Gaan robots in de verre toekomst
onze o
orlog
en voeren
DE TECHNIEK werd 150 jaar geleden tot een beslissende factor in
het mensenleven. Daarom noemde H. Lilje de periode daarna dan
ook „Das technische Zeitalter". Deze moderne techniek heeft bovendien
de eigenschap, dat zij zeer dynamisch is. zodat ce moderne samenleving
in een sneller tempo dan ooit tevoren aan veranderingen onderhevig is.
Het is alsof de industriële revoluties zich haasten elkaar af te lossen.
Veel minder mostappelen
in 1954 naar Duitsland
nieuwe leidsche courant
8
MAANDAG 21 MAART 1955
Machinemens dringt zich op in vele gedaanten
Automatisering
deze
in
van het leven laat geen mens
„atoomtijd" ongemoeid
door prof: dr ir H. van Riessen
Velen menen nu dat thans het atoomtijdperk aangebroken is. Via
ce atoombom spreekt dit opschrift voor de nieuwe tijd wel tot de ver
beelding. maar het is toch enigermate misleidend. Er bestaat nl. een nog
ingrijpender technische ontwikkeling dan die van de toepassing der
kernenergie, nl. de automatisering.
Daarop doelt Norbert Wiener, als
hij de tweede industriële revolutie
aankondigt. Hoewel het niet zo be
langrijk is, wil ik er toch op wijzen,
dat ook deze benaming niet geheel
juist is. Wat wij meemaken is nl.
niets anders dan een uitwerking en
voltooiing van de zg. eerste indus
triële revolutie, die men typeert met
de uitvinding van de stoommachine
ongeveer 170 jaar geleden.
Wiener vergist zich n.l. als hij beweert,
dat dit het verschil is, dat de stoom
machine de menselijlte energie door na
tuurlijke energie verving, terwijl dan
thans het menselijk denken geheel of ten
dele door de electronlsche automaten
vervangen zou worden. Want reeds in de
stoommachine en In de uitvindingen, die
toen de textiel-industrie tot bloei brach
ten nam de machine behalve energie
functies ook vaardigheids- en Intelligen
tiefuncties van de mens over. De tech
nische operator, die van die tijd af in de
techniek op de voorgrond trad, was in
feite reeds een automaat, een apparaat
dat zelfstandig (onafhankelijk van de
men6) Is in zijn werking. Het tijdperk
van automatisering, dat thans aanbreekt,
Is dus een voltooiing van wat toen reeds
een aanvang nam.
Niettemin ziet het er naar uit, dat die
automatisering zo belangrijk zal worden,
dat men wel van een omwenteling kan
•preken. Maar dan is er toch nog een
correctie nodig. Want ook de invoering
van de electrotechniek in de tweede helft
van de 19e eeuw en de geweldige ont
wikkeling van de verkeers- en commu
nicatietechniek in het eerste deel van de
20ste eeuw hadden het karakter van een
omwenteling. Men denke voor de laatste
aan de betekenis van vliegtuig, auto,
radio, telefoon en televisie in onze samen-
Belangrijke successen
Hoe dit nu ook moge s(jn. de techniek
•ch|jnt ook thans aan de vooravond van
zeer belangrijke successen te staan. Zelfs
op drie hoofdfronten. Het eerste, nog niet
genoemde, is dat van de ontwikkeling der
kunststoffen. Oe betekenis daarvan Is, dat
wU ons voor onze bouwstoffen in de
techniek minder afhankelijk weten te
maken van wat de natuur ons biedt
(Ijzererts, hout. kleil, zodat zich de tech
nische beheerslngsmacht en daarmee ook
het spectrum van mogelijkheden voor
elementaire bouwstoffen sterk uitbreidt.
Aan het tweede front ontmoeten w|j iets
dergelijks voor de basis-energie.
Hier wordt een meer elementair ener
gieproces in de techniek te baat genomen,
n.l. het proces, dat zijn oorsprong vindt
in de kernenergie en waarvan een be
paald type de energiebron van de zon is
Het derde hoofdfront is dat van de
automatisering. Zoals gezegd ziet het er
naar uit, dat deze automatisering in onze
samenleving de meest ingrijpende ver
andering zal geven. Deze verandering Is
er een van methode. Zij betreft een tech
niek. waarin de mens in de werking der
technische processen overbodig is gewor
den. Maar dat is slechts iin zijde, en
niet de belangrijkste van deze ontwikke
ling. Belangrijker la, dat de automaat als
Instrument van de mens. ons een enorme
verrijking van het Inzicht In en van het
Intelligent beheer van de schepping biedt.
Een proefmodel van een electro-
nisch brein, officieel bekend als een
automatische rekenmachine, is in be-
drijf gesteld in het Nationaal Fhysisch
Laboratorium in Middlesex (Enge
land). Ongelooflijk snel voert dit
apparaat zijn opdrachten uit. Bere
keningen waarvoor een rekenwonder
acht minuten nodig zou hebben,
maakt dit brein in een vijfhonderd
ste deel van een seconde. Bovendien
heeft het een geheugen, waardoor
het in staat is gesteld een hele reeks
van handelingen uit te voeren.
Opmars van een robot en zijn kind. Zullen zij eerlang de menselijke
vrijheid onder de voet lopen?
Die Roboter sind
untez uns"
Aan de hand van een boek van Rolf
Strehl (Hersenen zonder ziel, vertaald
door Frans van Oldenburg Ermke), wil ik
in dit artikel wat uitvoeriger ingaan op
de verrassende nieuwigheden, die uit het
proces van automatisering voortvloeien.
Veel daarvan is reeds thans, vooral in
Amerika, in practijk gebracht.
Het winnen van inzicht in deze ont
wikkeling is geen overbodige luxe. Ik ben
daar temeer van doordrongen, nu ik bij
een bezoek aan Amerika ondervond, dat
de automaat daar bezig is de samenleving
als het ware bij verrassing te veroveren.
Het gevaar daarvan is. dat de automa
tisering aldus zonder ons over ons komt,
dat wij in de greep van haar consequen
ties, ook van de schadelijke, gevangen
zijn. voordat wij het bemerken. Nu wij
in Europa nog niet rover zijn. zullen we
van de gelegenheid gebruik moeien ma
ken om ons tijdig te bezinnen op de pro
blemen, die deze automatisering zal mee
brengen.
De techniek Is immers geen noodlot,
dat over on« komt. Ook deze techniek
Automaten veroveren
de wereld
Het boek van Strehl ls Mer lezens
waard. Het geeft een indrukwekkende
reeks van toepassingen. Of de cijfers en
details juist zijn, kan ik niet controleren,
maar de schrijver heeft zich in ieder
geval goed op de hoogte gesteld va
beginselen der automatisering. Hij heeft
zich helaas echter hier en daar tot
dramatisch effect laten verleiden met
spraken, die zowel onheilspellend als
juist zijn. Vooral de boeiende vraag, of
de automaat het menselijk denken c
bodig zal maken, heeft hij op ee
goedkope wijze geëxploiteerd. Daarmee
staat in verband, dat het boek of
zwakst is. als Strehl begint te filosoferen.
De vertaler heeft daar terecht zo nu en
dan een critische noot bij geplaatst.
Overigens is ook de logische opbouw van
het boek niet de sterkste zijde er van.
Maar dat alles neemt niet weg, dat dit
boek, als een schets van wat ons t
wachten staat, waardevol is.
De automatisering betreft hetz|] het
bestieren en controleren van tech
nische processen, hetzij het oplossen
van ingewikkelde rekenvraagstukken.
Zoals ln de illustraties zal blijken,
betekent dit niet alleen dat de auto
maat de mens vervangt, maar ook
dat h|j de capaciteiten van de mens
overtreft.
Als eerste voorbeeld kies ik de beken
de automatische „piloot". Zonder mense
lijke besturing vloog reeds een toestel,
gecommandeerd via automatische ver
werking van peilingen van radiostations,
over de Atlantische Oceaan, 6tarten en
landen inbegrepen. De mens maakt hier
ook noodgedwongen plaats voor de auto
maat, omdat de thans mogelijke snel
heden te groot zijn geworden voor
reageren en manoeuvreren van de n
Iets dergelijks was in de oorlog het geval
met het luchtafweergeschut. De snelheid
der vliegtuigen was zo groot geworden,
dat de loop gericht moest worden op
punt vóór het vliegtuig. De berekening
die afstand, aan de hand van hoogte,
snelheid, richting, weersomstandigheden
Is echter zo ingewikkeld, dat mensen
haar niet vlug genoeg kunnen uitvoeren.
Zo moest de rekenautomaat redding
brengen.
De berekening van een weerbericht uit
temperatuur, windsnelheid, richting e.d.
kost zoveel tijd, dat het al regent, voordat
De Bilt ons dat nauwkeurig kan voor-
ipellen. Men werkt tot nu toe dan ook
met schattingen en benaderingen. Som
mige weerstations beschikken echter
thans over rekenautomaten, die met vol
doende snelheid een nauwkeurige voor
spelling kunnen geven.
Vuurtorens zonder wachter
Ook bestaan reeds vuurtorens zonder
wachter. Hun zoeklichten, sirenes e.d.
werken automatisch.
Voor het berekenen van getijstromen
bestaat een automaat, die in een etmaal
de 6tand en de snelheid van het water
berekent met een nauwkeurigheid, die
de mens een jaar rekenen zou
vergen.
De techniek van de kernsplitsing heeft
wiskundige problemen meegebracht, die
slechts met behulp van een rekenauto
maat opgelost konden worden.
Een geheel andere toepassing is die,
waarbij een zoekautomaat in een biblio
theek alle documenten betreffende een
bepaald onderwerp sorteert en er dan
fotocopieën van levert aan de specialist
Ook hier naderen wij het stadium van
gecompliceerdheid der documentatie,
waarin een andere werkwijze practiscb
niet meer mogelijk is.
Prof. Aiken meent, dat, gegeven de
huidige cijfers voor productie, consumptie,
grondstoffen, bankleningen, behoeften,
lonen e.d., met rekenautomaten de toe
komstige economische ontwikkeling be
trouwbaar voorspeld kan worden. Dit is
nu één van de gevallen, waarin naar mijn
mening een principiële fout gemaakt
wordt. Slechts indien de mens zelf in zijn
economisch handelen een automaat zou
zijn, zou deze voorspelling betrouwbaar
kunnen zijn.
Automatische iabriek
De automatische fabriek is wel een van
de belangrijkste toekomstperspectieven.
Zij bestaat bijv. reeds voor de productie
van radiotoestellen.
Een rekenautomaat verwerkt in zo'n
fabriek het door de mens in code op
gegeven programma tot een commando
voor de prodyctie, terwijl automatisch
„ogen" en „oren" in de fabriek via de
automaat het tijdschema voor de uit
voering van dat commando controleren.
Zulk een automatisering is slechts in de
massaproductie mogelijk, maar de des
kundigen menen.' dat door verandering
van het programma met dezelfde fabriek
een grote variatie van productie en pro
duct mogelijk zal zijn.
Ook de typi6te moet plaats maken. Men
bouwt n.l. automaten, die de menselijke
stem direct op de typemachine over kun
nen dragen. Zij presteren bovendien in
anderhalf uur. wat de typiste als dagtaak
verricht.
Met veel volharding wordt gezocht naar
de geschikte uitvoering van een vertaai-
automaat. Hij zou voor het vertalen van
boeken en voor internationale conferen-
van onschatbare waarde zijn. Hoewel
er reeds één gemaakt heeft, wiens
„geheugen" 60.000 woorden in vier talen
bevat, schijnt een goede oplossing hier tot
de onmogelijkheden te behoren, omdat de
automaat principieel verstek moet laten
Velen menen, dat thans het atoomtijdperk is aangebroken, omdat IJ
er tegenwoordig geen dag voorbijgaat, of de kranten melden
daarover een en ander. j
Toch is deze opvatting enigermate misleidend. Er bestaat nl. een
nog ingrijpender technische ontwikkeling dan die van de toepas
sing der kernenergie. Dat is de automatisering, die enerzijds als
een vloek moet worden beschouwd, maar die we anderzijds on- Di
mogelijk meer kunnen missen.
heel
Zullen robots onze oorlogen gaan voeren, onze fabrieken en bam
bureaux gaan bezetten. Zullen zij zich geweldiger tonen dan de
mensen, die hen maakten? Er werd reeds een maker door zijn seer
eigen machinemens gedood. dezi
met
Prof. dr. ir. H. van Riessen geeft op deze pagina enkele voorname
gedachten weer over de automatisering van het leven der twin- hoo
tigste eeuw. m®e
gaan voor de betekenis van woorden en
zinnen en voor de vrije taalvorming.
Intussen zijn in 1948 door „Ultrafax"
(de Amerikanen geven zowel orkanen als
automaten graag een eigen naam) in
twee en een halve minuut de 1000 blad
zijden van de roman „Gone with the
wind" in leesbare vorm overgeseind.
Principieel is het mogelijk een schaak
automaat te ontwerpen, die wereldkam
pioen wordt. Het aantal varianten is n.l.
Als Strehl daaruit concludeert, dat ook
een oorlog met behulp van automaten
gewonnen kan worden, omdat de oorlog
in feite een schaakspel zou zijn, verliest
hij uit het oog, dat de varianten in een
veldslag niet eindig in aantal zijn. Don-
behoeft echter nog niet bezorgd te
zijn, want de beste schaakautomaat van
het ogenblik kan nog slechts alle varian-
in voor drie opvolgende zetten analy
sen om er dan de beste uit te kiezen.
De „Univac" van de Amerikaanse dienst
Dor statistiek heeft de 12 milliard gege-
sns van de volkstelling in 1950 in enkele
,en op kaart gebracht. Wie nu vervol-
»ns onder alle Amerikanen een mijn
heer X zoekt, die Chinees kent,
trouwd is, niet ouder dan 40 jaar, spe
cialist in de bouw van havens, vai
plegen enz. Enkele gegevens van een
bepaalde misdaad z|]n dan voldoende
om met de automaat een klein aantal
personen te sorteren. Dit automatisch
speurwerk neemt in Amerika reeds
een vooraanstaande plaats in.
We;
Illustratief,
he'W
besproken gedrag e:
automaat, tenzij X
ogenblik tijd aan na
wordt door d«
bestaat, in eei
En aldus staan ook alle bekende
misdadigers geregistreerd met een
aantal gegevens: hoe z|j er uitzien,
welke hun methode is, hoe z|j zich
gedragen, welke soort misdaden zij
De kunstmatige mens „Sabor", geconstrueerd door een Zwitsers inge
nieur. Deze robot kan 24 verschillende handelingen verrichten, o.m.
een sigaar of sigaret roken.
Meer druiven, maar
Bij mostperen ziet men 't zelfde verschijnsel
yvTEST-DUlTSLAND heeft over het afgelopen jaar bijna 400.000 ton vers
fruit ingevoerd tegenover 476.500 ton in 1953, waarmede een halt
werd toegeroepen aan de regelmatige stijging van de Duitse fruit-import
gedurende de laatste jaren. De geringere invoer over 1954 is hoofdzakelijk
een gevolg van een kleiner kwantum appelen dat uit het buitenland be
trokken werd. Gerekend naar vooroorlogse maatstaven is de huidige Duitse
import nog altijd hoger dan voor 1940.
er het afgelopen jaar werden
de volgende producten ingevoerd: 102.729
ton druiven, 163.574 ton appelen, 56.985
ton peren, 47.471 ton perziken; pruimen
8.878 ton; abrikozen 4.650 ton; ker
niet. Wij zijn verantwoordelijk voor haar
ontstaan, voor haar vorm en gebruik.
Het is natuurlijk niet uitgesloten, dat
iedere burger een specialist wordt op dit
Maar dat is ook niet nodig. Het is vol
doende, als wij de toepassing ln de
samenleving doorzien en toetsen, zodat
ieder er op zijn plaats in de samenleving
aan mee kan werken, dat deze automa
tisering zich niet tot schade, maar tot
een zegen in de maatschappij ontwikkelt.
Berusting in een zgn. onvermijdelijke
gang van zaken, mijding van een ont
wikkeling, die men intuïtief vreest, de
klassieke of romantische negatie van wat
men eigenlijk een inferieure aangelegen
heid acht, dat zijn houdingen, die tekort
doen aan onze verantwoordelijkheid en
die in feite betekenen, dat men de toe
komst der maatschappij overlaat aan een
groep deskundigen waarvan de meesten
door hun bedenkelijke gezichtsveldver
eniging bij uitstek in staat zijn om de
maatschappelijke zaken in de war te
laten lopen.
Bestrijding van de
krulziekte bij
de perzik
De buitenperziken worden in de voor-
orner vaak aangetast door de zg. krul-
iekte, welke veroorzaakt wordt door een
schimmel. De bladeren krullen hierbij
om en vallen voortijdig af terwijl
de jonge scheuten ook veel te lijden heb
ben. Het ziektebeeld is zeer bekend en
komt algemeen voor.
Nu geeft de ziektebestrijding met Cali-
fornisehe pap vaak rliet het gewenste
resultaat, schrijft De Fruitteelt. Men be
veelt hier in Nederland aan een bestrij-
met 8 pet Californische pap twee
:n voor het uitlopen van de bloem
knoppen. Ir P. de Sonnaville schrijft nu
dat hij reeds jarenlang zijn perzikbomen
spuit met kleurstoffen, waaraan hij een
'akke oplossing van koperoxychloride
(0,1 pet) toevoegt. Het resultaat was dat
de bomen vrij waren van gekruld blad.
ronclu-Jeert dat de bestrijding van de
krulziekte met Californische pap niet vol
doende is en een vroege bespuiting met
kleurstoffen alle aanbeveling verdient,
omdat deze stoffen naast een insecten-
dodende werking ook nog een goede be
strijding geven van de krulziekte. WU
de winterbespuiting beslist achter
wege laten, dan verdient een proef met
koperhoudende middelen in herfst, win
ter of voorjaar aanbeveling. De redactie
De Fruitteelt voegt hier aan toe dat.
men de krulziekte nu nog bestrijden,
wel heel snel moet spulten; hetzij
kleurstof met 3 pet Cal. pap of met
koperpreparaten.
sen 6.314 ton; bessen 7.757 ton en ander
fruit 775 ton.
Het voornaamste importproduct is
zoals blijkt nog steeds appelen, die 41
procent van het totaal voor hun rekening
hebben genomen, in vorige jaren gemid
deld 50 procent. Gezien de grote Duitse
appeloogst 1954, voor een zeer groot deel
bestaande uit mindere kwaliteit, is het
niet verwonderlijk dat de invoer van
mostappelen het vorige jaar gering is
geweest. Van het genoemde totaal voor
de appelimport over 1954 ad 163.574 ton
is ongeveer 20.600 ton mostappelen, wat
aanzienlijk minder is dan in 1953, toen
van het totaal kwantum geïmporteerde
appelen ad 245.415 ton niet minder dan
101.550 ton uit mostappelen bestond. Het
jaar daarvóór (1952) bedroeg het aandeel
van mostappelen bijna 60.000 ton op een
totale appelinvoer van 181.500 ton.
Indien men zich beperkt tot de Import
van zuivere tafelappelen bljjkt de invoer
over 1954 niet veel te verschillen van die
over 1953, want in beide jaren bedroeg
deze hoeveelheid ongeveer 143.000 ton.
In 1952 ongeveer 122.000 ton. Nederland
leverde In 1954 aan West-Duitsland
58.500 ton appelen en in 1953 ca 83.300 ton.
Peren tonen een gelijke ontwikkeling,
als de appelen: over 1954 werd minder
ingevoerd dan over de beide voorgaande
jaren. Bedroeg het kwantum ingevoerde
peren in het afgelopen jaar zoals gezegd
bijna 57.000 ton. in 1953 was dit bijna
70.000 ton en in 1952 ruim 60.000 ton.
Trekt men van deze hoeveelheden de
kwantums mostperen af, dan blijkt de
Duitse invoer van tafelperen de laatste
jaren te schommelen om de 50 000 ton.
Nederland leverde in 1954 ruim 26.800 ton
peren, in 1953: 20.500 ton.
De invoer van druiven is aanzienlijk
gestegen. Schommelde deze import in de
jaren 1950 en 1951 om de 60.000 ton (al
leen tafeldruiven), in 1952 was dit ruim
65.000 ton, in 1953 ruim 77.000 ton en in
1954 ruim 102 000 ton. Het Nederlandse
aandeel hiervan bedroeg het afgelopen
jaar slechts 1.700 ton, in 1953 bij:
Meer Italiaans fruit
Italië en Nederland vormen nog steedi
de belangrijkste fruitleveranciers var
West-Duitsland; tezamen nemen dez<
beide landen de laatste jaren ongeveer
60 procent van de Westduitse frultimport
voor hun rekening, met dit verschil da
het Italiaanse aandeel geregeld stijgt ei
dat van Nederland geregeld daalt.
België neemt thans vóór Frankrijk d<
derde paats in, hoewel in 1954 ongeveer
10.000 ton minder werd geleverd dan in
1953. Frankrijk zag zijn leveringen van
ciderappelen aanzienlijk teruglopen,
maar wist zijn druivenexport naar West-
Duitsland flink op te voeren, n.l. met
10.000 ton. Voorts werden minder be
langrijke leveranties verricht door Zwit
serland, Zuld-Slavië, Bulgarije, Tsjecho-
slowakije, Denemarken, Zweden, Honga
rije, Zuid-Afrika, Spanje en Grieken
land (druiven). Van de overzeese landen
moeten genoemd worden Nleuw-Zeeland,
Australië, Chili en de USA.
De leveranties van de verschillende
landen bedroegen over 1954 en 1953 de
volgende hoeveelheden (in tonnen):
Landen 1954 1953
Italië
Nederland
België
Frankrijk
Zwitserland
Bulgarije
Zuidslavië
Hongarije
Griekenland
tralie
Nieuw-Zeeland
Chili
Zuid-Afrika
Zweden
178.862
104.991
52.234
77.255
20.661
10.329
8.440
Verenigde Staten
Tsjechoslowakije
Andere landen
167.257
85.757
42 404
39.044
9743
16.612
5.669
7.821
3.372
7.344
5.544
1.097
1.217
1.441
1.657
399.133 476.523
maar technisch
postzegelautomaat, is diadv
verrekeningsautomaat, die op het vlieg' leni
veld geplaatst is voor het afsluiten vai zak
een verzekering voor een vliegtocht, er T5
de huwelijksautomaat, die ons tegen bil D
liike prijs foto en gegevens van een hu- C
welijks candidaat biedt. Veel ernstiger iiph'c
het huwelijksbemiddelings-instituut var var
Clara Lane. Alle candidaten zijn geregis-stu
treerd en de automaat zoekt volgens hef ins
principe van de wetenschappelijke aan-voc
passing de „absolute partner", die bij drop
aanvrager hoort. Reeds twintigduizend hac
„huwelijken" werden aldus gesloten. we
De robot-auto is nog in het stadium kri
van ontwikkeling. Men stelt zich daarbij te
voor een auto. die automatisch reageert zoi
op verkeersseinen. hindernissen uit de lok
weg gaat of er voor stopt, die het pa- er
troon van de weg aan de goede kant volgt kw
en die bij dit alles een opgegeven pro- fin
gramma uitvoert. he'
Mens overtroffen en^i
nagebootst te°
De automaat is inderdaad bezig de, we
reld te veroveren. De kunstmatige mens
doet zijn intrede. En het is niet de ho
munculus (mensje) van Goethe, het is een
geweldenaar, een robot. Hij zal onze oor- dr
logen gaan voeren, onze fabrieken en he
bureaux bezetten, hij wandelt in de splijt- ni
oven, hij zit in het vliegtuig en achter
het schaakbord. En overal toont hij zich en
geweldiger dan de mens, die hem maakte. oc
Zelfs werd reeds in twee gevallen de
maker door zijn eigen robot onverwachts £r
gedood. lu
Zullen de machines gaan heersen, zoals
Strehl zegt? Denkt de machine, zoals hy K
meent? Wat kan de automaat, wat kan S.
hij niet? In hoeverre lijkt hij op de ui
mens? Dat zijn de vragen, waarop wij 8;
een antwoord moeten vinden. ld
4
De „Eniac" voert binnen het uur een
millioen vermenigvuldigingen uit van pa- q
getallen van tien cijfers. In twee j]
minuten lost hij een probleem op, waar- i;
een mathematicus zijn leven lang g
moeten rekenen. En terwijl een mens u
nauwelijks in staat is een stelsel verge
lijkingen met twaalf onbekenden op te w
lossen, brengt de „Eniac" in een onder- H
deel van een seconde een stelsel met 1:
honderdvijftig onbekenden tot oplossing. I
Niet alleen de rekensnelheid is enorm, D
>k het „geheugen" van de automaten u
dwingt respect af. En daar komt bij, dat. V
dan bij de mens, dit „brein" geen
fouten maakt en dit „geheugen" mets
vergeet. Het „geheugen" dient er o.a. toe
ingewikkelde rekencommando's op te
ïen en vast te houden, totdat zij uit
gevoerd moeten worden, en tevens ten
sinde tussentijdse resultaten vast te hou-
len. De „A.C.E." onthoudt 75.000 decima
len. „Mark III" beschikt over 4000 ge
heugencellen, die ieder getallen van 10
cijfers kunnen herbergen. In enkele hon
derdste seconden wordt zo'n getal gere
produceerd.
Hiermee staat in verband, dat men som
mige automaten iets kan „leren". De
ervaring in het verleden opgedaan, wordt
dan vastgehouden en speelt een rol in het
toekomstig fungeren. Dr Weiter con
strueerde bijv. een schildpad, die op licht
signalen afkwam, en die hij zo wist te
dresseren op het gelijktijdig geven van
lichtsignaal en een geluidsignaal, dat
de schildpad op de duur ook naderde,
slechts het fluitje weerklonk.
Een andere schildpad „leerde" hij daar
entegen, door deze steeds een klap te
geven als het fluitje weerklonk, dat hij
vandoor moest gaan bij een geluid
signaal. Toen Walter vervolgens de me-
:hanismen combineerde in één „brein",
geraakte de schildpad op het vernemen
an een geluidsignaal in een paniek en
ertoonde zoiets als een „dwangneurose".
leze en dergelijke proeven dienen het
treven, om uit het reageren van de auto
maat do psychische processen en storin-
te leren verstaan. Zelfj
denkt men aan het ontwerpen van een
automatische psycho-analyse. De vragen
antwoorden van deze automaat zullen
Ingesteld zijn op de therapie van de
patiënt.
Door het zichtbaar maken van de
spraak is men reeds thans in staat
doven te doen horen, terwijl stem
men met de handen via het toetsen
bord van een automaat kunnen spre
ken.
J. S. Bach-wedstrijd voor
orgel in Gent
Van 24 tot 27 Augustus wordt in Gent
;en internationale J. S. Bach-wedstrijd
roor orgel gehouden, uitgeschreven door
het Kon. Muziekconservatorium te Gent.
Deze wedstrijd staat onder de hoge be
scherming van H.M. Koningin Elisabeth
en onder auspiciën van het Prov. Be
stuur van Oost-Vlaanderen en de stad
Gent. De Belgische radio verleent mede-
In het volgende artikel zal pro
fessor Van Riessen nader ingaan op
de aard van de automatisering.
MARCUS PASSION VAN
IGOR STRAWINSKY
De Russisch-Franse componist Igor
Strawinsky, die ook reeds een Psalmen-
symphonie schreef, heeft nu een Passie
geschreven naar het Evangelie van Mar
cus. Het werk ls bijna voltooid en zaf
zijn wereldpremière beleven te Venetië
tijdens het van 11 tot 26 September te
houden internationaal muzikfestival. Men
wil deze première geven in de Basiliek
van Sint Marcus.
Herbegrafenis van prof. dr
Alberdingk Thijm
Tijdens de 21 Mei in Amsterdam te
houden jaarvergadering van het Thijm-
genootschap zal het stoffelijk overschot
van de literator prof. dr A. A. Alberdingk
Thijm van de R.K. begraafplaats „de
Liefde" worden overgebracht naar een
waardiger rustplaats op het R.K. kerk
hof „Sint Barbara" te Amsterdam.
