<2>e óprookjeó vein cd-neleróen
MAGNESIUM uit zeewater
gewonnen
TekeningenBOERGE PRAIV1VIG
De nachtegaal
1. In China is de keizer, zoals je weet,
een Chinees en allen, die hij om zich heen
heeft, zijn ook Chinezen,
Het slot van de keizer was het prachtig
ste van de gehele wereld; het was hele
maal van het fijnste porselein. In de tuin
zag men de wonderlijkste bloemen, en aan
de allermooiste waren zilveren klokjes ge
bonden. opdat men niet zou voorbij gaan,
zonder die bloemen eens te bekijken.
In die takken woonde een nachtegaal, die
zo heerlijk zong. dat zelfs de arme vis
ser met zijn boot stil bleef liggen om te
„Wat is dat?" vroeg de keizer, „de nach
tegaal! die ken ik helemaal niet! En
moet ik van zo iets nu voor het eerst in
een boek lezen!"
Onmiddellijk liet hij de hofmaarschalk bij
zich ontbieden, die zo voornaam was, dat,
wanneer iemand, die geringer was dan hij,
het waagde hem toe te spreken, hij nooi'l
iets anders antwoordde dan ,,pah!" en dat
beduidt zo goed als niets.
..Er moet hier een nachtegaal zijn", zei
de keizer, ..waarom heeft men mij nooit
eens over deze vogel gesproken? Ik ver
lang. dat hij nog deze avond hier komt om
mij voor te zingen. De hele wereld weet
van deze vogel af. alleen ik zelf weet er
niets van".
2. Maar waar was de nachtegaal te
vinden? De hofmaarschalk liep alle trappen
op en af, door zalen en gangen, maar
niemand die hU ontmoette, had ooit van
de nachtegaal horen spreken. En de hof
maarschalk ging naar de keizer terug om te
zeggen: „Uwe keizerlijke majesteit zal toch
zeker geen geloof hechten aan alles wat
er geschreven is! Dat zijn enkel maar ver
dichtselen en nog wel van het soort, dat
men zwarte kunst noemt!"
„Maar het boek, waarin ik het gelezen
heb", zei de keizer, „is mij toegezonden
door de grootmachtige keizer van Japan.
Ik wil de nachtegaal horen. Hij moet van
avond hier zijn. Hij kan op mijn genadige
bescherming rekenen en komt hij niet, dan
moeten alle hovelingen op de buik worden
getrommeld, onmiddellijk nadat zij het
avondeten gebruikt zullen hebben!"
„Tsjing-foe!" zei de hofmaarschalk en
liep weer alle trappen op en af. door alle
zalen en gangen; en de halve hofhouding
Eindelijk ontmoetten zij een arm. klein
meisje in de keuken. En zij zeide: ..De
nachtegaal! O, die ken ik heel goed! die
kan zingen, neen maar. prachtig!"
„Lief. klein keukenmeisje!" zei de hof
maarschalk, „ik zal je een vaste aanstcl-
ling in de keuken bezorgen met de toe
stemming om de keizer te zien eten. wan
neer je ons bij de nachtegaal kan brengen.
want die wordt hedenavond aan het hof
verwacht."
Zo trokken allen samen naar het bos;
de helft der hovelingen was bij de tocht
tegenwoordig. Toen zij een eind op weg wa
ren. begon er een koe te loeien. „O", rie
pen de hofjonkers, „daar horen wij hem
al! Wat een merkwaardig krachtig geluid
toch bij zo'n klein diertje! Maar ik heb
dat geluid beslist vroeger meer gehoord!"
„Neen, dat zijn de koeien die loeien!"
zei het kleine meisje.
„Prachtig!" zei de Chinese hofprediker,
„nu hoor ik hem; het klinkt juist als een
kerkklokje".
„Neen, dat zijn de kikvorsen!" zei het
keukenmeisje.
4. De nachtegaal zou nu aan het hof
blijven, xijn eigen kool krijgen, met de
vrijheid om tweemaal overdag en eenmaal
'a nachts uit te vliegen. De gehele stad
sprak over de merkwaardige vogel, en ont
moetten twee mensen elkaar, dan zei de
een eenvoudig: „nachte" en de andere
„gaal". Ja, elf hoogadelijke kinderen wer
den naar hem genoemd.
Op zekere dag ontving de keizer een
groot pak, waarop geschreven stond: „de
Nachtegaal". Het was een klein kunstwerk,
dat in een doos lag. een kunstig vervaar
digde nachtegaal, die op de echte gelijken
moest, maar geheel met diamanten, ro
bijnen en saffieren bezet was. Zodra men
die kunstvogel opwond, kon hij een der
liedjes zingen, die de echte nachtegaal ook
zong. Om de hals hing een klein lintje,
waarop geschreven stond: „de Nachtegaal
van de keizer van Japan is arm vergele
ken bij die van de keizer van China". Hij,
die de kunstvogel gebracht had. verkreeg
onmiddellijk de titel van „keizerlijke op-
per-nachtegaal-brenger".
„Nu moeten zij eens samen zingen, dat
zal verrukkelijk klinken", zei de keizer.
Maar waar was de echte nachtegaal7 Nie
mand had er iets van gemerkt, dat hij
naar zijn groene bossen teruggevlogen was.
„Maar wat is dat nu!" zei de keizer en
hij noemde hem een hoogst ondankbaar
dier. „Maar de beste vogel hebben wij toch
nog" en toen moest de kunstvogel weer
3. Even later begon de nachtegaal te zin
gen. „Dat is hij", zeidc het meisje,
„hoor. hoor! En kijk. daar zit hij!" en zij
wees naar een kleine grauwe vogel, die bo
ven in de takken zat.
„Hoe is het mogelijk!" zei de hofmaar
schalk. „Wat ziet hij er eenvoudig uit."
„Lief nachtegaaltje!" riep het kleine keu
kenmeisje. „onze genadige keizer wilde zo
graag, dat Je eens voor hem zingen zal!"
„Met het grootste genoegen!" antwoord
de de nachtegaal en begon te zingen.
In het keizerlijk slot was alles prachtig
versierd. Midden in de grote zaal was een
gouden paal geplaatst, en daarop zou de
nachtegaal gaan zitten zingen. Het kleine
keukenmeisje had verlof gekregen om ach
ter de deur te luisteren, terwijl zij tevens
de titel van ..hofkeukenmeisje in werkelijke
dienst" had gekregen.
Allen zagen naar de kleine, grauwe vo
gel. die door de keizer vriendelijk werd toe
geknikt. En nu zong de nachtegaal zo ver
rukkelijk, dat de keizer tranen in de ogen
kreeg. En de keizer was zo gelukkig, dat
hij zei, dat de nachtegaal voortaan zijn
gouden pantoffel om de hals zou mogen
dragen.
Maar de nachtegaal bedankte. „Ik heb
tranen gezien in de ogen van de keizer en
dat is voor mij de rijkste schat!"
Amerikaanse Dotv ChemU
ter wereld, gaal zich te Hot
onderneming „l)e Nederlandse I
stollen en halffabrikaten, zullen
werkt lot hal/fabrikaten. De
..Dow" zo nauw
et Bollek gebied i
lappfj". Naast eci
esiumlegeringen i
Dot
i geno
rnd. i
Magnesium is een zeer gemakkelijk te
verwerken (verspannen) materiaal.
Hier ziet u een gietstuk met een
lintzaag bijwerken.
Maar magne
sium was in
derdaad een
Duits metaal.
Duitsland was
de enige mag-
nesiumprodu-
zich ook goed
van dit feit be
wust. In 1943
schreef een
Duitse profes-
nog
TIJDENS de slag om Enge
land pochten de Duitsers
geweldig op hun vliegtuigen,
die beter en sneller waren
dan die van hun tegenstanders.
Wij geloofden het wel niet.
maar helaas het was de
waarheid. Britse deskundigen
stonden verbaasd. De Duitse
vliegtuigen waren sneller en
konden groter ladingen bom-
Een van magnesium ver
vaardigde kruiwagen laat
z:ich gemakkelijk hante-
Met die ontdekking was het
probleem echter nog niet opge
lost. Wilden de geallieerden
hun toestellen gelijkwaardig of
beter dan die van de Duitsers
maken, dan moesten ze nood
zakelijk ook dit lichte metaal
gaan toepassen.
trots, dat de
onbetekenende
Engelse magne-
siumfabrieken
door bombar-
gebrek
grondstoffen stil lagen, terwijl
betekenis produ
ceerde. door de duikbootblok
kade verhinderd werd.
Duitsland bezit geen grond
stoffen (bauxiet) voor de alu-
miniumfabricage. maar wel,
en in grote hoeveelheden,
grondstoffen voor de bereiding
van magnesium. In het land
zelf en in het nabije Oosten
rijk worden grote hoeveelheden
carnalliet en magnesiet. de
ertsen waaruit men magne
sium bereidt, gevonden Magne-
siumlegeringen zodanig te ont
wikkelen. dat 'ze het belang
rijkste metaal aluminium kon
den vervangen, was het doel,
dat de Duitsers zich stelden.
Duitsland heeft dan ook veel
bijgedragen tot de ontwikkeling
en toepassing van magnesium
In 1886 ontstond de eerste fa
briek voor de vervaardiging
van het metaal: Chemische
Fabrik Griesheim Elektron".
Onder de naam „Elektron",
kwam het nieuwe metaal in de
handel. Het bestond vnl. uit
magnesium, meer dan 90 pet..
„Elektron" was een revolu
tie op het gebied der lichte me
talen. Het zeer lage soortelijk
gewicht 1,7 was bijna onge
looflijk. Veel toepassing vond
het materiaal
echter nog niet.
Technici ston
den ev secptisch
De Duitse chemische indus
trie bezat voordien in Amerika
een enorm afzetgebied en het
pogen van Dow om een eigen
industrie te stichten werd een
bedenkelijke onderneming ge
acht.
Broom en bleekmiddelen wa
ren de belangrijkste producten,
die Dow vervaardigde. Als
grondstof daarvoor benutte hij
zoutbronnen van ondergrondse
zoutmeren bij Midland. Michi
gan. Dit zout bevatte ook mag
nesium. Dow ontwikkelde in
Zelf lichtten de Duitsers een
tip van de sluier van dit ge
heim op. „Nieuwe Duitse me
talen" waren het, die hun vlieg
tuigen sneller maakten en in
•taat stelden grotere hoeveel
heden bommen mee te voeren.
De betere radar-techniek van
de Engelsen en de grote moed
van hun handjevol vliegers
brachten echter vele van die
voortreffelijke Duitse toestellen
op Engelse bodem neer en het
raadsel was spoedig opgelost.
De Duitse vliegtuigen bleken
voor een zeer groot deel te zijn
vervaardigd van het zeer lichte
metaal magnesium (soort,
gew. 1.7) terwijl de Engelsen
voornamelijk het zwaardere
aluminium (s.g. 2.7 toepas
ten.
deetc tegenover.
De brandbaar
heid en het cor-
rosiegevaar
werden veel tc
groot geacht
Hoe is nog niet
zo tang geleden,
dat overigens
beKwame tecn-
nici net niet
bant men rustig
zijn eitje in een
magnesiumpan.
Moderne niag-
nesiumiegerin-
gen zyn beter
Fas de
>rlog
zeewater met gebluste kalk bevindt.
Die mijnheer had het wel
erg mis. Hij vergat, dat niet al
leen Duitsers vernuft bezaten.
Amerika en Engeland vervaar
digden in grote hoeveelheden
het metaal magnesium volgens
een door hen uitgedacht sy
steem uit zeewater.
En aan zeewater had men
voorlopig nog geen gebrek.
HST metaal magnesium werd
in 1808 door de Engelsman
Sir Humphrey Davy ontdekt.
Davy toonde dit metaal aan in
het bekende Epsomzout en
noemde het magnesium. Het
gelukte hem niet het vrij te
maken. De eerste, die dat be
reikte, was de Franse schei
kundige Bussy in 1830
De Duitser Robert Wilhelm
Bunsen komt de eer toe de
Srondlegger te zijn van de mo-
erne magnesiumbereiding. In
1852 verkreeg hij het metaal
door middel van electrolyse
van gesmolten magnesiumchlo
ride Hij was het ook. die in
1860 het magnesiumlicht ont
dekte. Als materiaal hiervoor
is het ook nu nog het meest al
gemeen bekend, nl. als poeder
of band, dat fel afbrandt en
waarvan gebruik wordt ge
maakt bij het maken van
nachtfoto's en bij vuurwerk.
Dat brandbommen magne
sium bevatten is helaas ook
wel tot ons doorgedrongen
De hitte bij het verbranden
is zo groot, dat als men met
water wil blussen, het water
ontleedt in zuurstof en water
stof. met het gevolg, dat de
zuurstof het vuur nog meer
aanwakkert. Een andere be
langrijke toepassing van mag
nesium is als legeringsbestand
deel in aluminium. Enkele pro
centen magnesium in alumi
nium verbetert de eigenschap
pen van aluminium.
en enkele procenten aluminium,
mangaan of zink. De toevoe
ging van de laatste metalen
verminderde de brandbaarheid
en verhoogde de sterkte
Zuiver magnesium is. zoals
trouwens het geval is bij bijna
alle zuivere metalen, te zacht
en week voor toepassing als
constructiemateriaal. Wan
neer dan ook kortweg van mag
nesium wordt gesproken, wordt
meestal bedoeld de een of an
dere magnesiumlegering. die
echter voor 90 - 98 pet. uit mag
nesium bestaat. Uiterlijk lijkt
magnesium op aluminium, het
is iets witter van kleur.
landen,
Amenxa
geland er toe
zelf magnesium
te gaan produceren. Magne
sium. dat voordien van Duits
land werd betrokken, kon toen
al niet meer geheel worden
gemist.
De productie liep echter na
de oorlog in die landen terug
en Duitsland behield zijn lei
dende positie. Vlak voor de
laatste oorlog bezat de I.G.
Farbenindustrie A G waarbij
ook de eerste fabriek „Gries
heim Elektron" aangesloten
was, te Bit'.e-feld de grootste
magnesiumfabriek ter wereld.
wereldoorlog met de productie
van magnesium begonnen, was
ook de „Dow Chemical Comp.'".
Deze chemische industrie
was in 1889 gegrondvest door
Herbert H. Dow. die tegen
Duitse concurrentie in dit
bedrijf groot maakte.
Het brandgevaar ia bij magnesiumlegeringen niet zo proof.
Hier ziet u olietanks met een normale lasbrander lassen
b\j een temperatuur van 650 gr. C.
1916 een geheel eigen methode
om het magnesium hieraan te
onttrekken.
Na 1918 stopten andere Ame
rikaanse bedrijven één voor
één met de productie van mag
nesium. daar dit niet lonend
meer was. Dow alleen bleef
over. Ofschoon ook hij alle ja
ren tussen 1918 en 1940 op
twee na met verlies werkte,
behield hij een zeer groot ver
trouwen in de toekomst van
magnesium.
Voortdurend verbeterde hij
zijn legeringen en intensief
werd naar afzetgebied gezocht.
Zo werd o.a. vooral in de laat
ste jaren voor de oorlog de
Amerikaanse leger- en lucht
macht op de voordelen van
magnesium gewezen, maar de
hierboven genoemde vooroor
delen waren oorzaak, dat men
niet tot toepassing over ging.
Toch liep de jaarlijkse pro
ductie van Dow regelmatig op
van 10 ton in 1920 tot 3000 ton
in 1939 De Duitse productie
w erd in 1939 op 20 000 ton ge
schat. Toen in 1939 de oorlog
in Europa uitbrak. voorzag
Dow, dat de fabriek te Mid
land lang niet voldoende mag
nesium zou kunnen leveren.
De regering te Washington
was echter niet tot het inzicht
te brengen, dat magnesium een
vitaal materiaal voor de defen
sie was en meende dat geen bij
zondere voorzorgen behoefden
te worden genomen. Dow, ze
ker van zijn zaak. ontwierp een
ogenschijnlijk fantastisch plan
tot het bouwen van een fabriek
waarin magnesium uit zeewa
ter bereid zou worden.
Zeewater bevat nl. 0.13 pet.
magnesium, d w z. dat uit 1 ku
bieke kilometer zeewater
1 400 000 ton magnesium bereid
zou kunnen woraen
In de behandeling van "«wa
ter had Dow ervaring. In 1933
was een kleine fabriek opge
richt aan de kust van North
Caroline bij Wilmington. waar-
In broom uit zeewater gefabri
ceerd werd.
(Vervolg op pag. 7)
