het juist 300 jaar geleden is, dat Beza overleed ook diens rijk geze gende arbeid. DE in steen uitgehouwen figuren van Calvijn en Beza vormen met die van John Knox en Farel de hoofdgroep van het beroemde grote monument, dat ter herinnering aan de reformatie in Genève is opgericht. Maar nog andere figuren trekken onze aandacht als we langs de Muur der Reformatie wande len. Als Nederlanders doet het ons van zelfsprekend goed. dat we hier naast Cromwell en Friedrich Wilhelm ook een standbeeld van Willem van Oranje aantreffen. Inderdaad zijn deze allen grote figuren, die een voorname rol hebben gespeeld met het oog op de ver dediging van de rechten en vrijheden van het Calvinisme. Maar staande bij dit Reformatiemo nument gaat ongetwijfeld toch telkens weer ons oog naar de grootste figuur in de hoofdgroep: Calvijn. Zijn hand omklemt de Bijbel. En dank zij het Licht van dit Woord, dat Cal vijns hart wel op bijzondere wijze door lichtte. konden daar in de Muur der Reformatie de woorden gebeiteld wor den: POST TENEBRAS LUX dat is: NA DE DUISTERNIS HET LICHT. HH Een dokter nodig? De Zondagsdienst der hulsartsen te Leiden wordt waargenomen door de dokters Donders, Gaasbeek, De Graaff, Nieuwzwaag en Pleiter. Welke apotheek? De avond-, nacht- en Zondagsdienst der apotheken te Leiden wordt van Za terdag 29 October 1 uur tot Zaterdag 5 November 8 uur waargenomen door de apotheek Nieuwe Rijn, Nieuwe Rijn 18. tel. 20523, en door de Doeza-apotheek. Doezaetraat 31, tel. 21313. er met Je wielen In terecht kant ko men, of omdat ze glad z(jn als het regent. Maar daar is in onze „goede stad" niets aan te doen. De blauwe heeft een contract lopen tot 1960 en de gele zelfs tot 1970, en we zullen dus tot die jaren met gespannen zenuwen tussen, naast en over de rails moeten balanceren. Contract Is nu eenmaal contract, zelfs als zo'n stuk papier moorddadig kan zijn. Die dame op de Breestraat viel ech ter niet door gladde rails en ook niet omdat haar voorwiel ln de rails raak te, maar door het feit dat de rails daar ter plaatse een eind boven het wegdek uitsteken. doende voor een acuut gevaar. WU weten, dat aan onze hoofdstraten vaak wordt gedokterd, tot ln de nacht zelfs. Het is ons ook bekend, dat er een tekort aan stratenmakers bestaat. Maar het is naar onze mening toch niet goed te praten, dat situaties als deze enkele weken of nog langer Je moet de Leldse fietsers maar eens over de rails zien zwenken. Fier en klein JiMEN KAN moeilijk beweren, dat Oegstgeest niet zijn best doet, grenswijzigingen met Leiden en Rtjns- «n uuarage scnenxr voor net komende herstel van de Hervormde kerk te Rijnsaterwoude. Bij wijze van dank dus. De tekening stelt in suggestief zwart-wlt de gerestaureerde kerk voor, waarheen een jongen en meisje op weg zijn. De heer Reijneveld is thans werk zaam als bouwkundig tekenaar bij de gemeente Katwijk, maar het behoud van de Woudse dom gaat ook hem ter harte. Grenzen spelen in dit geval geen rol. Dat ls ds Van Soest van Rijnsater woude dezer dagen ook weer gebleken. Hij vond ln zijn bus een brief met het opschrift ..Voor Uw edeles kerkrepara- tie". De brief was afkomstig van N.N. te L. en bevatte vijftig gulden. De gif- Iussen de bladzijden Hebzucht De veeboer Parrlsih beheert pas drie jaar een kleine ranch. De streek wordt geterroriseerd door een sinistere bende, die alles in het werk stelt om de wen sen uit te voeren van zekere heer Wil- kison, die de gehele vallei in zijn bezit wil hebben. De kleine boeren zwichten stuk voor stuk voor het niets ontziende geweld van de Wilkisons en verkopen hun bezit, gedwongen, voor een belache lijke lage prijs. Parrish blijft als laatste Deze Parrish blijkt een kapitein in Jiet leger geweest te zijn, die de gezonde lucht op het platteland kwam inademen om van een schotwond te herstellen. Zijn gezondheid heeft hij inmiddels terugge kregen en thans doet zich een ideale ge legenheid voor om zijn capaciteiten als strateeg nogmaals ten toon te spreiden. Met krijgslisten, hinderlagen en brand stichten wordt het pleit tenslotte in het voordeel van de verdrukte boeren be slecht. Een oordeel over een dergelijke film vellen i6 na het weergeven van het ver haal nauwelijks meer nodig. Men weet, dat het een met wat romantiek en quasi- moraal opgesierde vechtpartij is, die op zichzelf niet onverdienstelijk is verfilmd, toch wel een uiterst karige belo ning vormt voor anderhalf uur doek kijken. De film draait ln (Een gewone vechtpartij, ditmaal tut- m een goede en een slechte veeboer). Verdi, koning der melodieën Nauwelijks een Jaar na de eerste vertoning in Lelden is de kleurenfilm „Verdi, koning der melodieën", alweer terug. Klaarblijkelijk zijn er nogal wa lieden, die prijs stellen op de zwaar ge romantiseerde visie van Italianen oj hun landgenoot. De film geeft namelijk »en aantal kleurrijke en van goede zangstemmen voorziene fragmenten uit de 27 opera's van de Italiaanse meester, maar verliest zich verder in een aller akeligst sentimenteel levensverhaal, pas klaar gemaakt voor de bioscoopbezoeker. Zo stierf Verdi's eerste vrouw niet na de uitvoering van zijn tweede opera, maar daarvóór. En de lust om verder te componeren kwam niet van die geheim zinnige vrouwenfiguur Giuseppina, maar van schoonvader Barezzi. Zo men wel door kunnen gaan. Verdi'6 leven was waarlijk bewogen genoeg om er een goede en tegelijk waarheidsgetrouwe film van te maken. Maar filmproducers denken daar hard nekkig anders over. Naar zij hopen tot /an hun bankrekening. Maar dan toch niet ten voordele van het argeloos publiek. Deze week ln Casino. (Weer eens Verdi, door veel tranen en zuchten omgeven, gedeeltelijk ten on rechte). De ijzeren handschoen George I van Hannover heeft zich tot koning van Engeland laten kronen, James, de zoon van James II Schotland, beschouwt zich als de recht matige troonpretendent. George heeft het leger achter zich, ■aar Prins James Stuart heeft ook niet te verwaarlozen aantal aanhangers. /an de dappersten hiervan ls de jon- i knappe Ier Charles Wogan, die ln niemand zijn meerdere hoeft te erken- als het de strijd met het zwaard er het winnen van de liefde van het zwak ke geslacht betreft. Wogan heeft 'n paar trouwe strijdmakkers in sergeant James O'Toole en soldaat Patrick Gaydon, die evenmin voor een klein geruchtje ver- Zo begint het verhaal van deze film en de toeschouwers maken heel wat van die „kleine geruchtjes" mee, op de vuist en op de sabel. De held Charles Wogan (gespeeld door Robert Stack) gaat na tuurlijk niet ten onder, doch zegeviert in het duel en in de liefde om de schone Hertogin van Somerfield (gespeeld door Ursula Thieas). En James, wiens bruid de Poolse prinses Clementine (Rlca Owen) al heel wat moet meemaken, komt steeds dichter bij de tjoon. Of al les historisch helemaal betrouwbaar is kan met recht worden betwijfeld. Deze week in Rex. (Strijd, zegepraal en liefde in een his torische omgeving, met de nadruk zeker niet op de historie). Nogmaals Ciske De Nederlandse speelfilm Ciske de Rat, gemaakt naar het boek van Piet Bakker, is npg een week in Trianon te Hoewel handelend over een ver ouderd gegeven, gevat in een wit-zwart- schema, blijft er nog genoeg te genieten Verwend zijn we nu eenmaal niet rolprenten van eigen bodem, die de toets van een gematigde critiek kunnen doorstaan. Moeder Lido's film voor deze week heeft met de titel „Moeder" een vlag gekregen, die te mooi is voor de lading die de film draagt. Het zeer onovertuigende begin doet zelfs denken aan „een vlag op een modderschuit". Omdat de intrige mank gaat aan al te veel toevalligheden, die de schrijver van het verhaal, blijkbaar koste wat het kost, moeten brengen waar hij komen wil. erhaal. Een verloofd meisje wil haar vader uit de gevangenis houden. Om dat te bereiken heeft ze geld nodig, dat haar wordt verstrekt door een jongeman, orwaarde, dat zij haar verloofde vaarwel zegt en hem trouwt. Aldus ge schiedt. Later, na het huwelijk, ontmoet haar ex-verloofde weer, die nng altijd -i haar houdt en pogingen doet haar tot t scheiding van haar man te bewegen. Zij weigert, omdat ze haar kind niet wil verlaten. Haar man wordt echter door een derde partij onopzettelijk vermoord. De weg is voor de gelieven dus vrij. Dat ls de duidelijke suggestie, overigens zeer vaag onjuist en afkeu- Er wordt in deze film een probleem renswaardig gesteld. recepten tegen rheuma laten we hier onder volgen. Wonderbaarlijke geneeskracht moest er volgens een zegsman uitgaan van het dragen van een mannetjesnoot (een soort muskaatnoot) In de linkerzak; een ander raadde In volle ernst aan een jong hondje mee in bed te nemen; de rheumatlrk zou dan van de patiënt op het diertje overgaan (een treffend voorbeeld van primitieve magie overi gens): een oude schipper bad veel baat gevonden b(J het slikken van druppels terpentijn en slaolie. En ook het drin ken van ijzerhoudend water, waar spijkers in hebben liggen roosten, was volgens een pseudo-deskundlge een probaat middeltje. Over het ziekenhuis sprak niemand. De medische wetenschap schijnt voor sommige mensen de suggestieve wer king te missen, die de kwakzalverij hun nog bieden kan. LIET GELOOF in de medicijnman, dat bU de primltitve volken zo sterk aanwezig was en nog is. blijkt zelfs In onze Westerse maatschappij van 1955 bijzonder hardnekkig stand te houden bü bepaalde groepen van de bevolking. De heer C. de Jongh, winkelier aan de Haarlemmerstraat, liep enige t(jd geleden gebogen van wege de rheumatiek door zijn zaak. In drie weken t(jd heeft men hem in het academisch ziekenhuis doeltreffend van zijn ziekte afgeholpen. Talloze klanten echter, die hem met kromme rug door de winkel zagen lopen, heb ben hem gratis en ernstig gemeend van advies gediend. Een keur van deze Oordeel GEIT, die in haar groene weide, Zacht voor zichzelf gedichten zeide, Verloor, als zij de bok zag komen, Op slag al die berijmde dromen. Hij vond het jammer van de tijd en de gedichten nariggeit Agenda van Leiden Stadsgehoorzaal, 7 en 9.19 uur: Film „Tot vijf over twaalf'. Burcht, 8 uur: Speeltuinvereniging .Rondom de Watertoren", contactavond. Zondag Oosterkerk, 7 uur: Padvindersdienet o.l.v. loodeschlpper J. Vink uit Katwijk Maandag Pieterskerk, 8 uur: Herdenking Kerk hervorming, ds J. N. de Ruiter. Evang. Luth. kerk, 8 uur; Herdenking Kerkhervorming, ds H. J. A. Haan. Prentenkabinet, 8 uur: Excursie Leldse amateur-fotografen naar werk van Pim van Os. Langebrug 20, 56 uur: Afscheid J. Bult, hoofdassistent invoerrechten en accijnzen. Leiderdorp: Geref. Kerk, 8 uur: Herdenking Kerkhervorming, sprekers ds Dijk, ds Sweepe en ds Honnef. Voorschoten: Herv. kerk, 8 uur: Herdenking Kerkhervorming, sprekers ds Den Boer en ds Saraber. Dinsdag Rapenburg 10, 210 uur; verkoopdag textielgoederen voor „Rehoboth". Schouwburg, 8 uur: Chr. zangspelclub Irene" met „Goudhaartje en de Trouba dour" Prediker, 8 uur: „Eén Heiland voor al len" (Maranatha-samenkomsl). Rijksmuseum van oudheden, 8 uur: dr H. Schönberger (Homburg v. d. Höhe) Das Römerkastell Saaiburg und der obergermanische Limes. Nieuwe Beestenmarkt 5, 76 uur: aan melding voor Leldse Jeugdolympiade. Tentoonstellingen Rijksmuseum voor volkenkunde, 10—8 ar: Japanse kleurendruk-houtsneden (Utagawa Kuniyosbl. tot 20 November) Prentenkabinet, 2—5 uur: Werk van fotograaf Pizn van Os (tot 10 December). Nachtdienst apotheken Apotheek Nieuwe Rijn, Nieuwe Rijn 18, L 20523, en de Doeza-apotheek 31, tel. 21313. Electro-techraelc Onze stadgenoot, de heer C. L. van Dam, ls gisteren te Delft geslaagd voor het examen electro-technisch ingenieur. Burgerlijke stand van Leiden GEBOREN: Anja, d v T. van Iperen en P. van PuffelenLlzelot, d v J. Wieriks en J. W. van Eljsden, Sonja Stanislaus, d v J. Plug en M. Strutjs; Arnoldus E. J. z v E. J. Vleerbos en W. J. C. v. d. Meer; Anton P. B., z v P. R. Deeleman en C. L. Relnhold; Jolande M., d v W. J. de Vries en S. W. C. M. de Lange, Jolian- yi., z v A. M. Thorn en A. J. Vinks- stijn; Anna Jacob», d v C. J. v. d. Laken J. C. Wijsman; Arnold, z v A. v. d. Valk en H. Hoek; Johanna W M. d v J. G. Valentijn en W M. van Wijngaarden. GEHUWD: F. Möhrlng en A. Wilter- dink. OVERLEDEN: P. J. Warmerdam, man, Jaar; K. A. M Bisschop, dr, 7 Jaar; h! J. Betjes, man, 50 jaar.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1955 | | pagina 3