i ILLUSIES BEU/AREN OF
CONSEQUENT ZIJN?
BIJ TWEE BOEKEN VAN ELLA S. HAASSE
EN ANNA BLAMAN
School voor Protestantse
Kerkmuziek
Cultureel
venster
LEZERS
PELGRIMAGE
DE ZALIGSPREKINGEN
D
w
„Modaliteiten-kerk" de oplossing
voor de eenheid?
vernieuwing
in
Weinig
de prediking
'RI 19i NIEUWE LEIDSCHE COURANT
Loggep
:cht. bi
anna blaman
D Has
L Zwaï
2-0; 1
„\Tat is
vleugel eer
ichtig
■agj mej. Winkler,
lend
.slé
Dit is de protestantse kerk-
muziekschool te Utrecht, die
reeds vijf jaar bestaat, maar
waar de meeste protestanten
het bestaan nog niet van weten.
Misschien, dat die onkunde te
wijten is aan de bescheidenheid
van dit muzikale centrum, mis
schien aan haar jeugd, of zou
het zijn te wijten aan gebrek
aan belangstelling van de Ker
ken?
Kerken, ja, want deze school
is interkerkelijk bedoeld, zowel
voor Hervormden als voor Ge
reformeerden. Hoe zou het ko
men, dat in vijf jaar toch nog
niet meer dan ongeveer 100
leerlingen zich voor een cursus
aanmeldden? Toen ik deze
vraag mocht bespreken met de
directeur, de heer K. van Baa-
ren, kwam even de gedachte
bij mij op: „Böse Menschen ha-
ben keine Lieder"..
Maar dat is toch weer niet
waar, als men dan even daarna
de zaal binnenkomt waar de
Haagse cantor-organist Adriaan
C. Schuurman zijn koorlessen
geeft. Niet alleen Bachs Kirchen-
kantate voor Hervormingsdag
klonk daar, maar vooral, en
daar ligt alle nadruk op, de ou
de psalmen, zoals die klassiek
en onvergankelijk getoonzet zijn
door Claude Goudimel.. een
stuk opnieuw ontdekte protes
tantse schoonheid!
Koorzirigen en koorleiden,
compositieleer, harmonie en
stemvorming, vele vakken wor
den hier gedoceerd, allen eigen
lijk maar met dit ene doel: de
protestantse kerkmuziek als een
muziek met eigen stijl en eigen
bestaansrecht te handhaven en
opnieuw in deze tijd te doen le
ven.
De school heeft haar bestaan
oorspronkelijk te danken aan
George Stam, de tegenwoordige
directeur van het Amsterdams
conservatorium. Als lid van de
Hervormde Raad voor Kerk en
Eredienst vormt hij samen met
mej. Molsbergen en ds. Kelder
een commissie van toezicht over
dit jonge instituut. De school
vormt, plaatselijk gesproken,
een onderdeel van het Utrecht
se conservatorium, en werkt
uitsluitend op de Zaterdagen.
Dat is niet toevallig. Want zij
is juist bedoeld voor de mensen,
die door de week hun werk heb
ben, en Zaterdagmiddags hun
vrije tijd wiilen wijden aan de
protestantse kerkmuziek. Zij is
er enerzijds voor degenen, die
wel graag zouden willen maar
eenvoudig niet in staat zijn een
conservatoriumopleiding te vol
gen, en anderzijds voor hen, die
graag muziek beoefenen, b.v.
als organist in een kleine ge
meente, en zich nu op de juiste
en ook op de officiële wijze ver
der kunnen bekwamen.
Een drietal cursussen is mo
gelijk, van een, van twee of
van drie jaar, aan het einde
waarvan na gedaan examen een
diploma wordt uitgereikt. Deze
EE BOEKEN, door vrouwen geschreven,
hebben de laatste tijd de aandacht ge
trokken: Zelfportret als Legkaart van
Hella S. Haasse en Op Leven en Dood van Anna Blaman. Het
eerstgenoemde werk verscheen bij De Bezige Bij te Amsterdam,
het tweede bij J. M. Meulenhoff aldaar. Over deze werken
afzonderlijk is al bet een en ander geschreven, maar een ver
gelijking tussen die beide is mij nog niet onder de ogen
gekomen. Het kan zijn nut hebben op enkele belangrijke
punten een confrontatie te ondernemen.
De roman van Anna Blaman beschrijft een crisis in het
leven van een zekere Stefan, een kunstcriticus. Zijn vrouw
Stella heeft hem reeds lang geleden verlaten. Hij drijft op
de vriendschap, die hij van zijn directeur Paul Stermunt cn
diens vrouw Marian ondervindt, maar Stermunt komt door
een ongeval om het leven en Marian maakt zich daarop van
kant. Een verhouding met een andere vrouw, Francisca, loopt
als gevolg van een zich bij Stefan openbarende hartkwaal ook
mis en hét boek eindigt dan met de inzet van een nieuwe
relatie, die met de verpleegster Jane. Alles draait hier dus
om autonome sexualiteit als het hoogste goed, om „liefde
binnen de begrenzing van de bloedsomloop" als „enige wer
kelijkheid" (bl. 201). Het Zelfportret als Legkaart geeft
autobiografische bijzonderheden en beschouwingen, in vrije
orde dooreengemengd, maar met reserve wat het al te
persoonlijke en intieme betreft. Hella Haasse acht zekere
remmingen en beperkingen onherroepelijk aan haar onder
neming verbonden (bl. 183).
Het heeft mij bij het achter el
kaar lezen van deze boeken ge
troffen. hoe sterk de levenskijk
van de niet-Christelijke mens me
de bepaald wordt door zijn per
soonlijkheid, zijr. verleden en zijn
momentele toestand. Met andere
woorden: de afwijzing van het
Christelijk geloof berust in wezen
niet op de uitkomst van een on
derzoek. De wetenschap, die de
practisch reeds bestaande afwij
zende houding schijnt te funderen,
krijgt gemakkelijk crediet. Ver
schil bestaat er alleen in de ma
te "an consequentie. Hella Haasse
schrijft aan het eind van haar
boek: De ..wereld" afzweren? De
„illusie" verloochenen? Waarom?
Alles hoort er bij (bl. 184). De
veel meer consequente Anna Bla
man zegt echter bij monde van
Stefan: ,.lk had alleen maar te
legel\jk slaat zy op
ïinderde drieklank". „Goed, en dit?" Zy speelt
„Dat is een phrygische toonladder". „Juist, en
ydische op a?" Een zware mannenstem klimt
toonladder op: abcisdisefisgisa
diploma's worden reeds gezien
als officiële aanbevelingen voor
kerkelijk werk, en zullen waar
schijnlijk in de toekomst ook
door de Staat erkend wosden.
Protestants Neder
land mag blij zijn met
het eerste lustrum
van deze school, die
op haar eigen, en
voortreffelijke wijze
waakt voor de Pro
testantse kerkmuziek,
en die voor onze da
gen opnieuw weer
levend maakt!
Ds. J. J. Poort
schrijven dat ik geen God en geen
medemensen had kunnen vinden
en dat ik in een uiteindelijke vol
slagen eenzaamheid wegkwijnde
met de dood in mijn hart." Anna
Blamans boek beschrijft een pel
grimage uit de illusie en dat met
de vaart van een modern vervoer
middel; Hella Haasse echter wil
de illusie in haar wereldbeeld ge
vangen houden. De roman is ver
beten; de figuren zijn. op een ex
treme uitzondering na (Paul Ster
munt). ..ichhaft" ingesteld. Mari
an zegt ergens (bl. 18): mijn buur
man interesseert me al niet meer.
laat staan het proletariaat of de
Chinezen." Het Zelfportret daar
entegen is mild en „sachlieh".
AAN DE KANT
VAN HELLA HAASSE
Men kan zich voorstellen, dat
de meeste niet-gelovige lezers min
of meer bewust aan de kant van
Hella Haasse staan. Een minder
heid zal in de roman het oprui
men van de laatste heilige huis
jes ondergaan als een bevrijding,
als een soort katharsis (reiniging).
Het is moeilijk uit te maken wat
„beter" is: een inconsequent,
ethisch humanisme als fn het Zelf
portret, of een consequent door
getrokken eigenwettelijke moraal
als in de roman. Consequentie
heeft op zichzelf met waarach
tigheid te maken. Als de natuur
lijke mens ellendig is, is het be
ter dat hij dit goed weet. Aan de
andere kant zou een consequente
God-loosheid en een volgehouden
eigenwettelijke moraal de samen
leving tot een hel maken. Denk
alleen maar aan de kinderen, die
niet zonder reden in het boek van
Anna Blaman ontbreken. Het daar
getekende wereldbeeld heeft er
S?en plaats voor. De kerk dankt
od voor de weerhouding van de
wetteloze (2 Thess. 2:6-8). doch
bidt tevens om de komst van Gods
Koninkrijk. Hier is een spanning
tussen uitstel en consequentie, die
ook de houding van de
Christelijke criticus be
paalt. Hij waardeert de
openheid van Hella Haas-
ses wereldbeeld, al be
treurt hij de onhistori
sche lichtvaardigheid,
waarmee ze een wereld
historisch verschijnsel als
het Christendom afdoet.
Ook heeft hij een zeker
respect voor de moed
der consequentie bij An
na Blaman, en begrip
HELLA S. HAASSE
voor de wanhoop achter deze
moed. Bovendien is hij zich be
wust tekort te schieten in Chris
telijke naastenliefde. Want die
naastenliefde is de eerste eis bij
het beoordelen van een goed ge
schreven boek, waarin de criticus
immers een méns ontmoet! Mo
rele verontwaardiging is gemak
kelijker op te brengen, maar dan
ook zoveel goedkoper. Doch dit al
les neemt niet weg. dat men het
afschroeven van de laatste rem
men. waar het de beschrijving van
het sexuele in de moderne roman
kunst betreft, moet veroordelen.
Onwillekeurig denkt men hier
aan wat Hella Haasse in haar
Zelfportret op bl. 107 schrijft:
„....de noodzakelijke taak
van afbreken, ontluisteren, aan
de kaak stellen, is vervuld. Er
is op die weg geen verdergaan
mogelijk zonder dat onherstel
bare schade wordt berokkend
aan de meest wezenlijke vitale
kracht van de menselijke geest."
CURSIEF GEDRUKT
Het sexuele staat in een boek
vanzelf al als het ware cursief ge
drukt. het roept gemakkelijker
associaties op. grift zich scherper
in het geheugen. Om immanente
redenen dus al vraagt het sexuele
element om terughouding in de
beschrijving. Anna Blaman stelt
hier tegenover op bl. 11. dat de
mens nog maar uiterst zelden on
vervalst in de literatuur bespro
ken werd. en zeker waar het zijn
oermenselijke problemen betreft:
zijn erotiek en zijn verhouding tot
de anderen. Ik meen dat dit in de
Bijbel op onovertrefbare wijze is
gedaan, maar daar is de verhou
ding tot God nummer één, die tot
de naaste nummer twee en de
erotiek, hoe onverhuld ook behan
deld, komt daarna. Toen Anna
Blaman haar hoofdfiguur ont
wierp. heeft zij zijn houding tot
het sexuele centraal gesteld,
dit lijkt mij psychologisch
Lichaamspijn maakt
drietig
pijn.
pijn en verdriet zo vaak m
één adem worden genoemd-
Minder vaak herinneren wij
elkaar er aan, dat God niet
alleen de mate van het leed
voor ieder mens afzonderlijk
afweegt, maar ook deze terug
houding en matiging voortzet
i n de pijn en i n het verdriet.
Ook hier toont Hij zich de
grote Meester in de beperking
wat betreft de middelen, die
Hij aanwendt om Zijn doel te
bereiken. Die middelen liggen
n.l. voor de hand: de tijd bui
ten ons en het gemoed m ons.
Die beide zijn
van huis uit op
elkaar afgestemd.
Tijd, dat betekent
ochtend, middag,
avond, seizoenen,
perioden, leeftij
den.
Gemoed, dat wil
zeggen: gestemd
zijn, vatbaar zijn
voor wisselende
indrukken, voor klimaat, seizoen,
weersgesteldheid; onderhevig
zijn aan invloeden aan de
oppervlakte, maar ook uit het
onbewuste; open staan naar de
wereld van de geest en van de
Geest; in verbinding staan met
de oneindigheid, bedreigd wor
den door demonen, gesterkt
worden door engelen. Het ge
moed, dat is de akker van de
Geest, maar het ligt ook open
voor de duivel.
I V7ELNU. de mens blijft
yy zichzelf geen ogenblik ge-
T lijk, hij kent wat de oude
vromen noemden ,.tveg en
toestand". Het gemoed is ver
anderlijk, het kent zijn stem
mingen, zijn eb en vloed, het
is onderhevig aan invloeden
van buiten en van binnen. We
spreken van avondmensen en
ochtendmensen. Gezelle consta
teerde dat zijn hart was als
een bloemgewas, 's morgens fris,
maar 's avonds kwijnend en
pijnlijk. De gehele kunst van de
romantiek is daarop 'gebaseerd,
de dagboeken-literatuur, de
lyrische poëzie, de romantische
muziek, de impressionistische
schilderkunst. Voor de engelen,
die leven in het eeuwige, moet
het menselijk gemoed een won
derlijk en ongelofelijk boeiend
schouwspel zijn. En
juist die
In pijn en
verdriet
udetf
Ciftl
geet
nature gegeven
menselijke veran
derlijkheid, die
God gebruikt om
pijn en verdriet
ook binnen de
toebedeelde mate
dragelijk te ma
ken. De toestand
van de zieke en
de geestelijke lij
der is, God zij
dank, in vele ge-
De
r laat daar-
t sta
tussen vaak af; het leed vliegt
ons soms aan, maar dan treedt
een zekére dofheid in. Het con
stante staat vrijwel gelijk met
het onhèrstelbare. Heb maar
eens enige dagen achter elkaar
een constante hoofdpijn en ge
voelt dat deze, als ze zou aan
houden, u zou ontkrachten.
Zelfs een lichte, maar con
stant knagende pijn kan tot
vertwijfeling voeren.
LATEN we oog hebben voor
de zegen in de menselijke
veranderlijkheid. De zeker
heid van het geloof wordt hier
door niet aangetast, die ligt
immers buiten ons, in Christus.
SOMMIGE mensen zijn bang,
dat de zekerheid van het
geloof in gevaar gebracht
tvordt, wanneer u>ij oog hebben
voor de veranderlijkheid van
het menselijk gemoed. Daarvoor
sluiten ze dan maar liefst de
ogen en klemmen zich vast aan
het in de openbaring objectief
gegevene. Dit laatste is goed,
maar het eerste niet. „Chassez
le naturel, et il revient au
galop", zegt de Fransman. Be
vinding is een legitieme vrucht
van het geloof, als ze maar niet
om haars zelfs wil gecultiveerd
wordt of als grond van onze
zaligheid wordt aangerekend.
Alle Stoïcisme, ook het ver
momde, moeten wij uit ons ge
loofsleven uitbannen. Laten we
inzien dat wij veranderlijk zijn;
God is het gelukkig niét. C. R.
ten
I in M
schappelijke ambitie en krachts
ontplooiing in de weg te staan.
Juist dezer dagen las ik dit be
vestigd in een levensbeschrijving
van Benjamin Franklin. De voor
beelden liggen hier trouwens voor
het grijpen. Stefan overtuigt niet
als man.
Men heeft ten aanzien van Anna
Blamans werk gesproken van
Europees peil. Schrijver dezes be
hoort niet tot degenen, voor wie
daarmee het laatste woord gespro
ken is. Het levensbeschouwelijk
element gaat in de moderne lite
ratuur steeds meer de eerste viool
spelen en dat element kan zich wel
eens zo diametraal gaan stellen
tegenover alles wat de Christen
heilig is, dat men zal moeten zeg
gen: Europees peil? Des te erger
voor Europa! Dan is mij het boek
van Hella Haasse toch liever, om
dat het, om een beeld van Rilke
te gebruiken, onder de oksels nog
wat humanistische warmte heeft
bewaard, omdat er een weerhou
ding in te bem.erken valt, een re
serve een aarzeling, waardoor het
misschien minder modern is en
niet tot Europees peil reikt, maar
ook minder slachtoffers kan ma
ken. Onheilspellend klinken de
woorden van Stefan op bl. 23: „Ik
was een ongelukkig mens die niet
rustte voordat een ander er niet
beter aan toe was." Ontdekking
aan ellende is goed, mits het mid
del ter ontkoming erbij wordt uit
gereikt. Daarom kiezen de meeste
mensen voor de illusie, met name
tegenover zieken en stervenden.
Critiek betekent letterlijk
scheiding. Den criticus rest ten
slotte niets dan scheiding te
maken tussen de mens, die
men gaarne gelukkig zag, en
het werk, dat men naar geest
en strekking onvoorwaardelijk
moet afwijzen. En dit slaat met
name op de roman-
OM mijnentwille ook hebt Gij gesproken:
„Die hongert naar gerechtigheid wordt
eens verzaad,
geen zucht, geen traan van hem blijft
ongewroken,
zo zeker als mijn hemel voor hem openstaat."
Om mijnentwille ook, God, hoor ik klinken
Uw woorden, reddingsboei in deze oceaan
van onrecht, waar 'k in zou verdrinken
dreef ik niet. God, op wat Gij zegt en
blijf bestaan,
ik blijf bestaan en kan nog vrolijk zingen
al weet ik rond mij en mijn kostbaarste bezit
het duivelencohorl al dreigend dringen:
ik heb Uw eigen woord en wat is meer
dan dit?
ii
/K wil zachtmoedig zijn en zal verdragen
het dagelijks verraad van dit vijandig volk,
hun tot mijn ondergang gelegde lagen,
hun lach en leugentaal, geslepen als een dolk,
ik wil zachtmoedig zijn. niet om de aarde
die Gij mij als een erfdeel dan belooft,
maar om de hemel die mijn deel zal wezen
op aarde reeds, als niets Uw zaligheld
my rooft.
iii
GEEF my een rein hart, dat ik U mag zien,
o neem het in de vuurtang van het leven
en louter het in Uw geweldig vuur.
dat al wat vuil is worde uitgedreven
Hoe wonderbaar mijn dagen zouden zijn
en van een zoetheid niet te evenaren
en zo gevuld met Uwe glans dat ik
U zelfs in die m j haten kan ontwaren.
iv
OE alles van mij wat Uw vréde kan
verstoren
en mij belet heel dicht bij U te zijn,
sluit voor 't verraad der wereld mij de oren,
verzegel mij de ogen voor haar valse schijn,
hul, uit genade, in Uw mantel mij vol vrede,
schoon onverdiend, verklaar mij tot Uw kind,
dat geen van hen die tegen mij hun
wapens smeden
een plek, hoe klein, om mij te treffen vindt.
AAR zijn de treurenden, waar zij die
waar zij die aan hun smart ten onder gaan?
Gy meet hun droefheid af en doet
aanschouwen
Uw blijdschap zonder maat, hun deel
voortaan:
vertroosting brengt Ge, doet hun tranen
drogen,
hun dichtgekrampte handen opent Gij.
Gij recht hun rug, schijnbaar voorgoed
gebogen
onder het juk van droefheids slavernij
(Opgedragen aan Vincent van Gogh,
tekenaar van De treurende man.)
vi
Mijnentwil, U binden wil met koorden
van laster cn men U naar 't leven staat,
verblijdt U, slechts wie Mij behoren
die keur ik enkel deze achtervolging waard."
Dus welbewust hebt Gii mij uitverkoren
boven die andren die Gn-srhiinhaar-spaarC
AGATHA HAGTINGIUS-SEGER.
HERVORMD EN GEREFORMEERD
Prof. Herman Ridderbos blijft
kiezen voor geref. belijdeniskerk
Moeten de Gereformeerden de oplossing van het
kerkelijk vraagstuk zoeken op de manier zoals de
Hervormde midd^n-orthodoxie zich die denkt?
„Namelijk (schrijft prof. dr. Herman Ridderbos in
het Geref. Weekblad) een modaliteiten-kerk, die
in de centrale waarheid van het Christelijk geloof
haar verenigingspunt vindt, maar voorts zowei naar
rechts als naar links ruimte biedt voor verschillen
de interpretaties van het Christendom"? Iedere
herenigingspoging is volgens prof. Ridderbos een
slag in de lucht, als ze deze vraag meent te kunnen
omzeilen
Men zal dan moeten accep- punt neemt? Wat te denken
teren, dat binnen dit ene van een scheppingsleer, die
kerkverband voorlopig en de zonde tot een onmogelijke
binnen afzienbare tijd geen mogelijkheid verklaart? En
redelijke kans bestaat, de wat te denken van een leer
verschillende modaliteiten tot van de laatste dingen, waar
een andere eenheid te bren- in het persoonlijke voortbe-
gen dan de wederzijdse er- staan in het leven na dit le-
kenning van elkander als le- ven op zijn minst problema-
den van de ene kerk van tisch gesteld wordt? Kan de
Christus. In de prediking zal kerk deze voor haar reke-
men de meest uiteenlopende ning nemen?"
opvattingen van het ene Dat is een van de grootste
Christelijke geloof moeten problemen. De extreme vrij-
aanvaarden. zinnigheid is niet in de gra-
Theologen als Van Niftrik tie. Maar moet de Kerk dan
willen niet van de modalitei- overigens de vrijheid van
ten af. meent de schr. „Op- exegese en de vrijheid van
heffing der modaliteiten kan theologie proclameren of zal
Prof. dr. H. N. RIDDERBOS
Levensstandaard: een
der „goden t an
de tijd"
de
ipmpmMHPMHW -- --- De levensstandaard is
men alleen verkrijgen door zij mogen eisen, dat de pre- meest vereerde „goden van de tijd".
Rooms te worden" (Van Nif- diking zich binnen de door de heet het in een Nieuwjaarsboodschap
trik). Kerk gestelde grenzen zal be- van de primaat der Zweedse (Lutherse)
De keerzijde is. dat men wegen1 ..Zal de theologie óf Kerk, aartsbisschop Yngve Briliotn.
dan de gedachte van een zal de Kerk het laatste en Men moet zich volgens hem afvragen,
vrije. gereformeerde kerk hoogste woord hebben in de of zich achter de uiterlijke welstand
zal moeten loslaten. „Inder- Kerk? Het eerste is het stand- niet een gedurig toenemende geestelijke
daad staat in'de huidige toe- punt van de modaliteiten- armoede verbergt. Nimmer in de geschic-
naderingspogingen het be- kerk. het tweede van de Kerk dems der kerk is de bewuste godloos-
staansrecht van de gerefor- naar gereformeerde concep-
meerde belijdeniskerk. zoals tie"'.
wij die verstaan, voluit op Prof. Ridderbos besluit als
•t spel." volgt:
Hoe ingrijpend dit ook voor „M.l. moet men geen her-
de Gereformeerden is, men cnigingspogingt
machtig openbaar geworden ais
ui onize dagen. In vele streken ziet het
er naar uit. dat de niet christelijke reli
gies nieuwe kracht hebben gewonnen.
Tussen de strijdende machten van deze
"in"het"werk tijd ligt een Niemandsland, waarin trage
ag de Geref. Kerk niet a stellen, aleer men goed en onverschiligheid heerst. Men wil niet
priori verabsoluteren: „Er duidelijk weet, welke keuze elke band met de kerk verliezen, vooral
is niet voor niets in de acte men hier wil doen. En dan niet voor de hoogtijdagen van het leven.
schijnt het mij nog steeds maar het mankeert aan openheid voor
toe. dat een gereformeerde de boodschap van het Christelyk geloof,
belljdenls-kerk, ook in het
groot verband
Vrijzinnigen
Prof. Ridderbos wijst er
vervolgens op. dat de moda
liteitenkwestie voor het he- reBi
den nog betekent de legitime- ïfrn
ring van de vrijzinnigheid in
De kerkelijke kwestie be
staat niet hierin, „dat iedere
Herv. prediking of Avond
maalstafel voor de Gerefor
meerden onaanvaardbaar zou
zijn zo heeft de zaak ook
in de Afscheiding en Dolean
tie nooit gestaan maar of
men in de Kerk als geheel
al of niet gebonden zal zijn
aan de centrale inhoud van
de Schrift, zoals deze in de
heel de
kerk van Christus, met meer
kracht en met meer duide
lijkheid aan de Christelijke
Kerk gestalte geeft dan een
modaliteiten-kerk, die
bij al haar uitwendig ccn-
hcidshetoon nooit meer kan
zijn dan een tn al haar be
wegingen belemmerde, inner
lijk verdeelde grootheid".
In de Amerik. havenstad San
Francisco heeft slechts 40 pet.
van de bevolking een band met
de kerk; 250.000 personen ryn er
r.k. en 40.000 protestants; meer
dan 400.000 syn onkerkelijk. Van
de totale Amerikaanse bevolking
behoort 57 procent tot een kerk.
GEEN „LEERREDENEN" MEER
uitermate moeilijk, de vrij
zinnigheid nog als een moda
liteit van het reformatorisch
Christendom te erkennen.
..Het is weer heel gemak
kelijk voor vele Herv. predi
kanten, kerkeraden, kerkelij
ke bladen, zich hiervan met
woorden te distanciëren.
Maar al deze woorden kun
nen moeilijk de basis vor
men voor kerkelijke hereni
gingspogingen. Want zij kun
nen het feit niet wegnemen,
dat de plaats van een gema-
Maar gemeente luistert anders
Ds. J. C. Jonkers, Gereformeerd predikant te Delft, waagt In
„Bezinning" de veronderstelling, dat er bij zjjn collega's geen overdre
ven sterke neiging bestaat, liet in de prediking nti eens over een heel
andere boeg te gooien. Wy citeren:
„De prediking is. globaal geno-
nen en zelfs ondanks enkele niet
ozeer terzake doende vernieuwin-
tigde vrijzinnigheid in de te- gen van formeel homiletische
genwoordige Herv. Kerk (predikkundige) aard, in wezen
meer dan ooit Immers als dezelfde als van voor de oorlog,
modaliteit aanvaard is en We mogen dan geen middenzang
dat iedere herenigmgspoging meer hebben, hier en daar mogen
met de Gereformeerden de thema en verdeling in onbruik ge-
onaantastbaarheid van deze raakt zijn. de aard van onzë pre
positie als conditio sine qua diking is door dit alles nauwelijks
non (volstrekte voorwaarde gewijzigd. Zelfs de meer ingrij-
Red.) stelt". pende soms bedenkelijke
„Waarom zou men anders „vernieuwingen" van taal en zegs-
tegen de orthodoxe Christelij- wijze blijken het bij de gemeen-
ke organisaties steeds meer te niet te doen.
als bezwaar inbrengen, dat Onze conclusie moet wezen: on-
zij de Herv. Kerk opsplitsen ZG hoorders zijn bezig een veran-
en haar eenheid in gevaar dering te ondergaan. Niet dat ze
brengen' Waarom zou men zich dat bewust zijn. Het blijkt uit
ander; ever in het I.K.O.R. <*e vermindering van contact tus-
met alle soorten van vrijzin- sen de prediker en zijn gehoor...
nigheid samenwerken dan in Driftig als we geworden zijn. fel
de N.C.R.V. met de reforma- op de beleving van dingen die er
torische orthodoxie? Zolang nu eenmaal zijn om werkelijk be-
deze kerkelijke houding in de leefd te worden, nemen we dc
practijk zich nog zo "onver- teleurstelling niet meer zo grif als
bloemd openbaart, zal men vroeger.
alle kerkelijke woorden, die Ik geloof dat er vroeger in de
het tegendeel inhouden, m.i. kerken vrij wat geslapen is. In
wel niet als onoprecht, maar sommige dorpskerken is het nog
el als zonder veel effect het geval. Maar in "t algemeen
wordt er in de kerk niet zo heel
veel meer geslapen. Dit is maar
ogenschijnlijk een gunstige veran
dering. Wie vroege r in de kerk
sliep omdat de preek hem niets
:i, blijft nu thuis in zijn stoel, of
zijn bed. We zijn radicaler.
Wordt er gepreekt, dan willen we
modaliteiten-kerk. Prof. Rid- ook aangesproken worden. We ne-
derbos vraagt: „Wat te den- men het niet meer. wanneer de
ken van een prediking, die in preek ons niets zegt."
de Barthiaanse leer van de De tijd van de „leerrede" is
verkiezing van alle mensen volgens ds. Jonkers voorbij. De
in Christus haar uitgangs- mens is meer visueel (op het
moeten beschouwen."
Kurl Barth
En de Hervormde midden-
orthodoxie zelf? Het gaat er
immers ook om. welke de
prediking zal zijn in zulk
zichtbare) ingesteld. „Ons grote
voorbeeld zal toch altijd moeten
wezen het onderricht van onze
Hoogste Profeet cn Leraar: én
Zijn onderricht was één bont
prentenboek."
„In de tijd der „leerredenen"
hebben we... kans gezien uit het
boeiendst verhaal een dor betoog
te abstraheren en dit is... een ver
grijp aan de tekst... Wordt de mens
niet in zijn totaliteit aangesproken
dan kan een quasi-frisse aanpak
en een opsmuk met het laatste
neologistische jargon alleen maar
hevig irriteren... Zonder mensen
kennis zijn we slechte prekers...
Waar dit harmonisch appèl aan
de mens in dienst van het Evan
gelie wél gevonden wordt, daar
overtreft dc preek alles wat uit
mensenmond kan worden voortge
bracht. Artistiek en wetenschappe
lijk begaafde Christenen hebben
me vaak verzekerd: Er is geen
ding in de wereld op wetenschap
pelijk of artistiek gebied dat het
ook maar in de verte haalt bij
een „werkelijke goeie preek".
Kerkelijke pers
onder de loupe
Valse profeet in Amsterdam
Volgens ds. J. J. Winckel uit Vorchten staat elke Zaterdag
op de markt Dapperplein te Amsterdam een palingkoopman
uit Muiden, die zich uitgeeft als de wedergekomen Christus
en die een aanhang van 600 mensen heeft. Ds. Winckel
schrijft in de Hervormde kerkbode van de classis Harder
wijk over deze valse profeet:
Volgens zijn eigen bewering
draagt hij de littekenen van
Christus in zijn lichaam, in
zijn handen, voeten en in de
zijde, wat men alleen door het
oog des geloofs kan zien Dat
zei hij eens tot een predikant,
die met hem in contact kwam
door omstandigheden. Een
vrouw wilde nl. ook een aan
hangster van hem worden, of
sympathiseerde met de bewe-
graver II te Amsterdam-West,
verontrust over het feit. dat ver
schillende artikelen in onze
hedendaagse kerkelijke pers dik
wijls van een toon zijn en een
inhoud hebben, die 's Heren Geest
bedroeven kunnen en de broeder
lijke liefde en de eenheid onzer
kerken eer afbreken dan opbou
wen.
dringt er bij de scribenten met
klem op aan. toch eerst de weg
van persoonlijk overleg te bewan
delen. alvorens over en weer
elkaar via de kerkelijke pers te
gaan bestrijden.
einde raad de
wijkpredikant in. Het uur werd
vastgesteld en toen de domi
nee kwam in dat gezin, waren
er in die kamer 15 mensen bij
onder hen ook de veelbespro
ken palingkoopman.
Mijn collega uitte bij het bin
nenkomen zijn verwondering
over het feit. dat er zovelen
aanwezig waren, wat eigen
ll)k niet de bedoeling was en
niet volgens afsoraak was,
daarom zou hij In zijn gesprek
zich meer beperken tot de
twee gemeenteleden uit zijn
wijk. Een der aanwezigen
vroeg daarop aan de dominee:
„Zoudt u niet willen kennis
maken met de Christus in ons
midden?" waarop het ant
woord was: Hij is de Chris
tus der schriften r.iet. want als
Hij komt. zal Hij door allen
gezien worden en zal men ook
Zijn littekenen zien van Zijn
kruisdood" Toen kwam die
„Christus" naar hem toe. ging
vlak voor hem staan en zeide:
„Ik ben de Christus, zie naar
mijn handen, daar zijn de lit
tekenen. ook in mijn zijde en
in mijn voeten, ze kunnen al
leen gezien worden met het
oojt des geloofs".
Deze man. die volgens zijn
eigen bewering dom geboren
en nooit iets bijgeleerd heeft,
en nochtans vele aanhangers
telt. die hem zonder enige re
serve als de Nieuwe Christus
hebben aanvaard, wordt „De
Christus van Minden" en „De
verlosser dor wereld" zennemd
Kerk in de
wereld
Ns jarenlang overleg heeft de
Engelse Kerk besloten, de leden
Noorwe-
IJsland
laten lot he
Der
ondmaal in
nnglikaanse kerken. De lutherse
kerken vin Zweden en Finland
w aren reeds eerder door de „apos
tolische successie" met de angli-
ksiinse verhonden.
De Amerikaonse delegatieleider
hy de Europese Vluchtelingen
conferentie in Genève, Scott Mr
Leod, heeft er op aangedrongen
dat de rittingen met gebed wor-
De Lutherfilm wordt op het
ogenblik (mei grom succes) ook
Schotland. Brits We.t-Indië rn
Australië
'ond.
