natuur in het cjekele jaar
Het Kerstwonder in de kunst
KERSTBIJLAGE 1954
Pagina 9
DOOR velen heeft de natuur dit met het wonder gemeen, dat men er
zo weinig van ziet. Dit i6 heel begrijpelijk, want wonderen zien is
iets, dat men moet willen en leren. Hetzelfde is het geval met het
zien van de natuur. Hardnekkig trachten wonder en natuur te
dringen in het koude en dode alledaagse leven. Steeds weer poogt de natuur de
grauwheid te overtrekken met wat groen en de naaktheid te bedekken, terwijl
het wonder strooien wil met zijn bloemen. Telkens weer gooien zij het recht
lijnige eindeloze polderland onzer toekomstplannen grillig in de war. Wij erva
ren dit als tegenspoed of, als het om kleinigheden gaat. als pech. Maar de mens
is afgestompt door de sleur, blind door de haast om zijn eigen weg te gaan. Zo
mist hij elke dag honderden kansen op rust, op wat vrolijkheid, en op gelegen
heden om zijn hart te verwarmen.
Nu is het waar, dat in onze provincie afgewisseld door dagen van hitte, stof.
en in onze grote steden de kansen om stank en vliegen,
het wonder in de natuur te aanschou
wen, voor een deel onzer lezers niet zo
overvloedig schijnen te zijn als elders.
In de eerste plaats denken wij aan
Mag men het hem kwalijk nemen, da;
hij Zondags uitbreekt in menigte en het
stof ener dergelijke stadswijk van zijn
voeten schudt?
Het is slechts een kleine minderheid, die
hen, wier leven zich afspeelt in de het wonder beleeft in de binnenkamer, on
uitgestrekte steenwoestenijen, die nog danks de mechanische muziek der buren of
iji het aanhoudende getimmer hunner huis-
altijd een belangrijk deel vormen van vljjt 6
onze grote steden. Lidtekenen zijn zij,
achtergebleven uit een eeuw, die God
niet vreesde en geen mens ontzag. Een
eeuw, die er op uit was Gods evenbeeld
met zo weinig mogelijk steen in zo
De meeste der uitgetogenen vinden de
rust en de schoonheid niet. de natuur en
het wonder. Zij, die verder komen dan het
sportveld en zelfs zo ver, dat zij de om
roeper niet meer kunnen verstaan, gaan
liggen ergens langs de grote weg tussen
weinig mogelijk ruimte te metselen, drommen lotgenoten. Het verkeer lawaait
Als de veenmollen in vierkante stapels
turf tussen sombere kanalen van asfalt
en steen leeft hij daar in een voort
durende jacht. Elke dag moet hij zijn,
zonder ophouden langs hen heen. Het stof
overstuift hen. De benzine vervult hun
neusgaten. Maar honderd meter verder zijn
de eenzame paden leeg. Het lawaai hoort
er niet meer. Hier zijn de rust
zelfs des nachts door lawaai gestoorde frej'ff Jïtof
heiligdom verlaten om in razende vaart
op brommer of fiets naar zijn werk te
gaan, ontstemd over elke kleine storing,
hem aangedaan door zijn medemens.
Of hij moet zich temidden van gehoest
en gesnuif door tram en bus laten .Jü
schudden. Na afloop keert hij op de- schoonheid in de afwisselende landschappen hen dagen nieuwe plant'
klagen te hebben. Ook in de mooie villawij
ken of buiten op het land zijn mensen ge
neigd het natuurschoon te vereenzelvigen
met bos en hei of met 'het buitenland. Ons
goede Zuid-Holland geniet nog veel te wei
nig waardering voor zijn grote en sobere
..naakte bomen in een kleed van sneeuw..
.ontdekkingstochten doen naar bloeiende bomen..
zelfde wijze en met dezelfde haast
terug. Grote delen van het jaar ziet
hij het daglicht slechts op Zaterdag en
Zondag. Van duisternis, regen en wind.
mist, hagel en gladheid krijgt hij zijn zeearmen, de jaude steden^
volle deel in de winter. Regen en wind oc"*,c
zijn ook 's zomers zijn lot. Nu en dan
binnen zijn wijde grenzen: Het grillige wa
terland. de wijde indrukwekkende polders,
de landelijke kronkelende dijkjes, de eer
waardige boerderijen, de honderden dor-
Den en buurten, de machtige rivieren en
•p, de oude steden, wier silhouet
van verre zichtbaar is, de grienden, de dui
nen en het strand. Buiten de vacantie zijn
er voor de meeste mensen meer dan hon
derd lichte avonden en enige tientallen Za
terdagmiddagen. Het is niet altijd slecht
weer, zodat er altijd nog wel enige gele
genheid is om te wandelen, fietsen, roeien
en zeilen of vissen. Ook behoeft niet ieder
zich het genoegen van een Sabbathsreize
te ontzeggen.
geeft.
Bemoedigende lentetekenen
Als December, maand van duisternis
feestglans, voorbij is en in het begin i
Januari de dagen al merkbaar lengen,
men meestal reeds bemoedigende tekenen
bloemen Hoè behagelijk ook kan de huisvader zich
's avonds voor het venster in zijn leunstoel
laten vallen en genieten van zijn beneden
buren, die hard aan het zwoegen zijn aan
tuinen, die hij niet kan betreden, doch die
zij nooit zo goed kunnen bewonderen als
hij.
En op de herfstavonden kan men door de
Zo is het bijna onmogelijk om nooit met
tussen het gras. En als het oude jaar t
reeds sneeuw en ijs gebracht heeft, dan de natuur in aanraking te komen en er
lijkt het wel alsof het ergste weer geleden
is. Vooral als het dan een tijdje zacht blijft,
en half Januari de lijsters en koolmezen
hun eerste zangpogingen doen, kan deze
schijn soms lelijk bedriegen. Want meestal
(vervolg van pagina 8)
het huis
bij de schilders te zoeken, hier alleen de kuns
tenaars verantwoordelijk te stellen voor het
verwaarlozen van het grootste en belangwek
kendste Bijbelse verhaal. Waarom zouden zij
nog langer zich verdiepen in de houding van
de herders of de bouw van de stal? De ker
ken hadden immers kale muren en na de tra
gische beeldenstorm was er ook voor de sculp
tuur geen plaats meer. De Kerk had haar
deuren gesloten voor de beeldende kunstenars.
Het woord van Paus Gregorius de Grote, dat
schilderingen voor omgeletterden hetzelfde kun
nen uitrichten als het schrift, voor hen die over de geboorte zelf
kunnen lezen, werd als onjuist verklaard en
men verwees dit woord zelfs naar de anti.
quiteitenzaak, daar nu iedereen kan lezen. Al
thans dat meent men. maar het is nog hele
maal de vraag of zij, die op school lezen heb
ben geleerd, ook inderdaad kunnen lezen, of
zij zich door die woorden in Lukas 2 al lezende
zullen verwonderen. De schildering kan zo di
rect zijn en werken, dat zij het lezen ver
diept. Hoe het ook zij. de beeldende kunste
naar was zijn onderdak kwijt.
De ontwikkeling van het denken, de voort
schrijding van de techniek en nog meer fac- T -
toren deden niet meer verwonderen, doch al- Jezus geboorte:
leen maar weten. „Ik zoek niet. ik schep" „In den begini
r«o ten tussen de bergen, onder tropische hitte, het nog tot diep in Februari
Er k geen ldnderhjlM verwhhdenng meer dus konddl ook niet verwonderen. „De me, dagw die „£jt langer lijn dan twaalf - •-
w He aatiifnnrtmmn var, Jezus geboorte: wereld heeft Hem niet aangenomen... -
dus kon zich ook niet in Zijn wonder
blijden. Waar zijn dan nu de kunstei
die Hem wel aangenomen hebben, die
Zijn naam geloven?
De bovengeciteerde Bijbelgedeelten nam
ik over uit een kortelings bij Uitgeverij
Ploegsma in Amsterdam verschenen boekje
..En het geschiedde in die dagen", een heel
nooit van te genieten, mits men zijn hart
maar niet afsluit, zoals zo velen doen, en
mits menr er een weinig tijd voor neemt.
Maar dit alles is nog iets anders dan het
wonder daarin op te merken. Zeker het is
mogelijk voor de meesten om elke dag te
genieten en te amuseren, zich een behage-
t de grond lijke levensphilosophie te vormen, welke
ever de aankondiging
„Iu de zesde maand nu werd de engel Gahriël
van God gezonden naar een stad in Galiléa,
genaamd Nazareth, tot een maagd die onder
trouwd was met een man. genaamd Jozef, uit
an David, en de naam der maagd
En loen hg lig haar binnengekomen
was, zeide hij: „Wees gegroet, gij begenadigde,
de Heer is met u". (Luk. 1).
"nooit korter, om van deze typisch
'"deV^tcnaari Hollandse provincie te leren houden In de
tropen leert men te verlangen naar het
land van mest en mist met zijn koude re
gen, de wijde horizon, de koude grauwe
winterlucht, de wind, die door de kale
zwarte takken blaast, de grillige wolken.
Dan verlangt men er naar te wandelen
de merels het hoogste lied zingen. Trouwens te heeft. Ook is het mogelijk de natuur gren-
Februari heeft bijna immer enige zomers zeloos te gaan vereren en zoals zo dikwijls
aandoende dagen. Op de helft
maand hoort men reeds de lijstee.
en koolmezen druk zingen. De vogels heb
ben dan reeds de mooistp kleuren.
de gebeurt in deze tijd, haar te gaan be
en weer verslindt.
Er is geen kinderlijke verwondering meer
er de j
„En de engel ze
vreesd, want zie,
schap, die heel h«
hoekie een riik boek ie zelfs Riik lan8s een vaart met Wltte schuimkoppen Aan het einde der maand of bij koud Maar het wonder Ziet men pas, wan-
L' - 3 - op de klotsende golven. Op de thuisreis weer in het begin van Maart worden de neer men gelijk de Riihpl ons leert
«aar Nederland is hef een herademine als ieDen met een roodachtige waas hedekt ne Wr 1 geilJK ae öljDei ons leert
idc lol hen: W.
ik verkondig u
1 volk zal ten
Heiland gehore
in dc slad var
i: Gg zuil een
ld en liggende i
erg i
om nieuwe gedachten of wijze spreuken?
Ach, de gedachten en spreuken uit dit
boekje van 43 bladzijden zijn niet nieuw
en toch eigenlijk steeds weer nieuw. Uit de
nieuwe vertaling van het Ned. Bijbelge-
de geel van het kleine hoefblad. Spoedig daar-
nootschap heeft de uitgever enkele teksten ziet ondergaan,
mcljjk overgenomen in typografisch zeer fraaie Thuisgekomen
id. En verzorging. Die teksten hebben, net als het waardeert
vinden hierboven geciteerde, de volgorde: De be-
i krib- lofte. De voorloper, De aankondiging. De
geboorte en De weerklank. Er is dus niets
meer genomen dan het simpele, maar toch
altijd zo mooie Bijbelwoord.
Door dit Bijbelwoord werd echter de kun-
in Nederland
de lange zomer
avonden, maar als die voorbij zijn
voelt men de koelte van de herfst
en zijn wilde pracht als een be
vrijding. Men verlangt al naar de
rustige donkere avonden voor
Kerstmis met hun mystieke huise-
Pablo Picasso en de surrealist Salvador
Dali gaf het adagium: „Bloed is zoeter dan
honing". Zoals vroegere kunstenaars direct
via het individu de goddelijke geest opnamen
en in hun werk uitstortten bij de weergave
van hun emotionerende Bijbelteksten, neen,
daarvoor is er nu geen plaats meer. Jubelde
het eens bij de kunstenaar om het wonder
van Bethlehem, toen de brug van hemel naar
aarde geslagen was, de 20ste eeuwse kunste
naar jubelt hierom niet meer in zijn werk,
omdat hij het wonder vaak niet meer als
wonder beschouwt, hoogstens als een symbool
of als een legende. Een realiteit, neen, want
dan zou hij het met zijn verstand moeten kun
nen verklaren. Het kinderlijk geloof wordt ge
mist, de kinderlijke verwondering.
geen kinderlijke verwondering meer
is geen ding
het Woord wa
licht der mens
bjj God en
den beginne
Woord ge
leven
het Woord wi
bg God. Alle
dat geworden
liet levi
stenaar Jan Groenestein weer geïnspireerd lijke en feestelijke sfeer
n het en in kinderlijk geloof heeft hy het Bijbel- December is bij uitstek de maand
God. woord verlucht, simpel als het Bijbelwoord van het gezinsleven. Een maand.
VOORTAAN AL DE DAGEN DER AARDE
ZULLEN ZAAIING EN OOGST, EN KOU-
DE EN HITTE, EN ZOMER EN WINTER,
EN DAG EN NACHT MET OPHOUDEN.
zelf, maar even schoon; in heilige verwon-
dit dering zich in tekeningen uitend over wat
In staat geschreven en is geschied. Ontroerd
licht
irhijnt
het
waarin men geen gelegenheid heeft
op de natuur buiten te letten,
tenzij men zijn werk op het land
duisternis heeft het
n mens op, van God gezonden,
i Johannes: deze kwam als ge-
et licht te getuig'
ven zouden. Hg
om te getuigen van het lirht.
licht, dat ieder m
reld. Hü
hoort Maria de boodschap van de engel, die heeft^ De dagen zijn korter dan de^werk-
een straal van licht uit de hemel neer- i;ag|- ~Bm J- 1 J
daalde. Hier alleen maar het feit zelf, zon-
om ons God te Ieren kennen. Hoe
weinig moeite doet de mens
eigenlijk om meer van God te
weten te komen. De Bijbel
heeft ongeveer elfhonderd
hoofdstukken. Hoe weinig men
sen hebben die elfhonderd
gelezen. En op alles wat God
ons in zijn schepping van Zich
zelf vertelt, wordt ook niet
gelet of het wordt misschien
glad verkeerd gelezen. Het
wonder in de natuur zien wij
pas als wij begrijpen, dat al die
soms zo koddige en ontroe-
der franje, zonder het doorgefantaseerde
na komen de grote paarse trossen van het mooie
er zijn bovendien te veel dingen, grote hoefblad uit, dotters bloeien aan de r„„ j„ jY* 'C.ZZV'
die hoofd cn hart vervullen. slootkant. Knoppen komen in struiken en rf. e eJeï}> die planten, het werk
Toch staat de natuur in December niet bomen. De bevolking rukt uit om de wil- zlJn van de God van Golgotha. De jonge
verhaal (illustratie VI). In die eenvoud ligt stil. Soms kleuren nog de laatste bloemen genkatjes te vernielen. Kortom er komt een kalveren in de wei. de huppelende
m- dV'*eloPen zomer en de planten, die einde aan de jaarBetijden. die minder in de kinderen op het grasveld, de vogels, de
e lente hloeien zn llen. vertnnpn zirh Eunst slaan, pn Hp hlneitiid tc in nnntivht
de belofte:
^en rysje voortkomen uit do
:al vrucht dragen. En op Her
les Heren rusten, de Geest
crstand, de Geest van raad
i Her
zal de Ge«
wgsheid
sterkte, i
juist de schoonheid van dit werk,
het licht der vijf grote illustraties.
De kunstenaar van nu zal wee:
als vroeger door de open staldeur
dè zijn schilderij moeten roepen: „Komt ver-
rëld is door Hem geworden, wondert u hier mensen". En hij zal weer
i Hem niet gekend. Hij kwam net als vroeger met de herders moeten
Hem niet meeknielen, in heilige overgave, in heilige
langenomen vervoering, in heilige blijdschap, in heilige
en om kin- verwondering. Dan zal hij bemerken dat het geld. Dit geeft
Kerstthema nooit verveeld, telkens weer die nooit
-n. Doch allen, die Het
geloven". (Joh. 1).
„De wereld heeft Hem niet gekend
nieuw is, telkens weer een wonder is. Dan
zal hij opnieuw met smachtende armen de
hemel omlaag trekken, in geloof.
in de lente bloeien zullen, vertonen zich
net reeds boven de grond. Men ziet al struiken
met groene knoppen. Elk seizoen zendt zijn
boden vooruit als het voorgaande jaargetij
de nog niet goed en wel begonnen is en een
nog vroeger seizoen zijn sporen achterlaat.
Seizoenen gaan niet alleen geleidelijk in
elkaar over. Zij ziin ook dooreen gestren-
land een afwisseling,
daarvan te genie- parken
ten, moet men leren letten op die honder
den tekenen van verandering, die o
verschillende delen van het jaar elke
die^oor* zovelen^bMChreveïi*18° bl<*mCT d°°r uitgedacht om
Toch is het ook nodig nog even aandacht ons °P te vrolijken en te verzorgen,
aan de lente te wijden. Voor le velen blijft
het lentegenot beperkt tot de bollenvelden We loven in een tijd van grote zorgen,
en er is in onze provincie veel meer te ^ct hjkt er wel heel sterk op, alsof de
zien. Men kan op tal van plaatsen ontdek- mens eindelijk de middelen gevonden heeft
kingstochten doen naar bloeiende vruchten- om a"e leven op aarde te vernietigen en
bomen, men kan zoeken naar anemonen in alles weder woest en ledig te maken.
Nu
bossen, naar het wit bloeiende
vreze dei Heren. Hg zal
niet richten naar hetgeen zgn ogen zien. noch
recht spreken naar hetgeen zgn oren horen:
want hg zal de geringen in gerechtigheid rich
ten en over de ootmocdigen des lands in bil
lijkheid recht spreken, maar hg zal de aarde
slaan met de roede zijns monds en met de
adem /.gner lippen de goddeloze doden. Ge
rechtigheid zal de gordel zijner lendenen zijn
en trouw de gordel zgner heupen. Dan zal de
wolf hij het schaap verkeren en de panter zich
ncderleggen bij het bokje: het kalf, de jonge
fluitekruid langs de kanten van het water
en de wegen. Het is een aardige sport om
te luisteren wanneer men de eerste tjiftjaf
hoort, gemakkelijk aan zijn geluid te her-
het wondere, dat de mens daarin
niet slagen zal. Wel zullen er grote ver
woestingen komen, maar het mensenleven
zal niet verdwijnen. Zaaiïng en oogst en die
Méér dan natuurverschijnsel
kennen voor iedereen. En na een paar jaar rondere afwisseling der
oefenen kan men veel meer zangvogels on-
derscheiden en er op letten, wanneer zij in
onze streek aankomen.
Ook de nachtegalen kan men in grote de
len van onze provincie horen. Woont men
in een kale omgeving, waar dergelijke vo
gels zich niet vertonen, dan kan men uit
zien naar de dag waarop men voor het eerst
de zwaluwen weer over het water ziet strij- tuurverschijnseleen teken, dat God een
ken. Zo biedt de lente van haar allereerste maal na een reusachtige catastrophe be-
begin tot haar einde een voordurende be- l°°fd heeft de mensheid niet in de steek te
zigheid. En als de grote bloeiperiode achter zu,'en laten ook niet in de tijd van de H-
de rug is, dan komt de hoogtijd van het boni. Wie de voorpagina's van de couranten
gras. Gedurende de lange maanden van de bekijkt met alle oorlogen, aardbevingen en
zomer ziet men een voortdurend komen en andere rampen, moet bedenken, dat de Bij
gaan van bloemen. Ieder, die ogen heeft, bel ;i1 deze narigheid vergelijkt met de
:en klein beetje tijd, en geen slechte ge- zwellende knoppen en het tere groen van
ondheid, kan zich tegenwoordig met be- het voorjaar,
ulp van eenvoudige en niet al te dure
oeken wegwijs maken. Hij behoeft zich in De hele natuur spreekt niet alleen
e1en.°f trem °P dC flCtS "iet te Ver van 6611 scheppingsvermogen,
Veel goeds uit. regenzomer
Zgn knecht". (Luk. Ik
Jeugd, genietend turn wa* een winterdag bracht.
genialiteit, een kunstenaarsschap, een
humor, een liefde, die alle menselijk
voorstellingsvermogen te boven gaat,
d-h een trw di, voor ons
le bloemen zijn, hoe fns het groen, terwijl Persoonlijk en voor de gehele schepping
n hete zomers stof en volte kunnen be- geldt. Een zorg, niet van een onbekende
a"wfn: J ergens boven de wolken, maar van een
Joch hét'ismerkwaard'jg'hoe de natuur'ook Die
lie misdeelden nog tegemoet komt. Hoe ge- eenmaal in Bethlehem als gewoon
ïoot de bekende communiste Rosa Luxem mens is tegemoet getreden. Tegen wie
Turg niet, toen zij gevangen was, van de wij ook nu vertrouwelijk kunnen pra-
ton. Waarschijnlijk' Z 'ÏÏZZVX d< -s-
nussen geweest, maar weinig mensen we- onp maar een klem idee van
en hoe mooi en amusant mussen kunnen Zijn heerlijkheid. Van die God ver-
:ijn. Zelf weet ik nog hoe ik op de weg tellen ons dagelijks de grote en de
/oor het gevangenkamp te Osaka temid- kieinc dinRen in de natuur Eerst
ïen van zwarte schuttingen en schoorste- __f j. m aJS
ien lopend, ineens in de lucht een leeuwe- J "erri gemeenschap zoeken,
uk zag vliegen op een Februaridag Ook *eren wij de natuur te zien als een
in de doodse straten van een stad, of op wonder,
een zolderkamer kan men genieten van
griilijA wolkgevaarten en prachtige luchten. Mr. J. J. WENTINK
