Verrassend mooi weer bij viering van Leidens ontzet
Glorieuze,
trok aan
kleurrijke historie
ons oog voorbij
Officiële ochtendgenoegens
op 3 October
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
MAANDAG 4 OCTOBER 1954
De Leydse Tuyn bewees dat men
terecht vasthoudt aan traditie
W/TE WEL EENS DE SFEER HEEFT GEPROEFD, uitgaand van eer.
»V schilderij met een voorstelling van een middeleeuwse jaarmarkt,
heeft niet veel moeite de sfeer aan te voelen, die op 3 October in Leiden
leeft. In de vroege ochtend, wanneer de reveille nog maar nauwelijks is
verklonken, ziet men lieden van allerlei pluimage met koffertjes en bultige
pakken een goed plekje uitzoeken om hun feest-artikelenmenagerie op te
slaan. En op de daarvoor geëigende plaatsen verrijzen de talloze kraam
pjes, waar de Leidenaars zich een indigestie kunnen eten aan allerlei
snoeperij en hartigheden. Die sfeer leeft zeer sterk in de kerkelijke her
denkingen van het grote feit der bevrijding, en 's middags bereikt die een
hoogtepunt met de historische optocht, die zich slingert door de straten
van de Sleutelstad als een levende herinnering aan hoe het vroeger was.
Zaterdag is wel overduidelijk gebleken, dat historie in de optocht niet
heeft afgedaan. Zelden trok een zo prachtige stoet aan ons oog voorbij,
onder begunstiging van heerlijk najaarsweer.
volg bevonden zich martiale heren, met
lange mantels en met astraken afgezette
mutsen, niet bepaald iets voor de milde
temperatuur van Zaterdag! De praalwa
gen van de scheepstimmerwerf viel zeer
in de smaak, eenvoudig en toch vol sfeer.
Duitsers
An „De Leydse Tuyn van Pieter de la
A] Court", ziedaar het motto, waaronder de
optocht van 2 October 1954 van start
ging. Het is wel een zeer gelukkige keus
geweest, die het 3 Octoberbestuur
jaar heeft gedaan. Al te zeer was de be
roemdheid van Leiden op het gebied
<wi de tuinarchitectuur in het vergeetboek
indë geraakt, en toch was Leidens
omstreeks 1700 tot ver over de landsgren
zen bekend. Het is waar, in de optocht
Foto's van 3 October
N. van der Horst
kwamen een paar anachronismen voor,
kleding en voorstelling betreft,
ieder zal dit de optochtcommissie
'gaarne vergeven, wanneer zijn oog zich
["tijd heeft verlustigd aan deze keur van prach
tige gewaden, rijke praalwagens, deftige
karossen en edele stoet paarden.
Meer dan driehonderd medewerkers
telde deze uitbeelding van Leidens ver-
onderdvt
op het horen van de feest-
muziek, en hoevelen van dit majestueuze
.schouwspel hebben genoten wij wagen
het niet eens te schatten. Wie zijn oor,
uhB ZOals wi^' te luisteren heeft gelegd onder
i het publiek, weet dat deze optocht zeer
veel bewondering heeft geoogst, en dat
is veel waard in een tijd, waarin eer-
bjbied voor de historie slechts het geeste-
ev^Ök eigendom van zeer weinigen schijnt
en I te zijn geworden.
5 Pieter zelf
jl Natuurlijk was de beroemde tuin van
anj pieter zelf het onderwerp van de eerste
groep. Een zeer fraaie praalwagen toorv-
hoekje van de voormalige lust-
de Morssingel, en daarna kwam
.de calèche met Pieter de la Court van
lnjder Voort en zijn in een rijk gewaad ge
stoken gade Sara. Met zijn driekanten
steek en karmozijnen gewaad zag Pieter
er heel waardig uit, dat mag ook wel voor
een echte millionnair. Zijn zoon Allard
v leek, merkwaardig genoeg, even oud als
J z'n vader en zijn vrouw Catharina zag
er, zo mogelijk, nog schoner uit dan haar
i schoonmoeder.
Ara De te voet volgende lakenhandelaren
■«j vormden een soort anti-climax door hun
.luidruchtig optreden. Waarschijnlijk heb-
|ben deze heren de aanprijzing van de
hterzijde van het programma wat al te
[letterlijk op zich doen inwerken! Maar
het aardige wevershuisje maakte veel
goed.
Russen
Dat de Russen van lang vóór de revo-
üMlutie er anders hebben uitgezien dan de
feu} tegenwoordige dames en heren uit dat
ij land, zal ieder wel zonder meer willen
M «annemen. Dat ze zich met zo'n pracht
en praal als in de optocht tentoonge-
1 vj spreid niet in Leiden hebben vertoond,
staat wel vast, maar allah, het oog wil
ook wat. Een leuk idee was de vooraf
STgaande stoet van Zaankanters, de dames
I met de prachtige gouden voorhoofd-ver-
Isierselen, en de heren in stemmig zwart,
Imet witte kousen. Peter de Grote zelf
ging in het groen gekleed, en in zijn ge-
Dat de dames uit 1731 somtijds
de wijn versmaden om wat ordi
naire vruchtenlimonade te con
sumeren, vertelt deze foto uit de
tuin van Oud-Hortuszicht.
Dat onze Oosterburen er van houden
indruk te maken is een feit, dat door de
historie heen altijd weer naar voren is
gekomen, al hebben ze nooit de Franse
zwier en geestigheid kunnen vinden. In
de optocht gingen ze toch de Fransen te
boven, en dat kwam voornamelijk door
de uitzonderlijk fraai gekapte dames, die
een sneeuwwit, hoog kapsel droegen, met
zeer schalkse gezichtjes daaronder. De
Welke zorgen drukken het echtpaar Pieter de la Court van der Voort-
Poelaert, dat de echtelieden zo ernstig terneer zitten in hun rijtuig?
Denkt Pieter soms aan de moeite, die het kost genoeg ananassen voor
zijn hoge gasten te laten rijpen in de Hollandse zon?
heren droegen grappige, ronde hoeden,
die veel weg hadden van een wat zwaar
uitgevallen tulband. En wie Prinsjesdag
heeft gemist, kon hier zien hoe een gou
den koets er uitziet. De inhoud van die
koets was al even indrukwekkend als het
uiterlijk van het kostbaar voertuig zelf.
Generaal Leitrum, groot-hofmeester van
de landgraaf, moet hier speciaal worden
genoemd wegens de hilariteit, die hij al-
lerwege verwekte. Dat kwam niet door
:'n kleding, die passend genoeg was, maar
door z'n paard, dat weggelopen scheen
te zijn van een reclameplaat voor een
zeker soort bier. Of had de generaal deze
knol overgehouden van een veldtocht in
Vlaanderen?
Versailles
Een lachende schone in een fragiel
prieeltje, dat zal de indruk zijn geweest,
die de meeste toeschouwers hebben over
gehouden van de uitbeelding van het
bezoek van de Franse ambassadeur, de
graaf van Morville. Versailles is nog
steeds mooi. Dat het vroeger ook de faam
zijn schoonheid niet ten onrechte
voerde, toonde deze geslaagde wagen. De
Octobervereniging had een loopje ge
waagd met de mode, die toen ook al uit
Parijs werd gedecreteerd. De groep won
aanzienlijk door aan schoonheid, en de
hoofden van de deelnemers aan zwaarte,
want een geweldige haarvracht torsen is
geen werk. dat de heren van tegenwoor
dig gemakkelijk afgaat.
Gemengd
Een ietwat gemengd gezelschap vorm
de de inleiding tot het sluitstuk. De graaf
van Aylesford, ambassadeur van de ko
ning van Engeland, kon al evenzeer het
uit de tuinen van Pieter komend fruit
waarderen als de grootheden uit andere
landen. Hij nam daarom de Franse am
bassadeur maar mee, en zo zagen we dit
anglo-franco gezelschap, in een benijdens
waardige harmonie verenigd, voorbij
trekken. De hoepelrok maakte het de
dames wel wat moeilijk, het tempo bij te
houden.
De laatste praalwagen, voorafgaand aan
het corps diplomatique, vormde de crème
de la crème. Als uit een sprookje deed
deze overdadige tafel met de beroemde
ananassen aan. Oók hier vielen de fraaie
dameskapsels op, en de friseurs in ons
midden hebben wellicht gelikkebaard bij
de gedachte alleen al, zulke pronkstuk
ken te moeten vervaardigen. Helaas be
schrijft de gids hoe lichtzinnig de hertog
van Richelieu uit dit gezelschap wel was.
„Daar is de gouden koets". Deze kreet plantte zich voort door de
dichte hagen toeschouwers, waar de optocht ook langs trok. Een door
luchtig Duits gezelschap had er voor ditmaal bezit van genomen.
KORAALMUZIEK IN HET
VAN DER WERFFPARK
Voor de meeste Leidenaars is het
een vertrouwd tafereel. Een schare
jonge en oude zangers en zangeres
waarvan sommigen reeds een respec
tabel aantal jaren hun medewerking
verlenen, om het standbeeld van Var
der Werff. Daar hoog bovenuit de sta
tige figuur van de heer Leo Mens, die
voor de zes-en-twintigste maal deze
koraalmuziek leidde. En aan de over
zijde de vele belangstellenden. Dit
maal was een aantal enthousiaste luis
teraars zelfs per motorboot gekomen
om zich van een goede en rustige
plaats langs de walkant te verzekeren.
Nadat de officiële personen, onder
wie burgemeester jhr mr F. H.
Kinschot en zijn echtgenote, generaal
Dijkstra, territoriaal bevelhebber-
West, en andere militaire en burger
lijke autoriteiten gearriveerd waren,
nam de koraalmuziek een aanvang.
Op een enkele uitzondering na werd
er uitsteken l gezongen, vooral de
psalmen 89 en 100 en, aan het slot,
het Wilhelmus; de noviteit van het
vorig jaar, „O Leiden, gij oude mooie
stad", bleek de koristen echter nog
niet vertrouwd genoeg te zijn om
uit volle borst te zingen, zoals toch
verwacht mag worden van een lo"
zang op de eigen stad. De repetitu
en de kundige leiding van de heer
Mens hebben echter ook ditmaal een
waardige koraalmuziek opgeleverd.
Namens het koor verzocht de heer
J. de Nie burgemeester Van Kinschot
in een korte toespraak over te willen
gaan tot de kranslegging. Voor mevr.
Van Kinschot waren er bloemen in de
Leidse kleuren. Toen de krans het
standbeeld sierde, werd het program
ma besloten met twee coupletten van
het Wilhelmus.
Het onmiskenbare aspect van de
3 October-viering, dat de koraalmu
ziek vormt, is ook ditmaal ten volle
tot zijn recht gekomen.
Hoe verfijnder kledij en opmaak, hoe
meer de zeden in het gedrang komen.
Laat dit dan de troost zijn voor allen, die
zich hebben vergaapt aan deze vergane
Eresaluut
Ons verslag zou niet volledig zijn, wan
neer wij hier niet een eresaluut brachten
aan de Leidse corpsen, die deze optocht
met hun marsen hadden opgefleurd.
Zonder anderen tekort te willen doen
mag hier K en G. wel worden genoemd,
gestoken in splinternieuwe, helblauwe
uniformen, die het bijzonder goed deden.
En dat het decorum tot het eind toe
bewaard bleef, is ie danken aan het har
telijk onthaal in de tuin van Oud-Hor
tuszicht, waar een algehele verbroede
ring ontstond tussen hooggeplaatsten en
gemeen volk, tussen Russen en Fransen,
Engelsen en Duitsers, net zoals wij het zo
gaarne op deze aardbodem zouden zien.
Wanneer wij de tegenwoordige machtheb
bers dan ook maar eens zover konden
krijgen, dat zij een broodje uit het vuist
je zouden eten onder de bomen van een
Leidse speeltuinOch, wie weet!
Een beetje hooghartig kijken
mag wel voor de ambassadeur
van de Engelse koning, en he
lemaal als je dan bovendien
nog Lord Heneage Finch-Hat-
ton, graaf van Aylesford heet.
Mevrouw is charming, zoals het
behoort, en dan toont deze foto
nog een dame van gezelschap
en 'n lectrice, allen in één karos
REVEILLEcompliment
voor politie-muziek
Wie zich Zaterdagmorgen in alle
vroegte naar het Stadhuisplein gerept
heeft om er de reveille bij te wonen,
kan zich er op beroemen het eerste
snufje van het 3 October-feest te heb
ben opgesnoven. Want die onmisken
bare sfeer van deze Leidse feestdag
was tegelijk met de eerste mensen op
straat waarneembaar. Bij aankomst
op het Stadhuisplein bleek zich daar
een opvallen groot aantal belang
stellenden te bevinden om het door
het Leids politie-muziekgezelschap uit
te voeren programma te beluisteren.
Een programma, dat naar oud gebruik
afwisselend ernstige en meer luchtige
nummers inhield
Onder leiding van de heer D. Ander
son hebben de politiemannen het er
dit jaar bijzonder goed afgebracht.
Alle onderdelen van het programma
bleken goed ingestudeerd te zijn, zo
dat het werkelijk de moeite van het
wat vroege opstaan loonde om deze
traditionele opening van de feestelijk-
hed.n mee te maken. Lofwaardig t
ren in 't bijzonder Psalm 33 en
Standard of St George.
Na het verdwijnen van de officiële
personen trok het muziekgezelschap
met een pittige mars weer huiswaarts,
een grote groep volgzame Leidenaars
meevoerend, die het marstempo zo ge
makkelijk overnamen, dat het scheen
alsof ze de hosvlonder onder zich
voelden.
Wat Franse zwier en appetijt
mochten in de optocht natuur
lijk niet ontbreken. „Ananas
sen als dessert" heette deze
praalwagen, maar de foto toont
dat er ook een goed glas wijn
bij is gedronken.
Prompt om negen uur begon de pop
penkastvoorstelling met levensgrote pop
pen in de stadsgehoorzaal. De grote zaal
was ruim voor de helft bezet met
thousiast meelevende kinderen, die de
verschillende avonturen, welke zich bin
nen een half uur tijds in de poppenkast
afspeelden, buitengewoon op prijs stel
den. De poppen waren dan ook werkelijk
goed en de belevenissen der verschil
lende figuren werdeq duidelijk en ver
staanbaar gebracht.
Jammer, dat een en ander niet langer
Spinster op de praalwagen met het wevershuisje toonbeeld van
een artistiek opgezet geheel.
dan een goed half uur duurde. Maar wie
heeft er op 3 October nu lènger geduld?
Buiten was een militaire parade aan de
gang en om tien uur zou de fontein aan
de Vismarkt gaan „springen".
Fontein
De fontein aan de Vismarkt „sprong"
niet om tien uur, want toen paradeer
den de militairen nog langs de statietrap
van het stadhuis. Er was zelfs geen mens,
die naar de fontein omkeek. Pas toen de
parade was afgelopen en het publiek zich
begon te verspreiden, keek menigeen
naar de nog steeds droogstaande fontein.
Er stonden wat mensen stil. Er klom een
man over het hek en in het bassin, een
man die daar beneden wat ging prutsen.
Was de fontein kapot? De man liep weer
weg. Géén water.
Maar om bijna kwart over tien, daar
bobbelden eerst bovenaan en daarna
overal de waterstraaltjes op. Het kletter
de vrolijk op de dolfijnen en over de ran
den. „Dèt is het nou!" zei een vader tot
zijn zoontje, dat daarop met alle geweld
dichterbij wilde, bij de jongens, die al op
het hek geklauterd waren.
Lakenhal
De grote stroom van het publiek be
woog zich na afloop van de parade in de
richting van het Schuttersveld en de
Lakenhal. De meesten gingen natuurlijk
naar het Schuttersveld. Maar toch sloeg
ook menigeen de weg in naar het gast
vrije museum, dat deze morgen tussen
tien en twaalf zelfs het geringe entree
geld van tien cent had laten vallen. Géén
dichte deuren, waar men eerst moest aan
kloppen, alles stond wagenwijd open.
Ruim 1800 bezoekers, om precies te zijn
1806, zijn de anders zo stille binnenplaats
overgestoken en de smalle deur binnen
gegaan, hebben in de Singelzalen de foto's
uit het archief van de 3 October-ver-
eniging bekeken en de oude affiches. Er
waren oude heertjes, die zichzelf voldaan
lachend op een vergeelde foto herdenken,
(zie ook pag. 4)
Vijftienhonderd
haringen bleven over
In het Waaggebouw werden
Zaterdag ongeveer 14.000 bro
den uitgereikt en 23.000 harin
gen. Er bleven veel meer ha
ringen over dan vorige jaren;
1500 stuks, tegen normaal een
300. Waarschijnlijk deed zich
hier dezelfde vrees gelden als
voor de paling. Het Hervormd
rusthuis is er in ieder geval
goed mee geweest.
„Haring en wittebrood" niet zo
gezellig als anders
HARING EN WITTEBROOD kon dit keer niet op zoveel gezelligheid
bogen als andere jaren. Het aantal liefhebbers, 12.328 C700 minder dan
vorig jaar), mocht er natuurlijk in alle opzichten zijn. Denk maar eens
aan het jaar 1929, dus nu 25 jaar geledentoen deze „feestgave" nog heel
sterk als een soort bedeling werd gezien, die slechts 2272 liefhebbers kon
trekken. Maar wat de stemming betreft.'t Zal ook wel aan de muziek
hebben gelegen; harmoniemuziek is blijkbaar niet te vervangen, zelfs niet
door een draaiorgel.
Nederlandse Invaliden Bond kwam
W. pijpen en tabak aanbieden. Een
ander werd in dank aanvaard i
Overigens is het natuurlijk een ge
lukkig verschijnsel, dat rangen en stan
den tegenwoordig taboe zijn waar het de
uitdeling van de haringen en wittebro
den betreft, en dat is deze traditie teo
volle waard.
De komst van het college van B. en W.
had ook nu een paar vrolijke momenten
ten gevolge. De mensen van de film wil
den wat origineels vastleggen en daar
voor wist burgemeester Van Kinschot
de oudste der uitdeelsters, mevrouw L.
Wijling, die al 34 Jaar aan de uitdeling
heeft meegewerkt, zover te krijgen, dat
ze met „mannenmoed" een kop van een
haring hapte. Lekker vond ze het niet:
..veel te .zout".
De heer J. C. Livingston van de Alge-
hopelijk velen ten voorbeeld zijn ge
Ook de 88-jarige heer Loeff, een heel
bekende figuur in het Waaggebouw
op 3 October geboren en getrouwd (giste
ren herdacht hij z'n 66-jarige echtver
eniging was weer present, echter zon
der zijn vrouw. Met mevr. Wijling heeft
hij een rondedansje gemaakt bij de ult-
deeltableau's. Voor zijn vrouw kreeg hij
een flesje eau de cologne.
De militaire macht gaf bij de uitdeling
een gewaardeerde acte de présence in de
personen van overste Gerth van Wijk en
brigadegeneraal Dijkstra.
