Biad
Roswitha Bitterlich
AUTOKLEDING:
GOUDKOPJE....?!
Gaat U nog naar de MÏ-SS?
V oor
alle soorten
stol
■Intelligentie of intellect?-
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
^evenóverkaal werd weerspiegeling
van sckilderkunst
Onkinderlijk, gewild, bizar. Schone symboliek, dich
terlijke verbeelding, verbazingwekkende zuiverheid.
Zo ongeveer heeft men voor de oorlog, toen de
schilderijen en tekeningen van de jonge Oostenrijkse
kunstenares Roswitha Bitterlich in ons land geëxpo
seerd werden, over het werk van dit uitzonderlijk be
gaafde meisje gesproken. Twee meningen, twee tegen
stellingen. Critici waren niet zó enthousiast. Het
publiek wèl; het sprak zelfs over het wonderkind
Roswitha. Twaalf jaar was ze toen ze voor het eerst
in Innsbruck, haar geboortestad, een tentoonstelling hield,
en toen ze zestien jaar was, had ze al een respectabel
oeuvre.
Ze beheerste vrijwel alle technieken: olieverf, peptekenin
gen. fresco, aquarel, crayonMaar meer dan dat wek
te de keuze van haar onderwerpen verbazing, die soms in
verbijstering overging Dat een kind van twaalf jaar het be
stond, een schilderij te maken, dat „Gastmaal van de dood"
heette, was bijvoorbeeld iets, dat velen met huivering sloeg.
Ze schilderde het in één dag en het stelde de Dood voor, die
aan een tafel zat, samen met de „gesels van de mensheid",
ïoals oorlog, verkwisting, pest, hongersnood.
Ze schilderde mensen in hun diepste ellende, in hun troos
teloosheid en verlatenheid en soms werden die schilderijen
tot iets dat een bizarre of navrante symboliek bleek.
een naam,
een begrip
Barre indrukken
Dat ze al zo vroeg openstond voor de
barre indrukken van het leven, was wat
velen er toe bracht, haar werk als ..on
kinderlijk" te bestempelen. Daarnaast
echter maakte Roswitha schilderijen en
tekeningen, die overtogen waren van
een waas van liefheid en speelsheid, zo
dat haar talent des te raadselachtiger
werd. Zij, die het meenden te begrijpen,
zeiden dat die verscheidenheid van tech
nieken en onderwerpen het bewijs was.
dat Roswitha met zichzelf geen raad
Hoe dan ook, Roswitha Bitterlich
werd een naam, een begrip. Velen in
ons land bezochten de tentoonstellin
gen in Amsterdam, Den Haag en Rot
terdam. En kunstminnaars en kenners
trachtten een verklaring te vinden
voor haar mystieke, visionnaire gees
telijke rijpheid en haar technische
perfectie. En voor velen viel het zo
moeilijk te rijmen: een kind dat
een onbezorgde jeugd had, in een zon
nige omgeving opgroeide hoe kón
het, dat er uit haar werk zo'n felheid,
zo'n aangrijpende angst en inzicht in
de diepste roerselen van de menselijke
ziel spraken?
Het lijkt wel, of haar verdere levens
verhaal een weerspiegeling is gewor
den van alle verschrikkingen, die het
jonge schoolmeisje reeds in haar werk
vorm gaf. Het leven is voor Roswitha
Bitterlich van 1938 af zeer zwaar ge-
Vlak voor de oorlog verloofde zij zich
met een schrijver, die tengevolge van
de oorlogstoestand krankzinnig werd.
Enige tijd lang werd hij verpleegd in
een zenuwinrichting, maar toen deze
moest worden ontruimd, bracht men
hem naar een concentratiekamp, waar
hij waarschijnlijk werd vergast. Ros
witha ontving zijn doodsbericht zon-
Jaren later verloofde zij zich weer,
Hongaarse
goulash
Goulash, het nationale gerecht van
de Hongaren, maakt ook op de Hol
landse dis een goede beurt. U kunt
hiervoor het beste bij de slager
kalfslappen kopen en deze in flinke
stukken snijden. De brokken moeten
groter zijn dan voor poulet, ook moe
ten we meer nemen dan de gebrui
kelijke 100 gram per persoon.
We zouten het vlees en doen het
een ijzeren pan. die even vochtig gc-
maakt is. Dan het vlees zachtjes laten
smoren. Niet braden! De pan goed ge
sloten houden en zo nu en dan even
schudden, zodat het vlees zich keert. Dit
is een werkje, dat met beleid moet ge
schieden, wil het vlees niet aanbranden.
Maar als u dan na een uurtje het dek
sel er af neemt, is het vlees zacht en
gaar en heeft vrij wat vocht afgegeven.
Nu snipperen we een ui fijn en voe
gen vlink wat rode paprika (uit een
zakje) bij. Het geheel laten we nog rus
tig een kwartiertje doorsudderen. In het
oorspronkelijke recept wordt tenslotte
het geheel afgemaakt met zure room.
Maar wie dat te duur vindt, kan het
ook eenvoudiger doen. Voorzichtig drup
pelen we azijn bij en proeven toege
wijd het resultaat. Wanneer de smaak
modieus en doelmatig
llllllllllllllllllllllllllinilllllllllllllllllllllHlllllllllllllllllllllllllllllb
..srheidrnc malen per jaar vinden
■onfcclionnairsparjjs demonstratie* plaats, waf
ieder potje wel franse haarkunstenaars hun Europese
passend dekseltje icga'„ |ulcn zjen hoe zjj voor de kom*
periode het damcskapsel zien. Het ia
net zo iets als de modeshows, alleen
het hierby uitsluitend om het kapsel.
Roswitha Bit
terlich, zoals
ze op 16-jari-
ge leeftijd in
haar atelier
aan het schil
deren was.
wel met de schrijver Michael Brink. I opging, heeft zij
Een dag na de verloving werd hij door u~-- i---
de Gestapo van huis gehaald, omdat hij
een herderlijke bisschoppelijke brief
had verspreid. Hij werd naar het con
centratiekamp Sachsenhausen overge
bracht, waaruit hij in Mei 1945 door de
Engelse troepen werd bevrijd. Hij was
i echter reeds ten dode op^eschre-
Niettemin trouwden de jongemen-
sen en waren uitzonderlijk geluk
kig, hoewel Roswitha dag en nacht
voor de verpleging moest zorgen.
Tenslotte was het noodzakelijk dat
Michael naar een sanatorium bij
Lugano in Zwitserland werd over
gebracht. Daar stierf hij in het na
jaar van 1946.
De dood van haar man betekende voor
Roswitha een cr.sis, welke ze niet meer
te boven scheen te zullen komen. Haar
dochtertje Mechtild gaf haar uiteindelijk
weer belangstelling voor het leven. Ze
ging weer schilderen en uit die tijd, de
donkerste van haar leven, dateren olie
verfschilderijen als de wurgdemon, de
molen van de dood, de engel van de
verlatenen.
Stil en eenzaam
stille, bijna
Thans is Roswitha
zwaarmoedige en eet
gens haar vader hebben de futuristische
moderne schilders ,,met hun uitgespro
ken ellebogentechniek" in de loop var
de jaren haar in een hoek trachten tc
drukken en Roswitha is een mens, di
zich niet verdedigt. Er ligt tussen haa;
geheel verinnerlijkte, mystieke kunst
en het moderne lijnen- en kleurenspel
van de huidige schilderkunst een niet
te overbruggen kloof.
De weg, die zij als jong schilderes
WÊÊK^ÊM- veriaten.
eindexamen,
dus. een uitnodiging van de Academie
te Rome aan en leerde daar het fresco
schilderen. In 1939 zond het toenmalige
Reichskulturamt in Berlijn haar naar
de Academie in Stuttgart. Drie jaar
lang werkte zij ir. het atelier van de
directeur van oe Academie, waar zij
zich toelegde op verschillende technie
ken als houtsnijden en graveren.
het
af
het lekkerst
Nu de verse paprika's weer alom ver
krijgbaar zijn. kunnen we door de gou
lash ook een fijngesneden paprikavruch!
doen, gelijk met de ui. De paprika zelf
heeft een zoete smaak. De zaadjes ech
ter zijn zeer peperachtig, die moeten
dus zorgvuldig verwijderd worden!
Vergeet dan vooral Bouwen en Wonenniet
Heeft u het plan, mevrouw, mejuffrouw, om de E 55 nog met
een bezoek te vereren? Dat is dan een uitstekend plan, want deze
nationale manifestatie heeft de vrouwen ook heel wat te vertellen.
Het is niet zo, dat het hier een typisch mannelijke tentoonstelling
gaat!
Maar als u gaat kijken, is het misschien wel nuttig, dat u zich
van te voren goed bezint, dat deze tentoonstelling ontzaglijk groot
is, en dat u van het drentelen waarschijnlijk erg vermoeid zult
raken. Tegen de tijd, dat u de afdeling Bouwen en Wonen bereikt
hebt, het voor u wellicht meest interessante object, kunt u alle
indrukken misschien niet goed meer verwerken.
worden gestreefd naar doelmatigheid in
kleding voor de auto. Dat hoeft nog i
betekenen, dat de kleding daarom n
r modieus sou zijn. Integendeel,
n jersey pakje, dat kreukvrij is (en d
al een belangrijke factor) en een pa
plissé-plooitjes achter in de rok heeft,
elegant en toch ook heel practise
die kleine plooitjes maken een
ogenschijnlijk nauw rokje aanmerkelijk
'ijder en dat is bij het uit- en instappen
Heen maar voordelig.
Koele zakelijkheid en charme gaan bij
Jersey Mavel hand in hand: een strak grijs
Het verdient daarom aanbeveling, dat
u, nadat u aan de hoofdingang uw
kaart gehaald hebt, via de ingang op
ds Wytemaweg de Ahoyhal betreedt en
daar die afdeling Bouwen en Wonen be
zoekt. U bent dan nog fris voor aller
lei indrukken, en dat is nodig. Want
die afdeling biedt veel interessante as
pecten!
Op de E 55 is een woning uit elkaar
geplukt, schreven
Uit deze tijd dateert het Eulenspiegel-
buch. Na Stuttgart volgde Berlijn, waar
zij zich verdiepte in de kunst van Gru-
newald. Durer en Holbein en zich ver
trouwd maakte met hun technieken. ,,De
klokkenverkoper" een groot olieverf
schilderij uit deze jaren, toont een ster
ke oud-Hollandse invloed.
In de oorlog is zij weinig produc
tief geweest, ook al, omdat zij moei
lijk aan linnen en verf kon komen.
Slechts een paar schilderijen verlie
ten haar atelier: de jongen met de
zonnebloem, de voetwassing, de an
dere oever, toendra-madonna, mo
derne Christophorus. Bovendien ver
luchtte zij een uitgave van de Wurz-
burgerkroniek met aquarellen. Op
het ogenblik werkt Roswitha in een
klooster bij Wenen, waar zij muur
schilderingen maakt. Zij moet zich
iaarbij aan de oude stijl van de aan
wezige middeleeuwse muurschilde
ringen aanpassen.
i woning, voorzien var
ie gemakken en aange-
de oorlog gi£a. Het is
de meest mode:
past aan alle
woning en de hulpmiddelen die wij
daarin gebruiken, kunnen stellen. De sa
menwerking tussen de Nederlandse Huis-
houdraad en net Bouwcentrum in Rot
terdam is hierin goed tot uiting geko
men. Men is uitgegaan van de gedachte,
dat de werkzaamheden in huis een
bepaalde lijn volgen. Neem bijvoorbeeld
het verzorgen van de maaltijd hoe
gaat dat in zijn werk?
i dat
spon-
met. Handige draadijze
ren bakjes zijn geconstrueerd om
de aardappelen in te halen, en ze
daarin te laten. Het is een kwestie
van werkbesparirg. evenals het feit.
dat een wasmand op poten gezet
wordt, om het steeds hinderlijke
bukken te voorkomen. Dat er op
deze afdeling vanzelfsprekend op ge
wezen wordt, hoeveel gemakkelij
ker het huishouden te organiseren
is. wanneer de verschillende werk
zaamheden zittend verricht worden,
behoeft geen betoog.
De practische indeling van de woning
is iets, waar én Huishoudraad, én ar
chitecten aandacht aan besteden. Een
huismoeder ook, want zij wéét, hoe
aangenaam het bijvoorbeeld is i
een gezinslid, dat in de huiskamer ge
concentreerd met iets bezig is, en dan
ineens te horen krijgt: ga eens opzij,
ik moet de tafel dekken.
>ekie i_
te verwezenlijken is. maar wel kan
men er naar streven, dat op zo klein
mogelijk terrein zo veel mogelijk com
fort gegeven wordt.
Dit hebben mevrouw H. D. Everts
Goddard. presidente van de Vrouwenad
viescommissie bij de Volkshuisvesting
Rotterdam, en mevrouw J. Meihui-
iter Braake, verbonden aan hel
Bouwcentrum, uiteengezet tijdens eer
persconferentie. Zij betoogden, dat de
term ..functioneel" die tegenwoordig zo
gebruikt wordt, geen dorre, droge
is. De grotere vrijheid, die de
v/en gegeven wordt, wanneer haar
woning zo practisch en zo functioneel
mogelijk is ingericht, betekent het ge
luk voor de levende spil van het gezin:
de huisvrouw en moeder.
Eigenlijk moeten we eerst wonen,
m te weten, hoe we bouwen moeten,
betoogde ir. J. van Ettinger, directeur
het bouwcentrum. De gegevens,
men op de E 55 op grote schaal
verzamelt, kunnen het bouwcentrum al
leen maar te pas komen. Van de vra
gen en opmerkingen uit de praktijk
moet de architect het hebben voor
functionele studies.
Maar voor die studies heeft men fei-
n nodig, geen meningen. Het kan wel
zijn, dat een huis met "twee u--r~
ideaal gevonden wordt, m
een mening, die bovendien
nomisch is. De doorsnee vrouw is niet
zo erg voor efficiency, maar toch is het
aan haar, de architect te doordringen
van de noodzakelijkheid, rekening
"houden met de feitelijke eisen.
badkamers
Het is daar op de E 55 geen tijde
lijke zaak met die afdeling Bouwen
en Wonen, maar een begin, om ken
nis met betrekking tot dat onder-
p nog
liepen.
Enfin, u kunt het allemaal zelf
gaan zien. Neemt u een potloodje
papier mee en noteer, wat u van pas
kan komen in uw eigen huishouden!
Voordat ze zich op 29 Juni inscheep
ten aan boord van de „Groote
Beer", die hen naar Europa zou
brengen, hadden Joan Roller uit
Strand Yorks North Dakota),
Janet Rogers uit Pasadena in Cali-
fomië en Connie Schulz uit Chi
cago elkaar nog nooit gezien. Ze
hadden ingeschreven op een Euro
pese trip, om precies te zijn een
groep van het Experiment in In
ternational Living, een organisatie
die speciaal tot doel heeft studen
ten in families te plaatsen, en hen
daardoor in staat te stellen het
vreemde land beter te leren ken-
Niet enkel zomerstof, maar ook dunne
wol is voor deze japon heel geschikt. Het
model is uitstekend voor de ietwat gezette,
of, om het wat vriendelijker te zeggen:
volslanke figuren. Patroon 195 is dan ook
verkrijgbaar in de maten 44, 46 en 48, ter
wijl maat 50 apart besteld kan worden.
De japon heeft een aardige lijn, die in de
taille even onderbroken wordt door een
iets afgeronde lijn, waarboven een paar
knopen worden gezet. Het model heeft
driekwart mouwen en een shawlkraag. Men
heeft 4.50 meter nodig van 90 cm breed.
Het patroon is a f 0.40 aan onze bureaux
verkrijgbaar. Het wordt u toegezonden,
indien u op de voorzijde van de briefkaart,
waarop u uw bestelling doet, 1 0.50 aan post
zegels plakt Tiaast de gewone frankeerzegel.
Na 23 Juli kunnen geen bestellingen meer
worden aangenomen.
jye toelatings- en eind- ,,Nou, één, die nooit hun het verstand van de leer-
examens zitten er voor gedachtengang volgen kan, ling hebben uit
de meesten op, achter de die geen fatsoendelijk ge- Neem nU alleen
overgangen op school van sprek kan voeren, voor
de éne naar de volgende wie een maR zich in Se"
klas kunnen wij nu óók zelschap^ altijd
welhaast allen een punt zet
ten. G-h-elukkig!
7ea°ddacMV°Taan'Tzitt7n"dM zodat deze handen vol geld daarom ouders van zitten.
0_ lichamelijk
generen neerd zijn. remmende in- oog
zei moet en die door haar vloeden van thuis (onge- alleen r
'Die domheid haar huishouding lukkig huwelijk der ouders voudige
voortdu- niet g°ed besturen kan, bijvoorbeeld) RoocH
Dat versta ik
Gods. Die is het beginsel die in het bezit is van be
ling hebben uit te staan, der Wijsheid. tere hersens dan de ander
i maar de Ik zou niet graag de on- zal dit vlugger halen
nervositeit, geletterde mensen de kost maar die anderen komen
niet gedispo- geven, die wijs zijn in het er ook wel. Mits zij zich
God. We behoeven inspannen. En daarvan
laar aan dat een- moeten zij doordrongen
vrouwtje uit zijn. De één is met betere
En Beesd, Pietje Baltus te hersens bedeeld, de twee
denken, die door God ge- -de heeft meer ..geest" en
geen bruikt werd om de latere de derde droomt ,,ins
mijn dr. Abraham Kuyper tot Blaue hinein". w'is i? £ie
óók onder. „Maar dacht kruidenier wiens dochter een ander mens te maken, onderwijzer, die naast he.
Natuurlijk moeten onze intellect, ook déze gaven
kinderen zich inspannen weet te waarderen. Zoals
om er te komen. En als zij een jeugdherinnering mij
JU lui zijn, liever op straai nu ineens helder voor de
gemerkt, hoe geestig en tere pil" Juist toen hij slenteren en aan allerhan- geest staat. Onder een ge-
gevat ze is hoe handig ze mij dit vertelde kwam ik de pretjes meedoen, dan schiedenu-repetitie had ik
j 1hun schoolwerk te leren, volledig geïnteresseerd
;ekeken, hoe daarbui-
onder het klimop op
wérken moeten", die tel
kens weerkerende spannin
gen bij repetities behoren
voorlopig weer tot het ver
leden. De ouders van vlot
en makkelijk lerende kin
deren zijn gelukkige uit
zonderingen, want de mees
te kinderen zijn toch mid- if j I j- --
mfclcMra zitotUnèh nou verjaarsvisite? Om van daan'ën'had onderweg ge- zullen wij hen daar. dik toegekeken, hoe daarbui-
het gelukkigst Dit blijkt haar muzikaliteit, nog hoprd
dikwijls later
pas. Mij is de laatste
ken duidelijk geworden,
hoevélen er blijk van ge
ven, het onderscheid tus
sen intelligentie en intel
lect niet te kennen. Daar
door wordt het woord en
het begrip „dom" telkens Annie een intelligent meis-
weer verkeerd geïnterpre
sterven'd kind
een ander mij wijls op rigoreuze wijze.
maar te zwijgen. Ik vind bekend kind. een jongen toe moeten aansporen. De een' dak. een merel af en
leven aan vloog met takjes en
veertien jaar, die ge-
ze beeft een lief ka- opereerd moest worden
"rakter. Je zou een slech- aan een tumor in de her-
tere schoondochter kunnen senen.
Dat zijn érge dingen!
beklaagde over het meis blijven zitten en
je. op wie haar zoon zijn gezakt."
oog had laten vallen. „Dat
kind is dom! Ze heeft op 70ALS deze vr
de Mulo al eens een klas ten er velen,
gedoubleerd en nu is ze Hij of zij is een of meer
ook nog voor haar examen malen bl.jven zitten op
gezakt. En ik zeg altijd school en dus: dom
tegen mijn zoons: „jon En dat, terwijl er van -r-
gens, trouw nooit met een tien kinderen, die met als onze kinderen egoïsten pioma heet. vereist wordt
domme vrouw." voor een examen slagen, zijn, die nooit iets voor
„Daar neb je gelijk in of de overgang niet halen, ander over hebben,
misschien
tellect, die schoolkennis.
Als er maar géést, intel
ligentie in
als ze
aan vloog met takjes
draadjes, om zijr nest te
bouwen. Van die repetitie
kwam niets terecht. Ik
moest nablijven en op de
vraag van de onderwijzer
waarom ik niet had willen
ouders krijgen grijze haren °Pjetten- bes het^be6
Hp «Tppctkrarht die antwoorden, dat ik het be
ft *1 langrijker vond te weten
hoe een vogel zijn nest
bouwde, dan wanneer Dirk
de Eerste en Floris de
Vijfde geboren waren. Na
het sermoen, dat ik van
onderwijzerswege ontving
kon ik gaan, een fleurige
3 voor geschiedenis ach
terlatende maaronbe
wust van mijn aanwezig
beseffen. dat vader
moeder zich niet voor hun
q/ERSCHAT tocb nie,
\Jzo senromehjk het m b,slwil. hün toekom»! ,s
Wij leven nu eenmaal in een
tijd, waarin voor de een
kinderen zit voudigste beroepen nog
heel wat intellectuele ken
en dia te maai ecu ccz- neej wat mieueciueie xen-
üjk. .goed karakter heb- vastgelegd en bewezen '"i' i.^e. hët bi
arschuwing heb ik er
mijn zoons ook al eens la- dom
ten horen Maar, wat ver- factoren worden
van de ben. 't Is heel wat erger
echt dat zij eens zakken voor
papiertje, dat di-
mijn onderwijzer het bo
venvermelde aan zijn col
lega venellen en die zei:
WILLEN onze zoon of ..En ze had nog gelijk
dochter iets behoor- 0015
veel een examen. Laten we bij lijks bereiken dan moeten Deze
is voor mij
sta jij dan onder
i dom- examen, b'i repetities in- kennis,
bij een al dat vermeerderen van zij toch al gauw hun Mulo de „held" van de school
gelijks
geschakeld die niets met niet vergeten: de vreze diploma Hebben De
voornaamste of daarmee
kstaand gebleven
MARGARITHA
ten de reis naar Europa onderna
men, maakten ze kennis met el
kaar, drie kwieke meisjesstuden
ten, met de openhartigheid en de
blijmoedigheid van jonge mensen,
wie rancunegevoelens ten opzichte
van andere naties vreemd zijn.
Want deze drie Amerikaanse meis
jes gaan vaar Duitsland, waar ze
hopen te blijven tot ze per 1 Sep
tember weer naar de U.S.A. terug
zullen keren.
De vorige week kwamen ze in Rot
terdam aan, en ze stonden gedul
dig te wachten tot hun groep aan
de beurt van ontscheping zou zijn.
Joan (links), zei dat ze 20 was
en cello studeerde aan een conser
vatorium. Ze lachte veel en was
van deze drie wel de openhartig
ste. Ze wilde wel eens weten, waar
om de studenten aan de kade alle
maal zulke grappige oranje bloe
men in het knoopsgat droegen? We
legden haar uit, dat oranje de
nationale kleur van Nederland is.
„How funny", zei ze.
Janet Rogers (midden) was met haar
19 jaren de jongste en de rustigste
van de drie. Ze vertelde dat ze
schilderlessen nam. En Connie, een
beetje schuw, bekende dat zij ge
schiedenis studeerde. Ze hoopte
veel interessante gebouwen te
kunnen bezichtigen.
Het leken ons wel frisse, ongekun
stelde kinderen, zoals ze daar met
hun wollen manteltjes en hun
lunchpakketjes stonden te wachten
op de dingen die komen zouden.
Ze staken (gelukkig) erg af tegen
enkele andere Amerikaanse meis
jes, die met pompeuze zonnebrillen
(versierd met plastic roosjes),
mooi en verleidelijk liepen te doen.
Connie miste een knoop van haar
mantel; en dat vonden we wel
gunstig.
Gehoord
dal de Amerikaanse huidspeeialist dr.
Elmer Rice over kaalhoofdigheid ge
legd heeft, dal hel een gevolg ia van
onachtzaamheid. Dat wil zeggen, 60 c/c
van dc klachten vindt daar zyn oor
zaak in. Men moet zich, zegt deze art*.
hoed buit.
tahuia
nd.t dr lager
Gezien
een jongedame, die ondanka haar
felrond-vrrb.randr rug een doorzichtig
nylon bloesje droeg. Om de pynlykr
druk van de srhoudrrhandjrs op haar
geroosterd velletje enigszin* te ver
lichten, had zij onder die handjes een
paar ferme plukken watten gestoken.
Wjj vonden het géén gezicht
Gelezen
in La Métropole, dat het in Parya op
het ogenblik mode is, om het paarde-
ataartkapsel een herendas te binden.
