Eden, nieuwe premier die niet
van harde woorden houdt
d
Hoe
Churchill en Eden tot
elkaar kwamen
Dramatisch ogenblik voor „Grand
Old Man" Winston Churchill
WOENSDAG 6 APRIL 1955
HIJ DENKT ALS CHURCHILL
™k Baldwin in 1928: Deze man kan
d zichzelf een naam maken
nr;
(Van onze correspondent)
LONDEN. 5 APRIL
I
zijn minister van buitenlandse zaken, Anthony Eden, meer en meer
d® binnenlandse politiek zou betrekken. Speculantefl knoopten daar
?eni direct de conclusie aan vast, dcrt de toen 77-jarige Engelse premier er het
bijltje bij zou neerleggen. Maar wat hebben zij zich vergist: het zou nog
oe drie jaar duren voor de Grand Old Man zijn tijd gekomen achtte. Het
vooruitzicht, dat Eden de premier zou opvolgen, is wel juist gebleken. De
briljante Churchill wilde zijn jonge, populaire neef vast voor zijn toe-
komstige verantwoordelijkheid trainen. Zo was het Eden. die op de Ge-
ge menebest-conferentie in 1953 voor het voetlicht trad, meer nog misschien
he dan zijn bekwame collega van financiën, R. A. B. Butler. En tijdens
gej ChurchiWs afwezigheid in Amerika en Jamaica had hij wederom het roer
a^| van het zwaar stampende Engelse schip van staat in handen. Edens
1 meesl op de voorgrond tredende eigenschap is wel zijn charme. Zijn in
nemende, jongensachtige lach weet zelfs zijn vurigste politieke tegen-
i het verleden al heel wat dtploma-
ve^
kun n
standers te bekoren en heeft hem
N*tieke overwinningen bezorgd.
nee' Charme is een uitstekende eigenschap
op het glibberige pad dat staatslieden en
maj politici bewandelen, maar over het al-
'0.—gemeen brengt ze hen niet ver. Er zijn
wetj andere kwaliteiten nodig om de hoogste
I sport vap de ladder te bereiken, zeker
bij mannen die landsbelangen behartigen,
zijn Bezit Eden deze kwaliteiten? De hard-
heid die voor het nemen van bepaalde
j beslissingen noodzakelijk is en die gave
oeg van nemen of geven op het juiste, be-
.is»slissende moment?
:'jjj TEGENSTELLING
Het eerste dat bü Eden kan worden
lI opgemerkt is een tegenstelling. Want bo-
ven een groot deel van het leven van
deze zo zachtzinnige en vredèlievende na-
,.1 tuur hebben schaduwen van oorlog en
.1 oorlogsdreiging gehangen. Van 1915 tot
1918 stond de nu 57-jarige minister aan
j de bloedige fronten van de Ypres en de
®oe| Somme, in een oorlog die, zoals hü aan
zijn moeder schreef, „beestachtig en de
In de dertiger jaren was hij als Engels
di minister van buitenlandse zaken een wre-
egei velige getuige van de voorbereidingen die
Var- Hitier voor de jongste wereldoorlog trof.
di Als Churchills rechterhand hielp hij in
D| 1945 Duitsland op de knieën te brengen
aai en een paar maanden later ook Japan,
En nu is zijn politiek er op gericht,
Dj de Russische dreiging af te wenden,
Wat is het beeld van Eden, gedurende
a de jongste oorlog? In één van Shake-
0" speares stukken komt een staatsman voor
die er trots op is het „pakpaard" van
1 0 de koning te zün geweest. Eden zou mis-
1 schien het meest ijverige en intelligente
hee „pakpaard" van Churchill kunnen wor-
b« den genoemd, eerst als minister van oor-
loj, cn daarna als minister van buiten
landse zaken.
Hoewel Churchill en Eden geheel ver-
schillende temperamenten hebben, vulleh
aa* zij elkaar op vele punten aan. Churchill
95,3j heeft na de oorlog geschreven, dat Eden
islal en hij altijd in dezelfde richting dachten.
a Heel vaak behoefde er niet eens overleg
te worden gepleegdDit betekent in-
°j middels niet dat Churchill Eden de vrije
oj hand liet. Hij was wat men zou kunnen
noemen een „lastige baas", die overal
het zijne van wenste te weten en zijn
ondergeschikten altijd achter de broek
j zat.
'/all desalniettemin is Eden de enige Engelst
oorlogsminister geweest die het nooit met
„The old man" aan de stok heeft gehad.
Hü was het die in de zwarte weken van
1941 naar 't Middenoosten werd gestuurd
in de tüd dat de Nazi's een aanval in
Griekenland voorbereidden.
•Iei: Als persoonlijk vertegenwoordiger
va] Churchill organiseerde hU het Griekse
5<fJ verzet waarbij hij uitblonk door gr
ad*j practische zin cn nog grotere helderheid
van geest.
PROMOTIE
Voor helderheid van geest heeft Eden
va( trouwens in 1928 een goede naam gekre-
9 ei gen. Het was Baldwin, die toen naar san
ctie- leiding van een door Eden opgesteld Me-
O"1] morandum zei: „Deze jongeman (Eden
was toen 30 jaar oud en reeds onder-
staatssecretaris van buitenlandse zaken)
kan zichzelf een naam maken. Hij zal
j bij de eerste de beste gelegenheid pro-
motie krijgen."
Het grote moment voor de jonge
diplomaat brak in 1936 aan. Toen Sir
Samuel Hoare als minister
landse zaken moest aftreden, omdat zijn
3e®' politiek in Abessynië had gefaald.
8 Baldwin koos Eden als Hoare's opvol
ger en met hem de jongste „Foreign
Secretary" die Engeland ooit heeft
gehad.
Nog even terug echter naar Hitiers
oorlog. Na zijn succesvolle missie in
Deze foto van Churchill werd ge
nomen, toen hij in 1946 het ere
doctoraat ontving van de Leidse
universiteit.
Athene en Cairo werd Eden door Chur
chill naar Moskou gezonden, teneindi
Stalin tot een pact met het Verenigd
Koninkrijk te bewegen. In 1942 kwam
er een verdrag voor 20 jaar tot stand,
dat nog geen vier jaar later als een
Edens aftreden vooraf gegaan. De strenge
sancties die Eden tegen Italië wenste in te
voeren werden door Chamberlain in het
openbaar als „het toppunt van dwaas
heid" beschreven. En een paar weken la
ter deed Chamberlain door middel van de
Italiaanse ambassadeur in Londen een
persoonlijk beroep op Mussolini, zonder
zijn minister van buitenlandse zaken
hierin te kennen.
DE KRUIK BARSTTE
De kruik kwam tot barsten toen Cham
berlain er. tegen het advies van Eden in,
op stond met Mussolini te onderhandelen.
In een rumoerige kabinctszitting ver
klaarde de premier dat de meningsver
schillen tussen hem en Eden zó groot
waren geworden dat één van beiden zou
moeten aftreden. De ministers schaarden
zich zonder uitzondering aan de züde
van de premier en Bdcn bleef niets an
ders over dan zjjn ontslag in te dienen.
Uit de boeken van Feiling en Churchill
blijkt duidelijk dat Eden niet altijd voor
zijn standpunt of overtuiging heeft wil
len uitkomen. Ook in een in 1937 gehou
den speech van Lloyd George komt naar
voren dat Eden meer van aardige dan
van harde woorden houdt.
In de functie van premier kan dit ze
ker als een ernstige tekortkoming wor
den aangemerkt. Maar anderzijds is het
toch ook weer zo dat niets het Engelse
electoraat zo kan bekoren als een staats
man die zowel de achting van zijn poli
tieke vrienden als die van zijn politieke
vijanden heeft.
MOEILIJKE OPDRACHT.
ju worden weg-
Een ander
aan het roer
genote, zijn artsen en zijn naaste mede
werkers en heeft hij het roer van het
machtige Britse schip van staat uit han
den gegeven. Dit roer zal van vandaag
af rusten in de handen van de jonge en
zeer bekwame Sir Anthony Eden, het
sympathieke politieke pleegkind van
Churchill.
Churchill heeft
het
'f Verklaarde
uitzicht
de afgelo
pen weken niet ge
makkelijk gehad
Een man als hij
denkt niet aar
treden, zolang hij
van mening is, dat hij zijn land nog grote
diensten kan bewijzen. Hij zou er
soonlijk niet het minste bezwaar tegen
gemaakt hebben, als hij opnieuw de
kiezingscampagne tegen de socialisten
had moeten leiden. Dat het nu zo ver
niet meer zal komen. Is naar het ons
voorkomt dan ook niet zozeer een ge
volg van de houding die zijn naaste mede
werkers tegenover hem hebben aangeno
men. Eerder geloven wij, dat zijn echt
genote, gesteund door de adviezen van
zijn artsen, hem er toe gebracht heeft,
het roer uit handen te geven.
Churchill is nu eenmaal altijd een
van uitzonderlijk formaat geweest en elke
vergelijking zal helaas maar al te vaak
in het nadeel van Eden uitvallen. Dit
neemt echter niet weg. dat Engeland het
volste vertrouwen kan hebben in
sympathieke staatsman, die in 1938 al op
demonstratieve wijze bewees dat er nie'
met hem te marchanderen viel.
Bij de komende verkiezingen, die wel
licht op de 26ste Mei gehouden zullen wor
den, zal niet Churchill, maar Eden de
grote inzet worden. Dan zal blijken, of de
Engelsen evenveel vertrouwen in hem
stellen als in zijn grote voorganger. En
als dat inderdaad het geval is, dan zal
dat voor de oude Churchill één van de
mooiste beloningen zijn die men hem ter
gelegenheid van zijn afscheid meegeeft.
Verhoging omzetbelasting
ingevoerde goederen
Tot voor kort was de druk van de om
zetbelasting op hier te lande vervaardig
de goederen hoger dan op ingevoerde
goederen. Dit vond zijn oorzaak in het feil
dat de ingevoerde goederen de werking
van het cascadesysteem, dat bij de hef
fing van omzetbelasting geldt, ontgaan.
Deze ongelijkheid is aan het eind var
het vorige en aan het begin van dit jaar
grotendeels weggenomen door het instel
len van twee Koninklijke besluiten, v
bij een verhoging werd vastgesteld
de omzetbelasting voor een groot aantal
ingevoerde goederen, of het verschil tus
sen ingevoerde goederen en die van Ne
derlands fabrikaat op andere wijze is ge
ëlimineerd. Ter goedkeuring van deze
Koniiüdijke besluiten is thans een
ontwerp bij de Tweede Kamer ingediend.
In de toekomst is een Koninklijk be
sluit te verwachten, waarin de verhoging
van de omzetbelasting voor alle daarvoor
ln aanmerking komende Ingevoerde goe
deren met de juiste percentages wordt
vastgesteld.
papieren handdoek
geworpen.
De kwade wil van het Kremlin kan
Eden natuurlijk moeilijk kwalijk wor
den genomen. Wel zou hem evenals
Roosevelt en in mindere mate Chur-
chil kunnen blameren het geloof,
dat Rusland inderdaad een gedaante
verwisseling had ondergaan. En dat de
oude imperialistische Kominternpoll-
'tiek niet langer bestond. Eden was er
tien jaar geleden werkelijk van over
tuigd dat het Trojaanse paard begra
ven was. In feite was het voor een paar
jaar op sta 1 gezet met de vooropgezet
te bedoeling het later weer in landen
als Hongarije. Polen, Tsjechoslowakije
en Duitsland te gebruiken.
Ten slotte nog iets over Eden in die
politiek onverantwoordelijke dertiger
jaren. In 1938 diende hij zijn ontslag
in als minister van Buitenlandse Za-
Zaken omdat hij zich niet met de ver
zoeningspolitiek van Chamberlain kon
verenigen. Even leek het of de ster van
de jeugdige staatsman gevallen was. Hij
was door zijn eigen politieke vrienden
en collega's gevloerd en tot het uitbre
ken van de oorlog toe zou niemand
meer iets van hem horen.
HET GESCHIL
Wat daar in die crisisjaren 1937 en 1938
achter de muren van no. 10 Downingstreet
is gebeurd kan nog steeds niet helemaal
overzien worden. Maar enkele sluiertip
pen van dit van historische betekenis
zijnde drama zijn In Keith Fellings bio
grafie over Chamberlain opgelicht cn ook
in Churchills oorloosmemoirc*.
Niet lang na de vorming van het kabl-
net-Chamberlain kreeg Eden het met zijn
chef aan de stok omdat hij niet aan een
compromis met Hitier geloofde. Wat oe
vooruitziende diplomaat wenste, was een
krachtige, anti-dictatoriale buitenlandse
politiek, gesteund door het te zwak gi
bleken lichaam van de Volkenbond. Eden
blijkt één der weinige staatslieden te zijn
geweest die duidelijk zag waar Hitier
Mussolini naar toe wilden. Als hij er z
genschap over had gehad dan was
Volkenbond „op z'n Koreaans" tegen de
aggressie van Italië in Abessynië opge-
Een lange reeks Incidenten is aar
Chr. handelsreizigers
Op de jaarvergadering van de vakgroep
handelsreizigers van de Ned. Chr. Be-
ambtenbond (23 April te Utrecht) zal een
bestuursvoorstel worden behandeld om
de uitspraak van de grensregelingscom-
missie van het C.N.V. in het geschil tus
sen de beambtenbond en de Ned. Chr.
Handelsreizigers vereniging te aanvaar
den. Dit deelt men ons mede ter verbe-
tering van een vorig bericht.
In droefheid en vrees
^EVENTIEN JAAR geleden offerde een veelbelovend jong Brits poli
ticus zijn post in het kabinet op aan een beginsel en werd een politiek
deelgenootschap geboren dat gisteren zijn indrukwekkend hoogtepunt
bereikte, toen Winston Churchill het ambt van premier overdroeg aan
Anthony Eden.
id. IWHE«
Een historische foto: Churchill voor het laatst met zijn kabinet bijeen. Op de voorste rij, v.l.n.r.: Harold Mac.
Millan, Lord Woolton, Lord Kilmuir, Sir Anthony Eden, Sir Winston Churchill, Lord Salisbury, Richard Austen
ButlerLord W. Swinton en Harry Crooks Hank. Op de achterste rij, v.l.n.r.: Osbert Peake, Peter Thor Ncy-
croft, Sir Walter Monckton, James Stuart, Gwilym Lloyd George, Alan T. Lennox Boyd, Duncan Sandys,
Derick Heathcoat Amory, Sir David Eccles en Sir Norman Brook.
DE CARRIÈRE VAN EEN GROOT STAATSMAN
Hij, die overal bij wilde zijn, kan nu
contact der Vier niet meemaken
(Van onze correspondent1)
LONDEN. 5 APRIL
SIR WINSTON CHURCHILL is niet langer premier van Engeland. De
„Grand! Old Mart" heeft thans het stuurrad van het Britse schip van
staat overgegeven aan een jongere, zeer bekwame politicus: Sir Anthony
Eden. Zij, die Churchill kennen, weten wat dit besluit op dit tijdstip voor
hem betekent. Zijn gehele leven heeft Sir Winston sterk de betovering
gevoeld van grote gebeurtenissen; hij wilde „er bij" zijn. Dit afscheid van
de grote staatsman is er des te dramatischer om. nu alles wijst op een
spoedige conferentie van de Grote Vier. Het staat wel vast, dat Churchill
deze belangrijke bijeenkomst niet heeft willen missen, maar toch zal hij
er niet bij kunnen zijn. Eén der vele teleurstellingen in zijn bewogen
leven. De laatste jaren stond Churchill vrijwel alleen voor het voetlicht
van het wereldtoneel; van de staatslieden, die de eerste helft der twin
tigste eeuw beheersten, is hij de enige overlevende. Wie kan met
Churchill worden vergeleken, zelfs als men zijn niet-politieke capaciteiten
en liefhebberijen buiten beschouwing laat? Wie kon met bijna onfeilbare
zekerheid zó scherp in de toekomst zien als deze grote Brit
Eén incident in zijn carrière heeft
Churchill lange tijd gehinderd. Hij
kreeg in de eerste wereldoorlog twist
met admiraal Fisher, die de vloot
niet aan het kanonvuur van de Tur
ken wilde blootstellen bij een landing
op Gallipoli. De mislukking van die
landing werd Churchill verweten en
een krachtige rede in het Lager
huis bracht hij zijn sterk overdreven
aandeel in de mislukking tot de juiste
proporties terug. In 1917 onderzocht
een speciale commissie de Dardanel-
len-kwestie en bij die gelegenheid
werd Churchill van alle blaam gezui
verd. In hetzelfde jaar nam premier
Lloyd George hem als minister van
munitie in zijn kabinet op. Na de
wapenstilstand werd Churchill minis
ter van oorlog, in welke functie hij
de demobilisatie moest leiden. Bo
vendien was hij minister van lucht
vaart.
In 1921 verwisselde Churchill het mi
nisterie van oorlog weer voor dat van
koloniën. Op de conferentie van Cairo
gelukte het Churchill het Arabisch ver
trouwen in het Britse mandaat te beves
tigen. Churchill speelde samen met Lloyd
George, de hoofdrol bij het tot stand
komen van het Iers verdrag (1922).
In 1924 keerde hij in het Conservatieve
kamp terug. In dat jaar benoemde Bald-
wind hem tot minister van financiën.
Churchill's eerste taak was de bewerk
stelliging van Engelands terugkeer tot de
Gouden Standaard.
Tien jaar lang, van 1929—1939, stond
Churchill buiten de Engelse regering als
gevolg van een conflict met Baldwin
de India-politiek.
Maar een sterke figuur scheen op te
rijzen tegen de achtergrond van weer-
standsloze overgave van verkeerde maat
regelen en impulsen van zwakheid. Het
kwam mij op dit ogenblik voor dat hij
de levensloop van het Britse volk be
lichaamde.
Ik zag bat daglicht langzaam door de
ruiten kruipen en voor mijn geestesoog
rees op een visioen van dood
Het is merkwaardig dat juist Hitier teerd door gevoelens van droefheid
twee zo verschillende persoonlijkheden
een belangrijke rol hebben gespeelo
de lotgevallen van een imperium, tot
elkaar heeft gebracht.
De 41-jarige Eaen nam op 20 Februari
1938 ontslag als minister van Buitenlandse
Zaken uit protest tegen de politiek van
de regering-Chamberlain ten aanzien
het nazidom. Dit gebaar trof de meer
ren Churchill die in het Lagerhuis
voortdurend had gewaarschuwd tegen de
toenemende mach; van Hitier. Hij adop
teerde Eden als zijn politieke bescherme
ling met deze treffende lofprijzing: „Hij i
kwam mij op dit ogenblik voor als de be
lichaming van de levensloop der Brit-se
natie". De profetieën van Churchill en
Eden zijn ma2r al te waar gebleken aan
een volk. dat slechts traag aandacht be
gon te schenken aan hun waarschuwin
gen. Maar in hei gevaar heeft Engeland
hen beiden weten te vinden cn Churchill;
als premier en Eden als minister van
Buitenlandse Zaken hebben het imperium
naar zijn grootste triomfen in de tweede i
wereldoorlog geleid.
Het koppel is onscheidbaar gebli
op 57-jarige leeftijd erft Eden
tel van zijn mentor.
HET VISIOEN
De geschiedenis van die voor dc loc
komst zo gewichtige Februari-avond toen
de samenwerking tussen Churchill en
Eden werd geboren, is tien jaar later
dotfr „de oude heer" beschreven in het
eerste deel van zfln „De tweede wereld
oorlog".
Laat in de avond van 20 Febr.
bereikte mij, toen ik in mijn oude kamer
te Chartwell zat (wat ih nu ook zo vaak
doe) de telefonische boodsohap dat Eden
ontslag had genomen. Ik moet bekennen
dat mij het hart in de schoenen zonk en
ik voor een wijle werd overspoeld door
de donkere golven van de wanhoop.
In deze nacht van 20 Februari 1938
en alleen bij deze gelegenheid ontvlood
mij de slaap. Van middernacht tot de
morgenschemering lag ik in mijn bed, verr
de n
Deze foto werd genomen toen
Churchill na zijn ziekte vorig jaar
in Downingstreet terugkeerde.
Hij moest toen zijn dokter belo
ven, wat minder sigaren te roken.
Churchill kwam op 25-jarige leeftijd
de Conservatieven in het Lagerhuis.
Eind Februari van het jaar 1890 hield hij
zijn ..maiden speech" in het Lagerhuis.
gehoor zoals hij dat nog nimmer
had gehad. Zijn eerste toespraak ver
dient wel wat extra aandacht.
parlementariërs hadden de
jonge Churchill ten aanzien van zijn eer
ste toespraak van advies gediend. Som
migen raadden hem aan, de kat uit de
boom te kijken, maar anderen overtuig
den hem ervan dat het goed zou zijn zo
spoedig mogelijk tot de aanval over te
gaan.
Churchill, verzot op avontuur, jong cn
impulsief, besloot het laatste advies op
Ie volgen. HU schreef zUn eerste rede
uit cn leerde haar geheel uit het hoofd.
Dat leverde hem niet veel moeilijkheden
op: hü is nu nog bekend om zijn uit
stekend geheugen.
Toen kwam de kans. Het debat wendde
zich naar de wüze, waarop de
tegen dc boeren werd gevoerd,
derwerp waarvan Churchill uit ervaring
veel wist. Dit was het ogenblik,
nieuwbakken parlementariër besloot in
het strqdperk te treden. Hü was toen nog
geen vier dagen in het parlemenl
Een jonge, vurige Welshman, David
Lloyd George, kwam met een amende
ment op het regeringsvoorstel. Maar later
trok hü het amendement
Churchill dacht niet anders of zijn kans
was voorbij. Maar op dat ogenblik fluis
terde zijn buurman, Thomas Gibson
Bowles, hem plotseling toe: „Je zou kun
nen zeggen: In plaats van uw felle rede
te houden zonder uw gematigd amende
ment door te zetten, had u uw gematigd
amendement er door kunnen drukken
geen felle rede moeten houden...." Win
ston Churchill greep de kans en breide
er zün eigen, voorbereide toespraak aar
vast.
Het gehele Huis lachtte, juichte er
luisterde. Churchills speeèh was bewon
derenswaardig. En toch voerde hij het
woord met de zenuwachtigheid en de be
scheidenheid, die een nieuw lid past.
DE ..FREE TRADER"
In 1904 ging Churchill, als gevolg
van Chamberlain's propaganda ter
bescherming van de binnenlandse
handel over naar de Liberalen. Hij
bleef voor de vrije handel strijden.
Toen de Liberalen in 1905 aan de macht
kwamen, werd Churchill onderstaats
secretaris voor koloniën, in welke functie
hij zijn steun gaf aan de liberale poli
tiek. In hetzelfde jaar trad hij op als
president van de „Board of Trade",
ministerie van Handel en Nijverheid.
Met grote üver nam Churchill allerlei
sociale hervormingen ter hand. Zo dien
de hü in 1909 zün wet tot oprichting var
arbeidsbeurzen ln, die 6trandde op de
gering van het Hogerhuis hiervoor
geld uit te trekken. Churchill's belang
rijkste sociale hervorming was wel de
erkloosheidsverzekering van 1911.
MARINE
Nadat hü in 1910 als minister vai
inlandse zaken was opgetreden, kreeg
h'Ü het jaar daari
taak: „First Lord" van dc Admiraliteit.
Op dat ogenblik was dc internationale
toestand reeds dermate gespannen,
Churchill opdracht kreeg de vloot ln
aat van onmiddellijke paraatheid
rengen.
In het begin van de eerste wereld
oorlog deed Churchill van zich spreken
door zün rol bü de verdediging van Ant
werpen. De Belgische troepen, die de
stad beschermden zouden met een Engels
leger worden versterkt. De Britten ver
schenen echter niet: zij waren in ge
vechten gewikkeld en kwamen pas veel
later in de bedreigde stad. Churchill wist
echter wat hem te doen stond. Hij retsde
naar Antwerpen en gaf de Belgen nieuwe
moed, alleen al door zijn verschüning.
(Hetzelfde deed de „Grand Old Man" in
1940. toen het Franse front dreigde ineen
te storten).
NAAR DE TOP
Toen begon de periode die hem
de top zou voeren. Reeds direct n
aan de macht komen van Adolf Hitler
waarschuwde Churchill voor de Duitse
herbewapening. Churchill ging toen al
zover te verklaren, dat er een nieuwe
oorlog zou komen, als men Hitlers ag-
gressieve plannen niet onmiddellük er
krachtig bestreed. Op 3 September 1939
was Wereldoorlog II een felt Churchill
kwam als minister van marine
de regering.
Op 10 Mei 1940, bü het begin
Duitse invasie in het Westen, werd de
geboren oorlogsleider Winston Churchill
tot hoofd van de coalitieregering be
noemd. Toen sprak h(j ook de onvergete-
iüke woorden: „Ik kan niets anders
den dan bloed, gezwoeg, tranen
zweet!"
Eén der belangrijkste gebeurtenis
sen van het volgende jaar, 1941,
de ontmoeting tussen Churchill en
Roosevelt „ergens op de Atlantische
Oceaan", waarbij het Atlantisch
Handvest werd opgesteld. Na de Ja
panse aanval op Pearl Harbour, later
in dat jaar, begaf Churchill zich op
nieuw over de oceaan, sprak de beide
Huizen van het Amerikaanse Con
gres toe en ontving een groots wel
kom in Canada.
Hij keerde terug naar Washington
zün besprekingen met Roosevelt voort te
zetten. In Juni 1942 herhaalde hij zijn be
zoek en belde oorlogsleiden bespraken
de komende landingen in Noord-Afrlka.
Vervolgens reisde hij naar Cairo en
Moskou, waar hij Stalin ontmoette,
Teheran en opnieuw naar Cairo.
In Januari 1953 volgde de conferentie
van Churchill cn Roosevelt te Casa
blanca. waarbij van de vijanden „o:
waardelljke overgave" werd geëist.
Na afloop der besprekingen ging Win
ston Churchill naar Turkije; in Tripolis
nam bij een parade af van
nende Achtste Leger.
In Engeland teruggekeerd, kreeg hij
longontsteking, doch in Mei was hij op
nieuw in dc V.S.. vloog vandaar naar
Gibraltar cn bezocht generaal Eisen
howers hoofdkwartier te Algiers.
In Augustus begaf Churchill zich naar
Quebec, waar hü met Roosevelt sprak
,-er de oorlog tegen Japan en de hulp
an China.
Daarna volgden besprekingen van vijf
dagen met de Chinese president Tsjiang
Kai-sjek te Cairo en onmiddellijk daarop
had de conferentie der Grote Drie te
Teheran plaats, de belangrijkste confe
rentie der drie oorlogsleiders, waarop
besloten werd Duitsland van het oosten,
zuiden en westen uit aan te vallen.
WEER ZIEK
Roosevelt en Churchill voerden op
de terugweg besprekingen met de
Turkse president. Te Carthago moest
Churchill opnieuw met longontste
king het bed houden. Dank zij de
zorgen van zijn echtgenote herstelde
hij langzamerhand en vertrok naar
Marrakesj (Frans Marokko) om weer
op krachten te komen. Daar voerde
Churchill besprekingen met generaal
De Gaulle en toen hij 16 Januari '44
te Londen terugkeerde, wachtte hem
een overstelpende hoeveelheid werk,
want de invasie stond voor de deur.
Churchill verliet Engeland niet weer
tot zes dagen na de invasie, toen hij
de bevrijde kust van Normandië be
zocht.
In Juli begaf Churchill zich opnieuw
naar Frankrijk en maakte een inspectie
tocht per vliegtuig boven de frontlinie.
Verschillende malen drong hij er bij de
piloot op aan, laag te vliegen, zodat hij
de krijgsverrichtingen goed kon waar-
Kort vóór de befaamde doorbraak bij
Avranches bezocht Churchill voor de
derde maal het front en vertrok daarna
naar Italië, waar hij maarschalk Tito,
prins Umberto, maarschalk Badoglio en
het Italiaanse kabinet ontmoette. Ook
besprak hij de toestand in Griekenland
met de Griekse premier en voor hü Rome
verliet, had hij een lang onderhoud met
de paus.
Alvorens in het vliegtuig naar huis te
stappen, bezocht hij de troepen die de
invasie van Zuid-Frankrijk voorbereid
den en hij bracht enkele uren door bij
zijn vroeger regiment, het 4© regiment
huzaren.
Veertien dagen bleef Charchlll thuis,
toen was hü weer op weg naar Quebec,
waar h(j met Roosevelt en de chefs van
de gecombineerde Generale Staf beslis
singen nam voor de vernietiging van de
Japanners.
Stalin kon de conferentie te Quebec
niet bijwonen en Churchill en Eden gin
gen naar Moskou, waar zij met Stalln en
Molotof de Japanse en Poolse kwesties
bespraken.
Bij zijn terugkeer deelde de premier
het Lagerhuis mee. dat de betrekkingen
tussen Engeland en de Sowjet-Unie nooit
nauwer en vriendschappelüker waren ge-
In November 1944 bezocht Churchill
Parijs voor de eerste maal sinds de som
bere dagen van 1940. Hij keerde naar
Londen terug en vierde daar zijn 70ste
verjaardag. Met Kerstmis vloog hij met
Eden naar Athene om behulpzaam te zijn
bü het beslechten van de burgeroorlog
die in Griekenland was uitgebroken.
De conferentie van Jalta (Februari '45)
was de laatste ontmoeting die Churchill
met Roosevelt had.
DE NEDERLAAG
Bij de verkiezingen van Juli 1945
leed de Conservatieve partij een zwa
re nederlaag. Churchill werd leider
der oppositie.
De nederlaag werd door niemand
zelfs niet door degenen, die tegen zün
candidaten hadden gestemd als een
critiek op Churchill beschouwd. In zijn
eigen district werd Churchill met een
overweldigende meerderheid gekozen.
Hoc Churchill dc uitslag van de ver
kiezingen opvatte, moge blijken uit het
verhaal, dat hij, leider der oppositie, ln
het Lagerhuis vertelde. „Een vriend van
nuj, Brits officier in de Balkan," aldus
Churchill, „sprak daar een dame, die
toen zij de uitslag der Engelse verkie
zingen vernam, uitriep: „Arme Churchill,
hij zal nu wel doodgeschoten worden
„Mün vriend kon haar echter geruststel
len," aldus Churchill, „door haar te zeg
gen, dat de straf zou worden gewüzigd
in zware arbeid...."
Eefst op 25 October 1951 werd Winston
Churchill weer premier.
Churchill heef*, niet alleen het nazi
gevaar onmiddellijk ingezien. Als eerste
westelijke staatsman zag hü ook het ge
vaar van het communisme. In zijn be
roemd geworden rede te Fulton (Maart
1946) wees hij reeds op de gevaarlijk#
tendenzen in de Russische politiek.
