Leidse universiteit accoord
met plan studentenflat
Als Einstein
in Leiden was...
Ook
voor
minder draagkrachtigen een
redelijke oplossing
Meeste Leidse studenten
wensen grotere kamer
Prof. Jonker over Einstein
Nieuwe openbare opleidings
school geopend
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
DINSDAG 19 APRIL 1955
HUISVESTING VOOR TWEEHONDERD STUDENTEN
TVTAAR WIJ VERNEMEN, hebben het college van curatoren van de
J- Leidse universiteit, het consilium van de stichting Pro Civitate en de
Leidse studenten-contactcommissie hun goedkeuring gehecht aan het plan
voor de bouw van een studentenflat voor de huisvesting van tweehonderd
studenten. Er zijn op dit ogenblik onderhandelingen gaande met de ge
meente Leiden over de plaats van het gebouw. Verwacht mag worden, dat
het in een van de uitbreidingsplannen zal worden ondergebracht. De kosten
van het gebouw zijn geraamd op f 1.800.000.
aard zullen de kamers waarbij een slaap-
rulmte is gevoegd, een hogere huur moe
ten opbrengen.
De heer Drijber deelde ons verder mee,
dat het niet Is uitgesloten, dat in de toe
komst nog meer plannen voor studenten
flats in Leiden aan de orde worden ge
steld. Dit eerste gebouw is namelijk zeker
niet als een oplossing van het gehéle
vraagstuk te beschouwen. Zo moet er ook
een flat komen voor de vrouwelijke stu
denten.
Dringend be roep
Het moet gezegd, dat Nederland wat de
huisvesting van de studenten aangaat
allerminst op de eerste plaats staat. We
zijn zelfs een heel stuk achter. In het bui
tenland, met name in West-Europa, zijn
al heel wat studentencentra gesticht en
de Leidse commissie is van oordeel, dat
het hoog tijd wordt, aan dit probleem
ernstige aandacht te schenken.
In 1951 nam het college van curatoren
van de Leidse universiteit het initiatief
om te komen tot een plan
dentenflat in onze stad. Het droeg de uit
werking van de plannen
stichting Pro Civitate en het gevolg daar
van was, dat een commissie in het leven
werd geroepen onder leiding van prof. dr
E. Havinga, hoogleraar in de factulteit der
wis- en natuurkunde. Mr J. Drijber, van
wie wij deze gegevens ontvingen, is secre
taris van de commissie. Ook hebben daar
in zitting de burgemeester van Leiden,
tevens curator van de universiteit, jhr mr
F. H. van Kinschot, de heer A. J. Jonge-
leen, wethouder van openbare werken,
mr E. E. Menten, secretaris van het
Leidsch Universiteitsfonds, en voorts nog
enige hoogleraren, leden van de weten
schappelijke staf en studenten.
De commissie is tot de conclusie geko
men, dat de bouw van een huis voor
tweehonderd mannelijke studenten in de
eerste behoeften zal voorzien. Zij heeft
daarbij verschillende doeleinden op het
oog. Ten eerste de gedeeltelijke oplossing
van het spoorstudentenprobleem, ten
tweede het leveren van een bijdrage tot
overbrugging van de kloof tussen geor
ganiseerde en ongeorganiseerde studen
ten en tenslotte de leniging van de ka-
mernood in Leiden.
Ten aanzien van dit laatste punt kan
worden opgemerkt, dat deze nood de
laatste tijd sterk is toegenomen, doordat
niet minder dan twintig studentenhuizen
sinds de bevrijding hier werden opge
heven. In verscheidene van die huizen
vonden ongeveer vier studenten een eigen
kamer, maar er waren er ook met woon
gelegenheid voor tien tot twintig studen
ten.
Ze heeft dan ook een dringend beroep
gedaan op de minister van onderwijs
kunsten en wetenschappen om zijn on
misbare medewerking te verlenen vooi
de realisering van dit plan. De bouwkos
ten zullen voor het overgrote deel door
het rijk moeten worden gedragen. Ge
hoopt wordt daarnaast, dat verschillende
industrieën bereid gevonden zullen wor
den, bijdragen in geld of natura te lev«
De beslissing van de minister is min
of meer afhankelijk van het advies
van de commissie Rutten, die in 1953
is ingesteld om te adviseren inzake
sociale voozieningen voor de studen
tenwereld. Het gerucht gaat, dat het
advies van deze commissie in grote
lijnen overeenkomt met het voor Lei
den ontworpen plan. Verwacht mag
daarom worden, dat de minister op
redelijke termijn een eind zal maken
aan de reeds te lang durende periode
van afwachten en een zodanige beslis
sing zal nemen, dat de bouw van deze
huizen wordt bevorderd.
Over de plaats van de studentenflat
kunnen nog geen definitieve mededelin
gen worden gedaan. Het is duidelijk, dat
het centrum van Leiden voor de bouw
van zo'n huis weinig mogelijkheid biedt.
Daarom is nu het streven geworden, het
gebouw zoveel mogelijk bij het
te zeiten.
Geen massa
De architect H. Postel te Delft werd op
dracht gegeven een plan te maken. Zoals
al geschreven, is het ontwerp vanwege de
universiteit goedgekeurd en zal met de
bouw zoals die is voorgesteld, een bedrag
van ongeveer 1.800.000 gemoeid zijn (de
kosten van een eenvoudige inrichting in
begrepen).
Over het plan zelf kan gezegd worden,
dat het niet de opzet is geweest, er een
massaal huls van te maken. Het worden
óf paviljoens öf van elkaar gescheidi
verdiepingen voor een bepaald aantal be
woners. De kamers hebben afmetingen
van 3 bij 4 resp. 4 bij 4 meter en bi
twintig procent van het aantal kamers ii
bovendien een klein slaapvertrek ge
voegd. De overige vertrekken zijn dus
woon- en slaapvertrek tegelijk.
Een eetzaal is in het plan niet gepro
jecteerd, omdat het piet de bedoeling
mag z(jn, dat de bewoners in bet flat
gebouw eten. Dan zou Immers de mo
gelijkheid bestaan, dat dit huis een
afgesloten eenheid werd naast het ge
wone studentenleven. De studenten
blijven dus gebruik maken van de
Mensa. Het gaat er uitsluitend om, te
voorzien in de dringende behoefte aan
huisvesting. Wel is gedacht aan een
centrale wasgelegenheid. Er zal in het
gebouw een service en een hygiëni
sche voorziening worden geboden, die
in menig studentenhuis nog wel ont
breekt.
Wat de leiding in het huis betreft, zal
de student zoveel mogelijk vrijgelaten
worden. Het tehuis is dus niet te verge
lijken bij een Engels studentencollege bij
voorbeeld, waar leder zich aan nogal
strenge regels dient te onderwerpen. Het
principe van de vrijheid voor de student,
waar in ons land grote waarde aan wordt
gehecht, zal ook hier in acht worden ge-
Redelijke prijzen
Het is de bedoeling, de prijzen zo laag
mogelijk te houden, opdat de 'studenten
die uit minder draagkrachtige gezinnen
komen, ook in de gelegenheid zullen zijn,
bewoner van dit huls te worden. Uiter-
Voor goede
maatkleding
Prima stoffen roor prettige
prijzen. Vraagt Uw kleermaker
Buigerlijke stand van Leiden
Geboren: Hans z v J Hondelink en A J
de Haan; Martha C d v C F Wieringa en
M E Kooistra; Joke S d v H T Siraa en
J van Tuin; Leendert J z v A C Verhoe
ven en G C v d Veen; Johannes P z v T
Overdijk en W v d Blom; Tom T C z v
A C Fellenkoft en E P v d Meijden; A1-'
fred z v W v d Berg en A M H Gerrits;
Joseph PQzvJCMQ Hofland en
C M A van Spaendonck; Adriana H d v
M v d Sluis en H J van Graafeijland;
Alida .J M d v G M Zwetsloot en J P
Olsthoorn; Cornells N z v N W v d Plas
en C Jonker; Wilhelmina d v S T Bok en
G H Assies; Joseph G Th z v J C van der
Star en A Tegelaar; Herman z v J Be-
kooij en J M C v d Hoed; Wilhelmina F
d v H Viele en J v d Blom.
Overleden: A van Went z 36 j; P F Ur-
metzer m 62 j; D Geeben huisvr v D Sie-
rag 59 j; A Bekooij wednr 80 j.
Agenda van Leiden
i O., „Ko-
H.p.nUj *,-8 I. Lil.»
kZ
Sinds de bevrijding zijn in Leiden ongeveer twintig panden voor de
huisvesting van de studenten verloren gegaan. Sommige konden vier
studenten herbergen, maar er waren er ook, die plaats hadden voor
twintig. Het mooie pand Rapenburg 8 was een van de studentenhuizen.
Het werd gerestaureerd en thans is er een bank in gevestigd. De bouw
van een flat is allerminst overbodig
UITSLAG ENQUÊTE-ONDERZOEK
Er zijn nog steeds meer dan dertienhonderd
spoorstudenten
ONDER DE LEIDSE STUDENTEN is met betrekking tot de bouw van
een flatgebouw een enquête gehouden, waarop van de 4042 op 31
October 1954 aanwezige studenten door 3232 studenten werd gereageerd.
Uit deze enquête blijkt onder meer, dat kleine kamers bij studenten niet in
trek zijn.
Er werden twee vragen gesteld. De
eerste luidde: Zo in de plaats van uw
studie een studentenhuis wordt gebouwd,
bent u dan voornemens in dat huis een
kamer te huren van drie bij vier meter
de prijs van 35 per maand. De
tweede vraag was evenzo geformuleerd,
maar had betrekking op een kamer van
twee bij drie meter voor de prijs van 25
;r maand.
Van de 3232 studenten, die het en
quêteformulier invulden, waren er 448
eerstejaars Van de eerstejaars antwoord
den 216 ten enopzichte van de kamer van
f 35 bevestigend 48 procent en 232
ontkennend 52 procent. Voor de ka
mer van 25 was de verhouding: 136
bevestigend 30,3 pet en 312 ont
kennend 69,7 pet
Van de oudere studenten vulden er
2784 het formulier in. Op de eerste
antwoordden 1191 studenten 43
procent bevestigend en 1593 ontken
nend 57 pet. Op de tweede vraag was
verhouding: 777 bevestigend 28
procent en 2007 studenten ontkennend
72 pet. Het is duidelijk, dat de stu
denten voor een kamer, die min of meer
p een cel gaat gelijken, niets voelen
Vermelden wjj tenslotte, dat het
aantal spoorstudenten per 1 Decem
ber 1954 In totaal 1348 bedroeg, te
weten 1026 mannelijke en 322 vrou
welijke. Van Juli 1954 af hebben zich
op het Prytaneum aan het Rapen
burg 830 studenten voor een kamer
gemeld. Buiten het kamerbureau om
zoeken ook nog heel wat studenten
Op 3 October 1955:
reclame-optocht
De algemene ledenvergadering van de
3-October-vereniglng heeft gisteravond
het voorstel van het bestuur om dit jaar
geen historische, maar een reclame-
optocht te houden goedgekeurd. Door
deze optocht hoopt het bestuur dit jaar
enig geld over te houden, dat men vol
gend jaar nodig zal hebben voor de
Rcmbrandt-herdenklng, waaraan de 3-
October-verenlglng ongetwijfeld ook de
nodige aandacht wil besteden.
Het feestprogramma zoals dit gister
avond werd ontvouwd, vermeldt geen
noemenswaardige afwijkingen. De korte-
baandraverij op het Levendaal wordt in
ere hersteld Het Schuttersveld is dit
jaar nog beschikbaar
Als bestuurslid werden herkozen de
heren De Wilde. Brouwer en Van Spall
Het batig saldo is ruim ƒ5000.
Dinsdag
Casino, 7 en 9.15 uur:
ningin Christina".
Nieuw Minerva, 8 uur: Leida Kunst
centrum.
Kleine stadszaal. 8 uur: Chr. Relsver-
eniging, causerie K. J. Junius Ingerman
over Ethiopië, met kleurendia's.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: Lissone-Linde-
man, filmavond over toerisme in Europa
Het Centrum, 8 uur: Geref. Zendings-
bond, dr H. Bout van Utrecht.
Uiterstegracht 1 b, 8 uur: Broederschap
van oud-padvinders, ing. A. Bach uit
Voorburg over het B-E werk.
Oegstgeest, Witte Huis. 8 uur.
Ned. oorlogsgravencomité, causerie Her
man Felderhof, met films.
Woensdag
Dr van Voorhuysenschool, Marnixstraat.
3 uur: plaatsing gedenksteen.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: concert Chr.
Oratoriumvereniging „Con Amore".
Steenschuur 6, 8 a: Tuinbouw en Plant
kunde, geluidsfilms tuinbouwvoorlich-
tingsdienst.
Foyer stadsgehoorzaal. 8 uiur: Ned
ReisverenLging, A. Viruly over „25
jaar verkeersvliegen".
Kleine stadszaal, 8 uur: K. en O.-pursus
„Nederland bouwt" door architect W.
Gelderen.
Turk, 8 uur: Leidse week voor inte
tionale samenwerking, P. J. C. R.-forum
over de aspecten van de Europese sa
menwerking.
Zoeterwoude, 7.15 uur: gemeente-
Donderdag
Vroom en Dreesmann, half 11, half 3
1 4 uur: Modeflitsen 1955.
Receptiekamer stadsgehoorzaal, 10 uur
m.: publieke eindles lagere landbouw
school.
Lakenhal, 2 uur: Leidse wreek voor in
ternationale samenwerking, officiële
opening; Prytaneum, half 5: tea; burger
zaal stadhuis, 8 uur: plechtige zitting
Ned. Raad der Europese Beweging, spre
ker minister mr J. W. Beijen.
Prediker, 7.45 uur: Ohr. Metaalbewer-
kersbond, feestelijke jaarvergadering
(eerste avond).
hoorzaal, 8 uur: Residentie
orkest. solist Cor de Groot, piano.
Gulden Vlies, half 810 uur: woning
bouwvereniging „Eensgezindheid", re
ceptie 40-jarig jubileum.
Burcht, 8 uur: Leidsdhe drumband
„De Burcht", eerste uitvoering.
Nachtdienst apotheken
Apotheek Herdingh en Blanken, Hoge-
woerd 171, tel. 20502 en apotheek Reijst.
Steenstraat 35, teL 20136.
Tentoonstellingen
Rijksmuseum voor volkenkunde, 105
uur: Japanse kleurendruk - houtsneden
Kunisada (tot 15 Juli).
Prentenkabinet, 2—5 uur: tekeningen
Jos Gosschalk en Paul Citroen (tot 28 Mei)
Een huis in de Witte Rozenstraat
Herinneringen worden wakker bij de dood van de grote geleerde Albert
Einstein, herinneringen aan zijn Leidse tijd en de vele banden, die hem na
zijn vertrek aan onze stad bleven binden. Het leek ons daarom goed een
artikel te herdrukken, verschenen in ons jubileumnummer in 1950.
In het jaar 1920 werd professor
Albert Einstein van Berlijn benoemd
tot bijzonder hoogleraar in de na
tuurkunde te Leiden vanwege het
universiteitsfonds. En op Woensdag
27 October van dat jaar hield hij
onder grote belangstelling zijn i:
gurele oratie over Aether und Re
lativiteitstheorie".
Door dit contact tussen de univer
siteit en deze toen reeds algemeen
bekendfi grote geleerde, werd tevens
de grondslag gelegd voor een nauwe
vriendschap tussen Einstein en zijn
Leidse collega professor dr P. Ehren-
fest, die theoretische natuurkunde
doceerde. En wanneer de Berlijnse
hoogleraar in Leiden vertoefde,
het steeds de deur van het grote huis
aan het eind van de-Witte Rozen
straat, waar Ehrenfest woonde, die
gastvrij voor hem open stond.
(Vervolg van pagina 1)
ken zijn weetgierigheid te bevredigen
door het lezen van populair-weten-
schappelijke boeken. Zijn ontspan
ning bestaat in het viool spelen. In
taaie volharding zoekt hij de perfec
tie die nodig is om Mozarts vioolso
nates elegant en- gaaf te spelen.
Hij verafschuwt van jongs af alle
dwang en loopt als hij 16 jaar is uit
München te voet naar Milaan, waar zijn
ouders wonen. Omdat hij het drilsysteem
van de school niet langer kan verdra
gen, gaat hij, na eenmaal gezakt te zijn,
geheel op eigen initiatief en volgens
eigen aandrang studeren voor het toe
latingsexamen in Zürich, Overdag is hij
in het laboratorium en 's avonds bestu
deert hij geheel zelfstandig de werken
der grote natuurkundigen.
WAAROM NATUURKUNDE
Waarvoor studeert hij natuurkunde?
Waarom geen wiskunde? Later schrijft
hü daarover en zegt: „Ik zag dat de wis
kunde is Verdeeld in vele speciale ge
bieden, waarvan elk de korte ons toe
gemeten levensduur opslokken kon. Zo
doende was ik als een ezel tussen twee
hooibergen.
Mijn iiituitie was blijkbaar niet sterk
genoeg om het fundamentele in de
kunde te speuren. Eerst later kreeg ik
icht dat de toegang tot de diepere
principiële kennis in de natuurkunde aar
de fijnste mathematische methoden ge
bonden is. Door mijn sterkere natuurkun
dige intuïtie leerde ik in de natuurkunde
sneller het fundamentele van de bijzaken
te scheiden."
Hij ontwikkelt zich tot een persoonlijk
heid, die open staat voor zijn medemen-
uitblinkt door zijn geestige con
versatie. Hij heeft vele vrienden en dis
met hen of maakt muziek. Toch
t hij zich innerlijk en geeft zich
niet geheel. Roewrel hij zich hartstochte-
seert voor sociale rechtvaar
digheid en verantwoordelijkheid, blijft er
merkwaardige tegenstelling in hem.
omdat hij toch geen beslist verlangen
heeft naar de gemeenschap met zijn mede-
iensen. Hij zegt zelf hierover:
.Ik heb nooit van ganser harte be
hoord tot enig land of staat, tot mijn
eigen vriendenkring of zelfs tot mijn
eigen iamilie De wens om mij in mij
zelf terug te trekken, neemt met de
jaren toe Deze afzondering is soms
bitter en ik verlies er zeker iets door,
maar ik word onafhankelijk van de ge
woonten, meningen en vooroordelen
van anderen en kom niet in de verlei
ding mijn geestelijke rust op zulke
wanke e erondslagen te doen rusten."
Het is begrijpelijk dat zo'n man geheel
alleen in zijn vrije uren wetenschappelijk
werk gaat doen. Wanneer hij in Bern een
betrekking heeft bij de octrooiraad
schrijft hij snel achter elkaar zijn eerste
artikelen en dissertaties. Zijn grote werk
ligt in de periode tussen zijn 25ste en
40ste levensjaar.
GOD EN MENSEN
Wat «Un de dr«f
nlge en moeilijke
diepe eerbied
grote wonder is voi
hem dat de natuur
rationeel te begrijpen Is. De begeerte tot
dit begrijpen komt op uit een religieuze
behoefte om de gehele wereld als
held te beleven.
Naar een beroemde uitspraak van hem
moet men „geloven" dat de natuurwetten
rdtioneel zijn, want zonder dit geloof is
de wetenschap lam. Volgens hem is
religie echter zonder wetenschap blind.
In Einsteins spreken over deze zaken ge
bruikt hij vrijmoedig een Gods-begrip,
dat sterk aan dat van Spinoza herinnert.
Hij heeft behoefte aan een God, die
antwoordelijk te stellen is voor de har
monie in de natuur. Dat deze God zich
echter ook met de daden en bestemming
van de mensen zou bezig houden, vindt hij
absurd. Een mystieke kosmische huive
ring is de centrale beleving van zijn
religie.
„Het schoonste gevoelen dat wij kun
nen ervaren is het mystieke. Het is de
bron van alle ware kunst en weten
schap. Degene die deze emotie niet kent
en die niet meer in verwondering
ontzag vervoerd, kan stilstaan, is reeds
zo goed als dood".
Het is overbodig dit Gods-begrip hier
te weerleggen, maar het is wel
lang op te merken, dat Einstein
tingen op filosofisch gebied niet binnen
de grenzen van een bepaalde school of
opvatting te persen zijn. Hij heeft zijn
gedachten op dit gebied zelf nooit sys
tematisch uitgewerkt. Hij had grote voor
liefde voor een aforistische uitdrukkings
wijze, die haar puntigheid en bekoring
verliest bij gedetailleerde uitwerking.
ONVERSTOORBAAR
Ten slotte wil ik nog kort vermelden,
boe deze grote geleerde zich tot het
atst eenvoudig en pretentieloos is bljj-
ïn bewegen tussen zjjn medemensen.
De hoogste eerbewijzen en de diepste
'rnedering zijn zijn deel geweest, maar
noch de verering van de gehele weten
schappelijke wereld, noch de verguizing
van zijn werk en ras In het Nazi-Duits-
iand hebben zijn rust kunnen verstoren.
Hij bleef zichzelf gelijk in zuiverheid
oordeel en onderscheidingsvermogen.
Zijn zelfgekozen eenzaamheid heeft hij
behalve in zijn wetenschappelijke werk,
slechts opgegeven voor enkele idealen,
zijn afkeer van de oorlog en zijn liefde
tot vrijheid.
AANVARING OP DE
ELBE
Nederlandse kapitein
niet schuldig
De botsing van het Nederlandse m.s.
Prins Willem van Oranje met het Itali-
s_t». Olympia, is gisteren voor de
Raad voui de Scheepvaart In Amsterdam
behande'c. De botsing geschiedde op
20 December 1954 op de Elbe, nadat het
Nederlandse schip de haven van Ham
burg vet.'aten had.
ov»reenstemming met de conclusie,
waartoe de Duitse raad reeds was ge
komen, stelee de inspecteur-generaal
de scheepvaart, de heer J. Metz
vast, dat de schuld voor het gebeurde
aar. de Nederlandse gezagvoerder
worden geweten, omdat de anker
lichten van He Olympia niet op de juiste
plaats zaten
De raad doet later schriftelijk uit
spraak.
We hebben een ogenblik gepraat
met mevrouw Ehrenfest-Afanassje-
wa, die het grote voorrecht gehad
heeft menig keer de rol van gast
vrouw voor de Duitse natuurkundige
te mogen vervullen.
„Hij was een buitengewoon charmant
en geestig mens. Wij hielden allemaal
veel van hem. En hij was dol op kinde
ren. Niets liever deed hij dan met wal
jongens en meisjes een dag naar t strand
Zo'n uitstapje vond hij de mooiste
van zijn leven, zei hij al-tijd. Eens
kwam hij een .dag te laat in Leiden. ,.Ik
werd opgehouden door een vriendin",
vertelde hij. Wat was er gebeurd? Enige
dagen, vlak voor zijn vertrek naar hier,
er door een vrouiw, die hem voor een
ander aanzag, een aanslag op hem ge
pleegd. Gelukkig een mislukte aanslag.
was een politieke kwestie, De vrouw
werd gearresteerd, en Einstein haastte
zich voor de vrouw bij autoriteiten te
pleiten. Vandaar dat hij niet op tijd in
Leiden kon zijn."
Indrukwekkend
Een ogenfblik denkt mevrouw Hhrenfest
na. Dan vervolgt ze: „Ik herinner me
nog goed hoe indrukwekkend Einstein
uitzag tijdens de promotie van Ko
ningin Wilhelmina. Hij droeg over zijn
toga een blauwe satijnen mantilla van
de Madrileense universiteit. Iedereen
keek naar hem. Maar voor het overige
gaf hij heel weinig om zijn uiterlijk, wat
evenwel niet wil zeggen dat hij er slor
dig uitzag.
U weet natuurlijk dat hij zieer muzikaal
as. Als hij hier was speelden mijn man
hij vaak samen. Hij viool, mijn man
Ook herinner ik me nog goed dat hij
heel onderhoudend kon praten, terwijl
evenwel zijn gedachten vaak ergens an
ders toefden Eens, toen we aan tafel
zaten, en hij met iemand in een dood
gewoon gesprek over koetjes en kalfjes
gewikkeld was. draaide hij zidh opeens
naar mijn man en zei: „Ik denk toch,
waarde collega, daten toen volgde
iets, dat sloeg op een of ander natuur
kundig prObleem, waarmee mijn man en
ij bezig waren geweest.
Als hij hier in Leiden aankwam, schreef
ik altijd direct aan zijn vrouw, dat hij
gezond en wel bij ons was. Hijzelf kwam
niet toe, want hij was een zeer slecht
brievenschrijver".
.Tijdens de oorlog waren we elkaar
natuurlijk kwijt. Hij heeft zich toen zeer
ongerust over ons gemaakt en toen het
vrede was, liet hij onmiddellijk langs
versohillende kanalen naar onze wel
stand informeren. En spoedig volgden
pakjes met allerlei dingen, die we zo
goed gebruiken konden. Zo was hij".
Nog even moet de bezoeker verschil
lende foto's uit oude tijd zien, en mag
;n blik slaan in een geestig telegram,
dat Einstein naar Ehrenfest stuurde, bij
enheid van een of andere plechtig-
der wis- en natuurkundige faculteit.
Professor Einstein
en zijn werk
Albert Einstein wevd 14 Maart 1879 in
Duitsland geboren. Hij wordt algemeen
beschouwd als een der grootste wis- en
natuurkundigen van onze tijd en heeft
zich vooral als grondlegger van de rela-
tlviteits-theorie een wereldnaam verwor-
Kort nadat hij zijn grondleggend»
verhandeling over deze theorie had ge
publiceerd, werd hij benoemd tot hoog
leraar in Zünch. Ook in Praag en Berlijn
heeft hij leerstoelen bezet. In 1934 werd
hij wegens zijn Joodse afkomst en wegens
zijn pro'esten tegen de vervolging van
zijn lasgeno'en, ontzet. In 1921 werd hem
de Nobe'priis voor natuurkunde toege
kend. Sinds 1934 was hij in Amerika
werkzaam en tot zijn emeritaat in
1948 verboncen aan het beroemde insti
tuut voo. natuurkundige onderzoekingen
in Princeton
Enige tijd is hij nog hoogleraar geweest
aan de Leidse Universiteit Enkele Jaren
geleden werd hij er van beschuldigd lid
geweest te zijn van een crypto-commu-
nistische vredesorganisatie in Ameriks.
In 1952 wees hij het aanbod om president
van Israël te worden van de hand. om
dat hij zich voor deze functie niet ge
schikt achtte. Einstein's vrienden waar
deerden hem ten zeerste om zijn humor
en zijn vriendelijke eenvoud.
Ondanks zijn hoge ouderdom werkt»
dr Einstein ook na de oorlog onvermoeid
verder aan zijn levensdoel: een verenigd»
velden-theorle, die poogt zwaartekracht,
magnetisme en electricitelt ln één wet t®
verbinden, welke al deze verschijnselen
zou kunnen verklaren.
Zijn onderzoekingen zijn van uitermate
grote betekenis geweest voor de ontwik-
wikkeling van de atoomenergie.
Als mens was Einstein idealist, gekant
tegen alle vormen van autoriteitsdwaiïg
en militairisme, voorstander van het
Zionisme, op godsdienstig gebied echter
vrijdenker. Zijn persoonlijkheid maakte
grote indruk op zijn omgeving. HU had
alle kenmerken van het genie, al was hij
tenger en schuw bijna. Wellicht zijn er
enkelen honderdtallen mensen in de we
reld, die de geniale geest van Einstein
tot aan de top kunnen volgen, maar
meer dan 100 millioen mensen kennen
zijn naam en velen spreken en denken
over de diep Ingrijpende veranderingen,
die de theorie van Einstein in hun voor
stellingen omtrent het wezen der materie,
de energie, ruimte, tijd en causaliteit
heeft veroorzaakt.
Sinds lang heeft men er zich bij neer
gelegd dat het onmogelijk is alle bij de
theorie tc gebruiken hogere wiskunde in
voor.de leek begrijpelijke taal om te zet
ten. Alle populaire omschrijving moest
slechts een benadering blijven. Voor de
wetenschappelijke wereld mag Einstein'»
arbeid dan de grootste triomf van het ar
gumenterend intellect zijn, ooit door d«
behaald, de rest van de wereld zal
hem op gezag moeten geloven.
In Amerika was Einstein voortdurend
,,.?t centrum van de gehele wetenschap
pelijke wereld. Behalve de reeds gemeld»
Nobelprijs verwierf hij een onnoemelijk
aantal eredoctoraten en andere hoge
onderscheidingen.
Nooit ontslag
Het kost vrij veel moeite, gegevens te
erzamelen over de Leidse tijd van pro
fessor Einstein. Uit de kartotheek van
hoogleraren is de kaart van Einstein tij
dens de oorlog namelijk verwijderd, om
dat hij Jood was.
Einstein werd bij K.B. van 24 Juni
1920 benoemd om onderwijs te geven in
de faculteit der wis- en natuurkunde.
Op 27 October 1920 aanvaardde hij zijn
ambt Van tijd tot tijd kwam hü uit
Berlijn naar Leiden over om colleges te
geven. In 1934 vertrok hy naar de Ver
enigde Staten. Officieel ontslag als hoog
leraar te Leiden heeft Einstein nooit ge
kregen. Wel werd aangenomen, dat het
ontslag bij de bevrijding i
gegaan.
1945 is in-
Mij Nederland krijgt 2
nieuwe vrachtschepen
De Stoomvaartmaatschappij Nederland
heeft aan Van der Giessen te Krimpen
den IJssel opdracht gegeven voor
de bouw van twee schepen van 10.800
»lk, zustertypen van de reeds in de
vaart zijnde Karimata en Karimum.
Zo'n schip kan in 24 uur de lading van
17 treinen van 50 wagons van Londen
naar Parijs en terug brengen. Twaalf
passagiers en de 59 koppen tellende be
manning zullen beschikken over aircon
ditioned hutten.
Franse verkiezingen zege
voor de coalitie
Bij de kantonnale verkiezingen in
Frankrijk heeft de grote meerderheid der
kiezers gestemd op de candidaten van de
regeringscoalitie, die 58 procent der
stemmen kregen.
Zowel communisten als uiterst rechtse
candidaten leden een nederlaag; het pou
jadisme legde geen gewicht in de schaal.
Als gevolg van het mooie weer was
het aantal onthoudingen groter dan ooit.
In één kiesdistrict versoheen 75 procent
der kiezers niet op het stembureau....
Bij de eerste ronde van de verkiezin-
;n was een absolute meerderheid ver
st; Zondag a.s. wordt opnieuw gestemd
(dan met gewone meerderheid) voor de
t van de candidaten,
- M.l.v. 19 September ls aan prof. dr
P. J. Enk op zijn verzoek eervol ontslag
verleend als hoogleraar in de Latijnse
taal- en letterkunde aan de rijksuniversi
teit te Groningen.
Aan de Willem de Zwijgeilaan
De wethouder van onderwijs, de heer J. C. van Schaik, heeft gisterochtend
de nieuwe openbare opleidingsschool voor Ulo aan de Willem de Zwijger-
laan geopend. In de fraai uitgevoerde aula waren talrijke gemeentelijke
autoriteiten, vooraanstaande figuren uit de onderwijswereld en ouders bij
een gekonyn om dit plechtig gebeuren mee te maken.
De gemeente-architect de heer Koch,
heeft de school die vandaag in gebruik
werd genomen, naar nieuwe ideeën
bouwd. Licht en ruimte zijn wel de v
ste indrukken, die de bezoeker
allereerst opdoet.
In zyn openingswoord merkte de wet
houder op. dat het tempo van de scho
lenbouw in Leiden nog versneld zal moe
ten worden, omdat de bevolking steeds
groeit en er bovendien een trqjc is waar
nen uit de oude stad naar de buiten
wijken. Spr. betreurde het niet. dat en
kele oude scholen in de stadskern op
den duur zullen verdwijnen. In Leiden
zijn réeds twee vakscholen voor meisjes,
maar er zu'llen er nog twee of drie aan
moeten worden toegevoegd. Ook bij het
uitgebreid lager, het voorbereidend ho
ger en bij het middelbaar onderwijs stijgt
het aantal leerlingen in sterke mate. Het
kleuteronderwijs zal eveneens veel scho
len vragen. Van deze school getuigt, al
dus de heer Van Schaik. de bouwwijze
van de bedoeling van de arohitect de
schoolgemeenschap hecht aaneen te
smeden.
De heer J. Machielsen, rijksinspecteur
van het lager onderwijs, was verheugd
dat Leiden op schoolgebied niet alleen
veel. maar ook goed bouwt. Namens de
vereniging voor volksonderwijs sprak
mr J. Drijber, en namens de vereniging
van hoofden van scholen de heer P A.
Wisse. Laatstgenoemde bood het hoofd
van de nieuwe school de heer B. Schuur
man een geschenk onder couvert voor de
schoolbibliotheek aan. Ook de voorzitter
van de Ned. onderwijzersvereniging, de
heer L. G. van Doorn bood een enveloppe
Namens de oudercommissie werd een
bedrag overhandigd, bestemd voor aan
koop van een projectie-apparaat. De heer
J. Berkenbosch sprak als oud-collega het
schoolhoofd toe.
