MENSEN IN GALA-
Cultureel
venster
Bekende ingrediënten
voor best-seller
LEZERS
PELGRIMAGE
Pioniersters der
vrijzinnigheid
HAKING EN KUIT
De dode
zielen
Een Luchtmachtkerk in Londen
Protestantisme heeft
sleutelpositie
Het Christendom in Bml Kw het gemis,
Jap£
,UTUKGIE OP KEUS"
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
Een debuut met beloften
Voor de lezer die een boek niet alleen uitsluitend om het
verhaal leest, maar zich ook interesseert voor de manier waar
op het is geschreven, loont liet de moeite de eerste volzinnen
van deze door G. van Heerde geschreven korte roman eens te
vergelijken met die van „De Lichte Last" van G. Schrijver.
Beide romans vangen aan met de beschrijving van het wakker
worden van twee oude mensen die een feestelijke gedenkdag
tegemoet gaan.
Wanneer Van Heerde heel
nuchter schrijft ,,Zijn gerimpel
de hand tast naar het zilveren
horloge óp de stoel", had G.
Schrijver (1911) daar nog al
lerlei omslachtige en met een
overvloed van leestekens volge
stopte volzinnen voor nodig. Zo
als toen, in de stijl der na-tach
tigers gebruikelijk.
Ook ten aanzien van de compo
sitie is er een frappant verschil
op te merken tussen 1911 en nu.
De compositie van de roman om
streeks 1911 vertoonde in de
meeste gevallen em gelijkmatige
opbouw van het verhaal, waarbij
Tempo
Het kan al haast niet anders
dat het levenstempo van heden
zich ook weerspiegelt in de hui-
diee romanliteratuur.
De techniek van schrij
ven heeft, bewust of on
bewust. de invloed van
de film on het radio
hoorspel ondergaan. Een
auteur alsVan Heerde
ziet er geen been in zich
te ontdoen van allerlei
ballast en maait er niet
om. chronologische bok-
kesprongen te maken.
Naar let hem uitkomt
igebruikt hij afwisselend
verlèden en tegenwoor
dige tijd ook gaat hii
soms plotseling van de
derde in de eerste per-
Hij houdt slechts dit ene doel
in het oog: de lezer te blijven
boeien, het verhaal niet te be
zwaren met uitweidingen die de
handeling onnodig ophouden. Hij
heeft van de film de waarde van
de close-up geleerd en wanneer
hij het nodig acht een episode uit
het verleden in herinnering te
brengen, doet hij dat niet zo om
slachtig als de auteur van 1911
die de litteraire wijsvinger aan het
gerimpelde voorhoofd bracht met
een zwaarwichtig: „Iaat mij nu
denken hoe dit alles was", maar
geeft hij hoogstens een extra re
geltje wit en rekent er op dat de
lezer, gewend aan het beluisteren
van hoorspelen zonder moeite snel
overschakelt.
G. van Heerde (geb. 1909) van
wie reeds een behoorlijk aantal
kinderboeken is verschenen en die
ook enigg hoorspelen op zijn naam
heeft staan, debuteert thans met
„Mensen in Gala" als roman
schrijver.
In- deze korte roman heeft hij
rijkelijk geofferd aan de nieuwe
mode. Hij deed dat door de be
schrijving van de feestdag van de
tachtigjarige vader telkens te on
derbreken door close-ups van die
kinderen die zich al of niet op
weg naar het feest bevinden.
Guus, de ongetrouwde, thuisge
bleven dochter met haar kribbige
buien, die het roer stevig in han
den heeft. Jan, de geslaagde gros
sier-kruidenier en zijn opgemaakte
vrouw, die verstek laten gaan ter-
wille van een zakenbezoek. Frits,
de zendeling in Afrika, die In
een zelfgericht tot de conclusie
komt dat hij het onvruchtbaar
blijven van zijn werk niet langer
aan kan en tenslotte Wout, de
idealist, die in de oorlog „fout"
was en deswege zijn straf uitdient
in de Limburgse mijnen.
Van deze close-ups is die van
de mislivkte tendeling het meest
navrant hoewel de schrijver niet
altijd mi.at weet te houden (het
geen in de meeste gevallen neer
komt op een verzwakking), terwijl
de bladzijden waarin de auteur
het leven van de SS-er tekent, die
in een hevig verlangen naar huis
het kamp ontvlucht, ons het pro
bleem van de politieke delinquent,
tien jaar na de bevrijding, weer
eens scherp voor ogen stelt.
In deze bladzijden is de vertel
ler Van Heerde goed op dreef,
maar als hij een overigens niet
slecht beschreven vechtpartij laat
culmineren in: „Gegil. Gevloek.
Een bons." acht ik dat voor deze
schrijver veel te goedkoop. Derge
lijke onmachtige exclamaties kan
hij gerust aan anderen overlaten
want hij geeft in dit boekje keer
op keer blijk van originaliteit en
trefzekerheid.
Het komt er bij het beschrij
ven van dergelijke situaties opaan
de teugels strak te houden er. elk
woord te laden met innerlijke span
ning. (Denk aan de schets van J.
C. van Heerde
K. van Eerbeek over Rimbaud!).
Welke weg zal Van Heerde nu
gaan? Hij kan kiezen tussen het
gemakkelijke succes (de vlot ge-
schreven journalistieke roman) en
het doornige pad van de litterair
verantwoorde roman. Hij heeft de
onmiskenbare aanleg „het er
maar op te gooien". Dat geeft aan
zijn werk iets levendigs en boei
ends. Hij dient echter wel te be
denken dat hij zich hiermee op
een hellend vlak be
weegt.
Het .gaat er om of hij
de weg van de minste
weerstand zal .gaan, dan,
wel bereid iis moêizaam
te woekeren met zijn
talent, om naar eigen
aard en aanleg, zijn aan
deel bij te dragen tot
de bloei der protestants-
christelijke letteren.
„Mensen in Gala" Is in
©'ik geval een debuut
vol beloften.
Keuning te Baarn).
P. J. Risseeuw
Peter Bourne „De Verboden Stad
IV.V. Leiter IVypels Maastricht 1955
Geen enkele schrijver weet
of zijn roman een „succes-
boek" zal worden. Of een
verhaal „aanslaat" bij het
lezerspubliek hangt van dui
zend en een onberekenbare
factoren af. Ook de meest
ervaren, uitgever staat hier
telkens.weer voor verrassin
gen.
Zo vertelde mij een Ame
rikaanse historicus, dat zijn
uitgever (een der meest be
kende in New York) destijds
het manuscript van „Gejaagd
door de Wind" aan de schrijf
ster had teruggezonden met
dank voor .de verleende in
zage
Het boek van Peter Bourne.
„De Verboden Stad", wordt ons
door de uitgeefster aangekondigd
als een „internationale best-sel
ler". Hoewel" ik met het lezen van
best-sellers doorgaans een eind
achterop ben en dit niet te vaak
betreur, bood deze roman, die ons
ter recensie werd toegezonden, nog
weer eens een welkome gelegen
heid, in het bijzonder te letten op
de techniek waarvan de succes
volle auteur zich heeft bediend.
Historisch verhaal
„De Verboden Stad" is een ro
man over Peking in het begin van
deze eeuw, toen de beruchte Kei
zerin-weduwe, vroegere concubine
van de keizér Hsien-Teng absolute
heerseres over China was.
De verboden stad was een om
muurde stad binnen de wallen van
Peking, een zeer speciaal grond
gebied met vele paleizen, verbor
gen binnenplaatsen, tuinen
Voor grote mensen
Robinson' Crusoë, Gullivers rei
zen, Bomans insectenboek, het
zijn van die boeken, die men kin
deren wel in handen geeft, maar
die door kinderen maar op een
klein deel van hun waarde worden
geschat. Deze boeken doen veel
meer dan kinderen vermaken en
opvoeden, hetzij doordat ze appel
leren aan elementaire menselijke
neigingen, dan wel door hdn milde
ironie of omdat ze een persiflage
zijn van maatschappelijke of so
ciale verhoudingen.
„De wind in de wilgen" is een
dergelijk boek. Kinderen zullen
zich er inderdaad-mee amuseren,-
maar om ten volle te genieten van
de fijnzinnige humor, de parodi
ërende karaktertekeningen en de
hier en daar meesterlijke lyriek
van deze fabel van de rat en
mpi, Ho .paH de das en zoveel
dere dieren, tfioet men toch o
een meer ontwikkelde smaak be
schikken, dan een kind kan heb-
Dit terecht beroemd geworden
boek is een kostelijk werkje, waar
in men, ook na het geheel gele
zen en genoten te hebben, latei
met genoegen opnieuw zal gaan
snuffelen.
De Nederlandse versie van A.
C. Tholema is zeer verzorgd.
wUBcn. Uittel
rij Van Bre
JUICHT naar het station toe
is het bos als een park, bij
na als een tuin gecultiveerd, met
hier en daar een bank, grintpa
den en bloemperken. Maar een
echt bos kun je nooit helemaal
beschaven en zo zie ik naast
het grintpad, waarop ik aanvan
kelijk voortga, de uitloper van
een bospad, waaraan ik haas
tig de voorkeur geef. Het is bij
na grappig om te zien: dat
grintpad, met aan beide zijden
zijn recht afge
stoken begren
zing en zijn pas
onlangs gestorte
laag van gehord
grint, voor bur
gerlijke wande
laars, die hun ge
poetste schoenen
niet vuil willen
maken en de natuur alleen bij
stukjes en beetjes en in getem.
de staat kannen genieten, met
daarnaast het bospad, glad. van
mos, ongelijk door boomwortels
en heuveltjes, soms versperd
door een afgewaaide tak of een
plas water.
Qver dat grintpad gaat (en dan
zijn wij nog bevoorrecht)
onze pelgrimage. Hier in het
bos heb ik de vrijheid op het
bospad over te wippen; in het
leven echter zyn wc aan het
grintpad van onze plichten ge
bonden. Links en rechts is de
weg duidelijk afgegrensd. Onze
gidsen zeggen ons, dat we dank
baar moeten zijn voor dat grint
en voor hét feit dat de weg
overal even breed is. Als we
ons nu maar in alle conventies
schikken, maken we onze schoe
nen niet vuil; we krijgen geen
boomgroen aan ons zomerjasje
en we vermorsen geen tijd. Het
is de welgebaande weg van de
burgerlijke conventie. Ook moe
ten we niet verder willen door
dringen in de geheimenissen van
het levensbos dan er grint voor
onze voeten ligt; een al te vers
pad kan men niet betreden,
want asphalt is nog erger dan
zand. Ook in de kerk is het
grootse vaak getemd en knus
gemaakt; soms schudden we het
evangelie door een horre om
maakt men zyn schoenen niet
vuil, als men maar de zo zorg
zaam afgestoken wegkanten niet
overschrijdt.
0AAROM ben ik zo dankbaar
voor dat bospad, want daar
gaan de engelen en wandelt soms
de Heer van het bos. Ik kan mij
met dat grint en die rechte
wegkanten verzoenen, want in
óns'leven loopt er een pad langs
ons pad: het pad van de genade
en het wonder,
dat het pad van
ons plichtenleven
en van de ons
opgelegde beper
kingen begeleidt.
Het grintpad is
de ethica, het
bospad de meta
fysica. Hoe zou
ik ethisch kunnen wandelen als
ik niet metafysisch getroost en
gesterkt werd. Als ik niet wist,
dat binnen hét bereik van mijn
hand mij engelen tegenkomen,
of, bij avond, als het bos nog
donker bloedt van het laatste
zonlicht en heilige witte dampen
rijzen, de Meester zelf geruisloos
zijn hof doorwandelt.... Dan zegt
Hij in het voorbijgaan zachtjes
tegen ons, dat Hij onze weg
kent en dat we rustig verder
kunnen gaan. Zelfs over grint.
Zelfs tussen die kunstmatig af
gestoken begrenzingen. Want er
is een pad langs ons pad.
C. R.
I. Dapper vrouwenleven,kaiaktér en levens
beeld van Betje Wolff en Attgje Deken, door
Dr. Ha. C. M. Ghijsen. Uitg,"Vaii Gorcum
Comp. N.V., Assen, 1954. j*
II. Elisabeth, door Jan M$ns.'
Dr. Ha. C. M. Ghijsen pro
moveerde jaren geleden op
het onderwerp: Betje Wolff's
jeugd en huwelijksjaren.
Sindsdien liet Wolff je, zoals
^Betje -OolE gepoei£cl._ werd,
haar nipt Ids en gegtimtileerd
door de oüd-hoogleraar dr.
C. G. de Vooys en Gerard
Brom, historici, heeft ze zich
opnieuw ingeleefd in de lot
gevallen van Wolff en Deken
en als resultaat daarvan ver
scheen „Dapper vrouwen
leven".
Jan Mens schreef, zeker niet
zonder de stimulans van de lijvi
ge biografie, een roman „Elisa
beth", die zich afspeelt in de pas
torie van ds. Wolff'in 't midden
van de Beemster, waar je nog al
tijd het tuinhuisje kunt vinden
van de pastoorse, de beroemde
schrijfster, die er graag zat te
schrijven. En ze heeft ontzaglijk
veel geschreven, boekenplanken
zijn er mee te vullen: maar van
al haar geschrijf is slechts gang
baar gebleven de bekende roman
in brieven: Sara Burgerhart, in
dertijd opnieuw uitgegeven door
de Wereldbibliotheek.
Jan Mens' roman wijkt in me
nig opzicht af van het levensbeeld
dat dr. Ghijsen zo minutieus en
historisch gefundeerd t ekent
Dat is het grote gevaar van een
„vie romancée" een vertekende
voorstelling te geven van hoofd
biografie van Bétje's huwelijksle
ven met ds. Wolff dan uit Mens'
roman, al spaart dr. Ghijsen noch"
Betje, noch haar man in het noe
men hunner steeds terugkerende
voortdurende botsingen, schrijnen
de wonden van dat huwelijk, niet
in waarachtige liefde gedrenkt, d.
w z. een mariage de raison was
hun samenleven.
Het is een triest verhaal, van
hoe die twee elkaar aanvaardden
als man en vrouw. Betje was een
hoogst begaafd meisje, vroeg rijp,
vroeg op de hoogte, zelfs met bui
tenlandse literatuur, maar ook
vroeg de ..bree-veertien" op, d.w.z.
van net Staatse leger: ze liet zich
ze is als 17-jarig kind geschaakt
door een ietwat oudere vaandrig
verleiden maar zag al gauw tot
haar schrik waar hun schip belan
den zou; zij was niet slecht, ai-
leen maar hartstochtelijk van
temperament. En haar jeugdlief
tot op haar oude dag haar
rgetelijk gebleven. Toen ze
alle kanten, van huis uit al
lereerst, als een geschandvlekte
deerne te kijk stond, en zij ont
dekte dat ze in de 50-jarige ds.
Wolff een geestverwante filosofi
sche knappe partner vond, kwam
er in een ommezien een huwelijk
tot stand tussen de 21-jarige Bet-
Van de roman ,,De appels
bloeien" van Olaf de Landell
is een tweede druk verschenen
als „plastic-book". Het is idea
le vacantielectuur. Het boek is
vlot geschreven er zijn zelfs
knappe fragmenten in aan te
wjjzen en het is, zonder goed
koop en oppervlakkig te zijn,
toch een luchtig gevalletje met
een goede afloop.
Voor systematische geesten'
gewend boeken in te delen naar
genres, is er echter een be
zwaar tegen aan te voeren Ook
wanneer men gevoel voor hu
mor heeft, blijft het de vraag
eigenlijk serieus genomen heeft,
of dat hij een parodie op een
keukenmeiden-roman heeft wil
len geven. Voor het laatste is
zijn persiflage niet voldoende
sterk, voor een serieuze roman
is hij teveel doorgeslagen. Mis
schien is het het veiligst het
maar hierop te houden, dat Olaf
de Landell, knap en geestig,
heeft willen proberen zichzelf
te zijn maar zichzelf niet al te
serieus wilde nemen.
J. E. N-
boek t. 1.7S).
in^deze simpele feiten, ligt de
giek van Betje's verder leven: Ze
was gevlucht van het avontuur
t haar vaandrig in het huwelijk
eenzaamd
naast de
met wie'
betere voet verkeerde, want Intel
lectueel hadden ze veel gemeen en
zij schreef maar, proza en ver
zen, tot ze zoetjes aan een grote
kring van kennissen «h met haar,
homogene geesten vond, vooraan
staande groten in het culturele le
ven van jiet. Holland, van die da
gen.
Na haèr. mana.ctood komt haar
vriendin Aagje Deken bij haar in
wonen en? onze literatuur kent
geen tweede voorbeeld van een zo
harmonisch saarfwerken aan de
litteraire taak in proza en poëzie
als deze twee vriendinnen.
Dr. Ghijsen vertelt ons daarvan
uitvoerig. Wie de strijd der gees
ten aan het eind der 18e eeuw wil
leren kenngn. leze zijn biografie.
De dames Betje en Aagje schrij
ven haar éérste roman, Sara Bur
gerhart, waaruit je de stand der
strijdende partijen heel boeiend
aflezen kunt: Oók hiér ls een door
braak: Betje vecht tegen de fij
nen, de orthodoxie, die ze fel haat
als onverdraagzaam en in de ro
man voornóemd 'griezel je van
broeder Benjamin en Cornelia
Slimpslamp. Betje is uit een Cal
vinistisch milieu, maar haar pas
sie richt zich tegen de uitwassen,
de schijnheiligheid der bij het
Dogma en de verkettering zweren
de schreeuwlelijkerds.
Ze waren kinderen huns tijds,
die rationalistisch dacht en van
het mysterffe niet veel terug had
dan een vaag geloof in God, deugd
en onsterfelijkheid. En de ortho
doxie aan de andere kant was ver
schraald tot een leerstellig gedoe
dat in de toenmalige preken de
Herv. kerk mede heeft voorbereid
en de doorbraak der latere ra
dicale vrijzinnigheid, die in de 19de
eeuw oppermachtig heeft.
Betje en Aagje gingen eenzijdig
de kant van de dogma-vijandige
polemiek uit en meer dan in welke
patriottisch georiënteerd en ze
hebben 10 jaar in Frankrijk soe
laas gezocht, toen het hier mia
ging.:
In 1804 ptierf Betje en i— op
merkelijk een week later Aag
je.
„Dapper vrouwenleven" is een
bijzonder goed geschreven psy
chologisch fijn verhaal van twee
merkwaardige „femme» savan-
Betje de grootste
Een stad die uitsluitend inwoning
verleende aan hem. zijn echtgenote
en zijn concubines, bewaakt door
drieduizend eunuchen, onder bevel
van de opper-eunuch Li-Lien-ying.
in wiens persoon alle karakter
trekken van de duivel verenigd
De kern van het verhaal is de
bekende Boxers-opstand. welke
(met steun van de Keizerin-we
duwe) ten doel had de blanken de
doodsteek toe te brengen.
In de zomer van het jaér 1900
wordt door deze Boxers, die zich
zelf onkwetsbaar achtten, de di
plomatenwijk van Peking afgeslo
ten, waarna een handvol blanken,
Amerikanen, Engelsen, Fransen,
Duitsers en Nederlanders, een bij
na hopeloze strijd voerden tegen
een duizendvoudige overmacht
Flink gekruid
Een gegeven dat de moeite
waard is voor een roman, dat xult
u direct toegeven. Ja maar om
een internationale best-seller te
schrijven is meer nodig dan een
beschrijving van bloedige gevech
ten.
Dat wist Peter Bourne deksels
goed. Daar moet allereerst een
flinke scheut sex-appeal bij plus
een aantal adembenemende avon
turen. Het eunuchen-vraagstuk
bood bovendien de auteur een te
uitzonderlijke kans om dit onmen
selijk verschijnsel niet tot de bo
dem toe uit te putten Welnu zie
hier het resultaat: Het verhaal
opent met een groot bal in de di
plomatenwijk (Dansen op een vul
kaan). Tijdens dit feest wordt een
der gasten, een Chinees christen
meisje, luisterend naar de naam
„Verheven Deugd", vriendin van
Wen Chin, tolk van de Amerikaan
se ambassade, ontvoerd en in de
verboden stad gebracht (Maagden
roof). Zij wordt door de wrede
Keizerin-weduwe aan de gevangen
Keizer toegevoegd als vrouw, met
de bedoeling hierdoor het al of niet
impotent zijn van de Keizer va«t
te stellen.
Wen Chin, als eunuch vermomd,
waagt zich in de verboden stad om
zijn geliefde te bezoeken doch
wordt gevat. Als straf voor zijn
vermetelheid zal hij het lot van
de eunuchen moeten delen (sadis
me). Op het laatste moment, vlak
voor de operatie, komt de Keizerin
tussenbeide en besluit met zéér
speciale bedoelingen, hem te spa
ren.- Wanneer de beide gelieven
elkaar in het paleis speelsgewijze
een blik kunnen toewerpen zijn zij
van elkanders ongeluk overtuigd.
„Verheven Deugd" is onkundig
het feit dat Wen Chin niet
gelukkige keizer,is gespaard. In
tussen is de Boxers-opstand in
volle omvang uitgebroken en
blijft er in de diplomatenwijk
geen steen meer ojj de andere.
Slot: De diplomaten worden ont
zet. de Keizerin vlucht, Wen Chin
en het meisje Verheven Deugd
krygen elkaar (Happy ending).
Joch geen, drpak iV
fclfefcrf genomen hééft de
auteur alle registers van de inter
nationale best-seller effectvol be
proefd waarbij hij allerminst is
teruggeschrokken voor het be
schrijven van, laten we> zeggen,
zeer ongewone situaties.
Is dit boek een draak geworden?
Toch niet. Het heeft een onge
twijfeld interessant gegeven tot
onderwerp en het biedt heel wat
bijzonderheden over het "China van
1900. (Sprak in die'jaren dr. Kuy-
per niet van het figele gevaar"?)
Het laat de lezer van 1955 iets
meer van de achtergrond begrij
pen van de geschiedenis van dit
grote volk dat thans weer op een
keerpunt in zijn geschiedenis is
gekomen. Al met al is het een
boeiend, verhaal te noemen. Maar
laten wij in het oog houden dat
romans als deze gemaakt worden
en niet geboren.
Zij zitten knap in elkaar de
lezer blijft door een goede en
spannende liefdes-geschiedenis tot
het eind toe doorlezen omdat hij
(kind die hij is gebleven!) wil we
ten hoe het afloopt. Maar alle in
deze dikke roman optredende per
sonages blijven dan ook persona
ges. Hun handelingen, gedachten,
gesprekken zijn niet psychologisch
verantwoord, doch bedenksel van
een geroutineerd schrijver. Een
verhaal als dit. hoe interessant
ook, vermag nergens te ontroe
ren. hoeveel bloed er ook vloeit.
Hiermee wofdt zeker niet be
weerd dat alle internationale best
sellers naar bovengenoemd recept
worden gemaakt. Maar dit boek
is toch wel een typisch specimen
van het genre succes-roman, dat
wel veel met kunnen, doch weinig
met kunst te maken heeft.
P. J. Risseeuw.
mag heten.
A. Wapenaar
Bij het lezen van deze Russi
sche Toman valt 'onwillekeurig de
overeenkomst op met het werk van
Dickens op z'n dwaast. Dat ls
niet bevreemdend. Beiden, zowel
Dickens als Gogol zijn grote ver
telkunstenaars en bovendien zijn
zij tijdgenoten. Maar ook al treft
men in „De dode zielen" menige
situatie-tekening, persoonsbe
schrijving en milieuschildering
aan, die oók in de Pickwickpa-
pers op zijn plaats zou zijn ge
weest, toch bespeurt de lezer
ook aanmerkelijke verschillen. Go
gol is scherper, meedogenlozer.
Sentimentaliteit is hem volkomen
vreemd. Gogol is een onbarmhar
tige caricaturist. In gevallen waar
in Dickens mild-ironisch zou zijn,
is Gogol sarcastisch, Dickens
schbnk ons ook een aantal engel
achtige romanfiguren. Gogol ls
echter tot idealiseren niet in
staat. Dickens is grootser in zijn
liefde. Gogol is genadeloos eer
lijk. En het is, behalve om zijn
dikwijls doldwaze humor, om het
onbarmhartig hekelen van allerlei
toestanden, dat Gogol ook nu nog
zo zeer in de smaak valt. Zeker,
Dickens wordt ook nog gewaar
deerd. maar voor velen is hij toch
de zeer wel leesbare, maar ty
pisch negentiende-eeuwse en daar
door enigszins langdradige schrij
ver. Gogol daarentegen spreekt
het moderne lezerspubliek niet al
leen aan, maar men zou zelfs „De
dode zielen" een meesterlijk voor
beeld kunnen noemen voor de op
het ogenblik zo populaire kolder-
lecluur, waarbij men wel in het
oog dient te houden, dat deze ro
man. met een aoms bijna wrange
bijsmaak, veel meer dan kolder
biedt.
Het is een gelukkige greep ge
weest, dit boek onder ieders be-
reii te brengen.
J. E. N.
RANG THE BELLS OE ST. CLEMENTS"
QP de meeste vliegbases van de Royal Air Force zijn
kerken gebouwd, waar de militairen hun godsdienst
oefeningen kunnen houden. Binnenkort zal nu een van
de Londense kerken aan de Britse Luchtmacht worden
overgedragen. Het is de bekende kerk van St. Clement
Danes, gebouwd tussen 871 en 900. Naast deze kerk ligt
een bron, waarheen in het verleden veel pelgrimstochten
werden gehouden. De kerk heeft de eeuwen door bestaan,
maar werd in de 17e eeuw geheel herbouwd door Sir
Christopher Wren, de architect van zo vele beroemde
Engelse kerken. In 1682 was het gebouw klaar.
In de tweede wereldoorlog kreeg de kerk verscheidene
voltreffers van de Duitse Luftwaffe, zodat het interieur
geheel uitbrandde.
Bij het wcderopbouwplan van
Londen werd besloten de kerk
aan te bieden aan de R.A.F.,
het wapen dat zoveel gedaan
heeft om Engeland te vrijwa
ren voor Duitse invasie. Het
gebouw zou geheel moeten
worden vernieuwd en kunnen
dienen als centrale kerk voor
de Britse Luchtmacht. Het op
bouwwerk is begonnen in Ja
nuari van dit jaar en het zal
wel 1957 worden voor dat de
laatste hand eraan wordt ge
legd. De oorspronkelijke plan
nen van Wren zijn onlangs ont
dekt. en zij zullen worden ge
bruikt bij de herbouw.
Er zullen niet alleen kerk
diensten worden gehouden,
maar het zal ook herinneringen
bevatten aan de squadrons en
de mannen cn vrouwen, die
gestorven zijn gedurende hun
dienst In de R.A.F. Er zullen
boeken worden geplaatst in de
kerk, die de namen bevatten
van de meer dan 200.000 leden
van de R.A.F. die gedurende
hun diensttijd gestorven zijn.
Op de vloer van de kerk zullen
In grote stenen emblemen wor
den gebeeldhouwd van alle
squadrons, die tot de R.A.F.
hebben behoord, sinds deze
luchtmacht werd gesticht ln
1918.
Japanse oorlogsweduwen heb-
sn met 500 zelfvervaardigde pop
den bedankt, die hen
lopen jaar honderden voedselpak
ketten (tuurden.
Onder de titel „Het Goede
lieuws" heeft het Amerikaanse
Bijbelgenootschap een uitgave van
Nieuwe Testament verspreid,
meer dan 500 foto's bevat.
Mei dit werk, dat naar de nieuw-
«te archeologische gegevens is be
werkt, is men meer don vijf jaar
bezig geweest.
In Oostenrijk
De protestanten in Oostenrijk meer dan 6. De invloed van de
vormen maar een klein deel der pro,e,tanten reikt echter veel
bevolking. Dat maakt hunpositie verder. Zij vormen op politiek
Ook de bind met het vezle- l" 'ft a'b,ed h" "an de weeg-
den zal worden aangehouden. Co IS het °°k te begrijpen, dat schaal in de strijd tussen room -
In de oude kerk stond een velen van hen voordelen zagen spn pn cncialiitrn
bank waarin de beroemde Brit- h - socialisten,
se literator Dr Samuel John- dc by Duitsland. z„ hgt QQk dig vqqt
End?g ?lacht P Bovendien was *r t0?n een scher- belo^rylc deel mede zullen be-
kerk ill op dJieSff ïuftTem ,triii I™'™. hoe Ooetenrlik er in de
bank staan, die de „bank van protestanten. In de oorlog ku>am komende tijd uit zal zien. Het zal
Johnson" ul heten. de ontnuchtert tip en tegelijker. d5?,°"
hlÜen"VrklSkkeen ,oamderin<> d' tttr'SLc pm?e..mntenffhtnp?n".
werd dit carillon, dat samen- Boom£-Katholieken. De kerken 0f de democratie daar haar be-
gesteld werd tussen de jaren zagen in, hoe verderfelijk de staansrecht zal kunnen bewijzen.
twatr'beichfdlfd De' klfkkên P0"""* HM" (Uit: Kirehe tn der Zeil)
worden nu geheel gerepareerd Joden ivas.
en zullen weer in de toren ko-
men te hangen. Vóór de oorlog Deze historische situatie be- c i i
■peelde dit c.rilton leder uur heerst heel het kerkelijk leven in bCrelOrmCente ICUgd
net bekende Engelse kinder- r\ ■-, n J C
Lem,°Cs 00*'T d verhoudjng D, b,k,„d, oud.straatpredl.
2Ï d? kert klsft l?e7.e„°H.i fioomsen-ttü bijzonder N. Ban. heeft onlangs m het
hetzelfde melodietje weer over °oed ,s' jmPhceert in het geheel „Gereformeerd Jongelingsblad'
de drukke wereldstad klinken, niet, dat de confessionele ver- een artikel geschreven over het
Wie in de gelegenheid fs een nh'"n ma"' overboord ge- Df "c/vfonkT.'faThcm
beroek te brengen aan Londen pootd toorden. Nop steeds poon er en tekent er in De Reforma-
een itUkSru «.lnrTO,neu'VbS K»»""-Kdtho!ieken itdnr het tie bij aan: „De kennis neemt
dit bijzondere kerkgebouw protestantisme over, veel meer af en de belangstelling vermin-
schrijft ds. A. C. J. van der den omgekeerd. In 1940 iredroep derl- Eni«e »"d «(«Ikn "'bidt
Poel van de Luchtmachtstaf hot ik een onderzoek in naar het
Schevemngen in het weekblad ',e< Vercentage protestanten nap- pers„onl|jk bijbelleten onder
Reveille. welijks 1, in 1934 4,4 en nu iets plm, 100 leden van een jeugd-
vereniging. Er was er één die
a elke dag voor zichzelf in de
zegt ds. V.: een elementair ge-
iqn brek aan kennis van de Heilige
'all JilUclL Schrift. Het verstaan van de
Schriften, het „machtig zijn"
OnHpleCerri^ndhT S* ,C°g U"' S!S? iu.Vg'e"
Ongeveer een half procent van de bevolking is nu be- besluit hij, dat ds. Baas gelijk
keerd, maar de invloed van de Christenen is veel groter. h®efti dat de eerste tien of
Zo is bijv. bijna vier procent van de leden van het UvinVg bcsllssend zullen
Japanse parlement Christen. ]Ii- vraaJ naar de
Deze grote invloed ls toe te
schrijven aan de goede Chris
telijke scholen. Zij worden door
vele nlet-Christenen bezocht en
vormen zo een machtig evan
gelisatie-instrument. Ook door
de radio en. sinds korte tijd.
de televisie wordt het Evange-
-_ag
toekomst van het Gereformeer
de volk.
Onder het opschrift „Liturgie bijzonder zwak is vastgesteld,
keus" bespreekt prof. W. is ook de achtergrond van de
op Keus DespreeKt proi. w. is ook de achtergrond
verheugend Kremer in „De Wekker" (Chr. liturgie zwa« Terecht
r B1J-
Geref.) het nieuwe Dienstboek door wijlen ds. Kievits in 1945
der Ned. Herv Kerk. Hij vindt op gewezen, zo besluit prof
...idt op
de oorlog is de Bijbel steeds het nieuwe Dienstboek een ty- Kremer, dat de eerste taak' der
«.u'mL?,V: pisch »«n de innsrlijk- Hiirv. Kerk zekerheid t.a.v. de
n.&Jd£".n'aülitenen tn i"dk" Hervormds ,s: d*
heidense tradities. Vooral op Kerl1, de£e taken in zicht,
het platteland sohijnt dit veel Het Dienstboek bewijst, dat
voor te komen. Het kan niet ontkend worden, men dat nog niet begrepen heeft
Dé overgrote meerderheid zo schrijft de Apeldoornse hoog- en °P de foutieve weg nog ver-
van de Christenen woont in de leraar, dat een Christus-belij- d*r voortgaat.
tl,d heeft dende Kerk aan het woord iJ.
em opeen iljn* ver™ew£ °e. is hede"
king van het platteland, maar dat de innoud der gebruikte or-
deze stuit op grote mocilijkhe- «odoxe woorden niet vaststaat. n e
den. De modaliteit is ook een modus liOOItlSe trater OVer
Het aantal studenten van de van verstaan geworden.
Christelijke hogeschool is het I»z>f Vriven nenlm
laatste jaar met dertig prócent Achter de l.turgie speelt al- llfiSC JiSttMl'
toegenomen en bedraagt nu tijd de leer der Kerk. En om-
vijfhonderd.
dat de leer van de Herv. Kerk
boek
In Israël: Hebreeuws leren
u-ÏL ÏÜra,ël word®n alle Pogingen aangewend, om de taalmoei-
L-u-.j. !e P^f^jnnen. die_ de bevolking van het land van elkaar
memsch besef hebben. Hoewel dit
niet geheel onjuist mag worden
geacht, zijn er toch velen, die
ui hun verhouding tot de protes-
'"7 werkelijk oecumenisch de
scheidt. Een ..Hebreeuws Jaar" moet de invloed van de door "dé nadruk leggen op het' "gemeen^
immigranten meegebrachte talen te niet doen. Talrijke vrijwilll- »chaippelijk Chriatelijk. bezit
gers hebben zich op verzoek van de regering bereid verklaard Vanuit dit gezichtspunt verdient
om de nieuw-aangekomenen in Israël, die het Hebreeuws nauwe- het arlikel v«n frater Brouwer
lijks vertrouwder in de oren klinkt dan het Chinees, en die talen over hfl r!ieuwe Friese psalm- en
uit alle delen van de wereld spreken, tenminste ..duizend He- in. f?e "F.riese K°e-
breeuwse woorden" bij te brengen. ^ier ^langstelling. Hij juicht
De taal-chaos komt ook uit in de kranten, die in elf talen ver- KwÜiui versch»jnen, van deze
achtfnen. Vele bloseopen geven by de films de tekst In drie tot li^Ian het "te "koneif^61""
vier talen en ook de radio moet zich aan zijn luisteraars aan- In dit verband herinnert hll er-
passen en de programma s in vele talen uitzenden. aan. dat protestantse liederen hoe
Het eger vormt een uitzondering. Daar leren de recruten in langer hoe minder taboe rijn in
diensttijd Hebreeuws. Op vele plaatsen schieten de Hebreeuwse- r.k. kringen. Zo kan men in Room-
taalscholen ais paddestoelen uit de grond. Nieuwe immigranten se kerkboeken gedichten vinden
laten zich soms tien uur per dag les geven. De radio zendt dage- van Revlus. Als deze stoere Cai-
lijks taalcursussen uit voor beginners en gevorderden. Fabrieken vuil« uit de zestiende eeuw dit
banken en openbare instellingen geven zelf taalcursussen voor een8 «eweten had!
hun personeel. Natuurlijk heeft frater Brouwer
Het aantal Hebreeuwse woorden neemt voortdurend toe. De Oo* b"war®n- Speciaal de sterke
taal van de Psalmen moet worden aangepast aan het atoomtiji- '*f v,"° do vo°r-'®forma-
perk. Een door taalkundigen samengestelde woordenlijst bevat S22. Marlavetzen heeft niet
meer dan 2000 uitdrukkingen alleen voor het gebruik in het leger. a k
Zelfs tot de opera Is de Hebreeuwse taal doorgedrongen ..Grafin voor de Hoornen In'
Marltza- en ..Die Crd.iffMIr," ,pr,k«n cn z.n.cn b,J de uit. ami Wt «uTder itd""
fan meitsje »c*irijft hij.
