Land van en... iang toverij e mensen TRAFFIC Nijpend ruimtegebrek in de studio te Bussum BOSCH VRIJDAG 27 MEI 19S5 Over oerwoud en zee: 1200 kilometer Het heidendom houdt zich nog altijd schuil het zuiden van Nieuw-Guinea in (Van onze redacteur mr J. J. Wenlink) jyjEER DAN twaalfhonderd kilometer moet men vliegen over wild land, eer men van Sorong uit Merauke bereikt. De menselijke vestigingen zijn zo weinig en klein, dat men ze uit het vlieg tuig niet opmerkt- Als men urenlang over deze wildernis heeft gereisd, begrijpt men iets van het probleem van Nieuw-Guinea. Hier heeft men geen grote steden om op terug te vallen, zoals in het vroegere Nederlands-Indië. geen vruchtbaar cen trum als Java was. Hier heeft men bijna geen schepen om voorraden aan te voeren. Men is aan gewezen op schaarse en langdurige verbindingen met het moederland voor elk onderdeel, dat men nodig heeft. Als men deze verlaten uitgestrektheid beschouwt, begrijpt men welk een reusachtige taak Nederland op zich genomen heeft. Doch tevens krijgt men eerbied voor hetgeen er vooral in de- laatste twee jaren is verricht. Ver het land in dringt de Etnabaai. Het was hier, dat vorig jaar de Indo nesische infiltranten landden en strooiende met de meest bezwarende papieren en documenten het binnenland indrongen, terwijl de angstige bevolking wijd en zijd de vlucht nam. Pas toen de oorlogsschepen en Ca- talina's verschenen, kon men het vertrouwen in ons gezag herstellen. Men vraagt zich af of de bescherming van zulk een lange kustlijn afdoende verzekerd kan zijn door de enkele oorlogsschepen die wij hebben, ook al zullen zij binnenkort worden bijgestaan door nieuwe vliegtuigen. Natuurlijk kan men op zulk een kust nooit een infiltratie voorkomen, omdat de Indonesische eilanden dicht in de nabij heid zijn en het mogelijk is. des ni de overtocht per prauw te maken. Aan de andere kant: als wij geen infiltratie voorkomen kunnen, zijn ook de infiltran ten niet in staat te verijdelen, dat onz« mariniers aan land komen. Wie hier in filtreert, raakt geïsoleerd door oen en moerassen, omringd door een vijan dige bevolking, die vorig jaar menige in filtrant heeft opgeruimd. Men kan dan slechts wachten tot de mariniers hen in rekenen cn voor verder onheil behoeden. ZEE EN BOMEN Nu wolken bedekt oerwoud gaat de vlucht, soms volgt zij de kustlijn. Telkens ziet men het blauwe zeewater afwisselen met een schitterend groen mozaiek van raalriffen. Nu en dan ziet men ver 01 de scherpe scheiding van het blauwe water en het bruine modderwater een grote rivier. Na uren vliegen ziet men de huizen, de rivier en de steiger van Merauke, het zuidelijkste punt van ons grondgebied. Meer dan 700 km oerwoud en bergland scheiden het van de hoofdplaats Hollan- dia. Het betrekkelijk dicht bij de Austra lische grens gelegen Merauke is nooit Japanse handen geweest. De gehele oi log door heeft hier de Nederlandse vlag gewapperd. Maar de strijd heeft hii sporen achtergelaten. Merauke we belangrijke luchtbasis voor de Amerika nen en de Japanners hebben het zwaar gebombardeerd, zodat er van de voor oorlogse huizen slechts een viertal is overgebleven. Helaas: zeggen de bewo ners, die gaarne in een nieuw huis willen. De huizenbouw is echter een probleem, evenals overal elders in Nieuw-Guinea. De passanggrahan, waar we overnachten moeten, is een gloeiend hete quonsett. Een nieuw gebouw is uitgezet, maar de toestemming voor de bouw is nog niet ontvangen. Merauke heeft echter 'n mooi nieuw hospitaal en wie het nog staande oude houten bouwsel aanschouwt, waar in vroeger het ziekenhuis gevestigd was, kan niet anders dan blij zijn over de snelle vooruitgang. Als men dit hospitaal vergelijkt met de blikken bouwwerken, waar in andere ste den zustere en doktoren hun prachtig werk moeten verrichten, is het te hopen, dat men spoedig in staat zal zijn ook de andere steden te helpen. Langer dan en kele jaren zal dit echter niet meer duren. MALEISE PREEK Merauke, dat gezellig is gelegen langs een brede mulle weg, heeft de laatste tijd zijn bomen moeten afstaan, die wer den gekapt voor de aanleg van telefoon draden. Het plaatsje heeft in de avond uren electrisch licht, doch water moet men nog putten of uit regenbakken scheppen. Er is een kerkje en er zijn grote gebouwen van de r.k. missie. Ook is er een primitieve protestantse kerk en als men vroeg in de Zondag ochtend het smalle wegje inwandelt dat daarheen leidt, hoort men op grote afstand reed6 duidelijk woord voor woord de Maleise preek. Zonder gebruik van een geluidsversterker preekt de pendita niet alleen voor zijn gehoor, doch voor een wijde omtrek. Voor het gebouw ziet men evenals in Nederland een flink aan tal fietsen. Het gehoor bestaat uit Am- bonnezen, Indonesiërs en Papoea's. De vrouwen zitten voorin, de meeste in lange zwarte jurken. Met diepe eerbied volgt men de preek, waarin men telkens het woord Jesoes Christos hoort. Een meis jeskoor zingt zacht soms bijna fluisterend een lied. Na afloop van de Maleise dienst heb ben de enkele Nederlandse gelovigen een leesdienst georganiseerd. Slechts eens in de zoveel weken komt er een predikant Merauke heeft nog vele problemen, o.a. de weg naar de haven, die op den duur door de rivier wordt weggespoeld en die onlangs zo groot gevaar liep, dat men zwaargewapende Hollandse jongens per vliegtuig werden aangevoerd. Deze twintig man waren in staat om door hun verschijning alleen de rust LANGE MENSEN De Papoea's in Merauke zijn van zee verschillende rassen. Dc eigenlijke be woners van de omgeving zijn de Marind Anim, lange wat indolente mensen Semietische gelaatstrekken. Sommigen zijn zo lang, dat zij op de Europeai die in hun oog slechts belachelijke vre den zijn, neerzien. Deze stam was vrot berucht wegens het koppen-snellen, rr voor de oorlog is hieraan op verzoek Australische regering hardhandig einde gemaakt. Het schijnt dat hierdoor tevens een einde is gekomen aan energie. Men is het er over eens dat de de laatste jaren dreigde uit te ste: Vooral de Spaanse griep heeft in 1920 En hier ioat zullen hier voor mensen wonen? Dat is ook voor tie kenners van Nieuw-Guinea nog een vraag. Een luchtfoto van een der nederzettingen in de nog vrijwel onbekende Baliemvallei. Van de Wisselmeren naar Merauke aan Nieuw-Guinea's zuidkust is een flink eind vliegen. De harde Zuidoosten winden hebben er het strand omgevormd tot een miniatuur duinenrij. Hier staan, verspreid, de armoedige huisjes van de Marinds. ontzettende slachtingen aangericht en daarop zijn andere epidemieën gevolgd. Internationaal is een onderzoek ingesteld naar de oorzaken van dit uitsterven en een uitvoerig rapport is uitgebracht, doch kenners missen hierin conclusies en re medies. Zeer uiteenlopend zijn de getal len, die ons gegeven werden betreffende de vroegere en tegenwoordige sterkte van deze stam. Volgens de missie is men over het dieptepunt heen, doch anderen zijn minder optimistisch. In Hollandia is men hoopvol gestemd omdat in dorpen, waar tot sociaal werksters opgeleide Papoea meisjes werken, de toestand aanmerke lijk verbetert en de kinderen niet meer sterven, doch gezond en dik worden. Dit aantal dorpen is nog niet groot, doch zij vormen een voorbeeld, dat aanslaat en hoop geeft voor de toekomst. Als men uit Merauke een hobbelig bln- nenwegje door de moerassen volgt, komt men bij een aardige kampong, die door pater Verschueren is gesticht. De huizen zijn er netjes en staan ordelijk. Er is vervallen kerkje en een kerkhof met meters hoge kruisen en namaak graf stenen van hout. Ondanks de jarenlange bewerking door de missie houdt de bevolking een or gronds heidendom vol. Kinderen krijgen het uitdrukkelijk insigne op school en zelfs op de internaten niets los te laten, van hetgeen er in stilte gebeurt. Men spreekt van orgiën doch er komt weinig los, want wie zijn mond voorbij praat, sterft dikwijls op geheimzinnige wijze. Maar men moet het succes der predi king op Nieuw-Guinea niet afmeten enkele tientallen jaren. Als men verder rijdt door verwaarloosde klappertuii komt men bij de schamele onooglijke hutten aan het strand, waar oude vrouw tjes als enige maaltijd wat schelpen met inhoud bakken op een klein houtvuurtje. Enkele Marinds drijven runderen voor zich uit. Zij behoren echter aan iemand anders. Klappers worden nooit geplukt. Men oogst wat er op de grond valt en Chinezen hebben dc opkoop in handen. Waarom zouden de Marinds ook werken? Sago groeit in de bossen. Nu cn dan vangt men een vis of een schelpdier cn klappers vallen vanzelf op de grond. OOE HIER TOVERU Heel anders zijn de Moejoes. die uit het binnenland komen. Deze mensen, vrij kort van stuk, zwermen overal uit en zoeken werk. Een Moejoedorpje dat wij bezochten, zag er goed onderhouden en ordelijk uit. Zij behoren tot de energiek ste Papoea's aan de Zuidkust. Onder hen doet de toveYij groot kwaad. Wie wat verklapt sterft op geheimzinnige wijze. Het is een wonderlijk gezicht op de scholen der missie de kleine Moejoe- jongetjes en de lange Marinds door el kaar te zien spelen. Vreemde bezoekers menen dat kinderen van geheel verschil lende leeftijd in één klas zitten. dc hoognodige verbetering van de bin nenwegen moest opgeven om een drei gend onheil te voorkomen. INDONESIËRS In de vijftig jaar van zijn bestaan is al heel wat geprobeerd om de plaats tot bloei te brengen. Voor de oorlog is ïn groot veeteeltbedrijf en paarden fokkerij begonnen, die doodgelopen is, nog altijd ziet men in de omgeving kudden Bengaals vee. Katoenaanplant en andere ondernemingen waren evenmin iucces. Daarentegen slaagden duizen den Javaanse kolonisten er in, op sawahs grote voorraden rijst te telen. Na de souvereiniteitsoverdracht trokken de meesten weg. Men zegt dat sommigen terug willen, maar niet mogen. Nog altijd jn er Javanen die rijst verbouwen, zelfs er een heel typisch Javaans dorp met Zijn deze mensen een bedreiging voor de veiligheid? Van de kant van het gouvernement maakt men er zich weinig zorgen over, evenals over de Indonesiërs, die belangrijke betrek kingen bij de diensten vervullen. Zelfs acht men geen gevaar aanwezig nu de landmacht vertrokken is en de kazerne leeg staat. Men acht de po litiebescherming voldoende en gezegd moet worden, dat de manschappen er martiaal uitzien. Een bestuursambte naar vertelde ons, hoe in de tijd waarin hij controleur was, in Me rauke in de woelige jaren van 1946 en 1947, toen er nog duizenden In donesiërs waren, op een gevaarlijk ogenblik binnen enkele uren twintig Merauke is het centrum van de mis- le. In het hospitaal werken vele Ne derlandse nonnen. Apostolisch vicaris is mgr H. Tillemans, een jeugdige fi guur ondanks de dertig jaren, die hij de wouden van Nieuw Guinea heeft doorgebracht. Een bromfiets ongeluk doet hem nog wat kreupel lopen. Opgewekt vertelt hij hoe zijn tegenwoordig ambt hem verplicht nog meer te lopen dan vroeger. De moei lijkheid is, dat hij, ervaren woudlo per, toch niet sprietlopen kan over wilde rivieren. De jongeren kunnen dit wel en vergeten soms de overtocht voor de bisschop wat gemakkelijker te maken. Mgr Tillemans is een groot voorstander van een snelle invoering van het Nederlands bij de bevolking. Over de practische uitvoerbaarheid zijn plannen bestaan nogal scher- je controversen, maar daarover later. STIJGENDE BELANGSTELLING VOOR TELEVISIE Bij meer dan 12 uur zendtijd is nieuwe studio nodig NEDERLAND telt op het ogenblik 20.000 televisiekijkers en met ingang van 1 Juli a.s. zal de duur van de uitzendingen per week waarschijnlijk van 10 op 12 uur gebracht worden. Deze twee feiten demonstreren duide lijk, dat de televisie in Nederland vaste voet aan de grond heeft gekregen en van nu af een steeds grotere plaats ook in de Nederlandse samenleving zal gaan innemen. Nu de televisie de laatste tijd v/eer bijzonder in het middelpunt der belangstelling heeft gestaan, zijn wij eens met de heer J. W. Rengelink, secretaris van de Nederlandse Televisiestichting gaan praten. De heer Rengelink sneed in de eerste' Ten aanzien van de kijkspelen ligt plaats dc technische problemen aan, diehet in de bedoeling om te blijven putten thans voor dc stichting bestaan. In de uit het repertoire der Nederlandse to- itudio te Bussum doet zich reeds een neclgezelschappen. Daarnaast zal het nijpend ruimtegebrek voelen. Niet min-scenariomateriaal, dat men van de bui- der dan 90 technici moeten hier werken, tenlandse televisie-instellingen ontvangt, Wanneer men het aantal tot meer dan willen uitbreiden, Is een nieuw studio-gebouw vereist en een groter apparatuur. Het plan bestaat driemaal per week ;n nieuwsjournaal van een kwarttier 1 brengen, waarvoor nog een hoofd redacteur en twee commentators aan getrokken moeten worden. Het is niet :eker of de stichting de opnamen zelf zal verzorgen, of dat een particuliere filmindustrie (in dit verband is gedacht Polygoon-Profilti) zeiI worden gezocht. Het journaal zal worden aangevuld met buitenlandse actualiteiten. Op 1 September a.s. hoopt men over *n spelerskern van 16 man te beschik ken, maar dit is bij lange na nog niet voldoende. In totaal zal men naar schat- a 50 mensen nodig hebben. Lange adem Een ander groot probleem vormen de scenarioschrijvers. De omroepen trekken mensen aan, maar het opbouwen »en „losse staf", die regelmatig voor de televisie kan schrijven, is volgens de. oorden van de heer Rengelink een kwestie van „lange adem", want het duurt vrij lang, voordat men met de mogelijkheden en eisen van het nieuwe medium, dat televisie heet, vertrouwd geraakt. Tenslotte is ook het bioscoop publiek, dat naar het projectiedoek zit kijken, psychologisch heel wat an- ;rs, dan de families, die voor het tele- siescherm zitten. Er is een heel ander „beeldrhythme", rwijl de televisie bovendien intiemer directer is. Het komt zelfs nu ?ns een enkele keer voor, dat bepaalde beeldovergangen die filmtechnisch wel verantwoord zouden zijn, op de toeschou wer in de kamer een „onmogelijke" in druk maken. Reeds meer dan 50 Jaar Bougie voor iedere motor mszlns over het hoofd worden gezien, ar dit is natuurlijk niet steeds aan gepast aan de smaak van de Nederland- kijker. Daarom wil men het oorspron kelijke Nederlandse televisiespel terdege sn rol van betekenis gaan toebedelen. „Op het ogenblik wordt er in de ver- ■hillende secties reeds zwaar gelezen", aldus de heer Rengelink, die verder betoogde, dat ook het vinden van be- rogisseurs zeer moeilijk is ook al, omdat ons land geen „reservoir" filmmensen heeft, waarop men even tueel kan terugvallen! Amerikaanse speelfilms Overigens mag de Nederlandse tele visie in principe wel Amerikaanse (of andere buitenlandse) speelfilms draaien, de practijk komt hier niet veel van terecht. Er bestaat namelijk een overeenkomst met de Nederlandse bioscoopbond" om zich zoveel mogelijk ten aanzien van dit terrein te beperken. Het accoord houdt In, dat een dergelijk product alleen op een Dinsdag-, Woens dag- of Donderdagavond vertoond mag worden, terwijl men bovendien slechts één hoofdfilm per 14 dagen mag bren gen, die minstens 40 maanden oud moet zijn en niet meer in commerciële exploi tatie is. Indien de televisie nu bij de filmverhuurkantoren aanklopt, dan ko men er nog veel meer technische bezwa ren op het tapijt, met als gevolg, dat men vrij dikwijls zonder filmvertoningsrech ten naar Bussum terug moet. Het geheel heeft overigens nog een bijzondere ach tergrond, want de Amerikaanse filmpro ducers, die het in hun eigen land de televisie ook moeilijk maken, willen hun positie niet verzwakken door b.v. bij ons el van hun standpunt af te wijken. Maar ook op een ander belangrijk ter- ïin zijn er haken en ogen. Men moge Sombere geruchten uit Lithauen Van de 13 R.K. bisschoppen, die Lithauen vroeger telde, is alleen nog de 90 jaar oude bisschop Kazlmieras Pat- taroka9 van Panevezys vrij- De overigen zijn allen verbannen of gestorven, ver- scheidenen in gevangenschap. Dit werd meegedeeld in een overzicht van Elta-press, een Lithause inlichtin gendienst in Rome, waarin er aan her innerd wordt, dat in 1940 van de 3 236.000 Lithauers er 2776422 R.K. waren. Hoe het aantal Rooms-katholieken thans na 15 Jaar Sowjet-bezetting is, is niet be kend. In totaal zijn er echter ongeveer 500 000 Lithauers gedeporteerd. Volgens Elta 19 het aantal R.K. kerken verminderd van 1.202 in 1940 tot 668 op het ogenblik; het aantal geestelijken van 1.646 tot 741 en het aantal leden van reli gieuze orden van 1.586 tot nul. De R.K. pers is verboden, evenals de R.K. organisaties die in 1940 400 000 leden telden. Van de 3 000 R.K. scholen, welke Lithauen in 1940 telde, is er geen en kele meer open. Volgens een raming van Elta zijn er in de afgelopen 15 Jaar ongeveer 1.200 gees telijken gedood of gedeporteerd. Ook de Evangelisch Lutherse kerk van Lithauen is hard door de Sowjet-bezet ting getroffen. „Dennenheuvel" bestaat halve eeuw Volgende maand viert „Dennenheuvel", de vereniging tot verpleging van hoofd arbeiders ln herstellingsoorden en sana toria, haar gouden jubileum. De vereniging exploiteert tot dusverre twee inrichtingen, t.w. het herstellings oord Dennenheuvel te Ossendrecht (NB), hetgeen in '54 werd verbouwd en met 'n fraaie nieuwe vleugel werd uitgebreid en het sanatorium Dennenrust te Renkum. Een jubileumcongres wordt op 3 en 4 Juni te Rotterdam gehouden, waar o.a. m ontvangst ten stadhuize plaats vindt i het hoofdbestuur zal recipiëren. Ht jubileumjaar werd, zoals bekend, grandioze wijze ingezet door de schenking van huize Overbosch te Hil versum. door de echtgenote van wijlen Sir Henri Deterding. De doelstelling van de Jubileumcom missie is dit jaar een dermate uitbrei ding van leden, donateurs en giften te 'erven, dat ook de exploitatiekosten deze derde noodzakelijke inrichting zullen kunnen worden gedekt en zo mo gelijk de ledenverpleegprijs nog zal kun nen worden verlaagd. Het secretariaat van de commissie is gevestigd: Van Reesstraat 80 te 's-Gravenhage. Weg die pijn l En in 10 minuten I Neem een AKKERTJE ...dat helpt directI Het interieur van een deel der Bussumse televisiestudioapparaten, apparaten, apparaten. met de voetbalautoriteiten in ons land zo hartelijke betrekkingen hebben, er be6taat ook nog een internationale voetbalassociatie, die de sterke neiging Toch is het so SUPERIORITEITSWAAN zeker zjjn we allen behept de technische pree '"PT' fluistert da de middele begonnen zi rigrnlijk pa» goed ngen in dit opzicht hebben ge presteerd kinderlijk prullewerk is. Nu is het inderdaad waar dat na de 17de eeuw en in het bjj- zonder in de laat- f niok^'ccn Cvlucht ■et!' „T uitvoer met halan.en 11 wkeurigheid hebben be- pere beschavingen hebben opgebracht, ia toch aan twijfel iek kon worden verbeterd. Dat betekent, dat hun schalen een gaven bü een wicht dat fractie hoger Maar omdat momenteel de weegschalen op het programma Maan. kunnen we on» lieluas niet verder op dit belang wekkende terrein begeven. Het voor beeld ia anders sprekend genoeg, want in het algemeen stellen we ons voor dat een volk al» bijv. de Babyloniër» het met de gewichten wel niet zo nauw genomen zullen hebben en dat het een of andere grove voorwerp wel ruimschoots voldoende zal zijn' ge weest om een ruwe benadering van het verlangde gewicht te geven. Nu heben op gewezen standaard- en hezaten. Deze «landaarden bter van betrekkelijk geringe wanneer niet de balan»en een nauwkeurigheid vertonen. Vel- dit opzicht waren de Babylo- illeahehalve achterlijk, integen- Bubyloi rervaardiging rrgelijke ap- 1 de«tjjd« Tre- relighcid onbeperkt den draden Steeds fijner lichter wo. leed* (lui akker werden dan spinrag. Het resultaat: de instru menten worden minder bruikbaar om dat de wijzers rusteloos bibberend heen en weer slingeren als gevolg van de spontane bewegingen der moleculen, die hen in voortdurende beweging houden. Met onze metingen hebben we dus de grens van de natuur onge- En 1 lezer nog weten of inderdaad sltyd gif. volgende keer. (Nadruk verboden.) heeft om rechtstreekse uitzendingen van belangrijke wedstrijden over de hele li nie te verbieden. Op dit punt, aldus ver trouwde de heer Rengelink ons toe. be staat er bij de televisieleiding wel enige ongerustheid. Inmiddels ontwikkelt zich de Euro visie zeer bevredigend en er zal ook een einde komen aan de merkwaar dige toestand, dat men een Neder lands programma bv. wel in Italië, maar niet in Twente of Groningen kan zien; de minister heeft immers opdracht gegeven tot het bouwen van nieuwe zenders, die eind 1956'57 gereed zullen zijn. Internationale artisten Er is een gestadige groei van het aan tal programma's, dat internationaal vla een uitgebreid net van tussenzenders over heel Europa wordt uitgewisseld, maar ook hier moet een groot probleem opgelost worden; er bestaat nog géén overeenkomst tussen de televisie-coöpe raties en de Internationale artistenorga- nisaties over de betaling van artisten, indien hun prestaties worden gere- layeerd. Op het ogenblik worden hier over echter onderhandelingen gevoerd, zodat de Eurovisie gezien ook de technische kosten van overdraging allerminst een goedkoop experiment gaat worden. Uit de brieven, die bij de Ned. Tele- vieiestichting binnenkomen, blijkt ech ter, dat er bij het publiek een groeiende waardering en belangstelling bestaat voor de huidige programma's. De tech nische kwaliteit van het beeld heeft ook bijzondere perfectie bereikt; in dit opzicht kan men geheel met het buiten land wedijveren. Nieuwe revoiutionnaire vindingen hangen er niet in de lucht, kleurentelevisie en alle stereoscopisch© stereofanische experimenten blijven totaal onbetaalbaar. Thans U de Bussumse staf, bestaande uit regisseurs, cameramensen, décorliou- ers en toneelmeesters, uitgegroeid tot man dit is meer technisch perso- *e| dan er b(j alle omroepen tezamen erkt. De heer Rengelink hoopt overigens m harte, clat de prijs van de tclevisie- estellen in do toekomst kan gaan I zakken, waardoor de kUk-dichtheid logi- jseherwijze moet gaan toenemen. Ook dit |is een voorwaarde om do Nederlandse j televisiohezltter voor ziin ƒ30 kijkgeld I per jaar, dat h(j straks moet gaan bcla- 1 len, het voUe pond t« geven 1

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1955 | | pagina 5